Góð bókaløta í Reinsarínum

/

Poul Guttesen tók myndirnar

Hølini í gamla Reinsarínum hóska ómetaliga væl til mentanartiltøk, har er hugnaligt sum á eini fjálgari café, men støðið er seriøst, áhoyrararnir lurta væl bæði eftir orðum og tónum.

Orð og Tónar kallast eitt samstarv millum Sprotan og Reinsaríið, sum er karmurin kring bókaframløgur, upplestur og tónleikaframførslur. Tað byrjaði í vár og tiltøkini hava verið væl vitjað. Tað sama var galdandi hetta hóskvøldið, eg var og forvitnaðist, hugnaligu hølini vóru fullsett og væl tað. Tvær bøkur vórðu viðgjørdar, nýggja bókin hjá Carl Jóhan Jensen; Bókin um tað góða og Karitas – við ongum heiti eftir Kristín Marju Baldvindsdóttir, sum Gunvør Balle hevur týtt úr íslendskum.

Tað góða

Poul Guttesen beyð vælkomin vegna forlagið Sprotan og presenteraði eina eitt sindur fjálturstungna Dorit Hansen. Tað segði hon í hvussu er sjálv at hon var, eyðsýnliga vegna ovurhonds virðingarótta fyri viðtalsevninum, høvundanum Carl Jóhan Jensen, tað vísir seg, at Vilhjálm við Hoygil ER eitt dulnevni, eisini sjálvt um Hoygil bæði hevur Facebook profil, hevur gjørt viðtal við Dimmalætting og alt. Men Dorit Hansen nýttist ei at stúra, tí har gekk alt upp á stás hjá henni bæði við hugleiðingini um tær ávikavist torføru og løttu bøkurnar hjá Carl Jóhan Jensen og við áhugaverdu samrøðuni við høvundan um ta nýggju bókina. Dorit Hansen helt, at Bókin um tað góða er so deiliga løtt at lesa og at skilja. Millum annað spurdi hon høvundan um tað góða, nýggja bókin eitur jú Bókin um tað góða og hon helt tað vera áhugavert eftir sum bæði Ó- Søgur um djevulskap og Eg síggi teg betur í myrkri í stóran mun tykjast miðsavnaðar um óndskap. Carl Jóhan Jensen greiddi frá, at tað góða er eitt hugtak, sum hann heldur vera áhugavert, tí tað ikki altíð er eintýðugt og tí tað ofta kann snarast yvir í okkurt ótespiligt. Eisini er ein í nýggju bókini, sum missir trúnna uppá tað góða. Ein annar áhugaverdur spurningur snúði seg um bygnaðin í bókunum hjá Carl Jóhan Jensen, hetta, at tær eru kaleidoskopiskar, býttar upp í tíð á ein hátt, sum summi halda vera ørkymlandi. Carl Jóhan Jensen tosaði um, at tað ikki endiliga skuldi vera so lætt, at hann vildi hava bókmentir sum eru list og list er meira fleirtýdd og kompleks enn flaksandi politikkur, greiddi hann frá sum svar uppá ein annan spurning. Evnaríki sjónleikarin Hans Tórgarð las síðani eitt brot burtur úr bókini, sum var bæði skemtiligt og álvarsligt.

Karitas – við ongum heiti

Samrøðan, sum Lydia Didriksen hevði við Gunnvør Balle um týðing hennara av íslendsku bókini Karitas – við ongum heiti var somuleiðis sera áhugaverd. Henda bókin, ið var íslendska uppskotið til norðurlendsku bókmentaheiðurslønina í 2006, snýr seg um íslendsku kvinnuna Karitas Jónsdóttir og nertir tættir í íslendskari kvinnusøgu, sum minnir heilt nógv um støðuna í Føroyum. Eitt av evnunum, sum verða viðgjørd í bókini er sostatt kvinnufrígering, men listafólkalív og vantandi virðingin, sum mong teirra hava upplivað ikki minst afturi í tíðini, verða eisini viðgjørd. Sum svar uppá hví hon týddi bókina, svaraði Gunnvør Balle, at tað var ein so góður mótsetningur til alt tað politiska flaksið uttan nevniverda ávirkan: “Týðingin er mín, hana ávirki eg einsamøll” segði týðarin. Gunnvør Balle helt eisini, at okkum sum heild tørvar kvinnuligar hetjulýsingar í okkara bókmentum. Og so skiltist tað eisini, at vit kunnu byrja at gleða okkum til seinna bindið av  Karitas – við ongum heiti, tí Gunnvør Balle er farin í holtur við at týða tað.

 Oyðan

Benjamin Petersen stóð fyri at levera tónarnar á tiltakinum og tað gjørdi hann sum altíð væl, hugtakandi og stuttligt at hoyra hansara morðballadu, sum fekk meg at hugsa um orðingina “morð og ballada” og tað var hugtakandi enn einaferð at hoyra tað fína sigurskvæðið hjá tí svikna í Oyðini. Samanumtikið var tað eitt ómetaliga hugnaligt kvøld á Reinsarínum og sum skilst er ætlan um at halda fram við tiltøkunum eina ferð um mánaðan í heyst og vetur. Næsta Orð og tónar kvøldið er longu lagt til rættis at vera í Reinsarínum 17. sept. Tá verður Glasbúrið, eitt stuttsøgusavn hjá Sámal Soll, ið kemur út í næstum, viðgjørt og Finnur Koba stendur fyri tónleikinum.


​

Tvinnir eru kostirnir...

/

SÍÐSTA GREININ Í RØÐINI MENTANARVAL 2015

Tað verður stórur munur á mentanarpolitikkinum alt eftir hvørja samgongu vit fáa. Vinnur gamla samgongan, skal Kringvarpið ikki vita sær nakran góðan í tinginum, vinnur gamla andstøðan, verður støðan hjá Kringvarpinum og hjá hinum miðlunum hinvegin styrkt.

Í einari yrking hjá Tóroddi Poulsen stendur, at “Veðrið eigur orð”. Tað sama má sigast um list og mentan, sum av sonnum er eitt evni, sum genererar orð - ikki minst í døgunum áðrenn eitt val. Síðstu vikurnar hava umboð fyri teir politisku flokkarnar her í Dimmalætting svarað uppa tíggju spurningar um mentan, list og mentanarpolitik. Í skrivandi stund veit eg ikki hvørja stjórn vit fáa og tað er serstakliga spennandi, tí har er munur á hvat flokkarnir ætla og vilja mentanarpolitiskt. Øll svar innihalda eitt ávíst mát av teirri áðurnevndu so sera væl meinandi mentanargleðini sum er nakað, ið bæði listafólk og listaaktørar skimma ígjøgnum og síðan gloyma ongantíð ov skjótt, tí hetta hevur ikki nógv uppá seg og fær ongan ítøkiligan týdning.

 

Uppbyggjandi list

Ítøkiligar tykjast hinvegin ætlaninar hjá summum flokkum at einskilja Kringvarpið. Miðflokkurin (Vilhelm Hendrik í Skálanum svaraði) vil snøgt sagt av við Kringvarpið og heldur, at privatar rásir við uppbyggiligum tilfari heldur skulu stuðlast. Yvirhøvur eru svarini hjá Miðflokkinum so mikið ógvuslig, at mann ikki má hopa, at tann flokkurin fær nakað at skula hava sagt um mentanarpolitikk. At siga seg bert vilja stuðla uppbyggjandi og lyndismennandi list er meinlíkt ræðuliga mentanarpolitikkinum hjá nazistiska propagandamálaráðharranum Joseph Gbbels, sum eftir øllum at døma ikki brýggjaði seg um ótálmaða og “sjúkliga” ekspressionismu ella sonevndan nekaratónleik (tað var framúrskarandi jazztónleik, sum hann sipaði til). Við sínum útsøgnum vísir Miðflokkurin eina fullkomiliga vantandi virðing fyri armslongdarregluni við tað, at flokkurin loyvir beinleiðis politiska uppíblanding í mun til listina.

Privatisering

Fólkaflokkurin (Hanus Samró svaraði) fer ikki so langt sum til at privatisera Kringvarpið, men heldur tó, at kringvarpsgjaldið skal vera sjálvboðið. Hetta er í roynd og veru tað sama sum at einskilja Kringvarpið. Eg skilji, at eitt alment kringvarp er ein tornur í eyganum hjá liberalismuni, tað vil so vera, og føroyska kringvarpið er ikki tað einasta í norðanlondum, sum verður ákært fyri vinstrahallar sympatiir av teimum, sum ynskja at fáa tað at tagna. Í einum demokratiskum vælferðarsamfelag sum okkara er sjálvur tankin um at droppa eitt alment Kringvarp so svakur og so ómentaður, at eg fáa kaldasveitta við tankan. List kann vera góð marknaðarføring fyri landið heldur vinnuáhugaði Fólkaflokkurin, sum sýnir stórt álit á fakfólkum í spurningi 2,3 og 4, tað er upp til fakfólk, hvør skal hava listastuðul. Álitið er eftir øllum at dømaikki tað sama til fakfólkini, tá tað snýr seg um listaliga dygd: “Hvat er dygdarlist? Hvør definerar, hvat dygdarlist er og ikki? Tað er ómøguligt, tí fólk eru ymisk. Tað finst ikki ein felags definitión av dygdarlist. Tað er upp til hvønn einstakan. Tað er ikki uppgávan hjá Fólkaflokkinum at siga, hvat fólk meta sum dygdarlist, tí tað er upp til tey sjálvi.”

Konservering

Sambandsflokkurin ætlar ikki einskiljing, men tað ljóðar sum um, at okkurt slag av uppdragandi óheftnisskeiði er í væntu hjá teimum í Sortudíki, kemur Sambandsflokkurin í samgongu. Bjørn Kalsø svarar og sigur, at Sambandsflokkurin tekur undir við at Kringvarp Føroya verður fíggjað við kringvarpsgjaldi og ynskir ikki at privatisera Kringvarpið, men “ásannar at stovnurin hevur verið í tungum sjógvi. Álitið á stovnin hevur av somu orsøkum fingið eitt skot fyri bógvin... Kringvarpið (skal) virka óheft bæði av politisku skipanini vinnuligum áhugamálum...”. Annars vísa svarini frá Birni Kalsø, at hann er konservativur við áhuga fyri at varðveita. Svarini vísa somuleiðis, at hann hevur verið mentamálaráðharri og hevur ávíst innlit í mentamál, hann er t.d. kunnigur um týdningin av, at føroysk listafólk taka lut í listabiennalum uttanlands. Svarini frá Nýggjum Sjálvstýri (frá Erhard Jacobsen) siga kanska meira um svararans egna áhuga sum landsbókasavnsleiðari enn um flokkin, t.d. denturin, ið verður lagdur á bókasavnsøkið.

 

 Framfýsin mentanarpolitikkur

Tað er einki at taka seg aftur í, at eftir svarunum at døma, sýna Tjóðveldi og Javnaðarflokkurin størst framfýsni í mun til mentanarpolitikkin saman við Framsókn. Bæði Tjóðveldi (Høgni Hoydal svaraði) og Javnaðarflokkurin (Rigmor Dam svaraði) eru samd um økja stuðulsjáttanina til list og at styrkja Kringvarpið og hinar miðlarnar. Javnaðarflokkurin leggur dent á, at listin er fræls. Framsókn (Hanna Jensen svaraði) ynskir eisini at styrkja Kringvarpið, men ynskir at endurskoða gjaldsháttin, eisini mentanargrunnurin skal endurskoðast. Samanumtikið tykjast Tjóðveldi, Javnaðarflokkurin og Framsókn hava ein seriøsan hugburð í mun til mentanarpolitikk, hesir flokkar nevna fleiri góð dømi um ymisk øki, sum trongja til styrk og optimering. Hetta eru t.d. musikkskúlaskipanin, Føroya Symfoniorkestur, listarligar útbúgvingar, listprýðing, Tjóðpallin osfr., men nú mugu vit síggja hvussu leikur fer, hvør ið vinnur og hvørjum mentanarpolitiskum visiónum, vit skulu fylgja komandi árini.

