Er nakar arkitektur til staðar?

Nú vit næstan eru komin vegin fram ígjøgnum januarmyrkrið, er tað gott, at tað endiliga lýsir í – eisini í Kringvarpinum, har áhugaverdar sendingar sum Breddin og Ljóarin aftur eru á skránni. Mikumorgun var málið um útbyggingar hjá Varðanum Pelagic á Tvøroyri viðgjørt í Breddanum

- Hetta er sum við vindmyllum. Øll vilja hava tær, men eingin vil hava tær tætt hjá sær sjálvum, helt Bogi Jacobsen, stjóri í Varðanum, um mongu atfinningarnar móti verkætlanini. Hin síðan stúrir hinvegin fyri, at kommunan starir seg blinda í hesi eini stóru vinnuni, og sostatt gloymir aðrar vinnur – tað segði Rósa Heinesen, sum hevði framløgu á borgarafundi á Tvøroyri í gjár. Meðan eg lurtaði eftir Breddanum hugsaði eg um hvussu fólkaligir føroyingar eru - sjálvt um ósemjan er stór, er tosið sáttligt, tó at ósemjan ikki er til at taka feil av og tá mann hyggur at myndunum frá Varðanum Pelagic, er ónøgdin hjá t.d. Onnu Mortensen á café Mormor sera skillig, tí her missa tey útsýnið, eins og tey helst fara at hava ampa av ringum lukti. Tað er fyrst og fremst staðsetingin, sum er ein trupulleiki. Hetta, at ídnaðarbygningar verða staðsettir í miðbýnum á Tvøroyri har sum fólk búgva. Í Breddanum komu meiningarnar fram og sum so ofta endar tílíkt kjak við at gerast ein spurningur um pengar og estetikk og um annað skal raðfestast fram um hitt. Hetta sýnist sera gamaldags, mann skuldi hildið, at kapitalurin í 2023 megnaði at byggja við atliti til og virðing fyri byggilistaligum og mentanarligum virðum. Hetta eigur at vera kravt í øllum førum, tá risastór virki verða bygd um landið. Sjálvandi eru vit øll glað fyri at fáa fleiri arbeiðspláss – serliga um hesi verða staðsett soleiðis, at tey ikki skemma bygd og bý. Vit hava hoyrt borgarar, politikarar og stigtakarar. Nú mangla bara metingarnar frá teimum óheftu fakfólkunum, tvs. teimum, sum hava skil uppá mentan, byggisøgu, friðing, bygningar, dimensiónir, skala og estetikk. Hugsast kann sjálvandi, at onkur arkitektur er við og hevur gjørt tekningarnar, sum Varðin Pelagic hevur lagt út, men tað hevur stóran týdning, at aðrir óheftir arkitektar ella møguliga umboð fyri Arkitektafelagið kunnu koma við eini meting av stóra byggjarínum í miðbýnum á Tvøroyri. Hetta kundi verið eitt upplagt evni at havt á skrá í einum komandi Ljóara?

PS Takk fyri viðmerkingar til hesa greinina á Listaportalinum. Ein avkláring er neyðug, tí ætlanin var ikki at ganga teim arkitektum ov nær, sum jú hava gjørt sítt arbeiði á Tvøroyri. Mítt poeng er bara, at tá verkætlanir eru, sum í so stóran mun gera seg inn á eitthvørt umhvørvi, er tørvur á einum nógv størri kjaki. Okkara náttúra og mentanarliga umhvørvi er størri enn ein og hvør kommunukassi og tað haldi eg, at tey flestu eru farin at taka undir við, ikki bara arkitekturin Kári Thomsen, sum í mong ár hevur mótmælt á Tvøroyri, í Havn og aðrastaðni. Nú Varðin Pelagic ætlar at víðka um virksemið og byggja út, er tørvur á viðgerð frá fleiri óheftum arkitektum og øðrum fakfólkum, so at avgerð kann takast á góðum grundarlagi.

vh Kinna Poulsen

Myndirnar eru funnar á internetinum

soleiðis verður útsýnið hjá café mormor (sambært in.fo)

Varðin Pelagic

Steinprent - vernissage

Fríggjadagin læt framsýning upp í Steinprenti - har vóru nógv glað fólk til hesa ársins fyrstu upplating í nýmálaðum framsýningarhølum við væl disponeraðum listaverkum hjá Tróndi Patursson, Rannvá Kunoy, Hansinu Iversen og Hanna Bjartalíð. Talan er um málningar, glasrelieff og tusjtekningar. Listafólkini eru millum tey kendastu og mest etableraðu av okkara listafólkum. Málningarnir hjá Rannvá Kunoy eru eyðkendir við sínum skyggjandi myndaflatum, skiftandi litbrigdum og eini ørgrynnu av svørtum strokum, skapum, teknum, orðum og tølum; myndaliðir, ið at síggja til bylgja aftur og fram á myndaflatanum sum um okkurt antin er við at kykna ella ganga undir. Fjøllistamannin Trónd Patursson kenna vit sum listamálara og glaslistamann, ið eisini arbeiðir við monumentalum verkætlanum. Í Steinprenti framsýnir hann málningar við eyðkenda kalligrafiska mynstrinum, sum ongantíð er heilt tað sama, men støðugt broytist. Myndirnar tykjast nonfigurativar, men mynstrið er organiskt og náttúrukent - tað byggir á náttúruupplivingar hjá listamanninum. Hansinu Iversen kenna vit somuleiðis sum málara og grafikara - eisini hon hevur útint størri verk, t.d. prýðingina av tinghúsbygninginum. Hennara málningar eru koloristiskir við denti á litir og skap - á hesari framsýningini er ein einstakur málningur hjá henni við - Hansina Iversen skal hava serframsýning í Steinprenti í apríl. Hanni Bjartalíð er somuleiðis fjøltáttaður listamaður, sum ger standmyndir og relieff umframt tekningar og grafikk. Tusjtekningarnar, sum hann hevur teknað seinastu tíðina, eru litríkar og fullar av lutum og av áhugaverdum myndum í myndini. Verkini skulu síggjast í veruleikanum í Steinprenti á Skálatrøð - har er opið mánadag til fríggjadag klokkan 9 til 17 og leygardag frá 11 til 16 .

Skyggjandi list í Steinprenti

Fríggjadagin verður sjøtul settur á listaárið 2023, tá ein listaframsýning við verkum hjá Tróndi Patursson, Hansinu Iversen, Hanna Bjartalíð og Rannvá Kunoy letur upp í Steinprenti. Talan er um málningar, tekningar og glasrelieff.

Listafólkini eru millum tey kendastu og mest etableraðu av okkara listafólkum. Málningarnir hjá Rannvá Kunoy eru eyðkendir við sínum skyggjandi myndaflatum, skiftandi litbrigdum og eini ørgrynnu av svørtum strokum, skapum, teknum, orðum og tølum; myndaliðir, ið at síggja til bylgja aftur og fram á myndaflatanum sum um okkurt antin er við at kykna ella ganga undir. FjøllistamanninTrónd Patursson kenna vit sum listamálara og glaslistamann, ið eisini arbeiðir við monumentalum verkætlanum. Í Steinprenti framsýnir hann málningar við eyðkenda kalligrafiska mynstrinum, sum ongantíð er heilt tað sama, men støðugt broytist. Myndirnar tykjast nonfigurativar, men mynstrið er náttúrukent og byggir á náttúruupplivingar hjá listamanninum. Hansinu Iversen kenna vit somuleiðis sum málara og grafikara - eisini hon hevur útint størri verk, t.d. prýðingina av tinghúsbygninginum. Hennara málningar eru koloristiskir við denti á litir og skap - í apríl hevur hon serframsýning í Steinprenti. Hanni Bjartalíð er somuleiðis fjøltáttaður listamaður, sum ger standmyndir og relieff umframt tekningar og grafikk. Tusjtekningarnar, sum hann hevur teknað seinastu tíðina, eru litríkar og fullar av lutum og av myndum í myndini - tað er ikki minst í hesum myndum, at vit uppliva áhugaverdar tilsipingar til føroyska list. Hjartaliga vælkomin til vernissage í Steinprenti fríggjadagin 20.januar klokkan 16.

Um farandi og komandi framsýningar

Julie Sass

Eitt nýtt ár er byrjað og í gallaríum og framsýningarstøðum verða framsýningar tiknar niður og nýggjar hongdar upp. Í Listasavninum er tann frálíka BROT komin at enda - har letur ein framsýning upp 3.februar við verkum í savninum undir temanum, trúgv.

anker mortensen

Á heimasíðuni hjá Listasavninum stendur skrivað: Trúgv kann vera nógv ymiskt. Ein átrúnaður, ein sannføring, yvirtrúgv, okkurt eksistentielt, okkurt abstrakt. Í føroyska samfelagnum hevur trúgv fylt ógvuliga nógv, og tað ger hon í stóran mun enn í dag. Taka vit átrúnað, er tað serliga kristindómurin, sum fyllir nógv í Føroyum. Áðrenn Føroyar vórðu kristnaðar, var tað Ásatrúgv, eisini nevnd norrøna gudalæra, sum var høvuðstrúgvin undir fornøld og víkingatíðini. Í dag eru fleiri enn 140 kirkjur og samkomuhús í Føroyum. Kirkjurnar hava flest allar eina altartalvu, og tískil hava tær eisini verið nøkur av fáum almennum støðum, har tað hevur verið møguligt at síggja list. Gjøgnum tíðirnar hava listafólk nevniliga skapt óteljandi stórverk og altartalvur til ymsar kirkjur, tempul og samkomur eftir bílegging. Hetta er ikki bara galdandi fyri Føroyar men fyri alheims- og serliga evropeisku listasøguna eisini. Av somu orsøk hava átrúnaðarlig myndevni eisini ein sera stóran og týðandi leiklut í alheimslistasøguni. Vit kenna millum annað myndevni so sum “Hin heilaga kvøldmáltíðin,” “Krossfestingin,” og “Pietà,” sum vísir Mariu Moy við deyða soni sínum í fanginum. Tí kann eisini sigast, at trúgv og list hava verið sera tætt knýtt hvør at øðrum søguliga sæð. Ikki minst, so hevur list teir eginleikar, at hon kann skapa nærum andaligar upplivingar. Men hvussu er trúgv avmyndað í føroysku listini? Tað ber til at síggja á hesi framsýningini. Framsýningin sýnir fram eitt breitt úrval av listaverkum, ið viðgera trúgv. Eldsta verkið á framsýningini er frá 1842, og nýggjasta verkið er gjørt í 2022. Meðan summi av verkunum snúgva seg um kristindóm, snúgva onnur seg um norrønu gudalæruna, umframt eina meiri abstrakta, andaliga trúgv. Við á framsýningini eru verk eftir hesi listafólk:

Astrid Andreasen, Jóhan Martin Christiansen, Edward Fuglø, Sigrun Gunnarsdóttir, Heiðrik á Heygum, William Heinesen, Astri Luihn, Oggi Lamhauge, Marianna Matras, Anker Mortensen, Rannvá Holm Mortensen, Sámal Joensen-Mikines, Torbjørn Olsen, Tróndur Patursson, Eli Smith, Vár Samuelsen, Eleanor C. Tscherning og Tita Vinther.

tróndur patursson

Í Gamla Seglhúsinum í Klaksvík hongur ein framsýning hjá Tróndi Patursson í januar og ætlanirnar fyri restina av 2023 síggja soleiðis út:
​Februar - Zacharias Heinesen
Mars - Frits Johannesen
Apríl - Sámal Toftanes
Mai - Silja Strøm
Juni - HáTrýst
August - Hansina Iversen
September - Livar Nysted
Oktober - Bárður Jákupsson
November - Torbjørn Olsen

Í Steinprenti letur ein framsýning upp fríggjadagin 20.januar við trimum listafólkum, Tróndi Patursson, Hansinu Iversen og Rannvá Kunoy. Meira fæst at vita um hesa framsýningina í næstum.

Í Víngarðinum bíða vit eitt sindur við at skifta framsýning, so at øll fáa høvi at síggja I LET DIFFERENT LIGHT IN hjá Julie Sass. Hon verður at síggja komandi vikuskiftið, 20. og 21.januar og vikuskiftið aftaná 27. og 28.januar. Her framsýnir listakvinnan málningar og verk á pappíri, sum snúgva seg um mánalýsi og skugga. Myndirnar eru abstraktar og dynamiskar við ferð á strokunum. Samstundis sum máliprosessin tykist spontan og vill, eru myndirnar merkt av gjølligari umhugsan – tú fært varhugan av einum serligum neyvleika í onkrum, ið samstundis er eins og ein ferð í tí ókenda. Hetta eru verk, tú kanst hyggja leingi eftir. Tá varnast tú hvussu sterkur myndabygnaðurin er, hvussu skroypilig javnvágin er. Litirnir eru tónaðir niður og vit uppliva eitt samandrigið árin við onkrum, ið kemur til sjóndar í myrkrinum og møguliga stígur fram eins og var tað veruligt. Í framsýningarheitinum staðfestir listakvinnan, at hon letur eitt øðrvísi ljós inn í myndirnar. Við tað, at svart er høvuðslitur í myndunum á framsýningini tykist orðingin øvug; sum kunnugt er svart fullkomiliga fyriuttan ljósvirði. Ljósið upp móti tí svarta verður silvurkent sum mann kann uppliva tað eina fullmánanátt. Ymsastaðni hómast dreymakendar eftirmyndir av landsløgum, ið minna um tær um somu tíð serstakliga neyvu og abstraktu tekningarnar og tekstirnar í artistbókini, Vandretilstande, sum í vár varð løgd fram í Listasavninum. Julie Sass hevur tikið lut á mongum framsýningum her á landi saman við m.a. føroyskum listafólkum t.d. Ólavsøkuframsýningini í Listasavninum, í Norðurlanda-húsinum á listaeventinum á G!Festivalinum og í Steinprenti, eins og hon hevur samstarvað við føroysk listafólk eitt nú sum kurator.

Komandi framsýning í Víngarðinum verður við fotomyndum hjá Inga Joensen, hon letur upp leygardagin 4.februar klokkan 15-17, meira verður at frætta um hesa framsýning seinni.

Ingi joensen

NÝGGJÁRSKONSERTIN: Sjálvt um tónleikurin er gamal, eru tíðirnar nýggjar...

Tann árliga Nýggjárskonsertin hjá Føroya Symfoniorkestur varð framførd í Norðurlandahúsinum fríggjakvøldið og leygarkvøldið, tá konsertin varð sjónvarpað í allar stovur. Sjónvarpssendingin var væl skipað. Tað var ein sonn fragd at hyggja og lurta eftir vøkru konsertini við væl uppløgdum vertum, dugnaligum sangarum og tónleikarum og framúr fínum framførslum hjá solistum, orkestri, kóri og dirigenti - hetta er av sonnum okkara besta nýggjárstraditión, tá vit fegnast um, at vit eiga eitt symfoniorkestur í Føroyum. Aftaná framførslurnar hevur kjak tikið seg upp um skránna á Nýggjárskonsertini.

Spurningurin um hvørt vit kunnu loyva okkum at brúka og njóta tann fantastiska russiska tónleikin og ta framúrskarandi russisku listina í skugganum av russisku hertøkuni av Ukraina, hevur verið frammi síðani kríggið byrjaði. Í fyrstani vóru nógv, sum konkluderaðu, at vit mugu halda fram at framføra russiska tónleikin av teirri sjálvsøgdu orsøk, at hann er skaptur langt áðrenn Putin invaderaði Ukraina. Onnur halda, at list og politikkur eiga ikki at verða blandað saman og at list eigur at verða mett nógv hægri og langt omanfyri slík politisk atlit. So líðandi eru alsamt fleiri orkestur, ensemble og stovnar úti í heimi farin at raðfesta annan tónleik enn tann russiska. Øll tosa ikki líka hart um tað; tey velja bara annan tónleik. Í Russlandi brúkar Putin seg um óndsinnaða amerikaniseraða cancelkulturin og brúkar hann sum dømi um hvussu umheimurin tíggjar sær motiveraður av óskiljandi og ørligum hatri mótvegis Russlandi.