 

Sunleif stórliga fagnaður fyri nýggja verkið

/

Sunleif Rasmussen fær framúr góð skoðsmál fyri sína aðru symfoni. Finski ummælarin Hanu Ilari Lampila greiðir frá í blaðnum Helsingin Sanomat, at The Earth Anew umboðar eina modernaða primitivismu, har náttúran er í øllum eins og føroyski upprunin hjá tónaskaldinum hoyrist. Ummælarin kallar symfoniina fyri spektakulera og manandi við vulkanskari megi. Tað tykist, sum finski ummælarin er sera hugtikin, men ummælið er á finskum og sjálvt um google translate er gott at taka til, so hevði eg lættari við at lesa ummælið hjá Mats Liljeroos, sum tykist púra skotin í nýggju symfoniini. Hon er raffinerað og hugtakandi, heldur hann í ummælinum, sum stendur á heimasíðuni HBL.fi. Ummælarin greiðir frá sambandinum millum Sunleif Rasmussen og dirigentin John Storgårds, sum í 2006 dirigeraði Oceanic Days, fyrstu symfoniina hjá Sunleif Rasmussen og sum eisini eftir hetta hevur samstarvað við føroyska tónaskaldið fleiri ferð. Og hetta samstarvið er gott, heldur ummælarin, tí við nýggja verkinum trínur Sunleif Rasmussen fram sum eitt tónaskald, sum bæði torir at leggja eina avgjørda frástøðu til ta rationellu modernismuna og harvið ein episkt upplagda heildardramaturgi. Í staðin er talan um eitt melodiskt dragandi, rytmiskt innbjóðandi og klangliga hugtakandi tónleik. Mats Liljeroos skrivar: “Stycket, som bär undertiteln The Earth Anew, är tänkt som en pendang till Sibelius Kullervo och är även skrivet för liknande besättning om orkester, manskör och två solister. Om Sibban föll för Kalevala hämtar Rasmussen, föga överraskande, sin inspiration från Eddan och det är inte vilket intermezzo som helst han tagit fasta på utan världens skapelse ur Ýmir samt världens undergång, Ragnarök, och dess därpå följande pånyttfödelse. Liksom beträffande Kullervo kan den form- och genremässigt sinnade lyssnaren grunna på om stycket är en regelrätt symfoni eller kanske en brett upplagd symfonisk dikt, samt i vilken mån texten påverkar musiken. Är det alltså frågan om regelrätt programmusik eller om symfonisk musik med ett underliggande program? Måhända utesluter det ena inte det andra. Symfonin rör sig i det fascinerande gränslandet genrerna emellan och som idémässigt centrum för det cirka 54 minuter långa verket står världsasken Yggdrasil, som sannerligen fått vara med om det ena och det andra och via sina tre rötter och strävan uppåt även förlänat stycket dess – från den femsatsiga Kullervo avvikande – fyrsatsiga storform. Tre faktorer är, liksom för Sibelius, ständigt närvarande hos Rasmussen: en naturkänsla som närmar sig det panteistiska, en förkärlek för den lokala folkmusikaliska odlingen samt en osviklig känsla för motiv- och formmässig utveckling. Naturen var allestädes närvarande i Rasmussens första symfoni, där folktonen genom bland annat seriella metoder dock abstraherats till ett i det närmaste oigenkännligt plan och formen stundtals onekligen kändes aningen lös i kanterna.Nu har dock pusselbitarna fallit på sina optimala platser och Rasmussen framstår här framför allt som en tonsättare som vågar såväl ta definitivt avstånd från den rationella modernismen som bejaka en mer episkt upplagd helhetsdramaturgi. Framför allt handlar det om en melodiskt attraktiv, rytmiskt engagerande och klangligt fascinerande musik, som lagom provokativt torde kittla även den gängse lyssnarens öra.

Vokalpartierna är designade så att manskören står för de poetiskt reflekterande utsagorna, medan sopran- och barytonsolisten återger den mer konkreta handlingen och visst kändes Cyndia Sieden och Bo Skovhus mitt i prick i sina delvis i salen kringvandrande, superexpressiva roller. Akademiska Sångföreningen och Muntra Musikanter gjorde förbluffande väl ifrån sig i sitt mäkta suggestiva parti, även om det med tanke på helhetsklangen förvisso hade suttit bra med ett dussin herrar till låns från Musikhuskören. Rasmussens enormt raffinerat och ändamålsenligt instrumenterade partitur hade analyserats intill minsta detalj av John Storgårds, som höll den komplicerade apparaten i ett minutiöst säkert grepp. Stadsorkestermusikerna visade än en gång framfötterna i ny musik och gjorde dessutom ovanligt väl ifrån sig i Sibelius fyra, där det var en lisa för öronen att notera hur noggrant Storgårds efterlevde partiturets bokstav utan att förfalla till överdrivet pedanteri.

Og jú, tað er sanniliga gott, at ummælarar eru fegnir um hetta nýggja høvuðsverkið hjá Sunleif Rasmussen, men okkum nýtist ikki bert dúva uppá teirra metingar, tí tað ber til at hoyra hugtakandi, stórfingnu, dramatisku symfoniina, The Eart Anew í leinkinum beint undir her, umframt áhugaverdar samrøður við m.a. dirigentin og við tónaskaldið. Uppá spurningin hvørt hann er Føroya Sibelius, svarar Sunleif, at tað má tíðin vísa. Symfoniin byrjar umleið 1.55.  

Hjartaliga til lukku, Sunleif, vit eru mong, sum eru errin av stóra avrikinum.

http://www.helsinkikanava.fi/www/kanava/sv/videor/video?id=2624

Modernað og framfýsin Operation Valentine

/

Det Ferösche Compagnie livdi av sonnum upp til sín leiklut sum tann eksperimenterandi enfant terrible bólkurin innan føroyskan sjónleik til frumframsýningina av Operation Valentine í Sjónleikarhúsinum síðsta fríggjakvøld.

Myndir: Beinta á Torkilsheyggi

Eg mátti satt at siga ordiliga berja meg upp úr teirri fríggjadagstølandi sofuni fyri at fara oman í Sjónleikarhúsið, har eg eitt sindur gronut byrjaði við at staðfesta fyri mær sjálvari, at har luktaði av gomlum klæðum. Onnur vóru meira við uppá nostalgiina og tóku gleðiliga ímóti tí heita temunninum í fína gamla tekoppinum við gullkanti, sum okkum stóð í boði. Fyrikomandi damurnar í svørtum kjóla við hvítum fyriklæði bjóðaðu te og bisquit í forhøllini, har Krígssavnið eisini hevur eina lítla framsýning við áhugaverdum myndum og lutum frá tíðarskeiðnum undir øðrum veraldarbardaga. Áskoðararnir práta og hyggja at myndunum, men so brádliga fara hurðarnar inn í salin upp og teir báðir leikararnir, Kristina Sørensen Ougaard og Kjartan Hansen bjóða vælkomin. Á veg inn fáa allir áskoðararnir ein posa við onkrum, sum skal brúkast í leikinum. Á henda hátt verða vit øll statistar ella partar av hesum leikinum, sum ikki er ein vanligur leikur við kronologiskari hendingagongd, men meira ein samansett kollasja við ymiskum smáum brotum, har søguligar hendingar verða lýstar sum sketsjir, installatiónir, skuggaleikir frá tí lutfalsliga veruleikakenda til meira symboltunga og surrealistiska list.

Ein grøn presending

Frá einari eitt sindur leitandi byrjan við storytelling, har leikararnir standa í Sjónleikarhúsinum og greiða frá tí, sum kundi verið hent her fyri nógvum árum síðani, verður ljósið sløkt og tá blívur leikurin ordiliga spennandi. Sum heild eru myrkur og avskeplan týdningarmiklir partar av úttrykkinum í Operation Valentine, bæði í ljóði, óljóði og myndum. Leikurin tykist ikki nostalgiskur, hann er beint tvørturímóti modernaður og progressivur í síni uppseting. Scenografiin er eins einføld og hon er genial, ein grøn presending verður ein høvuðsrekvisitt, sum verður brúkt hugfarsliga og við sama leikandi lætta hugflogi, sum tá børn spæla sær undir løkum og seingjarklæðum, ið eru við at verða løgd saman. Eksperimenterandi leikbólkar hugsa ikki altíð so nógv um mageligheitina hjá áskoðaranum, eg minnist enn ilt aftur á sitiumstøðurnar í kommandandørhúsinum. Operation Valentine er hinvegin als ikki so drúgvur, at tað gerst nakar trupulleiki, at vit áskoðarar forvæntast at sessast á gólvinum og annars standa og fylgja við í hvar tað gongur fyri seg í hølunum. Men øll síggja ikki líka væl alt, sum gongur fyri seg, t.d. niðri undir pallinum, har ein vælupplagdur Eyðun Johannesen sigur frá. Tað týdningarmesta er í øllum førum at hoyra hann, og her haldi eg, at ljóðið kundi verið eitt lítið sindur harðari frá.

 

Antikríggsinstallatión

Ljóð og ljós hava yvirhøvur stóran týdning fyri huglagið t.d. í dapra og kenslunemandi partinum, har nøvnini á øllum teimum mongu føroysku skipunum, sum fórust undir øðrum veraldarbardaga verða lisin upp meðan stóra grøna presenningin verður ímynding av týning í altetandi havinum. Eg var faktist ikki greið yvir, at so nógv skip og menniskju vórðu rakt av krígnum her í Føroyum. Náðileysi upplesturin virkar sera sterkt, pallmyndin er eins og ein antikríggs-listainstallatión, eg komi í tankar um sangin, sum Edwin Starr einaferð sang við retoriska spurninginum: War what is it good for absolutely nothing!

Loysing

Hetta er ein site-specific dokumentarisk montaga, sum tað stendur í leikskránni og miðlingin er fjølbroytt. DFC fáa lív í bæði kend og ókend í fortíðini, bæði Winston Churchill og Thorstein Petersen trína fram á pall sum skuggamyndir og leikurin gongur við fúkandi ferð. Eg hugsi, at tað er ein fyrimunur hjá áskoðarunum at kenna til søguligu hendingarnar kring Fólkaatkvøðuna í 1946. Hugburðurin sýnist heldur enn ikki loysingarligur ella var tað bara premierukvøldið, tá meginparturin av áskoðarunum eftir øllum at døma vóru sjálvstýrissinnaðir. Eg skal ikki avdúka alt, ið gongur fyri seg í Operation Valentine, men tað riggar sera væl, mátin, sum hølini verða brúkt, eisini umskaringin millum tað teatralska rúmið og tað vanliga, veruliga rúmið. Áskoðararnir eru viðleikarar, men millum áskoðararnar eru eisini nøkur við sjónleikaraligum uppgávum. Hetta er ikki ein vanligur sjónleikaraleikur. Sjálvt um dugnaligu sjónleikararnir inkorperera søguligar persónar, eru tey samstundis eisini tey sjálvi, Kjartan og Kristina og tað sama er galdandi fyri áhugaverdu sangarinduna, Onnu Katrin Øssursdóttir Egilstrøð, hvørs órógvandi, syrgiliga og óhugnaliga framførsla av Góða mamma eg vil sova og We´ll meet again fer at sita leingi eftir í minninum.

Farið í Sjónleikarhúsið

Det Ferösche Compagnie hava saman við heimildarfólki og Egill H.A. Pálsson, leikstjóra, Sonja Lea ljóssniðgeva, Jens Ladekarl Thomsen ljóðsniðgeva og Kirstin Helgadóttir pallsniðgeva megnað at skapa eina víðgongda, nútíðarliga tulking av einum serstøkum søguligum tíðarskeiði í Føroyum, henda tulkingin er stuttlig, rørandi, fjasut, álvarslig og syrgilig, men fyrst og fremst, so er hon listarliga viðkomandi. Farið tessvegna í Sjónleikarhúsið, Operation Valentine verður at síggja fram til 6.september.  

 

Komin er heystsins hin dapra tíð

/

Drakk eg eina øl fyri hvørja ferð, følnað bløð koma fyri í nýggja yrkingarsavninum hjá Øssuri Johannesen, hevði eg fingið kenning áðrenn triðingurin var lisin, og um eg tá yvirhøvur náddi til síðstu yrkingina, hevði tað neyvan verið í seyðahøgum standi. Men tolni lesaran, sum hættar sær ígjøgnum allar tær 150 síðurnar í savninum verður væl samsýntur av einstøkum, døkkum poetiskum gimsteinum, ið gløða ymsastaðni í meldrinum.

Eg havi fyri vana at lesa bøkur í bussinum og taki tí bókina við á veg til arbeiðis Eg taki bussin í tí nú bonkleysa Steinatúni og blaði upp í svørtu bókini TÁ EG HOYRI MÍNI EINSLIGU FÓTAFET MILLUM FØLNAÐU HEYSTBLØÐINI og lesi um tann omnipresenta deyðan, einsemið, myrkrið, um krabbamein, AIDS, sorg, ólukkuligan kærleika og bløðini, sum fella til jarðar á heystartíð. Tá eg nakrar tímar seinni eri á veg oman aftur í býin hevur yrkjaraegið verið á barr, eg lesi um dungar av royktum sigarettum og um tómar ølfløskur og brádliga tykist bókin mær livandi, tá tað beint við Miðlon fer at lukta ramliga av gomlum, royktum sigarettum og av øli. Tað vísir seg at vera umboð fyri hitt mangan skurvuta og klirrandi liðið, sum plagar at sita á áðurnevndu bonkum, og sum dagliga anir í pendulfart í tveyaranum millum Rúsuna og trappuna í Steinatúni. Summi vilja hava tey burturbeind og gloyma, at slík sosial høvuðsreingerð hoyrir ikki demokratiskum samfeløgum til. Eg heilsi uppá ein teirra, hann spyr um bókin er góð, eg sigi, at tað er hon beint nú. Hann sigur, at tað er langt síðani, hann hevur lisið yrkingar.