Tvístøðan millum etikk og estetikk er elligomul og afturvendandi - vit taka støðu til hana í heilum. Spurningurin í hvønn mun tað ber til at njóta list hjá óflýggjakroppum er javnan frammi. Í filminum hjá Woody Allen, Murder Mystery on Manhattan fær problematikkurin eina eitt sindur stuttliga vend, tá karakterurin hjá Woody Allen, Larry Lipton kurteisliga greiðir frá, at einki er galið við Wagner sum so - tað er bara tað, at tað ber illa til hjá honum at lurta eftir Wagner uttan at fáa eina ávísa trongd til at hertaka Pólland.

Mær dámar væl bæði Wagner og Woody Allen og haldi ikki ikki, at tað finst nakað einfalt svar, nakað antin ella. Men sjálvt um eg ivist og ikki taki undir við sonevndari cancel-mentan, so má eg viðganga, at høga raðfestingin á Nýggjárskonsertini av russiskum verkum og russiskari úttalu undraði meg sára. Tí tað var eina løtu sum livdu vit í einum parallellum heimi uttan fyri tann veruliga, har sjónvarpsskíggin er fullur av russiskum krígsbrotsverkum. Tað kann gera tað sama um Rachmaninov, ið summi hava ført fram, flýddi úr Russlandi og gjørdist amerikanskur statsborgari ella um verkið hjá Borodin er grundað á ein miðaldartekst uttan samanhang við okkara tíð - tað snýr seg um eitt ávíst signal. Tá tíðindi konsertkvøldið bórust um hvussu russiska tilboðið um jólafrið vísti seg at vera lótur, varð mann aftur eitt sindur illa við.

Møguliga eru partar av skránni lagdir áðrenn kríggið - við hesum í huga kundi mann valt at varðveitt Rachmaninovverkið, sum Aksel Remmel heilt víst hevur vant væl og leingi og sum hann framførdi so einastandandi flott. Men mann kundi kanska funnið okkurt annað verk at framføra enn hatta hjá Borodin? - Gamaní er klassiski tónleikurin gamal, men tíðirnar eru nýggjar, vit kunnu ikki ignorera altjóða paradigmuskifti og als ikki kríggj. Vit mugu fyrihalda okkum til okkara tíð og samfelag og gera okkara besta. Vit kunnu ikki gera sum tá ein ávísur flokkur ráddi fyri borgum og avtala at avleggja etisk mál, tá tað snýr seg um list. Etisk mál eru viðkomandi allastaðni allatíðina - tað snýr seg um, at vit uppføra okkum ordiligt og í dag merkir hetta altso eisini, at onnur atlit enn bert listalig eru neyðug, tá skráin verður løgd til eina slíka konsert sum Nýggjárskonsertina - kanska verður tá eisini pláss fyri einum kvinnuligum tónaskaldi á skránni.

Um standmyndir

Standmyndir og yvirhøvur list í almenna rúminum ríka okkum dagliga við at fáa okkum til at undrast og at hugsa. Hetta hevur nógv størri týdning og ávirkan á okkara hugsunarhátt enn mann skuldi hildið. Í øðrum londum hava tey í fleiri ár verið varug við hendan týdning og tey serligu krøv, hetta setur til listina. Mong vóru illa við og óð, tá eg í eini viðmerking í august 2014 samanbar ta nýggju standmyndina av kópakonuni í Mikladali við amerikansku sjónleikarakvinnuna, Pamelu Andersson, sum serliga var kend fyri hálvnakna leiklut sín í Baywatch. https://www.listaportal.com/tidindi/2014/8/1/av-llum-teim-snekkjum-i-norhavi-bar Samanberingin var skemtilig, men eisini nøsk og bar brá av, at undirritaði ummælari var firtin bæði vegna sítt egna kyn og kópakonuna, ið oman á sína ræðuligu lagnu sum valdstikin kvinna, skuldi koma afturíaftur sum ein lekkur, nakin kroppur, ið tykist vera sæddur við sexualiserandi eygum. Listamaðurin handan Kópakonuna, Hans Pauli Olsen er ein ómetaliga arbeiðssamur og dugnaligur listamaður, sum hevur gjørt eitt megnararbeiði innan føroyska og danska standmyndalist. Traðarmaðurin, sum stendur uttan fyri Býráðshúsini við Vaglið í Havn, er ein av fleiri fínum standmyndum, sum vit kunnu fegnast um dagliga og sum heiðrar traðarmonnunum. Hetta er ein sterkur, nakin maður við ovurstórum hondum, sum ber ein tungan klett - um vit hugsa um Kópakonustandmyndina er tað áhugavert, at Traðarmaðurin er fullkomiliga avsexualiseraður. Hann hevur einki kyn niðan fyri beltið. Hans Pauli Olsen hevur gjørt rættiliga nógvar av standmyndunum, sum eru settar upp í Føroyum seinastu árini. Tað er ikki ringt at skilja sum so. Hann er dugnaligur, arbeiðssamur og vit hava ikki nakran annan, sum dugir tað, sum Hans Pauli Olsen dugir at fáa burtur úr leiri – herfyri skapti hann enntá ta fyrstu føroysku standmyndina av eini navngivnari kvinnu, t.e. av listakvinnuni Elinborg Lützen í Klaksvík. Mín kritikkur snýr seg ikki um listamannin, men um tey, ið bíleggja standmyndir runt um í Føroyum. Listarlig dygd hevur ómetaliga nógv at siga, men fjølbroytni og innihald er somuleiðis av eyðsæddum týdningi í einum rúmligum, demokratiskum samfelag. Kanska eru vit ov national og lokal, tá vit bíleggja verk. Tað er eins og tær stóru broytingarnar í hugsanarhátti og tilviti, sum eru komnar í kjalarvørrinum av Metoo, Black lives matter og veðurlagsbroytingum ikki ordiliga rína við. Kanska ynskja vit ikki list, ið umboðar okkara samtíð, men heldur myndprýðing av fortíðar sagnum. Eitt er vist og tað er, at vit hava fleiri listafólk í Føroyum, sum arbeiða skulpturelt modernað og sum høvdu megnað monumentalar uppgávur. Eisini kundi mann bjóðað uppgávur út, so at útlendingar kundu verið við. Tað kundi verið við til at tryggja fjølbroytni. Í Íslandi t.d. var eg imponerað, tá eg fyri nøkrum árum síðani sá altjóða skulpturparkina í Hafnafirði, har listafólk úr 16 londum hava gjørt hvør sítt verk, har eru verk hjá listafólkum úr m.a. Mexiko, Sveis, Fraklandi, Finnlandi, Japan og Týsklandi. Á Viðey við Reykjavík tendra tey hósdagin Imagine Peacetower, framúrskarandi ljósstandmyndina hjá Yoko Ono Lennon fyri børnunum í Palestina/Ísraelstríðnum. Fyrr í tíðini var ein standmynd tað sama sum ein bronsustandmynd, eitt monumentalt minnismerki til eftirtíðina. Soleiðis er tað ikki longur, ein standmynd hevur í prinsippinum listarligt frælsi javnbjóðis við alla aðra list. Men av tí, at standmyndir ofta eru heldur dýrari og umstendiligari at gera og seta upp, verða tær í størri mun enn onnur list treytaðar av avgerðunum hjá meira og minni kompetentum kommunupolitikarum. Tað er heldur fantasileyst og av handahógvi merkt. Eg haldi, at okkara standmyndir í ov stóran mun eru figurativar, naturalistiskar heteronormativar, bronzustandmyndir av hvítum menniskjum við idealkroppum Okkum tørvar eitt meira fjølbroytt skulpturelt úttrykk í almenna rúminum í Føroyum.

Kinna Poulsen

Mentan og list í 2022

Tað er týsdagur triði januar - jólateljiljósið stendur kalt og stadnað í vindeygakarminum og er brádliga farið at síggja út sum fjákut órudd saman við restini av tí áður so glæsiliga jólapyntinum. Tað er januar og havragrýnstíð. Uttanfyri skýmir næstan áðrenn tað lýsir í. Tað er januar og hann er júst sum hann plagar, eirindaleysur uttan aðrar glottar enn onkra hendinga øra ætlan um klænkingarkur og annað feittbrennarí. Í morgunsendingini í útvarpinum í morgun vóru teir annars so kátu morgunvertirnir so mikið mótfalnir, at teir fóru í holt við ramsa upp allar feriudagar í 2023 líkasum messandi upp móti voldemortsku januarniðuni - men eg veit ikki um tað hjálpti, minnist bara, at tey søgdu, at ólavsøka verður fríggjadag og leygardag og tað er eitt sindur meh.

Men tjúgutrýogtjúgu klingar ikki nógv meira futuristiskt enn tveyogtjúgu ella øll hini árstølini í hesi øldini. Meðan krúnusóttin herjaði á fyrsta sinni spáddu summi tjúguni at gerast okkum eitt veitslukent tíðarskeið eins og eftir Sponsku sjúku, men gakk. Hesi tjúguni minna yvirhøvur ikki um brølandi stuttliga tíðarskeiðið við konstantum ballsting, náttklubbaroki, syrutum surrealismusjónum og garvillum charlestondansi. Mann fær tann keðiliga tanka, at vit møguliga hava droppað uppsvingið og eru kavað beinleiðis niður í depressiónina við kríggi, ótta og pengamangul. Tað góða við at vera á botninum sigst vera, at so slepst ikki longur niður og tann støðan er rímiliga stabil um ikki annað, havragrýn er gott og annars kann eldur kykna í gamalt fýrverk – tað segði hann í øllum førum í útvarpinum. Nú tey sendu ”Árið, ið fór í mentan” lurtaði eg spent – var sjálv onnur at greiða frá myndlistaárinum og tað gekk skjótt fyri seg. Gamaní gongur eitt ár skjótt, men at klára alt uppá so stutta tíð er ikki lætt, tí tað er kortini hent nógv á listaøkinum, tá mann fer at hugsa seg um. Kortini er tað gott, at tey í Nón skipa fyri einari yvirlitssending fyri mentanarárið, tí ein tílík samanumtøka jú eisini minnir okkum á hvussu dýrabær listin er.

rannvá kunoy un éclat de soleil 2022

Í París

Mítt 2022 var, sum eg segði í sendingini, serstakliga hendingaríkt og mest myndlistaligt; eg upplivdi flóvisliga fáar konsertir og allir teir mongu góðu filmar hjá Filmsfelagnum, sum fóru framvið… Ei heldur upplivdi eg ársins mest fagnaða sjónleik, Lykkenborg, hevði atgongurmerki, men fekk corona sama dag.

Eg kurateraði átta framsýningar í 22 og skrivaði nógv fleiri greinar og bókatekstir um føroyska og útlendska list. Árið byrjaði stórsligið við framsýningini Un Éclat de Soleil í Le Bicolore í París. Tað var ein framsýning um ljós, ið fevndi gongdina í føroyskari málningalist frá 20. til 21.øld frá figuratión til abstrakta list. Við á framsýningini vóru verk hjá Ingálvi av Reyni, Zachariasi Heinesen, Hansinu Iversen og Rannvá Kunoy. Útgangsstøði var tikið í sálminum hjá Kingo Som den gyldne sol frembryder, har sólarljósið og glæman fær serliga megi orsakað av myrkrinum rundanum. Ljósið hevur havt ein týdningarmiklan leiklut í føroyskari myndlist heilt frá byrjan og er hetta sjálvandi knýtt at landslagnum, ið hevur verið høvuðsmyndevni. Men í roynd og veru er ljómandi ljósið og skæru litirnir í føroyskari myndlist eisini ávirkað av franskari myndlist umvegis danska Kunstakademiið í Keypmannahavn, sum í nógv ár var staðið, har føroysk listafólk fingu sína útbúgving. Her var tað, at áhugin kyknaði fyri franskari list og fyri París, hagar danskir professarar og listafólk ferðaðust fyri at uppliva franskar fyrimyndir. Millum hesar var Aksel Jørgensen professari, sum við íblástri í impressionismu og serliga listarligum hugskotum hjá Paul Cézanne menti ein koloristiskan flatumálning, ið fekk stóra ávirkan á føroyska myndlist og grundaði eina serliga glitrandi kolorismu, sum enn glógvar í føroyska málarínum. Áðrenn framsýningina varð eg ávarað um atfinningarsamar franskar ummælarar, men tá av tornaði vóru teir sera blíðir allir sum ein – eitt úrval kann lesast niðast í hesi greinini: https://www.listaportal.com/tidindi/2022/1/24/sum-gjgnum-sortar-skggja

olaf johannessen takkar fyri heiðurin

Mentanarheiður

Sjónleikarin Olaf Johannessen fekk Mentanarvirðisløn Landsins og segði tað vera størsta heiður í eini væl fyrireikaðari og frambornari takkarrøðu. Sjálvt um upphæddirnar á Mentanarvirðislønunum hvørki eru prístalsreguleraðar ella á nakran annan hátt hækkaðar í mong harrans ár, er eingin ivi um, at hesar virðislønir framvegis eru til stóran heiður hjá móttakarunum, sum umframt Olaf vóru Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir, ið fingu Heiðursgávu landsins og Martin Joensen, sum fekk Serstøku virðisløn landsins. Júst hetta við heiðrinum er grundleggjandi partur av Mentanarvirðislønunum, sum á hvørjum ári vekja stóran ans - hátíðarhaldið verður jú varpað út beinleiðis. Sum sjónvarpsproduktión er hetta hátíðarhald ein avbjóðing m.a. tí mann ikki skal filma áhoyrararnar – tá hevði verið ov lætt at gitt. Fleiri hildu tróttarfagnaðarsendingin vera eina meira undirhaldandi seinding og tað kann vera. Men hetta, at at mentanarvirðislønarhátíðarhaldið á hvørjum ári verður varpað út beinleiðis í Kringvarpinum er týdningarmikið og er ein váttan um ta virðing, vit sum samfelag hava fyri Mentanarvirðislønunum og tess móttakarum.

Í røðu síni til drottningina í sambandi við fimti ára hátíðarhaldið avdúkaði danski statsministarin 14.januar, at gávan frá fólkatinginum er ein listagáva. Talan er um eitt listaverk, ið skal setast upp við Norðurbryggjuna í Keypmannahavn. Tríggjar listakvinnur skulu gera verkið í felag, danska Gudrun Hasle, grønlendska Jessie Kleeman og føroyska Hansina Iversen.

Yrkjaraheiður og almennar mentanaríløgur

Yrkjarin Beinir Bergsson varð í uppskoti at vinna bókmentavirðisløn norðurlandaráðsins og fekk sera nógva umrøðu í Danmark í DR og Weekendavisen, har hann fekk eitt fyri føroyskar bókmentir sjáldsama eldhugað ummæli. Listafólkalønina fingu Katrin Ottarsdóttir, Anker Mortensen og Ria Tórgarð. Maria Guldbrandsø Tórgarð, fekk gávugóðs úr Grunni Thorvalds Poulsen av Steinum fyri 2021, Alda Mohr Eyðunardóttir fekk gávugóðsið fyri 2022. Endamálið hjá Grunni Thorvalds Poulsen av Steinum er at stuðla og eggja ungum fólki við listaligum hegni til útbúgving. Stovnsfæ grunnsins er arvur eftir Thorvald Poulsen á Steinum sambært testamentinum hjá honum. Kim Simonsen fekk starvløn í hálvt ár frá Mentanargrunninum og undirritaða, Kinna Poulsen fekk eitt ár til verkætlan um samtíðarlist í Føroyum. Mentanargrunnur Landsins letur einaferð um árið stuðul til starvsløn og íverksetan.  Grunnurin fekk 118 umsóknir, og søkt var um knappar 33,5 mio. kr. Grunnurin læt í ár slakar 3,5 mió kr. til starvslønir og íverksetanarstuðul. Tilsamans vóru 107 mánaðir veittir sum starvsløn fyri 2022.

Legat og virðislønir

Í desember varð boðað frá, at ein gávurík føroysk listakvinna, Anna Malan Jógvansdóttir var í hópinum, tá VELUX grunnurin gav seks rithøvundum í ríkisfelagsskapinum legat til skriviuppihald á universitetum í Føroyum, Grønlandi og Danmark. Tankin við verkætlanini er at styrkja samskiftið millum londini og millum hugvísindi og skapandi list. Umframt Onnu Maluna Jógvansdóttir fara Sørine Steenholdt, René Jean Jensen, Peder Frederik Jensen, Alen Meskovic og Maja Lee Langvad at flyta inn á hvør sítt universitet, har tey fara at skriva.

Virðisløn M.A.Jacobsens fyri fagrar bókmentir varð latin Carl Jóhan Jensen fyri tríverkið Terningar, Sær ein fuglabók av gloymsku og Vatn er ein vátur logi. Um síðstnevndu stóð skrivað her á Listaportalinum: ”Nýggja bláa bókin hjá Carl Jóhan Jensen, Vatn er ein vátur logi fullger sermerktu og ambitiøsu triologiina hjá skaldinum, har tilveran verður kruvd og kannað og sett saman aftur á nýggjum við orðum og setningum eins og viðkomandi listaverk...Á hillini standa hesar tríggjar bøkurnar nú sum eitt sermerkt trikoloristiskt monument í nýggjari føroyskari bókmentasøgu, Eitt serstakt listarligt univers á tremur í listarligum og formligum tilviti og nýhugsan við søgum um nívandi einsemi, óndskap, tilvild og aðra eksistentiella elendigheit..”

Dánial Hoydal og Annika Øyrabø vunnu Barna- og ungdómsbókmentavirðisløn Útnorðurráðsins fyri bókina "Abbi og eg og abbi", ið snýr seg um ein abba, sum broytist og er farin at gloyma. Bókadeild Føroya Lærarafelag gav út bókina í 2021, sum eisini vann M.A.Jacobsens Barnamentanarvirðisløn. Útnorðurráðið lýsti í tilnevningini Abba og eg og abba soleiðis: ”Dánial Hoydal varpar við bókini ljós á eitt eymt og viðkomandi evni á ein virðiligan og barnavinaligan hátt. Lætt og sakliga gevur bókin høvi at práta um demens, sum rakar nógvar familjur. Dánial Hoydal dugir væl at lýsa tað álvarsama saman við eitt sindur av skemti og løttum orðaspæli, so at vónin sleppur at liva. Tað ger tað lættari at skilja og tosa um tað, sum tyngir. Annika Øyrabø dugir kynstri at skapa eina søgu bara við myndum. Við skuggum og dýpd skapa hennara pappírsklipp eitt trívíddar rúm, sum gevur lesaranum kensluna av at gerast eitt við søguna um dreingin og abban. Frá sjónarhorninum hjá dreinginum, síggja vit hvussu orð og gerðir hjá abbanum broytast, so hvørt sum hann byrjar at gloyma. Við einføldum orðum og spælandi stíli lýsir Dánial Hoydal broytingina og serliga sambandið millum teir báðar. Í eini annars vónleysari støðu, merkist ein hiti og gleði”.

hanni bjartalíð (2022)

Hanni Bjartalíð

Árið hjá Hanna Bjartalíð var listaliga munagott. Hann framsýndi fleiri ferð í Steinprenti. Í mars hevði hann eina framúrskarandi serframsýning, sum eg lýsti við hesum orðum: Listaverkini tykjast ómetaliga einføld og avklárað og eru tað, tey eru. Tað er bara, tá mann skal seta orð á verkini og lýsa hvat tey eru og gera, at mann varnast hvussu komplekst og fjølbroytt og øðrvísi tey eru – á tremur av mótsetningum, so stuttlig, at tú brestur í sjóheitan grát, so fitt og hugnalig, at tað rennur tær kalt niður eftir rygginum, so vakurt, at tað er til at fáa nervasamanbrot av. Myndamálið hjá Hanna Bjartalíð kann tykjast naivt ella góðvarið, men hevur ongantíð verið tað. Tvørturímóti er hesin listamaðurin serstakliga tilvitaður um sítt úttrykk, sítt tilfar og vísir allar listaligar snildur í listaverkum, ið bert við allarfyrsta eygnabrá tykjast vandaleys og vøkur. Soleiðis eru tey skapað. Ivaleys. Halda vit. Avmarkaða støddin av hansara verkum skapar tryggleika hjá áskoðaranum, sum torir at nærkast teimum, so vit standa heilt tætt við nøsini í myndarúminum og hyggja. Pastellitir komponeraðir í yndisligari heild geva okkum eina kenslu av fullkomnari harmoni, okkurt er stuttligt, vakurt, fitt, herligt og dukkuhúskendu smálutirnir sipa somuleiðis til eina óttaleysa barnaverð, sum mann eina løtu kann njóta og hugsa afturá. Men so kemur hann sníkjandi – tómleikin, tað krakeleraða, imperfektiónin, skeivleikin, tað slitna, tað løgna, tað ókenda í tí kenda og har standa vit við nøsini upp móti Das unheimliche.

Í apríl var yrkingaupplestur í Steinprenti og ein pop up listaframsýning við orðum og myndum hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger og Claus Carstensen. Nakað seinni á árinum hongdi Lív Maria Róadóttir sína yrking LANDSSTÝRISMAÐUR upp á ein vegg í miðbýnum í Havn. Sjálv uppsetingin, installeringin av yrkingini var listarlig og harmoneraðu við veggin, har hon hekk - fullur sum hann er av rust-sárum av hundraðtals plakatum og uppsløgum. Talan var um eina aktivistiska, politiska yrking, sum var grundað á m.a. America hjá Ginsberg og kanska riggaði hon – í øllum førum varð landsstýrismaðurin koyrdur og restin er søga.

Hansina iversen beauty is in your mind 2022

Hansina Iversen og Arnold Vegghamar

Á grækarismessu læt framsýning hjá Hansinu Iversen upp í Víngarðinum við stórfingnum drama, glitrandi ljósi, men eisini lýsandi myrkri og vakurleika í málningum og steinprentum. Framsýningarheitið Beauty is in Your Mind er eitt sitat frá listakvinnuni, Agnes Martin, hvørs verk og tankar um list inspirera Hansinu Iversen. Sitatið er knýtt at eini hending, tá ein smágenta gjørdist hugtikin av eini rósu inni hjá Agnes Martin. Listakvinnan spurdi gentuna um hon helt rósuna vera vakra. -Ja, svaraði gentan, rósan er vøkur. Síðan tók Agnes Martin rósuna og helt henni aftan fyri ryggin og spurdi síðan gentuna uppaftur, um hon enn helt rósuna vera vakra – Ja, svaraði gentan, rósan er enn vøkur. – ”Skilir tú”, segði listakvinnan við smágentuna; ”vakurleikin er ikki í rósuni, vakurleikin er í tínum sinni”. 

Í mars framsýndi Arnold Vegghamar í Gallarí Havnará í Havn. Hann byrjaði at mála longu í 50´unum og var ein av næmingunum á navnframa Listaskeiðnum, sum Ingálvur av Reyni, Jack Kampmann og Janus Kamban skipaðu fyri á vetri 1958-59. Sum kunnugt hevur Arnold Vegghamar arbeitt sum gullsmiður, hann er sjálvlærdur listamaður, ið seinastu mongu árini hevur málað burturav sum yrkislistamaður. Stóra framsýningin, sum var í Listasavni Føroya í 2010 var lutvíst afturlítandi og har sást menningin hjá Arnold Vegghamar frá naturalistiskum, impressionistiskum og koloristiskum pointillistisku landsløgum til teir fínu einføldu málningarnir, sum hann hevur málað hesi seinnu árini. Hann mátti verið eitt upplagt evni til Listavirðisløn Nólsoyar Páls, sum Klaksvíkar Kommuna letur ella plagdi at lata.

Landslagið umaftur

Í Listasavninum var framsýningin “Landslagið í broyting”, sum eg lýsti við m.a. hesum orðum: Fátt man vera fagnað í Føroyum sum okkara landslag. Tá ymisk afturvendandi veður- og ljósfyribrigdi so sum kavi, sólarris, norðlýsi ella vesturskin gera um seg, er heilt galið. Tá eru sosialir miðlar á tremur í náttúrumyndum, vit eru so errin sum kundu vit sjálvi havt uppfunnið og skapt landslagið. - Í veruleikanum er føroyska landslagið so mikið trivialiserað, at tað stadnaði til klisjé fyri langari tíð síðan. Tískil er landslagið (líka sum havið, bygdin osfr) eitt slitið útgangsstøði at brúka sum framsýningartema - ikki ikki bara á teirri føstu framsýningini á Listasavninum, men eisini á serframsýningum sama stað. Her er ein ávísur vandi fyri, at verkætlanin gerst so ovurtýðilig og pedagogisk, at listalig mál og dygd koma í aðru røð. Kreativa landslagið á balkongini, har listsøguliga menningin verður lýst í tíðarrøð við ymsum tilfarum er stuttlig – ikki minst hjá børnum. Og nettupp barnapjátur var tað fyrsta, sum hoyrdist í tí eg trein innar í Listasavnið, har fleiri borð eru til taks hjá børnum, har tey kunnu klippa, klistra og tekna. Tað er gleðiligt, at børn verða boðin inn á okkara listasavn – vit skulu bara minnast til, at eisini tá tað snýr seg um børn (serliga tá) er listarlig dygd tað týdningarmesta. Okkum nýtist hvørki at tosa hart ella at tala til børn um list, sum skiltu vit betur enn tey – har eru vit vaksnu ofta trekari enn tey.

Danskir grunnar verða í vaksandi mun brúktir til fígging av føroyskari list. T.d. stuðlaði Ny Carlsbergfondet Listasavni Føroya við eini góðari millión til listainnkeyp. Átta listaverk eftir Sigrun Gunnarsdóttur, Edward Fuglø, Aldu Mohr Eyðunardóttur, Astri Luihn, Brand Patursson, Súsan í Jákupsstovu og Titu Vinther vóru harvið partur av savninum. Karina Lykke Grand, stjóri var takksom fyri stuðulin: “Vit eru ótrúliga glað fyri, at Ny Carlsbergfondet velur at játta eina so stóra upphædd til at keypa føroyska list. Tað er av stórum týdningi, at Listasavn Føroya leypandi kann leggja nýggj høvuðsverk aftur at samlingini og á henda hátt vísa tað besta av føroyskari list. Stuðulin fer til at keypa stór, týdningarmikil verk, ið øll eru rættiliga nýggj – tey eru frá 2006 til 2022. Fjølbroyttu verkini eru við til at styrkja samlingina og vísa fleiri rák innan føroyska list.”

Bruno Mikael Eysturstein (2022)

Orsakað av umvæling læt ársins Várframsýning eitt sindur seint upp í Listasavninum 24.juni, har vóru 25 framsýnarar. Av hesum var meira enn helvtin ikki myndlistafólk burturav – summi starvast innan onnur listaøki og onnur eru áhugafólk. Sostatt var framsýningin átøk eini Ólavsøkuframsýning, sum vit altso hava fingið tvær av um árið - tann eina er stýrd av Listafelagnum, hin av Felagnum Føroyskum Myndlistafólkum. Og sjálvt um talan eru um eitt sera festligt tiltak við nøkrum góðum verkum, røðum, mati og drekka og góðum lagi, vágaði eg í mínum ummæli (einaferð enn) ljósasløkkjarapositiónina við at staðfesta, at tað sum heild verður ov nógv framsýnt í Listasavni Føroya við ov lakari dygd.

Trom

Krimi er ein merkiliga kensluleys sjangra og tí kendist tað løgið, at fleiri ummælarar funnust at nýggju røðini ”Trom” fyri vantandi kenslusemi. Tað tjóðskaparliga fyllti heilt nógv í føroyska kjakinum um røðina, sum gekk heitt allastaðni millum gomul og ung – tað var næstan sum fyrr í tíðini, tá øll hoyrdu og sóu somu sendingar, tí rásin var eittans. Eg ætlaði bara at hyggja eftir einum einstøkum parti, men fekk meg ikki til at sløkkja fyri krimirøðini, ið sum heild var flottari og meira føroysk enn eg hevði væntað. Har lá eg í tímansvís á sofuni og tráhugdi at ”Trom” – men tað var ikki so nógv orsakað av plottspenningi. Eg hugdi at lýsingini av føroyska samfelagnum, teimum ymisku húsunum og heimunum við møblum og lutum, ið sum heild hóskaðu sera væl til persónarnar, teirra lyndi og lønarstig. Og eg hevði tað í grundini ikki heilt øðrvísi, tá eg fyrst í hálvfemsunum slúkti bókina ”Blíð er summarnátt á Føroyalandi” (1990) hjá Jógvani Isaksen, sum ”Trom” partvíst er bygt á – harumframt hevur Tórfinnur Jákupsson, ið  skrivaði krimirøðina saman við Donna Sharpe, tikið støði í bókunum, ”Gráur oktober”, ”Krossmessa” og ”Norðlýsi”. Tað kann væl vera, at summir leikarar spældu betur enn aðrir - Olaf Johannessen er fullkomiliga framúrskarandi. Men Mariann Hansen spælir eisini sera sannførandi og tað sama er galdandi fyri ikki minst tær ungu kvinnurnar í røðini, Helenu Heðinsdóttir og Sissal Drews Hjaltalin. Danski høvuðsleikarin, Ulrich Thomsen er frá fleiri síðum kritiseraður fyri kensluloysi og vantandi mimikk, eg veit ikki hvat fólk hava væntað. Tá tað kemur til andlitsbrá er Ulrich Thomsen eins minimalur sum hann er genialur. Tað er hansara velduga faðiruppgerð, ið ber geniala filmin, Festen, har hann fær fleiri nervasamanbrot og hysterisk herðindi uttan at nakað sum helst hendir við andlitinum. Kortini er senan, tá hann vaðar inn móti landi við ókendu dóttrini í ørmunum, ein tann mest rørandi í allari røðini, flott fotograferað sum ein modernað pietá.

8.mars læt upp framsýning við verkum hjá Guðrið Poulsen, Miu Smith, Turið Teitsdóttir, Rannvá Mortensen, Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard og Fríðu Berg í Gallarí Havnará. Verkini hjá Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard líkjast abstraktum tekningum við eini fínari livandi striku, sum so vísir seg at vera myndað úr fínari, bundnari ull og tykjast um somu tíð skroypilig og sterk.

Matur og list

Á ROKS er myndlist bæði uttan og innan. Tað er listamaðurin, Tóroddur Poulsen, ið hevur gjørt listaverk til matstovuna og sum harumframt hevur teknað búmerkið, prýtt vínkort, fyriklæði, mat, vínskrá og júneymit – sjálvt inni á vesinum ber til at njóta listina hjá Tóroddi Poulsen, tí eisini har svimja ymiskir pussfiskar á vegginum. Yvirhøvur eru listamaðurin og matstovan eitt sjáldsama gott match, tað síggja vit á myndevnunum, men serliga á stílinum og dygdini. Eins og ROKS er Tóroddur eisini serføroyskur og altjóða í senn. Listamaðurin tykist hava tikið myndevnisliga støði í matskránni, tí har eru nógvir fiskar og sjógæti á myndunum, m.a. ein nokk so herligur høgguslokkur, sum hevur gløs við víni á øllum tentaklum.

Bárður Jákupsson

Í mai hevði Bárður Jákupsson framsýning í Steinprenti Summar av myndunum hjá Bárði Jákupsson eru figurativar, onkrar illustrativar, meðan aðrar eru rættiliga abstraktar og kagað vit í bøkurnar, sum eru skrivaðar um hann, eru serliga oljumálarí og akvarel hansara høvuðstøkni, tó at steinprent eisini verður nevnt. Eina tíð hevur Bárður av ymsum orsøkum arbeitt við hús og ikki í atelierinum. Hetta sigur hann vera orsøkina til, at hann er farin í holtur við at skera linoleum, ið er høgligt at fáast við – eisini á stovuborðinum. Tað liggur væl fyri hjá Bárði at skera linoleum - bleyta plátan er sum skapt til hansara mjúku bylgjandi linjur, sum hann hevur nýtt til tess at lýsa gongdina í Brúsajøkilskvæði í eini røð við seks linoprentum. Listamaðurin hevur lýst hendingarnar í kvæðinum skemtiliga og rokaliga við klassiskum myndamáli, ið bæði fær okkum at hugsa um ornamentini í landsløgunum hjá Elinborg Lützen og tey stuttligu trøllini hjá Williami Heinesen, men strikan er tann hjá Bárði, sum summi okkara lærdu at kenna fyri næstan fimti árum síðani í eini kritahvítari kettlingabók.