Niðurundirkomin

Alkoholiseraður og niðurundirkomin er heiti á einari yrking og tað sigur eitt sindur um hvar vit eru stødd í mongum av yrkingunum. Tað er á samfelagsins botni í náttmyrkum barrum og gøtum í Keypmannahavn og í Havn. Yrkjaraegið tykist illa plágað av einsemi, hetta verður staðfest upp í saman, og fleiri staðni tykjast yrkjarin og yrkjaraegið at vera ein og sami persónur. Hesin varhugi kemur m.a. av, at støðini, sum verða nevnd í tekstunum, eru verulig støð í Keypmannahavn, har sum Øssur Johannesen býr og hevur búð og har hann ferðast í býarrúminum. Ein outsider artist er ein listamaður, sum onkursvegna arbeiðir uttan fyri ta etableraðu skipanina. Tað ber ikki ordiliga at siga hetta um Øssur Johannesen, eitt nú eigur Listasavn Føroya fleiri av hansara myndlistaverkum, ið eisini prýða permuna á bókini Sekel, listasøgubókini hjá Listasavninum. Øssur Johannesen var bara 23 ára gamal, tá hann hevði sína fyrstu serframsýning í Listsavni Føroya og hann hevði í 1990´unum fleiri serframsýningar, bæði heima og uttanlands. Eg minnist eitt nú eina framsýning við linoprentum í Føroyahúsinum í Keypmannahavn miðskeiðis í hálvfemsunum, harav fleri av prentunum vóru við á eini framsýning, sum eg skipaði fyri í Norðurlandahúsinum í 2012.

Daprar yrkingar

Tematiskt eru myndirnar hjá Øssuri Johannesen lutfalsliga fábroyttar at kalla monomanar í teirra uppafturtøku av ræðuligari sorg og sálarkvøl, sum kemur av sosialum og sálarligum, tað kann snúgva seg um sjálvmorð, kríggj, kúgan, avrætting, fasismu, sálarsjúku ella einsemi. Yrkingarnar eru á sama hátt fábroyttar. Øssur Johannesen hevur skrivað yrkingar í nógv ár, tær fyrstu vóru almannakunngjørdar í fløgubóklingum, tann seinasta hevði skap sum eitt yrkingarsavn við einari fløgu í og nú er so eitt yrkingarsavn komið uttan tónleik ella upplestur, sum Tutl hevur givið út. Øll tey følnaðu heystbløðini og einsemið eru dømi um, at yrkjarin dyrkar tað dapra og í hesum sæst onkur líkskapur við Janus Djurhuus, sum fyri úti við hundrað árum síðani yrkti regluna í yvirskriftini. Men yrkingarnar hjá Øssuri Johannesen eru als ikki eins mentaðar, formfastar og klassiskt bygdar. Yrkingarhátturin er nógv meira primitivur, orðatilfarið fábroytt og klisjéirnar nógvar og patetiskar; skuggar eru tungir, sorg er pínufull og fet eru einslig. Har er lítið og einki av rím, rútman er óreglulig, men merkt av endurtøkum, sum í støðum gevur yrkingunum ein ekstatiskan tóna. Onkra staðni minnir tað skrivaða um eitt slag av ótilvitaðum orðastreymi, einum stream of consiousness, sum yrkjarin skrivar niður júst sum tað fellur honum inn, eina staðni stendur ein lýsing av arbeiðsháttinum: “SUM BLØÐINI FELLA TIL/ JARÐAR AV TRÆNUM/ UM HEYSTIÐ/ SOLEIÐIS FELLA YRKINGARNAR/ NIÐUR TIL MÍN/ AV NÁTTARHIMMALINUM/ OG ALT EG SKAL GERA/ ER AT SKRIVA TÆR NIÐUR...”. (s.12)

Vøkur bók

Fagurfrøðiliga er talan um eina vakra bók, eitt hondskrivað A5 skrivihefti við reglum, sum á autentiskan hátt hongur saman við innihaldinum, og sum er lætt at lesa. Tá ein bók verður givin út av einum plátufelag, er kanska ikki upplagt at lasta tey fyri vantandi rættlestur, akuttan ð-mangul og vantandi redaktionelt arbeiði, og kanska skulu vit júst rósa Tutl fyri at geva hetta yrkingarsavnið út, tí tó, at savnið er ov drúgt, eru her fleiri yrkingar, sum eg ikki vildi verið fyriuttan. Til dømis eru fleiri góðar yrkingar í bókini, sum snúgva seg um forgeingiliga egið í æviga alheiminum, t.d. yrkingin á síðu 69, sum byrjar “TÁ EG DOYGGI”. Eisini eru fleiri áhugaverdar, sterkar, frumkendar yrkingar, har umhvørvið fær gandakendan mátt. Í einari yrking duga fuglar, sól, regn og máni at skyna á hvørji eru livandi og deyð.

 

TÁ EG DOYGGI HVØRVUR

MÍN SKUGGI ÚT Í MYRKU NÁTTINA

TÁ EG DOYGGI ERU IKKI FLEIRI

FÓTAFET AT GANGA HJÁ MÆR

OG HJARTA MÍTT SLÆR EI LONGUR

TÁ EG DOYGGI VERÐI EG

EINSAMALT LÍK UNDIR JØRÐ

OG ORMARNIR ETA MEG INN Á BEIN

ELLA ELDURIN BRENNUR MEG TIL ØSKU

TÁ EG DOYGGI VERÐUR LONGSUL MÍN

SUM EIN FUGLUR IÐ FELLUR AV TRÆNUM

ÍMILLUM FØLNAÐI HEYSTBLØÐ

MEÐAN SÓLIN FER NIÐUR

TÁ EG DOYGGI VERÐI EG SUM GAMAL

SLITIN BÁTUR SUM ÁRALEYSUR

KNÚSAST VIÐ BYGLJUBROTI

MÓTI BERGINUM TÁ EG DOYGGI

HVØRVA MÍNIR TANKAR OG UPPLOYSAST

Í MJØRKANUM TÁ EG DOYGGI

HVØRVUR MÍN TILVITAN VIÐ

VINDINUM OMANFYRI FJØLLINI

TÁ EG DOYGGI HVØRVUR MÍN ANDI

VIÐ SKÝGGJUNUM OMAN FYRI

HAVIÐ

TÁ

EG

DOYGGI

ER EITT

MENNISKJA

MINNI

TIL Á

JØRÐ

SUM TÓ

FRAMVEGIS

MELUR

RUNT

Í RÚMDINI

(s.69)

 

 

TÁ EG HOYRI FUGLARNAR

SYNGJA Í TRØUNUM Í PARKINI

ÍMILLUM MENNISKJU OG

HOYRI FUGLARNAR SYNGJA Í

TRØUNUM Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA FUGLARNIR

MUN ÍMILLUM TEY LIVANDI

OG TEY DEYÐU TÁ EG SÍGGI

SÓLINA OMANFYRI MENNISKJAMONGDINA

Í BÝNUM TÁ EG SÍGGI SÓLINA

MEÐAN EG ERI Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNIR SÓLIN MUN Á TEIM

LIVANDI OG DEYÐU TÁ EG MERKI REGNIÐ

ÍMILLUM MENNISKJUNI Í BÝNUM OG

REGNIÐ Í KIRKJUGARÐINUM HUGSI EG

KENNIR REGNIÐ MUNIN Á TEIM LIVANDI

OG TEIM DEYÐU TÁ EG MERKI VINDIN

ÍMILLUM MENNISKJU Í BÝNUM OG

VINDIN ÍMILLUM GRAVSTEINAR Í

KIRKJUGARÐINUM HUGSI EG KENNIR

VINDURIN MUNIN Á TEIMUM LIVANDI

OG DEYÐU TÁ EG SÍGGI MÁNAN

ÍMILLUM MENNISKJU Í BÝNUM OG

SÍGGI MÁNAN FRÁ KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNIR MÁNIN MUN Á

TEIMUM LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

TÁ EG SÍGGI TRØINI ÍMILLUM FÓLK

Í PARKINI OG TRØINI Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA TRØINI MUN Á TEIMUM

LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

TÁ EG SÍGGI STEINARNAR

SUM KIRKJAN ER BYGD AV

OG GRAVSTEINARNAR Í KIRKJUGARÐINUM

HUGSI EG KENNA STEINARNIR MUN Á

TEIMUM LIVANDI OG TEIMUM DEYÐU

Les Bókina!

/

Viðtal við Vilhjálm við Hoygil:

Bókin um tað góða varð givin út síðsta hósdag og í  hesum sambandi havi eg sent høvundinum Vilhjálmi við Hoygil nakrar spurningar, tað vil siga, í grundini sendi eg hesar spurningarnar til Carl Jóhan Jensen, tí hesin er kontaktmaður hjá fyrrnevnda - nakað sum Clark Kent er tað hjá honum sjálvum Superman ella enn verri, tí Vilhjálmur við Hoygil er ein bókmentaligur huldumaður, sum eingin livandi minnist seg at hava sæð. Men her eru svarini, eg fekk. Eg helt Bókina um tað góða vera fyrstu útgávu hjá Vilhjálmi við Hoygil, so mín fyrsti spurningur snúði seg um hetta.

KP:  Hevur tú altíð viljað verið rithøvundur ?

VvH: Hvat skal eg siga ...hatta er sum at spyrja hann sjálvan í erva um, um hann altíð ætlaði sær at verða Várharra...ha?

KP: Hvaðani kom hugskotið til Bókina um tað góða? Kanst tú greiða frá tilgongdini ?

VvH: Nú er bókin, sært tú, ikki eftir meg, men eftir henda sálaða prentaran K....og hví eg ikki nevni mannin við sínum fulla navni....Harragud les bókina, so sært tú hví...umdömið er nú einaferð umdömið eisini í deyðanum...men eg helt kortini, at hetta handritið var ein so sjáldsom og sermerkt samtíðarheimild, at tað hevði verið bæði synd og skomm, um tað bara lá og dró stöv á seg onkustaðni...ella hvarv út í tað talgildu gloymskuna sum so mangt annað.

 

Ein skrivandi maður

KP: Hvussu føldist tað, tá Sprotin játtaði at geva hesa fyrstu bók tína út?

VvH: Ja, nú setur tú meg enn eina ferðina í klípu...eg noyðist taka aftur í hatta, eg segði í áðni… um Várharra, ha… tí álvaratos, tað hevur verið sovorðin ágangur móti mær so leingi, sum eg ikki ynski oman yvir nakran annan...summi sáa enntá iva um, annaðhvört eg eri til… hvat dámar tær?… eg skal bara vera onkur, siga tey, sum Karl Jóhan Jensen hevur spunnið upp… og hetta sjabbið um mína ikki-veran… hesin ivin…ja, hann nívir viðhvört, nívir so fast, at í gjáranáttina droymdi meg …og ikki fyrstu ferð heldur… at eg í roynd og veru ikki var til… ja, tað er kaldur dreymur at vakna við...men sum eg aftur og aftur havi sagt og endurtikið upp í saman á Fjasbókarsíðuni hjá mær (Viljálm við Hoygil) so eri eg til og væl tað… ættaður av Strondum (tó at eg ikki havi  sett mín fót har síðani eina ferð í fýrsárunum)…. eg eri níggju og hálvtrýss ára gamal og ógiftur og barnleysur (tað eg veit). Eg tók MA prógv í enskum máli og bókmentum frá lærda háskúlanum í New Castle up on Tyne, tað var í hálvfemsunum, men las eisini trúarsögu eitt skifti seinast í hálvfjerðsárunum í Keypmannahavn og áðrenn tað guðfröði eitt ár á Fróðskaparsetrinum. Í fleiri ár undirvísti eg til skiftis á Kambsdali og í Hoydölum. Men ikki nóg mikið við tí, eg havi eisini, í skjótt tretivu ár verið skrivandi maður og havi greitt fleiri bökur úr hondum um bókmentafröðilig evni…. slóðbrótandi verk í föroyskum samanhangi, tori eg at siga, m.a. um skaldskapin hjá Hans Marius Ejdesgaard… og um hann er ritgerð mín frá seinast í fýrsárunum „Hitt ævinliga gonguverki/ ein greining við derridianskari avbygging í baksýni“ (Forlagið Skalið, 1990). Somuleiðis havi eg, helst sum tann einasti, skrivað um Richard B. Thomsen í avbyggingarligum anda, men eisini viðgjört nýggjari hövundar eitt nú Ólav í Beiti. Seinasta bók mín, ið kom út á prenti, var ein ritgerð um rithövundaverkið hjá Valdemar Poulsen „Osvald – ein avbygging av föroyska samfelagnum“ (Forlagið Skalið, 1993). Sum sagt fleiri verk liggja longu eftir meg á föroyskum máli…góðum föroyskum máli…. Kortini hevur mær ongantíð verið unt at koma á tann tignarstigan í føroyskum bókhandlum, har landalæra, matgerð, skipbrot og politiskt sjálvreyp trónaðu ovast fyri seinastu jól….Ja, hvussu mær var við, spyrt tú, tá ið Sprotin tók við handritinum…ja, tað er nú ein söga fyri seg…eg noyddist allan vegin til Vestmanna við handritinum, ætlaði at fáa stjóranum tað í hendur persónliga … hesum Jonhardi Mikkelsen…hetta var beint eftir páskir og eg var eitt stutt rend heima tá…og har standi eg so í túninum hjá honum við Hornaveg har norðuri í oysregni og sveittur eftir at hava togað meg niðan alla hesa longu brekkuna frá bussinum… men hvat… eg komi til stongdar dyr og eg knúgvi bæði á úthurð og vindeygu, men tað var alt í sama navni, stongt og stongt…so stongt, at eg hugsaði við mær, at hiðani mátti eg helst so nakkalangur avstað aftur… men dekan fari, tá birtist hann knappliga, hesin Jonhard sum sagt, sum ein skuggi úr hesi kjarrtjúknini, sum er um húsini hjá honum, oman fyri sum niðanfyri…og har stendur hann fyri mær, murgurin, reyðdæmdur, júllutur og eitt sindur hokin við einum turrum bógvi í hondini…ja, tað var sum tá ið deyðin fyrstu ferð vísir seg fyri riddaranum í Sjeynda innsiglinum, filminum hjá Bergman, og riddarin spyr: „Hvör er tú?“…so ovfarin, so örkymlaður sá forlagsstjórin út…men tað er nú mín lagna…tað er tað…tíverri…konufólk og hvör maður spyr: „Hvör ert tú?“ …er tað lögið, ha, at meg so ofta droymir, at eg ikki eri til…at eg föli meg at vera, sum teir siga enskum: a figment of anothers imagination….men gaman í Jonhard gevur bókina út…hann sigur seg enntá dáma bókina…men eg ivist í um tað ikki bara er tí, at tað ikki er eg sum havi skriva verkið sjálvt…bara inngangin.