Eitt verk hjá jón sonna jensen og rosé til vernissage

Jón Sonni Jensen

Jón Sonni hevur havt nógv um at vera í listaárinum, ið fór. Hann hevur tikið lut á fleiri framsýningum m.a. MECHANICAL POSES í Víngarðinum, sum eg lýsti við hesum orðum: Ein røð av skapilsum hanga á vegginum eins og skulpturel relieff. Tey eru øll snarað og boygd avbrigdi av klassiska byggilistaliga súluskapinum, hvørs rørslur síggjast í tilfarinum eins og bylgjur ella rukkur. Verkini bera brá av onkrum mekaniskum ella funktionellum; rørum og installatiónum. Samstundis er eitt týðiligt organiskt brá yvir teimum kúputu ella innskaraðu formunum. Yvirflatan er matt, mjúk og aðrastaðni blonk og sýnist sum heild sera varierað. Verkini hava eitt hugtakandi sansaligt at kalla hedonistiskt brá, ið verður undirstrikað av ljósareyða litinum, ið gongur aftur í fleiri av verkunum á framsýningini. Ljósareytt er ein serstakur litur, sum bæði signalerar húð og kropp og og nakað, sum beint tvørturímóti er ónatúrligt og kulturelt…

Túsundáraritið

Í mai kom Túsundáraritið, sum er eitt listablað hjá Gwenaël Akira Helmsdal Carré og Sigmund V.P.Zachariassen.við 200 hondnummereraðum eintøkum. Eg havi blaðað í mínum eintaki, sum er nummar 136 og er ein poetisk kollasja við umskarandi myndum av øllum møguligum slag og setningum, sum kunnu hava samband ella ikki við myndatilfarið. Róð verður fram undir ymsar samanhangir, ið tó ikki verða forkláraðir. Kanska kunnu myndirnar lýsast sum estetiskt øvugtar av teimum náttúruyndisligu fotomyndunum, vit eru von við frá Instagram og ferðafólkaídnaðinum. Dentur tykist vera lagdur á underground, grafitti og órudd, men so er eisini ein ordiliga flott yacht í rokanum - hon siglur onkrastaðni í suðurlondum við órógvandi tekstinum Hví eri eg her? Tingini verða vend við og fremmandgjørd, meðan óruddið hinvegin fær virði og meining eins og eykalutir, ið skulu brúkast seinni.

flora heilmann

Á Landsbókasavninum vóru myndir hjá listakvinnuni, Floru Heilmann framsýndar. Av tí, at innrammaðu myndirnar verða framsýndar í glasmontrum, er eitt sindur ríkiliga nógv av glasi ímillum mynd og áskoðara, men framsýningin er kortini áhugaverd av tí, at talan er um verk hjá einum av okkara listaligu grundleggjarum og tað fari eg sjálv at hava við mær í komandi undirvísing og miðlan. Lesið meira um framsýningina her https://www.listaportal.com/tidindi/2022/8/3/slbrtarin-flora-heilmann-150-r

Á Sjómannadegnum í Klaksvík skipaðu Súsan í Jákupsstovu og Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard fyri eini listaframsýning á Spinnarínum, har eisini framløgur vóru. Har vóru verk eftir Astrid Andreassen, Ásu Hátún, Poulinu Jóannesardóttir, Súsan í Jákupsstovu, Ragnhild Hjalmardóttur Højgaard, Jórun Høgnesen, Guðrun & Guðrun, Thorup Copenhagen og Neysting. Í Gamla Seglhúsinum var nógv virksemi í 2022. Átta listamenn høvdu framsýning har m.a. Torbjørn Olsen og Heðin Kambsdal.

 

Barbara í Gongini

Ein áhugaverd framsýning var MUTATIONER hjá Barbaru í Gongini og soninum, Hauge í Gongini Djernis, ein uppliving á Norðurbryggjuni, ið um somu tíð var stórbær og sorgblíð og fekk meg at hugsa, at eitt tíðarskeið er av. Sjálvt um tey framsýndu designini hjá Barbaru ikki sýnast serliga gomul, so hava flest teirra fleiri ár á baki og tessvegna er talan jú um eina partvíst retrospektiva framsýning og tað var serligt í sjálvum sær at vera til eina retrospektiva Barbara í Gongini framsýning!!! Avantgarde og retrospektiv í einum – frammanfyri og aftanfyri í senn. Hauge er uppvaksin í Keypmannahavn, men heldur sjálvur, at Føroyar hava týdning fyri hann sum hálvan føroying. Eg havi bara upplivað listina hjá Hauge í Gongini Djernis einaferð áður – tað var á teirri áhugaverdu framsýningini í Norðragøtu, Always Coming Home - OCEANIC CONNECTEDNESS. Hansara verk og framsýningin MUTATIÓNIR sýna sama áhuga fyri at seta saman tað talgilda og analoga og fleiri staðni er tað, tú heldur vera náttúra nakað annað. Náttúrufrumevni, klettar, sjógvur og okkurt, sum minnir um korallriv kunnu í veruleikanum vera úrslitið av talgildum og listaligum strategium og myndaglitchum.

randi samsonsen 2022

List í Miklagarði

Eina av teimum heilt stóru listupplivingum í 2022 hevði eg í Miklagarði so løgið tað ljóðar. Tað var ein ferðaframsýning av standmyndum hjá Randi Samsonsen, sum byrjarði í SMS. Heitið á framsýningini When will you come to see you like I do? stavar frá jazzlagnum “The Beauty of All Things” hjá Kurt Elling og Laurence Hobgood. Framsýningin fevndi um fimm stórar heklaðar standmyndir, sum eg lýsti við hesum orðum: Standmyndirnar eru bleytar og sýnast um somu tíð einfaldar og kompleksar, ítøkiligar og abstraktar, fjálgar og gátuførar. Tilfarið tykist banalt onkursvegna og minnir um barndóm og heklaðar grýtulappar samstundis sum verkini við sínum larmandi infunktionaliteti og monumentalu stødd heilt týðiliga eru annað og meira enn hugnalig. Í staðin tykjast tey ágangandi og full av ósøgdum spurningum. Tilfarsliga snýr tað seg um vondina, tað taktila í heklingini, hvussu vit sansa tilfarið, hvussu okkara húð minnist heklaðu yvirflatuna. Tilfarið er eisini hugsað sum mótsetningur til alt annað massaframleitt tilfar inni í matvøruhandlinum, ið fyri tað mesta er papp, plastikk og metal.

gudrun hasle

Gudrun Hasle

Summarframsýningin í Norðurlandahúsinum hevur í fleiri ár verið ein listalig stórhending í Føroyum, sum listáhugað gleða seg til. Í ár var einki undantak. Inger Smærup Sørensen kurateraði framsýningina Jeg leder efter ordne hjá donsku listakvinnuni Gudrun Hasle. Listin hjá Gudrun Hasle hevur eitt hálvfjersaraligt feministiskt brá - her hugsi eg bæði um arbeiðshátt, seyming og brodering og um tað kvinnutematiska innihaldið, men sjeytiárini hómast somuleiðis í áhugaverda spenningsøkinum millum tað privata og intima í verkunum, ið eisini nerta tað politiska og monumentala. Tøkniliga kann listin hjá Hasle variera, men á framsýningini í Norðurlandahúsinum var talan um tekstillist og brodering; nógv av verkunum vóru myndað av orðum, sum eru broderað og seymað á myndaflatan. Stavingin avdúkar, at listakvinnan er orðblind, meðan setningarnir innihaldsliga spegla vantandi sjálvsálit og varhugan av ikki at røkka. Í verkinum ”Der er raler”, ið hekk aftarlaga í skálanum, eru 6 reglur, sum skulu fylgjast, ið allar hava krøv til intelligens, útsjónd, heimið, mammuleiklutin og listafólkaleiklutin. Regla 5 ”Jeg må ikke være trat” sigur okkum, at verkætlanin er órealistisk, tí tað ber ikki til vera perfekt á so mongum økjum.

EINKI HEITI

Tað eru somuleiðis hetta at vera menniskja og listafólk, sum heldur á at vera viðkomandi lýst í yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen. Hann fær ómetaliga nógv innihald at rúmast í sínum reglum, ikki minst, tá hann snarar teimum á. Øvugtleikin er ikki bara orðaspæl, tvætl, spei ella hittinorð – her er ein týdningarmikil samanhangur millum háttalag og tað, sum hann roynir at siga og tað er í grundini ófatiligt hvussu hann støðugt megnar at orða hetta av nýggjum eisini í bók nummar 45, sum inniheldur 45 yrkingar ella har á leið. Sjálvmótsigandi heitið á yrkingasavninum EINKI HEITI vísir til eina hevd innan modernistiska list, har myndlistaverk eru uttan heiti. Hetta er aftur treytað av, at myndevni og funktión verður alsamt meira opið, har móttakarin støðugt fær størri leiklut og álit og tessvegna ikki nýtist eitt heiti til tess at skilja listaverkini. Orðingin sipar sjálvsagt eisini til listaliga universið hjá Tóroddi Poulsen, sum ofta brúkar sonevndar negatiónir sum kreativt útgangsstøði í yrkingum og myndum, har “einki” ella “ikki” eru afturvendandi. Tað áhugaverda við negatiónum er, at tær í grundini ikki upploysa týdning. Tá mann til dømis lesur um eitt træ, sum IKKI var har, verður semantiska tómrúmið, ið stendst av negatiónini merkt av hesum trænum ella fyribrigdinum, sum var nevnt í negativum skapi og tá verður tað ordiliga spennandi at vera lesari í einum meira abstraktum og óítøkiligum fatanarrúmi, ið er meira merkt av døggi, ljósstrálum, támi og varhuga enn av tí ítøkiliga. Yrkingin NÝBROT snýr seg um okkurt slag av umvæling, men hesa ferð ikki av eini standmynd ella nú ert tú eitt skip – skipið er í hvussu er í hvussu er ikki longur lossað við bókmentum ella siðsøgu. Hetta gongur fyri seg í náttúruni á bønum, har sóljur siga sannleikan við summardáar og kokkurin fer niður í maskinrúmið at heinta berjalyng meðan boð verða send eftir hornorkestrinum. Hetta er ein fantastisk yrking, ið minnir um eina listaliga installatión, sett saman av ítøkiligum og óítøkiligum lutum, ið mynda ein listaligan nýbygning, sum er meira enn bara eitt far.

I LET DIFFERENT LIGHT IN er ein sermerkt framsýning hjá Julie Sass, sum framvegis kann síggjast í Víngarðinum. Her framsýnir listakvinnan málningar og verk á pappíri, sum snúgva seg um ljós og skugga. Myndirnar eru abstraktar og dynamiskar við ferð á strokunum. Samstundis sum máliprosessin tykist spontan og vill, eru myndirnar merkt av gjølligari umhugsan – tú fært varhugan av einum serligum neyvleika í onkrum, ið samstundis er eins og ein ferð í tí ókenda. Hetta eru verk, tú kanst hyggja leingi eftir. Tá varnast tú hvussu sterkur myndabygnaðurin er, hvussu skroypilig javnvágin er. Litirnir eru tónaðir niður og vit uppliva eitt samandrigið árin við onkrum, ið kemur til sjóndar í myrkrinum og møguliga stígur fram eins og var tað veruligt. Í framsýningarheitinum staðfestir listakvinnan, at hon letur eitt øðrvísi ljós inn í myndirnar. Við tað, at svart er høvuðslitur í myndunum á framsýningini tykist orðingin øvug; sum kunnugt er svart fullkomiliga fyriuttan ljósvirði. Ljósið upp móti tí svarta verður silvurkent sum mann kann uppliva tað eina fullmánanátt.

fríða matras brekku

Framsýningin Myndaódnin 2022 er eisini framvegis at síggja í Steinprenti. Fyrsta framsýning av hesum slagi var í Steinprenti í 2009 og síðani hevur hon verið á hvørjum ári sæð burtur frá onkrum einstøkum koronufráviki. Framsýningin við verkum eftir fimtan listafólk tekur saman um nógva virksemið, sum hevur verið í Steinprenti í brátt farna ári. Tvey av verkstaðsfólkunum eru við á framsýningini. Tað eru Louise Aakerman Nielsen og Fríða Matras Brekku. Fyrrnevnda hevur í mong ár savnað saman eitt myndasavn úr bløðum og tíðarritum, sum hon tekur útgangsstøði í. Í onkrum førum snýr tað seg um kollasjur, ið eru yvirførdar til litografiska steinin. Hetta úrslitar í spennandi grafiskum verkum við fáum litum við denti á huglagið í rúmum, sum eisini ofta eru merkt av myndum í myndunum. Fríða Matras Brekku sýnir fram fínar smáar litblýants- og vatnlitsmyndir av fuglum og blómum við hópin av detaljum og litbrigdum ikki minst í litríku tulkingunum av irisblómuni, ið tykjast afturhaldandi og ótálmaðar í senn.

Í oktober var Geytin í Norðurlandahúsinum og í sjónvarpinum, har vit sóu filmarnar, harav fleiri vóru góðir, t.d. Ver her hjá Mariu Winther Olsen, Tokskinnarin hjá Terja Mohr og Sálarkvøl eftir Eir í Ólavsstovu. Síðstnevndi er ein heimildarfilmur um listakvinnuna Elina Josefinu Smith, hann bæði Geytan og Áskoðaravirðislønina. Við heiðrinum fylgja eisini ávikavist 40.000 krónur fyri Geytan, ið Runavíkar kommuna læt, og 30.000 krónur fyri Áskoðaravirðislønina, ið Tórshavnar kommuna læt.

Fríggjadagin 25. november kl. 17-20 læt fína framsýningin "Dear, my dear" upp í gomlu gentukostdeildini, sum er hølið hjá LISA í Hoydølum. Tað vóru ung norðurlendsk listafólk, sum framsýndu. Charlie-Vince Jakobson (SE), Melanie Kitti (SE), Albin Werle(SE), Vár Bænadikta Samuelsen (FO), Amanda F. Koch-Nielsen (DK) Alda Mohr Eyðunardóttir (FO) & Anný Djurhuus Øssursdóttir (FO).

Ragnhild hjalmarsdóttir højgaard - brot 2022-2023

BROT eitur ein hugtakandi framsýning av føroyskari samtíðarlist í stórum formati, sum hongur í Listasavninum inntil 16.januar. Framsýnarar eru: Alda Mohr Eyðunardóttir, Anný Djurhuus Øssursdóttir, Hansina Iversen, Jens Dam Ziska, Jóhan Martin Christiansen, Jón Sonni Jensen, Kirstin Helgadóttir, Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard, Randi Samsonsen, Rannvá Kunoy og Silja Strøm. Møguliga hava framsýnararnir havt ymiskar treytir, í øllum førum eru summi verk gomul, meðan onnur eru spildurnýggj. Nýggjasta verkið á framsýningini er ein veldug installatión hjá Jóhan Martin Christiansen úr stáli, glasi, ljósarmaturum, sitrónum, liljum og ymsum readymades lutum við heitinum Tú ert eitt blomstur og um veturin sakni eg teg. Verkið er myndað av fimm kassastrukturum úr reyðum stáli, sum eru gjørdir við atliti til rúmið og fyllir tað út so mikið væl, at støddin, mikilleikin er tað fyrsta, áskoðarin varnast – síðan mótsetningarnir millum tað popplætta og bleyta heitið og tað tunga og harða tilfarið. Meðan eg gangi runt um verkið hómi eg grafiska einfaldleikan og perspektivið í endurtøkunum av x-skapunum og teimum mongu javnfjaru linjunum í bæði stáli og ljósarmaturum og spakuliga birtist verkið fyri mær við sínum mongu undantøkum. Tað er eins og verkið framsetir eina stranga reglugerð, sum tað síðan ger alt fyri ikki at yvirhalda. Verkið er eins og eitt byggistillass, ið myndar eitt slag av palli til smáar uppstillingar við ymiskum tilfari. Her møtir reglusemi óreglusemi, mekanisk skap fevna organiskt tilfar meðan varandi møtir tí óstøðuga. Verkið er í sjálvum sær ógvuliga konkret og arkitektoniskt, meðan heitið og staklutir benda tann luftiga, poetiska, surrealistiska vegin við óregluligum uppstillingum, ið minna um nature morte í barokktíðini, men sum kortini hava eitt samtíðarligt brá við til dømis orkudrykkjum og sodavatnsfløskum, ið bæði kunnu sipa til likamligt haldføri og farnan barndóm. Verkið tykist modernað við tilfarsligum tilsipingum til 80´ini. Eg komi eitt nú í tankar um tær sansligu, sterku og skroypiligu fotomyndirnar hjá Robert Mapplethorpe av hvítum liljum, um slóðbrótandi og bersøgnu Marquis de Sade plátuna hjá Anne Linnet og um Náttarmaskinuna hjá Michael Strunge – yrkingina frá 1981, sum innlimar blinkandi neonljós, eksistentiellan fjáltur umframt nýromantisku býarfatanina hjá 80´araættarliðnum. Av tí, at verkið hjá Jóhan Martin Christiansen er so monumentalt sum tað er við endurtøkum og avbrotum, kemur áskoðarin lætt til at lesa dynamiskar hendingar inn í verkið eins og var tað ein søguframleiðandi maskina. Kanska er verkið um somu tíð eitt sorgblítt epitaf til barndóm og ungdóm og ein fagnaður av sjálvari lívsmegini, progressivu rørsluna, sum flytir menniskjað frá føðing til deyða. Jóhan Martin Christiansen hevur áður arbeitt við standmyndum og installatiónum og sama tilfari, men nú er hetta savnað í einum monumentalum høvuðsverki, ið peikar bæði aftur og fram í samlaða verkinum hjá listamanninum.