 

Føroyskar bókmentir

KP: Hvat heldur tú um føroyskar bókmentir? Er nakar føroyskur høvundur, sum hevur gjørt tær mun?

VVH: Eg havi longu nevnt nakrar omanfyri... annars? Ja, Jóanes Nielsen kunnu kravlítlir lesarar sjálvandi hava gleði av, men Tórodd Poulsen havi eg ongantíð skilt og má bara smílka at teimum, sum halda upp á, at nakað skil er í hansara sokallaða skaldskapi. Karl Jóhan Jensen var einaferð ein toluligur ummælari, men so gav hann seg upp til sjálvreyp og málkrongl ...tað er tað...

KP: Tú ert útiseti – hvussu er at skriva um Føroyar og um føroyska samfelagið, tá mann hevur verið burturstaddur í so mong ár. Ber tað yvirhøvur til? Blívur tað ikki óautentiskt? 

VvH: Skilgrein hugtakið “útiseti” fyri mær...ha? Halda tit álvaratos, sum ganga mentanarliga útideyð her í regni og útsynningsroki, at tað ikki ber til at vera “autentiskur” föroyingur bara tí, at tu velur at búgva uttanlands...harragud og mín sáligheit...takið tykkum um reiggj...forbannað...

KP: Kanst tú greiða frá tínum framtíðarætlanum?

VvH: Ja, tað kann eg so skjótt svara tær: Nei.

Mótmæli á einum markamóti

/

Vit hava vitað av tí leingi, at prestarnir í føroysku fólkakirkjuni eru ymiskir og at summir teirra eitt nú eru ímóti uppafturgiftu. Hesum hava vit vitað av í nógv ár. Tað, sum øll vit mongu syndafullu tá mugu gera, um vit ynskja Guds signing í mun til hjúnarlag er, at vit spyrja teir humanistisku prestarnar um at fremja uppgávuna, og teir hava ovmikið at gera, tí vit eru altso nokk so nógv, sum ikki ordiliga kunnu liva upp til allýsingina hjá ávísum prestum av røttum livihátti. Soleiðis hevur støðan verið í mong ár. Vit hava leingi livað við einari ósemju í fólkakirkjuni, vit hava tigandi góðtikið støðuna, tí tað hevur borið til orsakað av vælviljanum hjá nøkrum fevnandi, arbeiðsamum prestum, sum tíverri eru í støðugum vanda fyri at gerast strongdir av yvirarbeiði. Eg havi alla mína tíð goldið mín kirkjuskatt við gleði, tí mín fólkakirkja hevur stóran týdning fyri meg sum tann rúmligi, kristiligi grundvællurin, hon er í okkara samfelagi. Allíkavæl verða prestar eftir øllum at døma javnan settir í hesa somu fólkakirkju, sum eru so mikið fundamentalistiskir, at teir nokta at útføra týdningarmiklar kirkjuligar handlingar orsakað av persónligari sálarórógv og anfektilsum. 

Tað er væl møguligt, at summir av hesum nevndu prestum verða við í bønartiltakinum, sum verður á Vaglinum í dag. Í veruleikanum fevnir bønartiltakið um alla vikuna, har verður biðið fyri øllum møguligum og mikudagsevnið avdúkar hvat tað í veruleikanum snýr seg um, tað verður biðið fyri, at Løgtingið verjir hjúnalagið og ófødda barnið. Hetta er fyrst og fremst ein reaktión ímóti mannarættindastríðnum hjá LGBT, sum endiliga hevur fingið tiltrongdan vind í seglini, sum krevur sjálvsøgd borgarlig rættindi fyri samkynd, men hvørs krøv einki hava við kirkjuna at gera, LGBT krevur ikki at giftast í samkomu ella kirkju. Allíkavæl hava vit nú eitt virðisstríð innan fólkakirkjuna, sum sæst greidligt í vøkru, rúmligu røðuni, sum Marjun Bæk hevði fyri Pride skrúðgonguni 27, juli í ár og í væl ljómandi, men harðrenda svarinum frá Bergi D.Joensen, har hann sigur seg fegin vilja møta samkyndum, tvíkyndum og transkyndum og samstundis tekur teirra møguleika fyri kynsligum sambandi frá teimum: “Sambært kristnu trúnni, er kynslívið givið av Gudi sum nakað sera dýrabart; so dýrabart, at tað má hava besta karmin. Karmurin um kynslívið – kristiliga sæð – er hjúnalagið. Og hjúnalagið er ein maður og ein kvinna, soleiðis, sum fedrarnir lærdu okkum. Hjúnalagið er við øðrum orðum ein skipan frá skapanini. Tí er samkynt hjúnalag, leysagifta, ótrúskapur og pornografi eitt háð ímóti hesi Gudgivnu skipan”.

Ein av fyriskiparunum av bønartiltakinum á Vaglinum segði í sjónvarpinum herfyri, at bønin er ein roynd at fáa landið meira andaligt sum eitt andsvar móti humanismuni, sum floymir yvir landið. Humanisma og upplýsing verða vanliga ikki mett at vera vandamál í okkara parti av heiminum, vit skulu langt burtur til fundamentalistisk prestastýri fyri at finna henda sama hugburðin. Men er bøn ikki grundleggjandi góð og væl meinandi? Jú upprunaliga er bønin inniligt og vakurt úttrykk fyri viðurskifti millum einstaklingin og Gud, sum gongur fyri seg inni í einingi í kamarinum, tá biðið verður til faðirin, sum er í loyndum.

Men bønin kann eftir øllum at døma eisini brúkast alment, trúttandi og tiktandi og tað er ikki í lagi. Tí mótmæli eg bønartiltakinum, sum verður á Vaglinum í Havn í dag. Og tó at tiltakið ikki er fyriskipað av fólkakirkjuni, útstillar tað ein trupulleika, sum vit borgarar og rindarar av kirkjuskatti hava og hava havt í mong ár og sum vit ikki eiga at finna okkum í meira. 

Silja Strøm hevur opið hús í Janusarhúsi

/

                                 

Í morgin, fríggjadagin 28.august klokkan 15 býðst høvi at kaga inn í atelierið hjá dugnaligu listakvinnuni Silju Strøm. Tað er Listafelag Føroya, ið bjóðar til opið hús í Listamannhúsunum á Dalatrøðni í Klokkaragøtu 42.

 Silja Strøm hevur í august mánaða sum tann fyrsta starvast í listamannahúsunum, sum Janus Kamban hevur latið til listafólk at brúka. Listafelag Føroya hevur heitt á Silju Strøm um at bjóða fólki inn at síggja og hoyra, hvat hon fæst við. Hon hevur játtað at hava opið atelier seinnapartin fríggjadagin 28.  august kl. 15 til 18. Listakvinnan er ein av teimum áhugaverdu listafólkunum úr yngra ættarliðnum, hon er útbúgvin í Glasgow School of Art og hevur fingið fleiri virðislønir, m.a. Virðislønina til ung listafólk og Gávugóðs úr Grunni Thorvalds av Steinum. Silja Strøm er m.a. í ferð við at arbeiða fram í móti eini serframsýning í Steinprenti, sum vit kunnu gleða okkum til. Hon arbeiðir bæði figurativt og abstrakt í frásagnarligum søgum uttan nakra defineraða hendingagongd. Listarliga er hon áhugað í relatiónum millum fólk og teirra umhvørvi. 

Silja Strøm í Steinprenti

Hendan myndin er frá 2011

Ein herlig mynd frá 2010

Øssur Johannesen framsýning á Museum Ovartaci

/

Fríggjadagin 28.august klokkan 15 letur ein framsýning upp við myndum hjá Øssuri Johannesen á Museum Ovartaci. Ovartaci er eitt kombinerað listasavn og psykiatriskt søguligt savn, sum liggur í Risskov Psykiatriske Hospital í Århus.

Øssur Johannesen er av Glyvrum, men býr og arbeiðir í Keypmannahavn. Hann var bara 23 ára gamal, tá hann hevði sína fyrstu serframsýning í Listsavni Føroya og síðan hevur hann havt serframsýningar og verið við í bólkaframsýningum í Føroyum og uttanlands. Hann er fjøltáttaður listamaður, umframt at vera myndlistamaður er Øssur Johannesen eisini yrkjari, tónaskald og tónleikari. Hansara myndaheimur er dapur á tremur av líðing, longsli og deyða. Hann lýsir tragiskar lívslagnur og knýtir hesar lýsingar við visiónir av Jesusi, demonum og einglum. Listamaðurin er hugtikin av náttúrunar mátti, av frummegini hjá mánanum og sólini og trøunum, men eisini girndarhugur og kærleikslongsul eru partar av hansara myndaheimi. Øssur Johannesenhevur sjálvur nevnt nógvar listarligar fyrimyndir, eitt nú russiska listamannin Chaim Soutine, men eisini norðurlendskar listamenn; Edvard Munch, Sámal Joensen Mikines, Carl Fredrik Hill, Svend Wiig Hansen, Kurt Trampedach og ikki minst William Skotte Olsen, sum hevur havt stóra ávirkan. Fleiri av figurunum í málningunum hjá Øssuri Johannesen hava t.d. gloriur á sama hátt sum Skotte Olsen brúkti gloriur til sínar persónar. Men samstundis sum tað ber til at síggja íblástur ymsastaðni frá í myndunum hjá Øssuri Johannesen, kemst ikki uttanum hvussu serstakar tær eru - í eini kategori fyri seg og í summum brøgdumnema tær hugtakið outsiderart. Tær nýggju myndirnar eru meira surrealistiskar enn tær hava verið áður hjá listamanninum, men myndirnar eru enn ekspressionistiskar. Framsýningin á Museum Ovartaci er opin til 29.november.



Symfoni nummar tvey hjá Sunleif frumframførd í kvøld

/

 

I kvøld klokkan sjey verður ein føroysk symfoni framførd og tað er ikki gerandiskostur, men hetta er symfoni nr 2 hjá Sunleif Rasmussen "The Earth Anew", ið verður frumframførd í nýggja konserthúsinum í Helsinki! Sunleif fekk sum kunnugt norðurlendsku tónleikavirðislønina fyri sína fyrstu symfoni, Oceanic Days, sum var liðug í 1995. Tjúgu ár seinni er Sunleif Rasmussen ein bæði royndur og kendur tónasmiður, sum hevur skrivað nógv ymisk verk. Hansara Symfoni nr 2 er liðug, 202 síður av nótum liggja á netinum til øll at lesa. Symfoniin er bygd á norrønu gudalæruna, soleiðis sum hon er lýst í Snorra-Eddu um Yggdrasil træið, sum røkkur heilt upp í himmalin og hevur tríggjar røtur, sum vaksa ymsan veg. Tann eina vaksur inn í Helheim, ein onnur vaksur inn í Jotunheim og hin triðja vaksur inn í Ásgarð.

Bíleggingar

Sunleif Rasmussen hevur úr at gera. Umframt symfoniina, sum Helsinki Philharmonic Orchestra bílegði í sambandi við 150 ára føðingardagin hjá Jean Sibelius, arbeiðir hann uppá fleiri aðrar uppgávur, eina obokonsert fyri Odense Symfoniorkestur í sambandi við 150 ára hátíðarhaldið fyri føðingardagin hjá Carl Nielsen. Frumframførslan verður 30.oktober í ár. Sunleif er somuleiðis í holtur við at skriva eitt verk til Norðurlendskir Tónleikadagar, sum verða í Keypmannahavn í september, Ursula Andkjær Olsen skrivar tekstin. Hann hevur eisini fingið eina bílegging frá danska kórinum Camerata í sambandi við teirra 50 ára føðingardag, sum eftir ætlan fer at framføra verkið í desember í ár.

Størsta verkið

Nýggja symfoniin er saman við fjórðu symfoniini hjá Jean Sibelius á skránni á sjálvari byrjanarkonsertini til heystskránna hjá Helsinki Philharmonic Orchestra. Tá nú nýggja symfoniin verður framførd í kvøld, er talan um størsta verkið hjá einum føroyingi, sum er framført uttanlands. Verkið varar ein tíma og verður framført við stórum orkestri undir leiðslu av John Storgårds, 80 manns mannskóri og við tveimum heimskendum sangsolistum, Bo Skovhus bariton og Cyndia Sieden koloratursopran. Góða eydnu øll somul - hevði ynskt, at eg var í Helsinki í kvøld.

 

Hans Pauli Olsen riddari av 1.stig

/

 

Listamaðurin Hans Pauli Olsen er vorðin riddari av danabrók, tað var hann longu í 2000, men nú hevur hann fingið ta fornemma Ridder af 1.grad heiðurin. Á sjeytifimm ára føðingardegnum hjá Margretu drottning, boðaði danska kongshúsið frá, at hon fór at heiðra nøkrum lista- og mentafólkum við riddarakrossinum, og mánadagin fekk føroyski listamaðurin riddarakrossin av 1.stig. Hans Pauli Olsen er kendur myndahøggari bæði í Føroyum og í Danmark, har hann hevur búð í nógv ár. Hann fevnir í síni list bæði um tað siðbundna við veruleikakendum standmyndum, sum eitt nú vísa hvussu ómetaliga góður handverkari hann er, men honum dámar eisini at eksperimentera og at spæla sær við hugtakið standmynd. 

 

Menniskjað sum myndevni

Hans Paula Olsen dámar væl hetta føroyska orðið fyri skulptur "Stand-mynd", og hann eksperimenterar til dømis við at birta eitt slag av tvídimensjonaliteti í tær trídimensjonalu standmyndirnar. Myndevnisliga er tað fyrst og fremst menniskjað, sum hugtekur hann, og seinastu útivið 30 árini hevur hann gjørt tær allarflestu av standmyndunum, minnisvarðum og monumentum, sum hava verið reist í Føroyum. Í 1997 gjørdi hann portrettmyndir av Margretu drottning og Heindriki prinsi. Hans Pauli Olsen hevur úr at gera fyri tíðina. Leygardagin var fernisering í Bispegaarden í Kalundborg, har Hans Pauli Olsen og bróðurin, grafikarin Marius Olsen hava felagsframsýning. Hans Pauli er somuleiðis við á einari portrettframsýning á Frederiksborg Slot, har hann hevur fimm portrettmyndir við av sær og brøðrum sínum. 27.september verður hann at síggja her í Føroyum, tá verður hann við á Heystframsýningini í Listahøllini á Skipasmiðjuni í Havn.

 


Familjuleikurin HEKSIRNAR

/

 

Leygarkvøldið 29.august verður lekurin Heksirnar frumsýndur á Tjóðpallinum.

Hesin leikurin er um heksir. Av teimum, sum eru til.

RÆTTULIGAR HEKSIR

Í ævintýrum plaga heksir altíð at vera í fjákutum, svørtum hatti, í svørtum kappa, og tær flúgva á kustaskafti.

Men hetta er onki ævintýr.

Sjálvur havi eg tvær ferðir sæð heksir.

Fyrru ferð slapp eg heilskapaður undan, men seinnu ferð gekk verri...

Men tá saman um kemur eri eg enn á lívið, so sjáldsamur eg annars síggi út.

Men lat okkum byrja frá byrjanini ...

Leygardagin 29. august verður fyrsta sýning av familjuleikinum “Heksirnar”, eftir kenda rithøvundan Roald Dahl. Tað er David Wood, ið hevur umskrivað væl umtóktu barnabókina til leik. Laura Joensen hevur týtt leikin, við stuðli úr týðingini hjá Eyðuni Andreassen av bókini.

Tað er ein serlig sýning, ið Kristina Sundar Hansen hevur leikstjórnað, har er spenningur, eymleiki, sorg, keipur og skemt, alt í somu sýning. Afturat sær hevur Kristina fingið Hansinu Iversen at gera pallmynd og búnar. Tað er ein royndur leikarahópur, sum fevnir um kendar sjónleikarar sum Hans Tórgarð, Katarinu Nolsøe, Lauru Joensen, Páll Danielsen, Sóley Danielsen, Jákup Dahl Wardum, Petur Meinhard E. Andersen og Nicolaj Falk.  Fleiri teirra sleppa at royna seg í fleiri leiklutum.

Handan pallin hava Kristina ogHansina havt Turpin Nap. Djurhuus, ið ljóssniðgevur og Jón McBirnie, ið ger ljómyndina. Hetta er ein leikur, ið krevur nógvar tekniskar “finessir”, búnar, hár og smyrsl og nógv annað, og tí partinum hava Mikkjal Arge Galán, Katrin Bonde, Bjørk Ellindsdóttir Frýdal, Milja Hanusardóttir, Brandur Patursson, Símun Pauli Hansen, Birgir Djurhuus og Atli K. Jensen tikið sær av.

 

Sýningar :

Leygardag          29.08 kl. 18.00 premiera  ÚTSELT
Sunnudag           30.08 kl. 16.00
Mánadag             31.08
Týsdag                01.09 kl. 18.00
Mikudag              02.09 kl. 18.00
Hósdag               03.09 kl. 18.00
Fríggjadag          04.09 kl. 18.00
Leygardag          05.09 kl. 15.00
Sunnudag           06.09 kl. 15.00
Mánadag             07.09
Týsdag                 08.09 kl. 18.00
Mikudag               09.09 kl. 18.00
Hósdag                10.09 kl. 18.00
Fríggjadag           11.09 kl. 18.00

Atgongumerki á www.tjodpallur.fo

Ónostalgisk Operation Valentine

/

Hetta sær rættiliga nostalgiskt og hugnaligt út, mátin, vit vórðu móttikin í Sjónleikarhúsinum til Operation Valentine fríggjakvøldið, men latið tykkum ikki lumpa; hetta er ikki vandaleys hugnalig nostalgi. Leikurin er á sama hátt sum heitið á leikbólkinum Det Ferösche Compagnie bara at síggja til afturlítandi. Í veruleikanum er talan um eina sera ónostalgiska, nútíðarliga, garvilla, progressiva listarliga tulking av einum serstøkum tiðarskeiði í Føroyum og um allan heim.

 Úr ummæli, sum kemur í Dimmalætting 28.august:

 “Frá einari eitt sindur leitandi byrjan við storytelling, har leikararnir standa í Sjónleikarhúsinum og greiða frá tí, sum kundi verið hent her fyri nógvum árum síðani, verður ljósið sløkt og tá blívur tað ordiliga spennandi. Sum heild eru myrkur og avskeplan týdningarmiklir partar av úttrykkinum í Operation Valentine, bæði í ljóði og myndum. Leikurin tykist ikki nostalgiskur, hann er modernaður og progressivur í síni uppseting. Scenografiin er eins einføld og hon er genial, ein grøn presending er høvuðsrekvisitt, og hon verður brúkt við sama leikandi lætta hugflogi, sum tá børn spæla sær undir løkum og seingjarklæðum, ið eru við at verða løgd saman.”

Inntil 6.september verður leikurin sýndur týsdag til leygardag kl.20.00. Sunnudag kl. 17.00

(ongin sýning mánakvøld)

Bert stutta tíð.

Atgongumerki á 200,- kunnu bíleggjast við at skriva til:

information.dfc@gmail.com - skriva navn, nøgd, tlf.nr.

List og mentan eru meira enn samfelagsins sjampanjusurkl

/

Týski nazioddamaðurin Hermann Göring skal eina ferð hava sagt, at hoyrdi hann orðið mentan, so avtryggjaði hann sín revolvara. Í veruleikanum er talan tó um eina replikk úr einum sjónleiki hjá Hanns Johst frá 1933. Og tó, at orðið mentan neyvan fær nakran at gera byrsuna skotklára í dag, so kann júst hetta orðið framvegis geva mongum politikara hervilig herðindi fyrst av fjáltrutum, flákrandi eygum og stórorðaðum orðaskreytum, ið avdúka, at ítøkiliga vitanin um økið ikki er tann stóra. Hugburðurin mótvegis mentan er ómetaliga jaligur, samstundis sum virðingin ikki tykist vera tann heilt stóra. Eitt ofta endurgivið svar frá Winston Churchill kom uppá ein fyrispurning frá hansara krígsmálaráðharra, ið skeyt upp at spara pening innan mentanarøkið. Churchill skal hava sagt: “Hvørjum berjast vit tá fyri, um ikki fyri mentanini?”. Men mentan er eitt stórt og torgreitt hugtak, sum bæði verður brúkt um atburð og vanar hjá einstaklingum og samfelagsbólkum og um eitt serligt slag av mentanarligari menning. Mentan/list er um somu tíð eitt so mikið alfevnandi og smalt fyribrigdi, sum siður er at leggja til síðis í valstríðnum fyri síðani at taka tað fram aftur í sigursrøðum, tá mergjaðar yrkingar verða siteraðar og tá yndisligir tónar floyma yvir sigursfegnir áhoyrarar.

Hetta er skeivt. Mentan og list eiga at vera integreraðir partar av einari og hvørjari floksskrá og ikki bara sum eitt skjótt orðað uppískoyti á síðstu síðu. Mentanarráðharrasessurin eigur ikki at vera tann bíligasti av ráðharrasessunum, men tann dýrasti. Hugsið tykkum bara, hvat tað er, hesin sessur stendur fyri. Mentamálaráðharrin sleppur at umboða tað føroyska málið, søguna, hús og bygningar, byggilistina, myndlistina, filmslistina, tónleikin, bókmentirnar, sjónleikin, dansin, matin, umframt skúla, kirkju og ítrótt, men politikarin skal fyrst og fremst taka sær av mentanarpolitisku rammunum, ikki av innihaldinum. Ein mentamálaráðharri kann til eina og hvørja tíð savna seg um og leggja dent á ávís øki, men hann ella hon má ongantíð gloyma armslongdarregluna. Tað er so mangan staðfest hvussu stóran týdning mentan og list hava bæði fyri menningina av einstaka borgaranum og fyri menningina av samfelagnum sum heild. List og mentan eru ikki bert samfelagsins sjampanjusurkl, men sjálvur grundvøllurin hjá okkum øllum, sum vit mugu vera tilvitað um og sum vit mugu fara við á tilvitaðan hátt. Samstundis eru bæði mentan og list serstakliga óstøðug hugtøk, sum krevja, at vit alla tíðina meta um og endurmeta støðuna. At tað yvirhøvur ber til í dag at skúgva friðingarkrøv viðvíkjandi Skansanum til viks kemst kanska av, at vit ikki í nóg stóran mun hava gjørt vart við hetta serliga fornminni og stóra týdningin, sum tað hevur. Á sama hátt er eingin mentanarstovnur í samfelagnum friðaður, tí raðfestingin skiftir alla tíðina sambært nútíðini. Hetta er sum tað eigur at vera, men vit mugu vera tilvitað, so at tilvildin ikki gerst ráðandi innan føroyska mentanarøkið.

 

 

Eivør fær fimm stjørnur í Gaffa

/

Útgávan Bridges hjá Eivør Pálsdóttir skorar heilar fimm stjørnur (av seks) í ummæli á donsku heimasíðuni gaffa.dk. Har verður staðfest, at “Eivør er ein tann mest virtuosa singer-songwritarin í Europa, ein eminentur sangskrivari, ið megnar bæði sum sangskrivari og við síni rødd at forloysa sítt egna tilfar á serstakan hátt. Hon er eitt við tónleikin, trúverduga til staðar og vokalt ódarvað sjálvt tá tilfarið tykist krevjandi. Hennara musikalitetur, hennara sangrødd, alt við hennara list er gásarholdselvandi og ekstraordinert”. Eg kann ikki siga annað enn, at eg eri púra samd. Í ummælinum, sum stóð at lesa í februar her á Listaportalinum og í Dimmalætting skrivaði eg um útgávuna, at “hon er svallig sum eitt summarlot. Tónleikurin er í støðum sorgblíður, men sum heild er útgávan merkt av einum serstøkum lættleika - tað tykist so ófatiliga lætt og ómakaleyst, tað heila, áhoyrarin kennir seg kínda av yndisligu tónunum, borna uppi av sterku løgunum og so er tað tann krystalklára, reina røddin, sum floymir út yvir áhoyraran, so at einki annað er at gera enn at geva seg inn undir hana og njóta ta gjøgnumførdu leskandi musikalsku upplivingina... Bridges er ein so mikið samanhangandi og væl framleidd heild, at lurtarin hugsar ikki um tað í byrjanini, men í veruleikanum er hetta ein serstakliga samansett tónleikaútgáva. Samstundis sum pláss er til fólkatónleikaligt einfeldi og vokalu megina hjá Eivør og til akustisk instrument av ymiskum slag, fyllir elektroniska síðan nógv. Og samstundis sum hetta er lættur poppur, sum eg rokni við og vóni fer at verða nógv spældur í Kringvarpinum, er talan um dygdargóðar kompositiónir av tí seriøsa slagnum við undirliggjandi mynstrum av tónaendurtøkum, sum stuðla uppundir huglagið í løgunum. Eivør hevur neyvan sungið betur og meira nuanserað enn á hesari útgávuni. Sum lurtari sleppur tú at uppliva eina rødd, sum er í javnvág við seg sjálva og við sítt umhvørvi, ein kensluborin, rørandi og skyggjandi rein rødd í fulkomnum tamarhaldi, sum í glæsiligum løtum gevur okkum varhugan av sterka og ótamdu orkuverkinum aftanfyri. Teir 9 sangirnir á útgávuni eru satt at siga alt ov skjótt lidnir, men tað ber altíð til at byrja umaftur, tí her er av sonnum nógv at lurta eftir. Hjartaliga til lukku, Eivør við ummælinum, eg gleði meg at hoyra komandi útgávuna Slør. 