jóhan martin christiansen tú ert eitt blomstur og um veturin sakni eg teg 2022

marjun syderbø kjelnæs gentukamarið 2022

Gentukamarið

Leikurin Gentukamarið hjá Marjun Syderbø Kjelnæs var framførdur á Tjóðpallinum og eg skrivaði, at hann snýr seg um at blíva listafólk líka nógv sum hann snýr seg um at blíva kvinna. Vit áskoðarar varnast alt fyri eitt myndina av einum av tiltiknu kamarsmálningunum hjá listamytuni Vincent van Gogh, sum hongur í Gentukamarinum beint við tað reyða plastikkspeglið. Tað er herliga fýrsaraligt, eisini hasin serligi laksaljósareyði liturin á innbúgvinum í gentukamarinum. Tónleikurin er hugtølandi, bæði tann sorgblíði og til tíðir lagnutungi tematónleikurin hjá Joachim Holbek, sum er innspældur saman við føroyskum strúkarum, og tað herliga finska tangolagið móti endanum. Møguliga vóru tónleikasenurnar við bust sum mikrofon, eitt sindur langdrignar ella flóvisligar ella fjákutar, eg veit ikki, men tær vóru eisini afturkennandi stuttligar ikki minst, tá mann kennir tónleikin, t.d. fýrsaralandapláguna hjá Rose Laurens, Africa – eg eigi singleplátuna (!) og jú, tónleikurin hevði stóran týdning í gentukamarinum – alt tað eg minnist. “In dark, deep jungle I hear the wild drum/ My heart beats faster, knowing my time's come/ The voodoo master, waiting for nightfall/ Draws signs of magic on my white woman skin. – Altíð hesin forbrendi hugur at geva seg undir viljan hjá onkrum øðrum ella hvør var tað, sum vildi hvat - aftaná paradigmuskiftið eftir metoo er hetta í øllum førum ómodernað, men gentukamarið minnast vit og tað er ikki minst afturkennandi í fínu, neyvu scenografiini hjá Siggi Óli Pálmason. - Grundhugskotið um at fara aftur í gentukamarið at hitta seg sjálva er frálíkt. Eg skilji væl feministisku motivini í leikinum, men ímyndi mær, at bæði gentu- og dreingjakamarsuniversini ikki er eins afturlatin og tessvegna heldur ikki so óhugnalig sum tey einaferð vóru, nú samskiftið millum ættarliðini tykist nógv meira opið. Leikurin tvinnar fleiri søgur saman og tekur støði í eini tilveruligari kreppu hjá vaksnu konuni, ið er fráskild og hvørs fyrrverandi maður skal giftast uppaftur. Hon fer heim til síni gomlu foreldur og inn í sítt gamla kamar, har Veran bíðar eftir henni og konfronterar hana við gomlum og nýggjum ræðslum. Fyrst og fremst er tað kærleikin og óttin, sum bindur konuna. Tað er sum móðirdjórið í The Wall hjá Pink Floyd, sum uggar sonin og sigur “Hush now, baby, baby, don't you cry/ Mamma's gonna make all of your nightmares come true/ Mamma's gonna put all of her fears into you...”. Hatta elaklæna markið millum stundvísiliga umsorgan og sjúkliga stúran. Dukkurnar taka gentuna og konuna av ræði, móðirskyldan og skuldarkenslurnar lamma hana. Tann vakrasti parturin av leikinum er tann abstrakta paralellfrásøgnin um gentuna, sum vaks og vaks og bleiv so stór, at hon ikki passaði inn nakrastaðni. Í tí absurda endanum á søguni kenna vit umhvørvishøvundin aftur, men lýsingin av hvussu likamið á teirri risastóru deyðu gentuni nørir um fiskastovnar og fólkasálir, minnir eisini um onkra yrking hjá Tóroddi Poulsen. Tað var jú hansara Venclagrein um ummæli, sum var upprunin til Gentukamarið og eg haldi kanska, at hann hómast í einum av teimum mongu negativu røddunum í gentukamarinum. Til alla lukku tykist frásøgnin lyfta seg upp um persónligt agg og fornermilsi og hin søgan um gentuna við hugflognum, sum rakk longur enn til alt tað vanliga og sum lýgur seg meira áhugaverda, er eisini hjartanemandi. Í hesum universinum ræður skommin og Beinta Clothier spælir sín leiklut sum vaksna konan við hóskandi undirgeving og vónloysi. Hans Tórgarð lyftir somuleiðis sín velduga leiklut sum veran, ið er á palli longu áðrenn leikurin byrjar og allan vegin til endan. Hann er veran, sum tá hon vaknar, førkar seg sum ein dukka, men vaksur og verður ígongdsetari og innlimar alt tað, sum gentan og konan hava at stríðast við. Tað er tann innara røddin, sum ógvuliga sjáldan er mild og rósandi og sum krevur av henni, at hon skal siga sína søgu í trimum pørtum og tað ger hon eitt sindur treyðugt, men síðani kemur ferð á og vit uppliva eitt nú smá brot av tølandi ungdómsløtum sunnanfyri. Har kemur Bartal Augustinussen sum eitt frískt, musikalskt og stuttligt lot inn í innibyrgda gentukamarið.

Anker mortensen frá framsýningini hetta merkiliga lýsið í víngarðinum 2022

Listprýðing

Eg upplivdi eina ómetaliga væl eydnaða listprýðing hjá Anker Mortensen og Silju Strøm í nýggju politistøðini í Havn. Prýðingin hjá Anker Mortensen hevur felagsheitið “Vindurin blæsur hvar sum hann vil” – tað eru seks málningar, ið allar hanga í eini trappu. Myndirnar eru sera ymiskar, tann størsta og ovasta myndin er til dømis 300 x 500 cm til støddar meðan tann minsta er 5 x 5 cm. Ein hvít ikon við einum uvidenhedens sky er komin við og eitt pinkalítið gult prent, men annars er blátt høvuðslitur í myndunum. Listamaðurin greiðir frá, at málið var at skapa rò í einum umhvørvi, har ógvusligar og skakandi hendingar kunnu koma fyri og at blái liturin hevur tann eginleikan. Blátt er somuleiðis ein litur, sum Anker Mortensen er farin at brúka so nógv, at hann er vorðin høvuðslitur, bæði ultramarinblátt og parisarablátt í ymiskum blandingum, sum hann málar í fleiri løgum við rundleittum skapum, ið breiða seg kring allan myndaflatan í málningunum, sum bæði tykjast sansaligir og andaligir. Vindurin, sum blæsir sitatið er bíbilskt og kemur frá Johannes 3.8: ”Vindurin blæsur, hvar sum hann vil, og tú hoyrir dunið av honum; men tú veitst ikki, hvaðan hann kemur, og hvar hann fer; soleiðis er tað við einum og hvørjum, sum er føddur av andanum”. Tann stóri málningurin, sum hongur ovast, er eitt tað mest hugtakandi verið, eg sá í fjør og eitt høvuðsverk ikki bara í samlaða verkinum hjá listamanninum, men eisini í føroyskari myndlist sum heild og júst tí er tað spell, at hann hongur eitt sindur aftanfyri ein veggjakant – hetta eigur at verða broytt og eg havi skilt, at ætlanir eru um tað. Tó at talan er um ein oljumálning minnir málihátturin um fresco við týðiligum avmarkingum av teimum málaðu skapunum. Innanfyri hómast ein tysjandi riðil av teknum og tekningum við abstraktum figuratiónum. Kompositiónin er dynamisk við skapum, ið at síggja til bylgja á myndaflatanum. Bygnaðurin minnir um eitt landslag soleiðis sum vit síggja tað hjá Williami Heinesen t.d. stóra verkinum í auluni í Finsen, men eisini í málningum hjá Tommy Arge, har steinar og strukturur verður lýstur dekorativt við denti á eina artistiskt spælandi konturstriku. Hjá Anker verða fleiri av hesum tekningunum til einstakar figurar, ið minna um blómur, bátar og hús, teknað við barnsligum upprunaskapi. Okkurt er ljósareytt, limegrønt, turkis og violett, men heildin er ljómandi blá, óítøkilig við ullintum kantum og hjartanemandi vøkur.

Bæði Anker Mortensen og Silja Strøm arbeiða ofta við sera smáum formatum – tað er áhugavert at síggja hvussu bæði eru farin upp í stødd til hesa prýðingsuppgávuna í nýggju politistøðini – bæði listafólkini klára uppskaleringina sera væl. Málningurin hjá Silju mátar 208 x 340 cm - hann er málaður ella fullførdur í atelierinum í húsunum hjá Janus Kamban, har Silja Strøm búði nakrar mánaðar í fjør. Blái liturin hevur eisini ein stóran leiklut í verkinum hjá Silju, ið hongur í móttøkuni á Politistøðini. Hetta er ein framúrskarandi vakur, ljósur og lættur málningur við hópin av figurativum og abstraktum myndevnum, ið savnast í eini dynamiskari kompositión við tveimum diagonalum linjum. Miðskeiðis á myndaflatanum er ein dansiringur og kring tey dansandi hómast umhvarvið av einum spjøddum landslagi. Myndin líkist í grundini teimum smáu myndunum á framsýningini This is an ambiguous face, sum var í Víngarðinum í 2020. Tó at hesar myndir vóru uml 30 x 40 cm smáar vóru tær innihaldsliga stórar - um at bresta av skapum, strokum, litum og figurum. Í hesum myndunum eins og í nýggja stóra prýðisverkinum gongur alt fyri seg á einari og somu fláini – her er also ikki nøkur forgrund, miðgrund og bakgrund, og kortini gevur ymisliga støddin og staðsetingin av figurunum varhugan av skiftandi frástøðu – t.d. um vit hyggja at trøunum í myndini. Myndin er bæði figurativ og abstrakt og abstraktu myndaliðirnir eru líka nógv frammi í myndarúminum sum teir figurativu. Myndin kann beint nú síggjast í Listasavninum, har hon er partur av framsýningini BROT, sum eg havi nevnt fleiri ferð og sum Anna Maria Dam Ziska kurateraði.

Hetta var eitt sindur av tí eg upplivdi í fjør og nú gleði eg meg til listupplivingar í nýggja feska árinum. Um nakar lesari megnaði at lesa heilt hertil, hevur hon ella hann av sonnum uppiborið eina hjartans heilsan um eitt eydnuberandi og mentanargott nýggjár, vit hoyrast!

Kinna Poulsen

silja strøm

Torbjørn olsen vinnuportrett 2022 (framsýnt í gamla seglhúsinum)

Ein av litografisku steinunum hjá lív mariu róadóttir jæger

og eitt petti av hennara yrking landsstýrismaður

hanni bjartalíð

Steinbrá gavetryk – Åbningstider i Steinprent i juledagene

Nu nærmer julen sig hastigt, men medlemmer af Steinbrá har stadig mulighed for at hente deres gavetryk i Steinprent. Det er en af Færøernes mest etablerede og elskede billedkunstnere, Zacharias Heinesen, der har skabt årets gavetryk.

Gavetryk er et gratis litografisk tryk, som grafikforeningen Steinbrá giver sine medlemmer omkring juletid. Alle interesserede kan blive medlemmer - det koster 500 kroner pr år (2000 kroner for virksomheder), hvorefter man kan vælge sig et litografi. Steinbrá støtter op omkring Steinprents arbejde og har mere end 600 medlemmer.  

Zacharias Heinesens billeder minder motivisk og kompositionelt om hans klassiske fortolkninger af Færøerne, der i de nye tryk træder frem med i en klar, mørkeblå kontur. Der er noget legende let over billederne i den pastelfarvede kolorit med glitrende gult, lyseviolet, lyserødt, lysegrønt og lyseblåt, altså lysende farver, der jo gør godt her i den mørke tid. Alle er velkomne i Steinprent for at få et gavetryk/blive medlemmer. Man kan også se udstillingen Myndaódnin 2022 med et bredt udsnit af litografier, skabt i årets løb og andre gode værker.

I juledagene er åbningstiderne:

Onsdag 21.des 9-17

Thorsdag 22.des 9-17

Fredag 23.des 13-17

Lørdag 24.des lukket

Onsdag 28.des 13-17

Thorsdag 29.des 13-17

Fredag 30.des 13-17

Lørdag 31.des 9-12

zacharias heinesen

zacharias heinesen

zacharias heinesen

juletræet af restpapir

Fríða matras brekku

Jauchzet, frohlocket...

william heinesen.bach - 1940

Yvirskriftin her eru byrjanarorðini í jólaoratoriinum hjá Johann Sebastian Bach og eitt satt fagnaðarróp, ið verður at hoyra í Vesturkirkjuni leygardagin klokkan 16. Her fer Havnarkórið saman við solistum og orkestri at framføra undir leiðslu av Leif Hansen. Fyri nøkrum árum síðani skrivaði Leif eina grein um verkið:

Kendi tónasmiðurin Igor Stravinsky varð einaferð spurdur um, hvat tónleikaverk var tað týdningarmesta í tónleikasøguni. Hann svaraði: Kantatunar hjá Johann Sebastian Bach

Kenslur og tónleikur

Tónleikur hevði í barokktíðini sum eina av sínum høvuðsuppgávum at lýsa kenslurnar ella affektinar hjá menniskjum. Útgangsstøðið var grikska etoslæran, sum sigur, at tónleikur er íborin eginleikan til at ávirka menniskju á ymiskan hátt. Serliga var tað í teirri tá nýggju tónleikagenruni, operatónleikinum, at hetta tónleikaæstetiska fyribrygdið kom til sín rætt. Tær skiftandi sinnisstøðunar hjá ymisku persónunum í operuni skuldu tónasmiðurin royna at lýsa í tónum eisini.

Tónasmiðurin og tónleikateoretikarin Johan Adolph Scheibe (1708-76) sigur í Der kritische Musikus: “Vit hava í tónleikinum við sinnisrørslur at gera; tónasmiðurin skal úttrykkja, styrkja ella doyva tær.” Hetta var sambært Scheibe ein av høvuðsuppgávunum hjá tónasmiðunum. Barokktónasmiðirnir høvdu so við og við hópin av koventionellum tónleikahættum til at úttrykkja kenslur við, eitt nú gleði, sorg, øði, angist, pínu osfr. Tó er hetta ikki at skilja so, at tónasmiðinir vóru bundnir niður av hesum tónlistaligu ”viðtøkum”. Barokktíðarskeiðið er nevniliga merkt av stórum ymiskleika tónaskaldunum ímillum, ikki minst tá hugsað verður um tónleikaslag, uppfinningarsemi og talent.

Tann trúgvandi Bach

J.S. Bach livdi í einari mentanarligari og átrúnarligaru broytingartíð. Millum absolutismu og upplýsingsstíð og millum lutherska ortodoksi og pietismu. Bach hevði sítt religiøsa útgangsstøði í teirri luthersku ortodoksiini. Teir lærdu handan hesa læru royndu í 1600-talinum at seta tankarnar hjá Luther í føst játtanarrit og avvísti øllum øðrum kristnifatanum sum vranglæra. Ofta verður tó í tónleikasøgubókmentum víst á, at Bach við sínum vali av tekstum og teksthøvundum í sínum vokalverkum m.a. kantatunum, tykist hella til pietismuna.