Mentanarval 2015

/
Mynd: Tóroddur Poulsen: Onga viðmerking (2012)

Mynd: Tóroddur Poulsen: Onga viðmerking (2012)

Um minni enn ein mánaða skulu vit á val. Hetta kunngjørdi Kaj Leo Holm Johannesen í síni løgmansfrágreiðing á ólavsøku, sum ikki hevði nógv meira enn tríggjar reglur til yvurs fyri listini. Tær snúðu seg um, at tað er herligt, at Norðurlandahúsið, Tórshavnar Kommuna, Atlantic Airways og Mentamálaráðið hava stovnað eina sonevnda flogbrúgv, eina stuðulskipan, har listafólk kunna søkja stuðul til flogferðir. Og víst er tað bæði gott og tiltrongt við einari tílíkari skipan, sum landið eigur ein fjórðing av. Vit fegnast við løgmanni, men í veruleikanum fær listaumhvørvið ikki brúkt hurráróp og herðaklapp til serliga nógv. Tað, sum listafólk og vit øll harafturímóti hava størstan tørv á, eru seriøsar mentanarpolitiskar visiónir og viljin til at fremja tær í verki, tí fara Dimmalætting og Listaportalurin komandi tíðina at seta mentanarpolitikk á breddan.

Tó at skotbráið kanska tykist eitt sindur knapt nú fleiri fólk eru langt av landið skotin og halda summarfrí, munu flestir flokkar hava verið greiðir yvir tað leingi, at val er í hondum og væntandi eru teir eisini fyrireikaðir uppá val við dagførdum floksskráum. Í skrivandi løtu er valstríðið ikki ordiliga komið í hæddina, so tað er ikki til at siga hvørji høvuðsevnini verða, men skulu vit fylgja Jørgen Niclasen, og hann plagar at duga at snúgva sær politiskt, so verður valið grundleggjandi hugsjónarligt soleiðis at skilja, at tað fer at snúgva seg um vinstrapolitikk móti høgrapolitikki. Sambært fíggjarmálaráðharranum snýr tað seg um antin at taka tær pragmatisku loysnirnar, sum geva okkum best lønandi úrslitini ella at lata landið upp í hendurnar á einum sosialistiskum eksperimenti. Andstøðan heldur hinvegin, at loysnirnar hjá samgonguni eru eins stuttskygdar og tær eru grammar og at tær fara at geva okkum og okkara børnum stórar trupulleikar í framtíðini. Nú fáa vit at síggja hvussu leikur fer, styrkin hjá andstøðuni er kanska tann sama sum hennara veikleiki; hennara hugsjónarliga tign og reinu hendur (umframt eyðsædda ósemjan um ríkisfelagsskapin), menhatta við ideologiunum er í grundini áhugavert og ikki so einfalt sum mann skuldi hildið. Tað var í teirri fyrstu formansrunduni í sjónvarpinum, at Jørgen Niclasen tosaði um ta vinstravendu andstøðuna og hetta var kanska serliga provokerandi í mun til ein flokk sum Framsókn. Mær vitandi plagar liberalisma ikki at verða staðsett á vinstravonginum, í øllum førum ikki í Europa. Sjálvt um sjónarmiðini t.d. í mun til samkyndar borgarar jú eru sera liberal, er Framsókn ein grundleggjandi borgarligur flokkur við stórari trúgv uppá ta fríu kapitalismuna, frælsi til vinnuna, uttan tey stóru sosialu trygdarnetini. Tí tóktist útsøgnin hjá Jørgen Niclasen eitt sindur løgin, men veruleikin er ofta marghátligur, t.d. gjørdi formaðurin í Framsókn, Pól Michelsen hin vegin vart við, at fiskivinnu- og fíggjarpolitikkurin hjá Fólkaflokkinum einamest minnur um kommunistiskan planbúskap við greiðum fyrimunum fyri ein ávísan útvaldan skara. Hetta verður neyvan síðstu ferð í valstríðnum, at slíkar ákærur verða at hoyra, tað er upp til veljaran sjálvan at fyrihalda seg kritiskt til valfleskið og at kunna seg um hvat teir ymisku flokkarnir standa fyri bæði hugsjónarliga og í veruleikanum.

Vit ætla eisini at kanna hvar flokkarnir standa, tá tað kemur til mentan og list. Hesi eiga at vera integreraðir partar av einari og hvørjari floksskrá og ikki bara sum eitt skjótt orðað uppískoyti á síðstu síðu. Til tað eru list og mentan alt ov týdningarmiklir partar av okkara felagsskapi. Listin og mentanin eru ikki bert samfelagsins sjampanjusurkl, tað er sjálvur grundvøllurin hjá okkum øllum, sum vit mugu vera tilvitað um. Tí fara vit í komandi bløðum at spyrja umboð frá øllum flokkum, sum stilla upp til Løgtingsvalið 2015 tíggju spurningar um teirra mentanarpolitisku ætlanir og visiónir.

 

Still, pen og meinaleys

/

Ólavsøkuframsýningin 2015

 

 

Ummæli av Ólavsøkuframsýningini 2015

Ólavsøkuframsýningin í Listasavninum var bara opin í seks dagar í ár, hon læt aftur longu 2.august og mann má av sonnum beundra bæði kuratorin Oggi Lamhauge og Listafelagið, at tey tíma og orka alt stríðið við at skipa og seta eina framsýning upp, sum skal takast niður bert seks dagar aftaná.

Satt at siga er tað ein avbjóðing at vera kritikari av somu framsýning, sum ein sjálv hevur kuraterað fleiri ferðir. Hinvegin, so havi eg innlit í teirserligu trupulleikar, sum kunnu standast av serliga ólavsøkuframsýningar-formatinum. Frægast man vera nú sum altíð, at vera erlig og tá má eg tíverri viðganga, at tann nú søguliga Ólavsøkuframsýningin 2015 ikki er ein framsýning, eg fari at sakna. Eitt er, at framsýningarupplivingin var eitt sindur ørkymlandi m.a. orsakað av, at eg ikki fann  út av skeltingini, tað stendur t.d í skránni, at frágreiðing stendur við verkini hjá Ole Wich, hana fann eg ikki við fyrsta verkið, heldur ikki, tá eg spurdi starvsfólkini, men størsti trupulleikin við framsýningini var óivað mangulin uppá góð listaverk.

 

Sami leistur

Leisturin hjá Ólavsøkuframsýningini var tann sami í ár sum í fjør og fyrra árið. Listafelagið biðjur ein kurator um at skipa fyri framsýningini. Hann biðjur nøkur yrkislistafólk um at senda verk inn. Harumframt kunnu øll onnur senda inn tilfar, sum síðan verður sensurerað. Hetta úrslitaði í ár í, at 48 fólk sendu 340 verk inn, og burtur úr hesum vóru 35 framsýnarar valdir og meira enn 100 verk. Tey innbodnu listafólkini í ár vóru Jógvan Biskopstø, Kári Svensson, Edward Fuglø, Guðrið Poulsen, Ole Wich, Jóna Rasmussen og Rikhardur Valtingojer, ið er serligur gestur úr Íslandi. Hesi eru biðin um at hava orðið “fláir” í huga og hava gjørt verk úr ymiskum tilfari so sum torvi, ull, leypum, tómum pakkitilfari umframt meira siðbundnum málningum og grafikki. Kuratorurin er sjálvur listamaður, men hevur einki verk við á framsýningini sjálvur - hetta er sum tað eigur at vera.

 

Jóhan Martin Christiansen

Stillfør framsýning

Samanumtikið tykist framsýningin væl skipað. Hon hevur eitt stillført brá, og við onkrum undantaki er hon sum heild merkt av jarðlitum og grátónum t.d. í grafisku myndunum hjá Rikhardur Valtingojer. Í gongini og aftan fyri veggin, har sum Grafiski Verkstaðurin helt til, tóktust verkini meira blandað í litum og stíli. Okkurt verk hekk eitt sindur uttan fyri samanhang, men tað vil so vera, tá verk hjá so nógvum ymiskum fólkum verða sett saman. Rikhardur Valtingojer er eysturríkskur listamaður, sum hevur búð í Íslandi ein mansaldur og sum í mong ár starvaðist á íslendska listaakademinum, har hann m.a. hevur verið lærari hjá Oggi Lamhauge. Hansara smáu, døkku mezzotintuprent eru merkt av formligum neyvleika, hetta er greidliga ein listamaður, ið leggur stóran dent á handverksligar dygdir. Handarørslurnar eru alt annað enn veipandi, myndirnar eru stillar og stýrdar, myndevnini eru organisk og surrealistisk, og litirnir eru fáir í teimum eitt sindur gamalsligu myndunum hjá Valtingojer. Við síðuna av hanga tvey verk hjá Jóhan Martin Christiansen, og tó at tey eru størri í vavi, er eisini okkurt friðarligt og inntonkt yvir hesum verkunum. Grundtilfarið er eyðmjúkt, tað eru vanligar toyblæur, sum eru seymaðar saman og litaðar við blekki, víni, olju, kaffi osfr. Vit hava sæð líknandi verk áður á Ólavsøku- og Várframsýningum, og í løtuni hevur sami dugnaligi listamaður framsýning í Føroyahúsinum í Keypmannahavn við einum stórum verki. Hansara verk eru poetisk, heitini eru ábendandi og vísa okkum á okkurt, ið endurtekur og fjalir seg: “Repeated Passages. Hidden Faces”.

Edward Fuglø

Merkið – bygt upp av handilsvørum

Tá er verkið hjá Edward Fuglø øðrvísi spektakulert. Tað er Merkið bygt upp sum trídimensionel kollasja av handilsvørum, av dósum, mjølpakkum, ketjupdunkum, blæupakkum, sjokulátaplátum osfr., ið er skipað eftir teimum trimum litunum í okkara flaggi. Niðri undir stendur skrivað heitið á verkinum Nation Building. Verkið riggar væl í framsýningarhølinum og ikki minst á plakatini og á verklistanum, men tykist ikki nógv meira djúphugsin enn ein góð skúlaverkætlan, tó at hon er meira umfatandi og væl størri í vavi. Trímyndin hjá Kára Svensson er stór og dekorativ, tær smáu litríku brotamyndirnar hjá Finnleif Mortensen eru frægari enn hansara stóru verk, tí mann sær ikki líka væl ta ósmædnu kopieringina av myndunum hjá Zachariasi Heinesen, og so hevur Elin Josefina Smith eina gula sjálvsmynd við á framsýningini, sum er hugtakandi í sínum upprunakenda einfeldi og ekspressivu styrki. Amariel Norðoy hevði heilar fimm myndir við í ár, sum í høvuðsheitum eru bláar og grønar við reyðum og gulum litfarrum í landslagslýsingum, sum tykjast rættiliga gamaldags. Okkurt meira scenografiskt verk á framsýningini var stuttligt, t.d. Høsnarhúsið hjá Líggjasi á Váli Smith og Eli Smith og Dreymarúmið hjá Rakel Helmsdal. Eisini Guðrið Poulsen hevði nøkur av sínum keramisku Minnisrúmum við á framsýningini.

 

Ole Wich

Meinaleys amatørisma og ull

Ólavsøkuframsýningin er amatøranna spælipláss og henda sannroynd var váttað aftur í ár, soleiðis er tað bara, og tað er spell, tá nú næstan eingin av áhugalistafólkunum bjóðaðu uppá verk, sum høvdu nakað uppá seg listarliga. Fittar, litfagrar myndir av naivt teknaðum konum og dekorativ mynstur fáa ikki øði í nakran, eins og the- og kaffikannur við theposum við kvinnunøvnum ella smáir bundnir figurar heldur ikki gera nøkrum fortreð. Hvørki handverksliga ella hugsjónarliga vóru hesi verkini sannførandi. Okkurt verk var kanska stuttligari enn hini; klippmyndin hjá Bjørg Jacobsen við heitinum “Úss” var fitt, men har var nógv á Ólavsøkuframsýningini, sum var so vánaligt, at tað var ikki hyggjandi uppá í tjóðarlistasavni okkara. Í mun til evnið fláir vóru tað kanska tey verkini, sum vórðu gjørd burtur úr óvanligum tilfari, ið vóru mest áhugaverd, t.d. verkið hjá Jógvan Biskopstø, ið rættiliga ítøkiliga varð sett saman av eini torvrúgvu og haka á gólvinum og einari pappírsmynd við skuggakenda merkinum av brendum torvi. Av einari ella aðrari orsøk vórðu verkini hjá Ole Wich framsýnd hvør sítt stað, eg helt, at verkið Gullaldarmynd stóð eitt sindur trongt í durinum. Gullaldarmynd var sett saman sum ein ullaroyggj á hegnpelum. Hitt verkið hjá Ole Wich var sett saman av einum lortaleypi, steini og reipi og nevndist Støðan. Henda samfelagskritiska viðmerkingin stóð øðrvísi rúmliga miðskeiðis í framsýningarrúminum, men bæði verkini hingu væl saman eisini við evninum og vístu á ymsar tíðarfláir í føroysku samleikamyndini. Sum heild var ólavsøkan í ár ein heldur slættlig uppliving listarliga sæð, har sosial atlit og hugni verða tikin fram um listarlig atlit – hetta er ikki bara galdandi fyri Ólavsøkuframsýningina, eisini sangurin á Tinghúsvøllinum tykist snúgva seg um at fáa so nógv fólk við sum til ber í staðin fyri at fáa góðan kórsang burturúr. Kanska er tað áhugavert hjá framsýningarluttakarum at vera við, men Ólavsøkuframsýningin var ikki serliga spennandi hjá áskoðarum at síggja í ár. Tað er fínt at fylgja gomlum siði soleiðis, at áhugalistafólk sleppa inn um gáttina hesa einu ferðina um árið, spurningurin er tann sami í ár sum áður - um ikki vit kunnu loyva okkum at hækka hesa gáttina, so at hon er samsvarandi góðu gongdini og vaksandi dygdini innan føroyska list.

Elin J.Smith

 

Kvæði í list Framúrskarandi verk - Misjavnt úrval

/

Í sambandi við altjóða kvæðaráðstevnuna, Ballad Conference, sum verður í Havn dagarnar 20.-24. juli, skipar Listasavnið fyri einari áhugaverdari listaframsýning við verkum, sum á onkran hátt eru gjørd við íblástri úr kvæðum. Framsýningin hongur uppi inntil 30.8.2015. 

 

Hugskotið at knýta eina listaframsýning evnisliga uppí eina kvæðaráðstevnu er upplagt, tí myndevnið, kvæði og føroyskur dansur hevur verið nógv brúkt í føroyskari myndlist. Nógv verður gjørt burtur úr miðlingini, sum eisini verður hugsað altjóða við tekstum um verkini á enskum og tað er eisini gott. Tíverri er úrvalið á framsýningini í Listasavninum heldur smalt, lutfalsliga fá listafólk eru umboðað og dygdin er heldur misjøvn. Tey bestu og frískligastu verkini á framsýningini gjørdi William Heinesen fyri skjóttt trýss árum síðani til tann tá spildurnýggja Kommunuskúlan í Havn. Hin høvuðsframsýnarin á framsýningini er Astri Luihn, sum hevur rættiliga nógv verk við og harumframt eru nøkur fá verk hjá ávikavist, Olivuri við Neyst og Janusi Kamban, umframt Edward Fuglø, Ingi Joensen, Emil Krause og Sámal Joensen-Mikines, ið hava eitt verk í part við á framsýningini.

 Hugtakandi myndarelieff

Tey útskornu myndarelieffini, sum William Heinesen gjørdi við góðari, praktiskari hjálp frá soninum, Zachariasi Heinesen, hava síðani 1956 hingið í samkomuhøll Kommunuskúlans, har ættarlið eftir ættarlið av skúlabørnum hava eygfarið tær dramatisku hendingarnar á teimum málaðu plátunum. Eg minnist sjálv við takksemi onkra konsert frá mínum barndómi, hvørs tónar vórðu dramatiskt ríkaðir - serliga av teirri veldugu høvuðsmyndini av Sjúrði í bardaga við drekan og av tí snilda, men svikaliga Regini smiði á svørtum hesti í forgrundini, tað var  hann, sum umvældi gandasvørðið fyri Sjúrð. Sjálvan drekabardagan, har Sjúrður á hesti sínum Grana herjar á drekan, síggja vit bara í tveimum smáum forarbeiðum, eini vatnlita- og kritmynd og einum klippi, sum ikki hava somu dramatisku styrki sum stóra myndin í Kommunuskúlanum. Hini relieffini eru horisontal og tey eru øll við á framsýningini, merkiliga óslitin av hesum barnaeygunum, sum í túsundatali hava hugt at teimum. Tey tykjast so merkiliga frísk og nýggj, litsamansetingarnar eru framdar við sama framúrskarandi koloristiska yvirskoti, sum sæst aftur í klippmyndunum hjá Williami Heinesen og tað er ein sonn fragd at skoða hesi monumentalu verkini av ný í nýggjum stað. Myndevnini eru øll úr Sjúrðarkvæðunum, og snúgva seg altso um hetjuna Sjúrð Sigmundarson, og hansara stríð fyri at hevna deyða pápa sín, at bjarga heiminum, at drepa Frænarormin og vinna gullskattin.

WH - Sannførandi myndlistamaður

 Einfaldi og dekorativi stílurin í veggjamálningunum minnir um arts & crafts listina og hevur greiðar frásagnarligar dygdir. Listamaðurin hevur týðiliga hugsað um, at verkini skuldu hava námsfrøðiligt árin, men tað ger ikki verkini minni sannførandi listarliga sæð, farið í Listasavnið og hyggið at litsamansetingunum, rútmuni í konturstrikuni, dynamikkinum í kompositiónunum. William Heinesen fyllir enn í dag, 24 ár eftir deyða sín, sera nógv í okkara fínmentanarligu tilvitsku. Ei undur í tí, men kanska er okkara virðingarótti fyri honum til hindurs fyri okkara fatan av hansara myndlist. Kanska er tað júst alstóra virðing fyri hansara metingum, sum hevur við sær, at vit blíva við at stigbenda hansara listarliga virksemi og uppí saman endurtaka, at hann var fyrst og fremst rithøvundur og síðani kurator, ummælari, mentamaður og so eisini bílætamakari mest orsakað av, at tíð og umstøður kravdi tað av honum. Hetta var nakað, sum hann sjálvur legði stóran dent á. Tá eg standi framman fyri Kommunuskúlaprýðingini í Listasavninum í dag er einki framíhjávinnuligt yvir arbeiðnum. Kanska hava allir hansara leiklutir verið týdningarmiklir høvuðsleiklutir. Myndirnar í Listasavninum eru í øllum førum sannførandi, góð listaverk.

 

Samtíðarverk

Sambært tekstunum, sum hanga í framsýningarrúminum, er evnið tað sama í røðini Jesus á Glitrarheiði, sum Astri Luihn hevur málað í 2006. Hesar myndirnar eru abstraktar og ímynda stríðið millum tað góða og tað ónda av ljósi í myrkri. Á hinum vegginum hanga nakrar smærri, fýrkantaðar myndir, har Astri Luihn hevur tikið støði í føroysku bindingamynstrunum, sum sambært einum teksti knýta sambandið millum fortíð og ta skapandi nútíðina á sama hátt sum kvæðini knýta okkara tíð saman við tí farna. Teir 18 smáu málningarnir eru nýggir og teir eru hongdir upp á ein hátt, soleiðis, at teir líkjast bindingarmynstrum. Myndirnar innihalda blá og svørt, abstrakt flótandi skap og lomvigar, sum er ein signaturmynd hjá m.a. Astri Luihn - Kári Svensson hevur eisini brúkt stempulkendar fuglalýsingar í summum málningum. Hin røðin eitur “Tað søgdu honum villini fuglar”. Hon er frá 2004 og snýr seg evnisliga um Brynhildartátt í Sjúrðarkvæðunum. Astri Luihn hevur tilsamans tríggjar røðir av myndum við á framsýningini, ein tílík yvirumboðan undir liðini á Williami Heinesen krevur eftir mínum tykki eitt hægri listarligt støði enn tað, sum hesar myndirnar umboða.

Ein óvæntað gleði

Tey flestu munu kenna inniligu standmyndina hjá Janusi Kamban av Dansiringinum frá 1956, sum í nógv ár hevur staðið við inngongdina til Føroya Banka. Hetta er eitt upplagt verk at hava við á einari framsýning sum hesari, fólkalívslýsingin hjá Emil Krause kann eisini hugsast at vera relevant listasøguliga sæð og tað sama kann sigast um ekspressiva dansiringin hjá Mikines, sum lýsir dramaið í kvæðinum. Fotomyndin hjá Inga Joensen frá 1983 av einari gentu í føroyskum klæðum, sum fær sær eina pylsu á ólavsøku, er góð bæði fagurfrøðiliga, men eisini innihaldsliga, tí hon fangar ein mentanarligan dupultleikan millum fortíð og nútíð “Aftan á dansin”. Eina óvæntaða gleði á framsýningini fekk eg á framsýningini av at síggja myndina hjá Olivuri við Neyst Dansur frá 1999, sum er myndað av bjørtum litum og kubistiskum formum, sum savnast av einum avlongum ringi, sum er skorin niður í myndaflatan og sum á hugtakandi hátt ber fram kensluna av grundleggjandi felagsskapi og samanhangi í dansinum.

Likkan er lend

Aftanfyri endaveggin í framsýningarsalinum hongur hálvan níggju metur langa verkið hjá Edward Fuglø The Seagull Has Landed frá 2012, sum Skúlin við Ósánna í Klaksvík eigur. Evnið er mánalendingin út frá einum føroyskum sjónarhornið; eitt føroyskt flagg verður plantað á mánanum og nakrir rúmdarmenn sláa ring. Skemtiligt spoyskni hómast í samansetingini millum altjóða mánalendingina og føroyskan heimføðisleika. Tíverri er verkið heldur stórt til veggin í Listasavninum, har tað hongur og tí hongur tað illa, partvíst á skák út frá vegginum. Speisemið minnir eitt sindur um hugburðin í teimum heilt øðrvísi, grafisku myndunum hjá Tóroddi Poulsen við heitunum “Meðan vit læra jørðina føroyskan dans” og “Tá vit hava lært jørðina føroyskan dans”, sum eg haldi, at Listasavnið eigur, og sum kundu verið upplagdar til framsýningina Kvæði í list. Eg komi eisini í tankar um áhugaverda installatiónsverkið Kvæðabrot, sum Vígdis Petersen framsýndi á Den Frie í 1999, men fleiri onnur verk høvdu somuleiðis verið relevant og eg haldi yvirhøvur, at framsýningin hevði verið betur, um hon fevndi breiðari .

Veitslukent G við stórum V

/

G-festivalurin er ein ordans tónleikaveitsla við líka stórum V sum G. Í løtum tóktust tónleikurin at kalla sekunderur í mun til tað sosiala – til veitsluna.  Tá mann hevur notið blíðskapin til eina tílíka góða veitslu, kann tað tykjast heldur smáligt at koma afturumaftur, men ljóðtrupulleikarnar kundi eg gott verið fyriuttan á G 2015.

 

Náttúran hevur stóran týdning fyri G-festivalin. Eg havi ikki verið í Syðrugøtu síðan síðsta festival, og fyrstu minuttirnir ganga við at fata stórsligna landslagið, grasgrønu fjøllini og málandi útsýnið út á vágna við bátum, sluppum og fegnum fólkum, sum svimja á sjónum. Umhvørvið er heilt ómetaliga vakurt. Eg valdi mær leygardagin til G-festival og flóðin fríggjakvøldið serveraði mær onkrar eyka musikalskar møguleikar. Orsakað av broytingum í skránni bar til at hoyra bæði Eivør og Teitur, sum eru millum míni yndislistafólk. Men fyri meg og fleiri onnur byrjaði festival-leygardagurin bókmentaliga við einum tiltaki, sum forlagið Eksil hevði í Tøting. Eg haldi sum heild, at tað er gleðiligt við tílíkari listarligari rúmligheit, at pláss er fyri aðrari list enn fyri tónleikinum á einum tílíkum festivali. Har var sjónleikur og filmur og ein alternativur pallur, umframt bókmentatiltakið. Bókmentatiltakið byrjaði í Tøting við, at Vónbjørt Vang beyð vælkomin vegna forlagið Eksil, og greiddi frá hvat skuldi henda á tiltakinum. Skal eg vera heilt erlig, hevur mær altíð dámt betur at lesa yrkingar enn at hoyra tær lisnar, men tílík poesi-tiltøk hava sínar sosialu heimildir. Tað er stuttligt og áhugavert at koma saman við øðrum við sama áhuga.

Fyrsti upplesari var Eleanore Livingstone, ið er skotskur yrkjari, ummælari og ritstjóri. Harumframt er hon forkvinna fyri altjóða poesifestivalin StAnza – Scotlands International Poetry Festival, ið verður hildin í St. Andrews í Skotlandi á hvørjum ári. Eleanor Livingstone hevur givið út bøkurnar Even the Sea (Red Squirrel Press, 2010), sum hon var innstillað til London New Poetry award fyri. Tað er áhugavert at lurta, tá tú ikki kennir ein yrkjara frammanundan, men ikki bara sum at siga tað at minnast tað tilfar, mann bert hevur hoyrt eina ferð. Eg minnist best ta síðstu yrkingina, sum hon las, sum snúði seg um síðsta kongin í Fife, ein hetjulig huglagsmynd úr fyrndini við tjóðskaparligum tóna.

 

Náttúra og Konsept 

Danski yrkjarin Sebastian Cordes gav fyri fimm árum síðan út dokumentarfilmin Life and Times of Don Rosa. Ungi maðurin var eitt sindur óupplagdur, segði seg hava  timburmenn, men hann las allíkavæl onkra yrking úr savninum, En endnu uvidendes dagbog, sum hann debuteraði við í 2013. Síðani løgdu Kim Simonsen og Jóhan Martin Christiansen fram teirra felags verkætlan, sonevnda konseptyrking og konseptlist kallað Desembermorgun, sum tekur støði í mánaðinum desember. Náttúran tykist hava fingið eina endurreisn í føroyskari poesi. Kim Simonsen las upp meðan Jóhan Martin Christiansen sýndi fram film við kavaflykrum. Savnið, ið er partvíst skrivað í Føroyum og uttanlands kemur út á Mentunargrunni Studentafelagsins í heyst. Havboturin og sandurin/ har livandi tarin,/ flytir seg í slow-motion,/ aftur og fram sum sveiggjaði hann í vindi,/ bíðar eftir fyrsta morgninum við svartakálk./ Náttarfrost sum skal leggja seg rundan um røturnar á trøðunum,/ krúpa eftir bulinum,/ sum eitt menniska,/ ið reisir seg aftur aftaná fallið./ Frostið skal glasera greinar./ Tey fáu bløðini sum eru eftir/ skulu detta tung til jarðar,/ meðan vindurin skræðir í takrennur./ (Kim Simonsen).