Pietisman var ein rørsla, sum kom fram í byrjanini av 1700-talinum við áherðslu á persónliga, livandi og fróma trúgv. Um júst val av tekstum sigur danski tónleikagranskarin Søren Sørensen í einari av sínum bókum: “Den religiøse poesi, der stod til Bachs rådighed, var gennemgående ret ubehjælpsom i formen og indholdsmæssigt præget av pietismens hang til svulst og svælgen i Jesu blod” Sørensen tekur fram høvundar ella, sum tað eitur í kantatunum, librettistar sum Neumeister, Salomo Franck og navnframa Picander, allir virkaðu í pietistiska tíðarskeiðnum og vóru ávirkaðir av tí. Dømi um slíkar tekstir eru fyrstu orðini úr Kantatu nr. 199 (BWV 199): Mein Herze schwimmt in Blut (Mítt hjarta svimur í blóði). Men tekstinir munna hava talað til Bach og kirkjuliðini har Bach hevði sína arbeiðsgongd. Her skal tó sigast at dyrkanin av tí, sum bleiv eyðkenni fyri pietismuna hevði sína byrjan í ortodoksiini við m.a. týska teologinum Valentin Weigel (1533-88). Hesin Weigel legði áherðslu á, at Guð møtir hinum einstaka menniskjanum í sálini, umframt, at hann leggur dent á bøn, askese og strangan etiskan lívshatt. Pietisman helt seg eisini í ávísum førum í sínari heilt privatu guðsrelatión kunna verða kirkjuna fyri uttan. Hetta liggur langt frá tí kristnifatan, sum Bach hevði, sum júst bygdi á kirkjuna og ta boðan, ið gekk út frá henni. Tá Bach skuldi brúka sálmar, tær sonevndu koralunar, til kantaturnar, passióninar og oratoriini ,valdi hann oftast eldri sálmayrkjarar úr ortodoksa tíðarskeiðnum. Nevnast kann, at Paul Gerhard (1607-76) og Johann Rist (1607-67) eiga átta av teimum 15 koralunum í Jólaoratoriinum og at Bach í allari sínari kantatuproduktión bert í einstakum førum brúkar sálmar, sum eru yrktir í 1700-talinum. Kantatunar, Bach skrivaði áleið 300 kantatur harav tær 200 eru til skjals í dag. Kantatan hevði í stóru protistantisku kirkjunum stóran leiklut í sjálvari liturgiini. Kantatan varð framførd eftir at presturin hevði lisið evangeliið upp frá altarinum. Eftir at kantatan varð framførd fór prestur á prædikustólin og las enn einaferð dagsins evangelium og helt síðani dagsins prædiku. Var kantatan tví-deild kundi seinni partur verða framførdur eftir prædikuna. Kantatan var oftast uppbygd soleiðis at byrjað varð við einum satsi fyri kór og orkestur – oftast yvir eitt citat úr bíbliuni og endaði við einum koralsatsi yvir eitt kent lag. Inn ímillum hesa rammu finna vit oftast solistisk innsløg, sum recitativir, ariur og arioso, kórsatsir við instrumentalum for- millum- og eftirspæli. Í byrjanini av 18. øld bleiv kantatan útviklað soleiðis at hon fekk brá av at verða ein musikalsk, religiøs-dramatisk eind. Kantatan gjørdist somuleiðis ein sera vældámdur tónleikaformur millum tónaskøld. Nevnast kann at Telemann skrivaði ikki færri enn 1518 kantatur og Graupner við heili 1418.

Kristniboðan í orð og tónum – Soli Deo Gloria

Kantaturnar eru fyrst og fremst hugsaðar sum kristinboðan. Tónleikasøgumaðurin Alfred Einstein (1880-1952) (ikki at blanda við Albert) kallaði kantatunar hja Bach biblia pauperum (bíblia teirra fátæku) í tónleiki. Einstein metir Bach at verða tann størsta kristniboðaran síðani Luther. Bach ber ikki ein telogiskt abstraktan boðskap fram, men ein boðskap, ið er beinleiðis og vælskiljandi, sprottin úr hansara myndríka musikalska hugflogi.

Í sínum kantatetónleiki útleggur Bach tær fundamentalu trúargreinanar í kristendóminum, klárari, eirindarleysari og djúpri enn nakar hevur gjørt.

Alfred Einstein

Kanska er hetta orsøkin til, at Bach javnan í tónleikabókmentum verður kallaður Hin fimti evangilisturin ella Tónleikans apostul. Jólaoratoriið er ikki eitt veruligt oratorium, sjálvt um Bach sjálvur brúkti hetta heitið. Verkið er nevnuliga samansett av seks kantatum ætlaðar at framføra ein til hvønn dagin Jóladag, 2. jóladag, 3. jóladag, Nýggjársdag, sunnudag eftir nýggjár og á Trettandu. Jólaoratoriið kann síggjast sum eitt slag av kompendium yvir allar tær formtypur, sum Bach brúkti í sínum kantatum. Her eru einfaldar koralir, recitativ (skiftivís secco og accompagnato) og ariur í ymiskum formum. Og so eru tað teir stóru kórsatsinir við instrumental for,-millum og eftir- spølum. Kantatunar hjá Johann Sebastian Bach bera ovurhonds nógv dømi um tónleikaæstetiskar grundreglur, sum vóru galdandi í barokktíðarskeiðnum. Tónleikurin skal lýsa kenslunar hjá einum menniskja, sum verður ávirkað av einumhvørjum. Trúarinnar affektir: Gleði og takksemi fyri lívið, skaparverkið og uppreisnina. Sorg og angist fyri deyðanum og vónin og longsulin til ævigt lív. Altjóða kendi tónleikagranskarin Peter Ryom skrivar í einari av sínum bókum, at tað júst er hesin parturin av kristnitrúnni, sum kantatunar hjá Bach lýsa. Tónleikagranskarar flest eru á einum málið um, at vit í kantatunum, sum samlað eru ein fimtingur av øllum tónleikinum frá Bach’sa hond, finna tónlistarligu hæddina, ikki bara hjá Bach sjálvum, men í øllum tíðarskeiðnum sum heild. “Jauchzet, frohlocket! auf, preiset die Tage” - Jólini eru veruliga í hondum.

rembrandt jesu føðing 1646

Jól í Steinprenti

Fríggjadagin hittust vit til heitt gløgg og gott prát í Steinprenti og Peter Carlsen var við okkum í ondini eins og hann plagar. Hansara jólaprent ovast her er eitt verk, sum vit gleða okkum at taka fram á hvørjum ári, men har er hópin av góðum, stuttligum, vøkrum, speiskum, fittum, løgnum, herligum, kulum, hugfarsligum, eksistentiellum og rørandi myndum í Steinprenti, har Myndaódnin hongur fram til jóla gerandisdagar frá 9-17 og leygardag frá 11-16. Far bara og hygg - og ert tú limur í áhugafelagnum Steinbrá (tað kunnu øll blíva, tá tey ynskja tað) - kanst tú nýta høvið til at kjósa tær eitt av vøkru gávuprentunum hjá Zachariasi Heinesen - limaskapur kostar 500 - prentið hevði annars kostað 1600 krónur, so har ber til at gera eitt satt listakvett. Her eru myndir frá tiltakinum.

Vakra ferniseringsbukettin frá Árstíðunum

lagið var bara gott

detalja úr verki hjá hanni bjartalíð

hanni bjartalíð

tóroddur poulsen

verk hjá tóroddi og jólatræið

akvarelmynd hjá fríðu matras brekku

ferniseringsgestur skoðar hanna bjartalíð

jólatræið og verk hjá hanna bjartalíð

gestir

og gløggið var gott

nýtt prent hjá julie sass

julie sass

fríða ornar fyri

eitt fínt prent hjá louise aakerman nielsen, sum hevur fyriskipað myndaódnina í dag saman við hinum í steinprentcrew

Vísu mennirnir hjá peter carlsen og verk hjá lív mariu róadóttir jæger

fólk og list

mánalýsiskvøld

Gløgg list í Steinprenti

Hanni Bjartalíð tekning

Fríggjadagin 9.desember klokkan 16 letur Myndaódnin 2022 upp í Steinprenti. Fyrsta framsýning av hesum slagi var í Steinprenti í 2009 og síðani hevur hon verið á hvørjum ári sæð burtur frá onkrum einstøkum koronufráviki. Framsýningin við verkum eftir fimtan listafólk tekur saman um nógva virksemið, sum hevur verið í Steinprenti í brátt farna ári og sum mann kann njóta afturvið einum glasi av flógvum gløggi.

Litografiskur steinur við mynd hjá Julie Sass

Abstrakt prent

Á framsýningini í ár verður eitt gott bland av føroyskum og donskum listafólkum. Nýggjastu verkini á framsýningini eru tey hjá donsku listakvinnuni Julie Sass, sum júst hevur gjørt fýra abstrakt heliografi/steinprent á verkstaðnum, ið tykjast merkiliga løtt og ómakaleys samstundis sum bygnaðurin er samansettur og kompleksur. Hansina Iversen gjørdi fyrr í ár eina heila røð av steinprentum, sum eisini eru abstrakt. Hansina er málari og grafikari, ið eftirhondini er sera roynd innan steinprentstøknið. Royndirnar geva henni dirvi til at komponera at síggja til fløktar myndaflatur, ið eru so fullar av øllum møguligum formum, at tú ivast um myndaflatin ikki fer at bresta Men tá myndin er liðug, hendir tað løgna, at strok og fleiri løg av glógvandi litum at síggja til tvinnast saman til avkláraðar kompositiónir, ið innihalda orku og ró.

Hansina Iversen

Zacharias Heinesen

Steinbrá gávuprent

Zacharias Heinesen hevur gjørt ársins gávuprent. Gávuprent eru ókeypis prentmyndir, sum grafikkfelagið Steinbrá letur limum sínum um jóltíðir. Limir og øll, sum hava hug at blíva limir – tað kostar 500 kr um árið fyri einstaklingar og 2000 fyri fyritøkur – kunnu á hvørjum árið kjósa sær eitt prent av fýra møguligum. Steinbrá er stuðulsfelag hjá Steinprent og í Steinprenti hevur ein rúgva av fólki verið eftir gávuprentum og tað gleðast tey um í Steinprenti. Myndirnar hjá Zachariasi minna um hansara klassisku tulkingar av føroyska umhvørvinum í bygd og bý, ið trína fram við klárum myrkabláum konturstrikum. Litavalið er pastel ella bommlitt við glógvandi gulum, ljósaviolettum, ljósareyðum, ljósagrønum og ljósabláum. Sjálvt um grágrønu líðirnar í støðum sýnast heystkendar, tykist ljósið vælgerandi várligt í hesum litríku myndunum.

Fríða Matras Brekku

Rúm og ótálmaðar blómur

Framsýningin letur jú upp dagin eftir valið og tá er upplagt at framsýna verkið hjá Marius Olsen av Tinganesi við blonkum flaggdúki. - Í skrivandi stund vita vit ikki hvør fer at ráða fyri borgum komandi 4 árini. Tvey av teimum, sum arbeiða fast í Steinprenti eru við á framsýningini. Tað eru Louise Aakerman Nielsen og Fríða Matras Brekku. Fyrrnevnda hevur í mong ár savnað saman eitt myndasavn úr bløðum og tíðarritum, sum hon tekur útgangsstøði í. Í onkrum førum snýr tað seg um kollasjur, ið eru yvirførdar til litografiska steinin. Hetta úrslitar í spennandi grafiskum verkum við fáum litum við denti á huglagið í rúmum, sum eisini ofta eru merkt av myndum í myndunum. Fríða Matras Brekku sýnir fram fínar smáar litblýants- og vatnlitsmyndir av fuglum og blómum við hópin av detaljum og litbrigdum ikki minst í litríku tulkingunum av irisblómuni, ið tykjast merkiliga afturhaldandi og ótálmaðar í senn. Tey flestu av teimum framsýndu verkunum eru grafisk verk, men nøkur undantøk eru sum hesar hjá Fríðu.

Hanni Bjartalíð

Hanni Bjartalíð framsýnir eisini nakrar einastandandi fínar tekningar og relieff við eini ørgrynnu av áhugaverdum staklutum og myndum í myndarúminum. Her gløða og brenna litirnir upp móti hvørjum øðrum, so at áskoðarin verður í ørviti. Alt er dekorerað, alt eru mynstur, alt er list t.d. í tekningini ovast av einum reyðum rúmi, sum í sjávum sær gevur hugasamband við Strindberg og Matisse, ið báðir gjørdi hvør sítt slóðbrótandi reytt rúm sum skaldsøgu og mynd. Vindeygað í tekningini hjá Hanna fær teg at hugsa um bæði Van Gogh og Gauguin ella kanska um okkurt symbolistiskt verk hjá Ferdnand Hodler. Kortini er hetta totalt Hanni Bjartalíð uppá allar møguligar og ómøguligar mátar. Aftanfyri skenkin sæst yvir á eitt verk hjá honum uppi yvir eini grønari plantu. - Tey eru heilt framúrskarandi hesi nýggju verkini og eg haldi, at jú fleiri litir og detaljur eru í verkunum hjá hesum listamanninum, tess meira átrokandi gerst tómleikin, mørkini, kanturin og avgrundskenslan. Aftaná øll tingini, hvat er so eftir? Restir til onnur at rudda upp. Relieffini eru eitt sindur meira einføld, men eru kortini merkt av somu kenslu av horror vacui við hópin av staklutum, ið verða sett upp móti eksistentiellari tyngd.

Jólasiðir í Steinprenti

Á hvørjum ári verður tað serliga jólatræið tikið fram, sum Louise Aakerman Nielsen hevur gjørt burtur úr strimlarestum frá prentarbeiðnum. Tað plagar at vera hugnaligt – eisini at síggja teir tríggjar vísu menninar í andlitinum á Peter Carlsen, ið sum siður er, er partur av framsýningini. Harumframt verða verk at síggja hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger, Bárði Jákupsson, Tróndi Patursson, Bruno Kjær, Claus Carstensen, Tóroddi Poulsen og Karen Bohøj.

Marius Olsen

Louise Aakerman Nielsen

Bruno Kjær

Fríða Matras Brekku

Artist Talk við Julie Sass

í dag, sunnudagin 4.desember klokkan 18 verður viðtal við listakvinnuna Julie Sass í Víngarðinum. Hon fer at greiða frá sínum myndum og síni list. Høvi verður eisini at síggja serstøku og flottu framsýningina, sum læt upp í gjár. I LET DIFFERENT LIGHT IN eitur framsýningini, har listakvinnan framsýnir málningar og verk á pappíri, sum snúgva seg um mánalýsi og skugga. Myndirnar eru abstraktar og dynamiskar við ferð á strokunum. Samstundis sum máliprosessin tykist spontan og vill, eru myndirnar merkt av gjølligari umhugsan – tú fært varhugan av einum serligum neyvleika í onkrum, ið samstundis er eins og ein ferð í tí ókenda. Hetta eru verk, tú kanst hyggja leingi eftir. Tá varnast tú hvussu sterkur myndabygnaðurin er, hvussu skroypilig javnvágin er. Litirnir eru tónaðir niður og vit uppliva eitt samandrigið árin við onkrum, ið kemur til sjóndar í myrkrinum og møguliga stígur fram eins og var tað veruligt. Í framsýningarheitinum staðfestir listakvinnan, at hon letur eitt øðrvísi ljós inn í myndirnar. Við tað, at svart er høvuðslitur í myndunum á framsýningini tykist orðingin øvug; sum kunnugt er svart fullkomiliga fyriuttan ljósvirði. Ljósið upp móti tí svarta verður silvurkent sum mann kann uppliva tað eina fullmánanátt. Ymsastaðni hómast dreymakendar eftirmyndir av landsløgum, ið minna um tær um somu tíð serstakliga neyvu og abstraktu tekningarnar og tekstirnar í artistbókini, Vandretilstande, sum í vár varð løgd fram í Listasavninum. Hjartaliga vælkomin til tiltakið.