 

Lítið skump við stórum árini

Næsta innslag var somuleiðis áhugavert - tað var ein yrking hjá Jóhan Martin Christiansen, sum varð lisin upp á føroyskum samstundis sum hon kundi lesast á enskum á einari mynd, sum varð varpað upp á veggin. Myndin ímyndaði Nólsoynna, men við løgnum perspektivi sum tá eitt barn tekur myndir og uttan at vita tað klippur tað ovasta ella tað niðasta av myndevninum av. Tað er øðrvísi tilvitað, tá tað er Jóhan Martin Christiansen, sum avger perspektivið, og árinið av hesum lítla skumpinum í mun til okkara vanliga útsýni var poetiskt og rørandi saman við yrkingini. Jóhan Martin Christiansen er kanska meira kendur sum myndlistafólk. Herfyri hevði hann framsýningina DRESS í Steinprenti.

 

Kvinnulív

Steðgurin fór við at standa í bíðiraði til wc og síðan kom Sissal Kampmann framat mikrofonini. Hennara fyrsta savn kom í 2011 Sissal Kampmann, er føroyskur yrkjari, ið hevur útgivið fýra yrkingasøvn síðani 2011. Í 2012 fekk hon Debutantvirðisløn Klaus Rifbjergs frá Danska Akademinum. Hennara yrkingar lýsa kvinnulív, onkrastaðni hóma vit ræðuliga øði sum frá eini Penthesileu í hevndarhuga, men ritverkið fevnir breiðari um menniskjalívið við tilveruligum hugsanum um deyðan, um svik og um tíðina sum tilveruliga grundtreyt. Anatomiski, biologiski kroppurin er við, men tað er  heilin, tilvitskan við sínum upplivingum og minnum, sum stýrir øllum, eisini ymiskum veruligum og óveruligum  rúmum úr gerandisdegnum, úr minnunum og úr dreymum og dulviti. Fyrst og fremst er talan um nakrar suverenar og sofistikeraðar, poetiskar orðingar, sum vóru góðar at hoyra leygardagin á G.

 Rátt sandpappír

Tekstirnir hjá Daniellu Andreasen eru á leið líka sofistikeraðir sum sandpappír. Setningarnir hjá henni eru eins og náðileysir smáir pílar, sum raka tann mest harðmøraða lurtaran beint í hjartað. Søgan um lítla barnið og óttafulla morguntúrin gjøgnum eitt brennivínsrakt heim við tómum fløskum, fullum øskubikarum og spýggj, er alt annað enn fjálg. Barnaperspektivið minnir meg um okkurt, sum danski høvundurin, Vita Andersen skrivaði í sjeytiárunum, men so leingi sum tilveran tíggjar sær so sosialrealistisk sum hon nú einaferð ger, blíva tílíkar bókmentir við at vera serstakliga viðkomandi. Upplesturin hjá Rúna Weihe var óvæntaður á ymiskan hátt, fyri tað fyrsta, tí hann las upp á donskum og fyri tað næsta, tí yrkingarnar vóru rættiliga áhugaverdar. Rúni Weihe er arkitektur í Keypmannahavn, hann útgevir skaldsøguna Mursejler í september, og arbeiðir uppá sítt fyrsta yrkingasavn, ið vónandi kemur út skjótt. Rúni Weihe skrivar á donskum, tí hann hevur búð nógv niðri, men hann tosar føroyskt og dugir at skriva á føroyskum, so hvør veit hvat spennandi kann spyrjast burturúr: Jeg koger mine æg/ et efter et/ indtil bakken er tom/ for lydens skyld/ som en nykogt elkedel/ alt vand fordampet/ for duftens skyld/ så tørt/ jeg gider ik knep nu/ kan du ik se opvasken/ (Rúni Weihe).

Foto: Finnur Justinussen

Eivør

Úr Tøting fór leiðin oman á tað festliga festivaløkið. Eg hoyrdi partar av fleiri konsertum, men miðsavnaði meg serliga um tríggjar framførslur, fyrst var tað konsertin hjá Eivør Pálsdóttir á sandinum, sum eg hevði glett meg til. Og tað hevði eg eisini alla orsøk til, eg havi eftirhondini upplivað hana á fleiri konsertum og framførslum annars. Eivør Pálsdóttir er eitt heilt serligt norðurlendskt sangfyribrigdi, tað er líka við, at mann minnist fyrstu ferð mann hoyrdi hana, men hon er nógv meira enn bara ein vøkur ung kvinna við góðari sangrødd. Hon er ein framúrskarandi sangskrivari, hetta prógva ikki minst hennara seinastu útgávur, sum eisini vórðu væl umboðaðar á konsertini. Hon sang bæði meistaraliga og kristalreint eitt nú sangir sum Bridges og Boxes, men upplivingin, sum eg hevði glett meg til, at standa á sandinum í Syðrugøtu og verða yvirfloymd av svalliga tónleikastreyminum frá Eivør og hennara framúrskarandi tónleikarum, kom ikki. Fyrst var bassurin so mikið hart frá, at hann domineraði ljóðmyndina í óklæðiligan mun. Samanborið við hennara vanligu megi hoyrdist røddin hjá Eivør eins og ein viðfáningur og gittaraljóðið druknaði somuleiðis. Eg stóð á sandinum beint við har sum ljóðtøkningurin helt til, og eg veit ikki hvat feilti. Men aftan á hálvfimta lag fekk eg so ilt í oyruni, at eg ikki tordi at standa har meira. Stødd uppi yvir sandinum helt eg, at ljóðliga javnvágin var heldur frægari. Hounds of love hjá Kate Bush er blivin ein av signatursangunum hjá Eivør og hann var aftur hesa ferð á skrá og væl móttikin av mannamúgvuni. Men í fleiri sangum órógvaðu ýl sum tá mikrofonirnar eru ov hart frá, og tað var ómetaliga spell.

Knút Jarnskor

Teitur

Bíðiraðið til wc við spæliplássið var so langt og drúgt, at Teitur Lassen hevði spælt bæði fyrsta og næsta sangin, tá eg endiliga náddi vegin fram. Men eg hoyrdi, at hann spældi fleiri sangir frá teirri fínu útgávuni, Story Music frá 2013 Eg varð eitt sindur ørkymlað í fyrstani av, at áhoyrararnir rundan um meg tosaðu so hart saman. Tað var sum um vit øll vóru í ball og maðurin, sum kýtti seg á pallinum bara var eitt hugnaligt ljóðspor í okkara veitslu. Men áhoyrararnir vóru sjálvandi meira fokuseraðir longur inni móti pallinum og høvuðspersónurin var greidliga við uppá tað. So við og við fóru fólk at syngja við og eg lat meg yvirtala av góða lagnum og sang so lystiliga við í slagarum sum Havnin er ein lítil bygd og Øll halda eg eri ríkur/ men eg eigi ikki eitt oyra”, Josephine og Louis Louis, og tað gjørdist ein herlig og fjálg konsertuppliving.

 

Mitt í verðini

 Komin oman aftur á sandin varnaðist eg, at vatnstøðan hækkaði javnt og samt, men tað sama gjørdi lagið á vaksandi fólkamongdini á tí alsamt minkandi sandinum í Syðrugøtu. Eisini ljóðgóðskan tók at batna. Mær hevur ongantíð longst eftir farnari tíð og eg havi ongantíð hildið fortíðina verið betur enn nútíðina. Tí eri eg eisini nokk so mistrúgvin, tá eitt orkestur skal spæla, sum eg seinast hoyrdi í 1994 á Roskilde, tað var forrestin á sjálvum degnum, tá sangarin í bólkinum fyllti 20 ár. Talan er sjálvandi um danska bólkin Dizzy miss Lizzy við Tim Christensen, Martin Nielsen og Søren Friis, sum tíbetur vilja annað og meira enn at lena seg aftur á gomul brøgd. Bólkurin var ein tann best dámdi og mest seljandi donsku tónleikabólkunum í hálvfemsunum og á konsertini fingu vit eisini tey flestu av gomlu hittunum Love is a losers game, 11.07, Waterline og Silverflame serverað við sannføring, men teir spældu eisini nýggj løg og alt var merkt av góðum tónleikaligum førleikum, dynamikki og orku. Ljóðjavnvágin var nógv betur enn fyrr um kvøldið og hækkandi brimið legði eyka dent á viðspælaraleiklutin hjá teirri undurføgru náttúruni. Eina løtu var tað sum vóru vit øll Lost inside a dream har á sandinum. Jú, bólkurin, sum í síni tíð umboðaði eina Beatlesbleyta, danska versión av grungetónleikinum, spælir serstakliga væl anno 2015. Eingin orsøk til at dvølja við fortíðina, eg gleði meg longu til G 2016. 

Listamannahúsið á Dalatrøðni

/

 Frá dreymi til veruleika

Í mong ár hava listafólk droymt um ein listafólkabústað í Havn. Myndahøggarin, grafikarin og stjóri Listasavnsins, Janus Kamban, sáli, hevur gjørt henda dreym til veruleika og hósdagin í síðstu viku var høvi á fyrsta sinni hjá almenninginum at síggja Listamannahúsið á Dalatrøðni.

Tað er nevndin í Listafelagnum, sum stendur fyri húsinum og húsaumvælingini og sum bjóðaði til almenna samkomu í húsunum hjá Janusi Kamban. Síðstu ferð, eg var inni har, át eg døgverða saman við listamanninum, sum ikki er til meira. Eg var ongantíð gerandisgestur í hesum húsunum, men tær ferðirnar, eg vitjaði Janus Kamban hava týdning, tí hann hevði stóran týdning. Hann var livandi listasøga. So fyri meg var tað ein rørandi, men góð hátíðarløta at trína inn í  Listamannahúsið á Dalatrøðni.

Røður

Nevndin fyri grunnin, sum altso er tann sama sum nevndin í Listafelagnum hevur brúkt peningin í búnum til at seta húsini í stand soleiðis, at tey nú eru klár at brúka hjá listafólki -  hetta í tráð við tað sum Janus ynskti. Formaður Listafelagsins, Hilmar Høgenni legði fyri við at greiða frá hugskotinum hjá Janusi Kamban og at lesa eitt brot úr bókini hjá Gunnari Hoydal um Janus Kam. Síðani tók Julianna Klett, eksekutor fyri búgvið hjá Janusi Kamban og kassameistari í Listafelagnum yvir og greiddi frá ætlanunum fyri húsið, og at virksemið longu er farið í gongd; eitt listafólk flytur inn í næstum. Hon nevndi, at listafólkini ætlandi skulu bera útreiðslurnar av húsinum, sum eru mettar at vera 4.000 krónur um mánaðan. Tó at hetta fyri summi ikki er nøkur stór upphædd, má miðast eftir at fáa onkran annan enn listafólkini at bera kostnaðin. Hetta kundi verið uppløgd iløga hjá Tórshavnar Kommunu. Eisini hugsi eg, at ein legatskipan skal setast á stovn. Men hetta kann jú koma seinni, nú er húsið í hvussu er veruleiki og tað er í sær sjálvum framúr gott.

Listamaðurin Hans Pauli Olsen hevði eina sera áhugaverda røðu, har hann hugleiddi um sítt samband við Janus Kamban og tær mongu løturnar í ljósa atelierinum. Hann greiddi eisini frá listini hjá Janusi Kamban, t.d. standmyndum, sum standa inni í atelierinum, m.a. teirri kendu standmyndini, “Drongur tekur seyð” frá 1980. Arkitekturin var eisini til staðar, Palli Gregoriussen greiddi frá um sítt vinarlag og samstarv við Janus og hvussu hann hevði bygd húsini eftir ynskjum listamansins. Listamannahúsið á Dalatrøðni kann gerast okkum øllum ein stórur fongur, tí tað ríkar um møguleikarnar hjá listafólkunum og tað var tað, sum Janus Kamban ynskti. Hann kendi meir enn onnur til teir trupulleikar, sum listafólk kundu uppliva og skrivar soleiðis í sínum testamenti:


”Føroysk myndlist – og føroysk list yvirhøvur – hevur altíð haft áhuga mín: at sæð hana taka seg fram og mennast, og tað, hóast mangan ring líkindi, hevur verið ein fragd. Vantandi arbeiðsumstøður hjá teimum ungu listamonnunum eru vanlig fyribrigdi. Fyri at lætta um henda tørv er tað ynski mítt, at húsið á Klokkaragøtu 42, ið stendur eftir meg, verður latið listamonnum at arbeiða í. Ungum – og eldri – til í avmarkað tíðarskeið (t.d. 3 mánaðir ella upp til 1 ár) at gera eitt ávíst arbeiði. Somuleiðis standa útlendskum listamanni í boði, um tað kann geva føroyskum listamanni høvi at koma burtur (í býti), annað hvørt eftir avtalu við útlendskan mentanarstovn ella privat. Somuleiðis, um tað lá fyri annars, kundi ein rithøvundur fingið frið og náðir her yviri til eitt ávíst arbeiði”.