Julie Sass sýnir fram í Víngarðinum

MOONLIGT, SHADOW, MALERI, MIXED MEDIA, 40 X 50CM, 2022

Leygardagin 3.desember klokkan 15-17 verður nýtt ljós í Víngarðinum, tá framsýningin I LET DIFFERENT LIGHT IN hjá Julie Sass letur upp. Her framsýnir listakvinnan málningar og verk á pappíri, sum snúgva seg um mánalýsi og skugga. Myndirnar eru abstraktar og dynamiskar við ferð á strokunum. Samstundis sum máliprosessin tykist spontan og vill, eru myndirnar merkt av gjølligari umhugsan – tú fært varhugan av einum serligum neyvleika í onkrum, ið samstundis er eins og ein ferð í tí ókenda. Hetta eru verk, tú kanst hyggja leingi eftir. Tá varnast tú hvussu sterkur myndabygnaðurin er, hvussu skroypilig javnvágin er. Litirnir eru tónaðir niður og vit uppliva eitt samandrigið árin við onkrum, ið kemur til sjóndar í myrkrinum og møguliga stígur fram eins og var tað veruligt. Í framsýningarheitinum staðfestir listakvinnan, at hon letur eitt øðrvísi ljós inn í myndirnar. Við tað, at svart er høvuðslitur í myndunum á framsýningini tykist orðingin øvug; sum kunnugt er svart fullkomiliga fyriuttan ljósvirði. Ljósið upp móti tí svarta verður silvurkent sum mann kann uppliva tað eina fullmánanátt. Ymsastaðni hómast dreymakendar eftirmyndir av landsløgum, ið minna um tær um somu tíð serstakliga neyvu og abstraktu tekningarnar og tekstirnar í artistbókini, Vandretilstande, sum í vár varð løgd fram í Listasavninum.

Julie Sass hevur tikið lut á mongum framsýningum her á landi saman við m.a. føroyskum listafólkum t.d. Ólavsøkuframsýningini í Listasavninum, í Norðurlanda-húsinum á listaeventinum á G!Festivalinum og í Steinprenti, eins og hon hevur samstarvað við føroysk listafólk eitt nú sum kurator. Listakvinnan hevur í skjótt tíggju ár samstarvað við Steinprent, har hon hevur framleitt nógv prent og bøkur. Hon er fleirtáttað listakvinna, sum fæst við málningalist, tekstil og grafikk, eins og hon hevur kuraterað framsýningar, eisini onkrar, har føroysk listafólk hava verið umboðað.

Julie Sass er útbúgvin á Det Kongelige Danske Kunstakademis Billedskoler og New York University (MFA). Hon hevur givið út fleiri bøkur og hefti m.a. í sambandi við framsýningar, hon hevur kuraterað umframt artist books m.a. Volume Rhythm Matter og Lemon Mood, sum báðar eru framleiddar í Steinprenti og eru partar av savninum hjá The MET í New York. Fyri kortum kom bókin Image: Temporary Constellation, har ymiskir høvundar, listafólk, kuratorar og onnur skrivað um útvald verk hjá Julie Sass. Hjartaliga vælkomin til vernissage leygardagin 3.december kl.15-17 og artist talk millum listakvinnuna og kurator, Kinna Poulsen 4.december kl.18. Víngarðurin ART & WINE Tróndargøta 31 Tórshavn.

Anna Malan Jógvansdóttir fingið skrivilegat

Ein gávuríkur føroysk listakvinna, Anna Malan Jógvansdóttir var í hópinum nú VELUX grunnurin gav seks rithøvundum í ríkisfelagsskapinum legat til skriviuppihald á universitetum í Føroyum, Grønlandi og Danmark. Tankin við verkætlanini er at styrkja samskiftið millum londini og millum hugvísindi og skapandi list. Umframt Onnu Maluna Jógvansdóttir fara Sørine Steenholdt, René Jean Jensen, Peder Frederik Jensen, Alen Meskovic og Maja Lee Langvad at flyta inn á hvør sítt universitet, har tey fara at skriva. Anna Malan Jógvansdóttir fekk longu Mentanarviðisløn Landsins, fyri ungt listafólk, tá hon var 21 ár. Virðislønin var latin fyri hennara fyrsta yrkingasavn Undirfloyma frá 2015. Í 2020 fekk hon eisini Ebbu-virðislønina, fyri sína bók Psykosudrotningin sigur frá.

Á heimasíðuni hjá VELUXgrunninum stendur, at Anna Malan gleðir seg: "Jeg glæder mig til at være en del af et læsende og skrivende fællesskab, hvor jeg kan udforske, hvordan vi som mennesker laver transaktioner af symboler og værdier igennem skrivekunsten. Det vil forhåbentlig give mig større indblik og forståelse i forhold til mit eget litterære arbejde, samt hvad poesi betyder for andre." Verkætlanin er ment í samstarvi við m.a. Fróðskaparsetur Føroya - legatið fevnir um 200.000 krónur um árið í tvey ár.

Hjartaliga til lukku, Anna Malan Jógvansdóttir.

Lesið meira her: https://veluxfoundations.dk/da/seks-forfattere-bliver-writers-in-residence

Julie Sass I LET DIFFERENT LIGHT IN

Moonligt, shadow, maleri, mixed media, 40 x 50cm, 2022

Lørdag d.3.december kl.15-17 kan Víngarðurin opleves i et nyt lys, da Julie Sass´ udstilling åbner med malerier og værker på papir, der er skabt med månen og skyggen som ledetråde.

Billederne er abstrakte og dynamiske med fart over penselsstrøgene. Samtidig som man fornemmer noget spontant og vildt i maleprocessen, er værkerne præget af en sær nøjagtighed og en fornemmelse af, at det, der præsenteres malerisk for os, er en ny rejse ud i det ukendte. Farvene er alle nedtonede og vi oplever fortættede værker, der står som ‘noget’, der kommer til syne i mørket og på den måde måske fremstår som virkeligt? Kompositionen forekommer arkitektonisk stærk, samtidig med at balancen er skrøbelig. Titlen er en del af processen, hvor billedkunstneren og forfatteren, Julie Sass forsøger at sætte ord på hvad der er på færde i de nye billeder. Eftersom bundfarven er primært sort, er der en interessant modstilling i den lysfyldte udstillingstitel, idet sort jo er fuldstændig blottet for lysværdi. Samtidig er billederne i allerhøjeste grad præget af et sølvlignende lys, der glitrer i mørket som det kunne gøre en fuldmånenat. Flere steder aner man drømmeagtige efterbilleder af landskaber, der minder om de på en gang yderst præcise og abstrakte tegninger og tekster i artistbogen fra tidligere i år, Vandretilstande.

Julie Sass har i snart ti år samarbejdet med Steinprent, Færøernes Grafiske Værksted, hvor hun har fremstillet en del grafiske tryk og bøger. Hun har et flerfacetteret udtryk og arbejder som billedkunstner med maleri, tegning, tekstil og grafik og har tillige kurateret en del udstillinger bl.a. med færøske billedkunstnere. Hun har udstillet mange gange på Færøerne, i Steinprent, Nordens Hus, Listasavn Føroya, Færøernes Kunstmuseum og på kunsteventet på den årlige G!Festival i Syðrugøta. Julie Sass er uddannet fra Det Kongelige Danske Kunstakademis Billedskoler og New York University (MFA), senere også det kunstteoretiske studie Teori&Formidling, ved Det Kongelige Danske Kunstakademi (MA). Hun har udgivet flere bøger og hæfter bl.a. i forbindelse med udstillinger, hun har kurateret og artist books, hvoraf Volume Rhythm Matter og Lemon Mood, der er fremstillet i samarbejde med Steinprent, indgår i The METs samling i New York. Fornylig udkom bogen, Image: Temporary Constellation, hvor forskellige forfattere, herunder kunstnere, kuratorer og andre kollegaer skriver om udvalgte værker af Julie Sass.

- Hjertelig velkommen til fernisering d.3.december kl.15-17 og artist talk mellem kunstneren og kurator, Kinna Poulsen d.4.december kl.18. Víngarðurin ART & WINE Tróndargøta 31 Tórshavn

Listaframsýning í Hoydølum

Fríggjadagin 25. november kl. 17-20 letur framsýningin "Dear, my dear" upp í gomlu gentukostdeildini, sum er hølið hjá LISA í Hoydølum.

Hoydalar hevur verið karmur um sterkar kenslur, deyða og lærdóm. Tuberklasjúklingar komu niðan í dalin at søkja sær heilsubót og umsorgan, seinni fyltist hann við lívligum ungdómi, sum kom at nema sær vitan. Nú er soppur funnin í bygningunum, so at staðið, sum einaferð var bygt til lungasjúklingar, er skaðiligt fyri heilsuna, og næmingarnir eru fluttir aðrastaðni. Í larmandi tómrúminum hoyrist eftirljóð av látri og lívi. Bygningarnir standa sum spøkilsir og minna á fyrrverandi endamál síni, eins og eitt hylki av tí sum teir einaferð vóru. Framsýningin "Dear, my dear" tekur støði í staðnum og virkseminum, ið er farið fram har. Verkini eru framleidd við vón um at vit aftur á hesum stað kunnu finna heilsubót á ein nýggjan hátt.

Vit arbeiða við fleirættaðum listagreinum og tilfarið. M.a. spælihættir, ið framkalla nýggja samrøður, arvalutir við nýggjum týdningum og sandpappírstekningum.

Framsýningin er eisini opin leygardagin 26 november og sunnudagin 27. november frá kl.13- 16.

Charlie-Vince Jakobson (SE), Melanie Kitti (SE), Albin Werle(SE), Vár Bænadikta Samuelsen (FO), Amanda F. Koch-Nielsen (DK) Alda Mohr Eyðunardóttir (FO) & Anný Djurhuus Øssursdóttir (FO).

Leyst um list 5

Ein tann stytsta yrkingin hjá danska yrkjaranum, J.P.Jacobsen er bara ein einstøk regla, sum ljóðar: “Lys over landet - Det er det, vi vil! Hon er skrivað í 1884 í eini heilt aðrari tíð enn okkara, men er kortini full av uppreistrarhuga og vilja til nýbrot. Eri komin í tankar um hana fleiri ferð síðstu tíðina bæði av góðum og ringum, men mest góðum. Tí tað tykist sum um sjálvt tað mest ultrakonservativa stýri her á landi ikki megnar at halda menningini frá durum. Ein varligur varhugi av, at knotur eru í føroyskum kvinnum, monnum og yrkjarum verður váttaður í Niels Finsensgøtu beint við AUTO, har eitt brak av einari yrking hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger hongur og har hon eisini skal lesast.

Skal ikki greinast...

Høgrumegin á gjøgnumskygda, broyskna pergamentpappírinum, sum yrkingin er skrivað á eru nakrir diskleymarar, sum tað eitur á nýføroyskum, har tað stendur, at yrkingin ikki skal analyserast, ummælast ella siterast uttan fyri samanhang. Tað er spell og øhm orsaka! Eftir mínum tykki verða allar góðar yrkingar betri av at verða greinaðar og miðlaðar. Men ynskið um, at lesarin skal uppliva yrkingina í sjálvum sær, har hon hongur, er væl skiljandi, tí tað er nakað serligt soleiðis at uppliva eina yrking í býarrúminum. Tað stendur somuleiðis viðmerkt, at yrkingin er inspirerað av America hjá Allen Ginsberg og Europa hjá Athena Farrokhzad. Langyrkingin hjá síðstnevndu, Öppet brev till Europa frá 2018 er grundað á yrkingina hjá Ginsberg í skapi og orðingum, men snýr seg um tað sjálvgóða Fort Europa, sum verður útskammað. Tað er eyðsýniliga ein ynskt reaktión í hesum døgum; at móttakarin skal skamma seg (huff). Yrkingin hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger er meira miðsavnað og meira lokal enn tann um Europa, men setningar og innihald fyrihalda seg til Farrokhzad og Ginsberg eisini við setningum, sum eru nøkulunda eins, t.d. ”America why are your libraries full of tears” – LANDSSTÝRISMAÐUR, TÍNI BÓKASØVN ERU FULL AV TÁRUM”. Yrkingarnar eru skrivaðar í sama stíli sum tann hjá Ginsberg við einum hugtakandi blandi millum nakað (sera) alment og okkurt ógvuliga persónligt, millum hugtøk og kenslur.

Ein veggur við sárum

Yrkingin hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger víkir frá nevndu yrkingum innihaldsliga og grafiskt. Tað fyrsta mann sær, tí tað er grafiskt drigið fram og skrivað við stórum stavum, er LJÓS LJÓS LJÓS og jú, tað treingja vit til bæði so og so - ikki minst móti haturstalu og útihýsing. Sjálv uppsetingin, installeringin av yrkingini er listarlig og harmonerar onkursvegna við veggin, har hon hongur - fullur sum hann er av rust-sárum av hundraðtals plakatum og uppsløgum. Veggurin er ómetaliga vakur – hann minnir meg altíð um tann gjøgnumholaða Jesupápan í grúfulla/poetiska Isenheimaltarinum hjá Matthias Grünewald. Talan er um eina aktivistiska, politiska yrking, sum er ómetaliga effektiv, tí hon er so djúpt menniskjalig, anstendig, kærleiksfull og sár, at hon heldur fær lesaran at tára enn at mann fær hug at fara uppá barrikadurnar at kríggjast. Yrkingin endurtekur LJÓS í royndini at geva okkum tað, hon stavar. Hon vendir sær til ein landsstýrismann og tó, at hann er ónevndur, ivast eingin hvønn talan er um. Sum tað stendur “TÍNI GROVU ORÐ/ STINGA SEG ÓSLIGIN UPP Í TÍ MJÁA GRØNA/ KRAFTIG VIÐ GRØNREYÐUM KNUPPUM/ INNVASIV MILLUM OKKUM MENNISKJU…”. Tað eru sjálvandi orðini hjá landsstýrismanninum í uttanríkis- og mentamálum, sum herfyri segði seg ikki kunna peika á ein samkyndan statsministara og sum heldur ikki vildi góðtaka málið um sammøður. Hann hevur nú í longri tíð talað við tveimum tungum í politiskum dupultspæli og tá støður gerast hættisligar, vísir hann til tann hevur ein hægri stjóra enn Løgtingið og tað eru hansara veljarar kanska ikki heilt ónøgdir við. Hansara óvilji móti at fylgja fólkaræðisligum mannagongdum skaffaði honum 634 atkvøður til Fólkatingsvalið – hann fær ivaleyst nógv fleiri á einum komandi løgtingsvali, men fyri brúkaran eg meini borgaran er spurningurin um ein tílíkur maður kann brúkast til nakað, tá hann hevur fleiri stjórar. Beint sum eg nú siti og seti hesa greinina saman, verður boðað frá, at løgmaður hevur koyrt Jenis av Rana, landsstýrismann í uttanríkis- og mentamálum, úr starvi. Grundgevingin er, at løgmaður hevur mist tolið við landsstýrismanninum, ið gongur egnar leiðir. Tað kann vera, at okkurt verður lagt aftrat hesum – mann saknar í hvussu er eina greiða formliga staðfesting av, at homofobiskur hugburður og útihýsing av samkyndum medborgarum ikki kann góðtakast í almennum politiskum høpi. Vit vilja ljós, líkarætt og javnbjóðis virðing okkara millum og tað kann ikki orðast betri enn í hesi yrkingini hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger, sum eg hervið viðmæli øllum at lesa.

ROKS

Tað er ikki bara í Niels Finsensgøtu, at tú verður listaliga tikin av bóli. Um tú heldur fram gjøgnum miðbýin oman í Gongina, hendir tað sama í matstovuni ROKS, sum heldur til í Fútastovu. Har er Tóroddur Poulsen vorðin húskunstnari – tað kann tykjast sum eitt slag av lagnunnar speisemi, at avantgardu- og provolistamaðurin er vorðin húsfólk í einari gastromiskari háborg sum ROKS, men tað er ikki bara stuttligt, tí tað riggar, kanska tí har er samsvar millum listafólk og matstovu í tí óhátíðarliga, skemtiliga forminum við dirvinum til at royna nýtt og við atliti til umhvørvið, sum nógvar av myndunum hjá Tóroddi Poulsen snúgva seg um. Tóroddur Poulsen hevur teknað, málað og gjørt steinprent, ið eru hongd upp aftrat teimum, sum vóru frammanundan í matstovuhølinum. Við inngongdina, har sum mann heingir frakkan frá sær er ein lítil fittur vatnlitsmálningur av eini butterfly úr pizzatríkantum við níggju pussfiskum uttanum. Eyðkent fyri listamannin er sjálvt tað mest einfalda fult í tilsipingum, higartil finni eg trinnar. Tað er fyrst tann fína propellin, ið sipar til fína gestin, ið sær seg sjálvan í speglinum beint undir myndini. Pizzapettini minna á Føroya fyrstu pizzamatstovu, sum var í Fútastovu í fýrsunum og so er ROKS jú ein fiskamatstova og tað hevur eisini ávirkað myndprýðingina, ikki minst á vesinum, har ein ørgrynna av fiskum svimja eftir vegginum. Teir eru nokk so herligir, so mann má fyrigeva teimum gestum, sum eru komnir til at nápa ein fisk við heim. Listamaðurin er sjálvur serliga errin av hesi kriminellu kærleiksjáttan og ynskir fiskatjóvunum alt gott. Hann hevur gjørt eitt steinprent í tveimum avbrigdum, sum hanga á hvør sínari hædd á matstovuni. Tað er ein dekorativ turkis/blá fiskatorva, ið fyrst fekk meg at hugsa um kendu klippmyndina Sjódregilin hjá Williami Heinesen. Men á myndini hjá Tóroddi eru nøkur abstrakt skap, sum WH ikki hevði funnið uppá at mála ella klipt. Hesi skapini líkjast myrkum holum og eru vøkur, spennandi og óhugnalig. Torvur og onnur kumulerað myndevni eru eyðkend fyri listamannin, antin tað snýr seg um súkklarar, tólar, spannir ella víngløs. Á vindeyganum sunnanfyri hevur ein høgguslokkur úr at gera við reyðvínsgløsum í øllum tentaklum.

Heimurin tódnaður

Nú ein dagin hevði ein av mínum facebookvinum, Janis Ian eitt uppslag, sum fekk øði í grindina um eitt evni, sum er nógv frammi í okkara tíð, ið sýnist alt meira futuristisk, merkiliga gamalkend og so sera løgin. - Hygg bara at fyrsta setninginum, sum eg skrivaði beint her omanfyri. Eg eri facebookvinur hjá Janis Ian. Tað er tónleikarin, sangarin og sangskrivarin, sum eg dyrkaði sum hálv- ella heilgud í fyrru helvt av fýrsunum, tá eg plagdi at framføra hennara sangir saman við Paula í Sandagerði og øðrum góðum fólkum. Eg elskaði at syngja In the Winter, Seventeen og Between the lines og sang allar á kvøldsetum í Kringvarpshøllini, sum vóru beinleiðis útvarpaðar. Mamma tók uppá band heima í køkinum. Nú er heimurin so mikið tódnaður, at eg eri vinur við sjálva kelduna – eri forrestin eisini vinur við Yoko Ono og jú, eg veit væl, at tað ikki er sum ordiligir vinir og at sovorðin kend fólk munnu hava onkran at skriva fyri seg, men hon sjálv Janis virkar øgiliga autentisk og mær dámar at fylgja við og lesa hennara støðulýsingar, ið ofta eru skemtiligar og neyvar anekdotir um gerandisdagin saman við konuni Pat í Nashwille. Janis Ian er sera virkin á FB, skrivar fleiri uppsløg um dagin, eins og hon svarar, tá onkur viðmerkir.

Picasso

Herfyri var uppslagið ein mynd av listamanninum Picasso saman við eini listdefinitión – listúrmælingurin skal hava sagt, at list er burturbeining av tí óneyðuga. Hópin av slíkum sitatum, sum allýsa alt millum himmal og jørð, florera á sosialum miðlum, har tey eru nakað av tí allarkeðiligasta - Tey eru eins ópersónlig og tey eru “klók” og aðruhvørja ferð er tað ivasamt hvørt orðingin veruliga kemur frá viðkomandi kenda persóni, sum stendur undir. Og so eru sitatini altíð á enskum um tað er Kierkegaard, Bourgeois, Sokrates, Heidegger ella.. ja, Picasso.

Vantandi nuansur

Nevnda uppslag førdi eina melduródn av viðmerkingum, ið ikki snúgva seg um sitatið sum so, men um, at Janis Ian finnur uppá at endurgeva eitt bakbeist sum Pablo Picasso, ið var ljótur við konufólk, sjálvsfegin, yvirpriviligeraður hvítur maður osfr. Ein ósjónligur motorur í øsingini er fatanin av listakvinnuni Janis Ian, at hon sum lesbisk, samfelagskritisk kvinna verður fatað sum vinstrahallin og progressiv, ið tískil má forvæntast at taka greiða frástøðu til gamlar misogynist-testestoronmálarahetjur sum Picasso. Viðmerkingarnar á FB eru kenslubornar og primitivar, men tær flestu snúgva seg um, at Picasso fór illa við konufólkum og hevð fleiri í senn. Kjakið er merkt av vantandi nuansum, ið eru grundað á fløktar millumforkláringar og hjátýdningar, ið heldur skapa trupulleikar enn loysa teir. Kunnu vit øll semjast um, at Picasso var ein verri ein? Avgjørt! Var hann hartil uppfinnari av analytiskari og syntetiskari kubismu og ein tann týdningarmesti listamaðurin í tjúgundu øld? Ja eisini tað. Í streyminum av Metoo og cancelculture hava nuansurnar lyndi til at hvørva. Vit døma fortíðina í nútíðarbrillum og uttan at vit heilt geva okkum far um tað, kunnu moralskir dómar lita okkara hugsan eisini um listina. Á nevnda tráði hjá Janis Ian eru fleiri, sum skriva um hvussu vánalig verkini hjá Picasso eru uttan annars at grundgeva fyri hesa hugsan.

Glashús

Einki er at ivast í, at metoo-uppgerðin, sum byrjaði í 2006, var tiltrongd, men mær dámar illa, at vit líta at fortíðini við post-metoobrillum og døma hana eftir nútíðarligum málistokki. Tað er ikki bara søguleyst, býtt og respektleyst at krevja av listafólkum í farnari tíð, at tey skulu uppføra seg samsvarandi siðvenjum í okkara tíð – tað er eisini vónleyst. Tey kunnu ikki koma aftur at prógva seg sum betri menniskju, tí tey eru deyð. Vit, sum eru heppin enn at trína dansin oman á moldum, kunnu fegnast um okkara møguleika at vera góð og hampilig hvønn tann einasta dag. Men jú snjallari og meira fordømandi og hevnisøkin almenni retorikkurin verður, tess skroypiligari tykjast okkara glashús, tess tyngri kennast krøvini um perfektión og lýtaloysi.

Nuansur

Nei,ikki er tað lætt, men nuansurnar hava týdning – eisini á hvørjum beistastigi eitt evt. listafólk er og tað kann eisini broytast alt eftir hvussu eventuellar brotsgerðir verða fataðar av skiftandi tíðum. Yvirbølmennið av øllum, Adolf Hitler, sum tíverri ikki slapp inn á Kunstakademiið í Wien, tá hann søkti í 1907 og 1908, teknaði og málaði fittligar myndir, sum líkjast teimum, sum generera likes í túsundatali á sosialum miðlum. Kortini er Adolf ikki høgt í metum fyri sínar tekningar aðrastaðni enn millum tey við serligum ella sjúkligum áhuga fyri nazitíðini. Spurningurin í hvønn mun tað ber til at njóta list hjá bakbeistum er javnan frammi m.a. í filminum Murder Mystery on Manhattan, tá karakterurin Larry Lipton/ Woody Allen sigur, at tað illa i ber til hjá honum at lurta eftir Wagner uttan at fáa eina ávísa trongd til at hertaka Pólland.

Kanslaður filmsleikstjóri

Woody Allen er jú sjálvur fallin í ónáði og í fleiri førum ákærdur fyri kynsliga misnýtslu og tó, at hann er fríkendur í rættinum, er hann í stóran mun útihýstur ella kanslaður serliga í USA. Nú stendur eftir øllum at døma so illa til, at hann má uttanlands at gera film – í hvussu er er hann í løtuni við at taka upp sín fyrsta fransktmælta film í París, sum verður fíggjaður av europiskum grunnum. Í einum viðtali við sponsku heimasíðuna abc.es samanber hann brá úr cancelmentanini við ta sonevndu McCarthyismuna og heldur, at vit í framtíðini fara at skammast og siga við okkum sjálvi “Harraguð bóru fólk seg soleiðis at og varð tað góðtikið? At lærarar, universitetsprofessarar vórður koyrdir, at vísindafólk komu í ringt orð, at sjónleikarar vóru settir á svartalista?”. Tá eg í morgun bar eyga við FB-síðuna hjá Janis Ian sá eg, at hon hevur viðmerkt sín upprunaliga post við hesum orðum: “Um tú ætlaði at taka lut í hesum tráði bert fyri at gremja teg um, at Picasso, legg vinaliga til merkis, at slíkar viðmerkingar als einki samband hava við sitatið ella við hansara list. Hvørt tú tekur undir við honum sum menniskja er títt egna val, men eg má gera vart við, at tey av tykkum, sum bera hann saman við Bill Cosby ella Roman Polanski gloyma, at Picasso ikki var pedofil, hann neyðtók ongan, hann doyvdi ongan. Og sitatið snýr seg um list, ikki um persónin ella dyrkan av persóninum. Eg fari at beina burtur allar komandi viðmerkingar, sum ikki snúgva seg um sitatið ella list. Tú ert nú ávarað/ur”. Ja, so eru vit ávarað um hetta, men munnu vit ikki finna okkurt annað at øsa okkum um? Tað rokni eg við.

FALL heldur fram í Víngarðinum

Sunnudagin var viðtal í Víngarðinum við listamannin Jóhan Martin Christiansen, har hann greiddi frá nøkrum av sínum listaligu hugsanum. Nú eru upplating og artist talk yvirstaðin fyri hesu ferð - listamaðurin er farin heim aftur til Keypmannahavn, men til alla lukku er tann sjáldsama vakra framsýningin hjá Jóhan Martin Christiansen, FALL er at síggja í Víngarðinum inntil 26.november. Fleiri hava nevnt hvussu væl verkini hjá Jóhan Martini Christiansen hóska til rúmið, har mann situr í Víngarðinum, men tey eru eisini øll skapt til framsýningina. Øll eru gipsavstoypingar av pappi. Annars eru tey sera ymisk og sýnast bleyt og lívrunnin innan fyri tað harða og rektangulera skapið, ið bæði er ein óhátíðarlig áminning um pappkassaupprunan hjá verkunum, samstundis sum støddin í teimum smærru verkunum kann minna um ein andlitsspegil, eina ikon. Ikonografiskt eru vit von við lesa andlit inn í myndir av hesi støddini og við hesum loddrætta skapinum – tað passar til støddina á okkara andliti. Á Glyptotekinum í Keypmannahavn liggja realistiskar rómverskar deyðamaskur frá byrjanini av okkara tíðarrokning á mumium og minna okkum á nøkur menniskju, sum eina ferð vóru. Tey eru so livandi og veruleikakend, maskuandlitini, at tú fært hug at práta við tey og spyrja hvussu tað var at liva tá í teimum fyrstu nullunum, men tey siga einki, kloyva ikki í tvey, hyggja bara upp úr mumiumyrkrinum við stórum, álvarsligum eygum. Verkini hjá Jóhan Martini Christiansen eru andlitsleys, nonfirgurativ, men nógv nærri okkara egnu tíð og tessvegna eiga tey at vera lættari at fata um tú ert opin og við uppá at lata tey tala til tín. Tey eru um somu tíð sera einføld – tað, tú sært er tað, tú fært og tó! Í einum verki sansi eg bleytar brúnar floyalsbuksur, lesegl, summardáar og ljósbrendar litir í gomlum fotomyndum. Eitt húðfarvað verk við einum tvørbjálka mitt á myndaflatanum kenst heilt øðrvísi, álvarsligt – tað er nakið eymt, nakið, afturhildið ella stadnað. Eitt annað ljósareytt verk goysir sum eitt gosfjall við poetiskari orku og litspræni, sum fær meg at hugsa um náttarhimmalin einaferð, tá vit ynsktu og ynsktu og ongantíð áður høvdu sæð so nógv stjørnuskot og ikki ánaðu at nakað var til, sum æt meteorregn.

UPPLATINGARTÍÐIR: Hósdag 16-22, fríggjadag 16-00 og leygardag 18-01. Frá hósdegnum 3.nov verður vælumtókta gløggið hjá Elsu Mariu, bæði tað hvíta og tað reyða á skránni aftur.

LJÓS LJÓS LJÓS yvir land!

Ein tann stytsta yrkingin hjá danska yrkjaranum, J.P.Jacobsen er bara ein einstøk regla, sum ljóðar: “Lys over landet - Det er det, vi vil! Hon er skrivað í 1884 í eini heilt aðrari tíð enn hesari, vit eru í, men er full av uppreistrarhuga og vilja til nýbrot. Eri komin í tankar um hana fleiri ferð síðstu tíðina. Síðstu ferð, tá eg onkrastaðni las, at sambært kanning hjá spyr.fo halda 86% av okkum tað vera í lagi við samkyndum politiskum leiðarum. At knotur enn eru í føroyskum kvinnum, monnum og yrkjarum verður váttað í Niels Finsensgøtu, har eitt brak av einari yrking hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger hongur ella har hon í hvussu er hekk og har hon eisini skal lesast. Høgrumegin á pergamentpappírinum, sum yrkingin er skrivað á stendur, at yrkingin ikki skal ummælast ella analyserast og at hon er inspirerað av America hjá Allen Ginsberg og Europa hjá Athena Farrokhzad (sí viðheft niðast).

Yrkingin fær myndlistaligt brá orsakað av mátanum, hon er uppsett og harmonerar onkursvegna við veggin, har hon hongur - fullur sum hann er av rust-sárum av hundraðtals plakatum og uppsløgum. Veggurin er ómetaliga vakur, minnir meg altíð um tann gjøgnumholaða Jesupápan í grúfulla/poetiska Isenheimaltarinum hjá Matthias Grünewald. Tað fyrsta mann sær, tí tað er skrivað við stórum stavum, er LJÓS LJÓS LJÓS og jú, tað treingir mann til bæði so og so - ikki minst móti haturstalu og útihýsing av okkara medmenniskjum.

Talan er um eina aktivistiska, politiska yrking, sum er ómetaliga effektiv, tí hon er so djúpt menniskjalig, anstendig, kærleiksfull og sár, at hon heldur fær lesaran at tára enn at mann fær hug at fara uppá barrikadurnar at kríggjast. Hon vendir sær til landsstýrismannin og tó, at hann er ónevndur, ivast eingin hvønn talan er um. Sum tað stendur “Tíni grovu orð/ Stinga seg ósligin upp í tí mjáa grøna/ kraftig við grønreyðum knuppum/Innvasiv millum okkum menniskju..”. Tað eru sjálvandi orðini hjá landsstýrismanninum í uttanríkis- og mentamálum, sum segði seg ikki kunna peika á ein samkyndan statsministara. Og sjálvt um øll vita, at eingin vandi er fyri, at hann fær nakað at skula siga í danska parlamentinum, eftir sum hansara flokkur ikki hevur mandat til tað og tó at flest fólk eru væl greið yvir, at hann primert vendir sær til miðflokkaveljarar við atliti til eitt komandi løgtingsval, so kann tílík útihýsandi haturstala ikki góðtakast í tí almenna rúminum. Vit vilja ljós, líkarætt og felags virðing og tað kann ikki orðast betri enn í hesi yrkingini hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger. Takk!

https://www.information.dk/kultur/2018/08/europa

https://www.poetryfoundation.org/poems/49305/america-56d22b41f119f

ARTIST TALK við Jóhan Martin Christiansen

Sunnudagin 30.okt klokkan 15 verður artist talk við Jóhan Martin Christiansen í Víngarðinum í Havn, har listamaðurin í løtuni hevur framsýningina FALL.

Hann sýnir eisini fram í Listasavninum og á eini bólkaframsýning í Reykjavík. Hvat snýr hendan listin seg um? Hví brúkar listamaðurin gips og hvat er tað, hann fær fram við at lita gipsið? Hvussu ber tað til, at framsýningin eitur FALL og hvørja merking skulu vit hava fyri eyga, tá vit skoða framsýningina? Hvat brúkar mann verkheiti til? Hetta og mangt annað fara vit at práta um, eins og høvið verður hjá áhoyrarum at seta spurningar. Vælkomin!