Býráðsfundur í kvøld "Harmiligt tá fótonglar verða lagdir fyri listafólk"
/
Skúlin á Fløtum - foto: Heðin Mortensen
Listprýðing av almennum stovnum er av alstórum týdningi ikki bara fyri listafólk, men fyri alt landið og tess borgarar. Týdningurin av listini er eftirkannaður væl og virðiliga av listfrøðingum og mentanargranskarum, sum ferð eftir ferð hava staðfest, at list í almenna rúminum ger okkum klókari og glaðari.
Prýðingin av skúlum hevur eitt serligt pláss í okkara tilvitsku, tí vit lutfalsliga tíðliga í tíðini hava verið greið yvir stóra týdningin, sum listin hevur fyri børn. Longu Kommunuskúlin var vakurt prýddur. Eg minnist sjálv hvussu bilsin eg var, tá eg kom niðan í Eysturskúlan í 1980 og m.a. sá teir abstraktu Støðuhyljarnar hjá Ingálvi av Reyni. Hetta var ein listarligur skelkur, ið leiddi til djúpa og støðuga undran, sum við tíðini var við til at flyta okkurt innií. - Tí er tað eisini gleðiligt at síggja væl eydnaðar listprýðingar í Havn og aðrastaðni í landinum og tí var tað gott á sinni at frætta frá Listabólkinum í Tórshavnar Kommunu, at m.a. Hansina Iversen var millum tey trý listafólkini (av sekstan innsendum uppskotum) sum hevði vunnið heiðurin at prýða skúlan (harumframt prýða Jón Sonni Jensen og Edward Fuglø skúlan). http://www.venkom.fo/news-25+mio+kronur+til+listpryding.htm
Hetta málið endaði heilt ómetaliga keðiligt og óprofessionelt við, at Hansina Iversen kortini ikki slapp at vera við í prýðingini. Orsøkin var vantandi fígging, men tað hjálpir ikki uppá sakina. Hansina Iversen var í boði at fáa eina peningaupphædd sum endurgjald fyri ómakin, men hon hevur takkað nei og eitt eventuelt endurgjald hjálpir hvørki skúlabørnunum ella skattaborgaranum, sum rinda fyri prýðiliga skúlabygningin.
Sambært Helenu Dam á Neystabø verður gølukenda viðgerðin hjá Listabólkinum av listprýðingini á Skúlanum á Fløtum tikin upp á Býráðsfundi í kvøld, 24.sep. : “ Vit hava lagt uppskot fyri Býráðið um at broyta ta avgerð, at siga tann eina vinnaran Hansinu Iversen upp, og at semjast um at finna ta fígging, sum er neyðug til tess at triði vinnarin av kappingini eisini kann fara til verka”. Mælt verður til at halda avtalur við listafólk, eisini limirnar í ListGrafo, sum eru ónøgd um manglandi høli og avtalubrot: “At lívbjarga sær sum listafólk í Havn og í Føroyum er ein kunstur í sjálvum sær, tað er tí harmiligt, tá ið enn fleiri fótonglar verða lagdir enn neyðugt..”
Listprýðing hjá Hansinu Iversen í Leirvíkar Skúla http://listinblog.blogspot.com/2012/09/
4 x REUMERT - Olaf Johannessen er ein leiklistarligt fenomen
/
Eg ynskti í áðni Olaf Johannessen hjartaliga til lukku við teirri triðu Reumert heiðurslønini. Hann takkaði og rættaði kurteisliga, at hetta var í roynd og veru fjórða Reumert heiðurslønin. - Jamen maðurin er jú eitt leiklistarligt fenomen, eitt satt teaterfyribrigdi og Havnamaður aftrat - skjótt fara vit út á gøtur og stræti at agitera í eini fólkarørslu til frama fyri at fáa Olaf Johannessen á føroyskan pall umgangandi! Hetta sigi eg við Olaf - ella kanska orði eg tað eitt sindur øðrvísi og spyrji hvussu heiðurin følist. Hann svarar: “Jú eldri eg blívi, spæli eg alsamt minni fyri persónligan heiður og viðurkenning. Tað týdningarmikla liggur í leiklistini sjálvari - hon er óútømilig”.
Tað áhugaverda við ársins Reumerttilvnevning er, at Olaf Johannessen vann Reumert-virðislønina í bólkinum besti mannligi høvuðsleikari saman við Jens Albinus fyri teirra avrik í leikinum 'Tað stóra stílaheftið'. Leikurin snýr seg um tvíburar, sum eru sendir til ommu sína á bygd, tí har er kríggj í býnum. Dreingirnir eru einsamallir og skulu klára seg uttan vaksin, sum kunnu læra teir, hvat er rætt og hvat er skeivt, uttan kærleika og umsorgan. Agota Kristof hevur skrivað leikin, sum upprunaliga er skrivaður á fronskum. Agota er fødd í Ungarn, men flutti til Sveis í 1956.
Eg spyrji Olaf um samstarvið og hann greiðir frá, at hugskotið til samstarvið kom fyri trimum árum síðani frá Jens Albinus og at Olaf var við uppá at samstarva serliga tí teir báðir skuldu spæla saman. Teir mentu leikin saman í venjingarrúminum til teir at enda høvdu eitt leikrit. Í hesar prosessini virkaðu Marita Dalsgaard og Marina Bouras sum instruktørkonsulentar.
Uppá mínar heldur júkandi spurningar um hann ikki skal spæla í Føroyum svarar Olaf: “Leikhús Skift hevði í vár á skrá at spæla “Dýpið“ í Salt. Korona steðgaði hesum. Vit bíða í løtuni eftir svari at fáa tann stuðulin frá UMMR fluttan til eina meira Koronavinarliga verkætlan, sum vit so fara at sýna í Føroyum í heyst.
Tað er altso ikki neyðugt at fara út á gøtuna við bannarum. Leiklistarliga fenomenið tímir væl til Føroya at spæla og tað veit Guð, at vit treingja til tað. Summi vilja halda, at alt hetta listarliga er snobbaluksus, men tey kunnu snøgt sagt ikki hava upplivað tað sama sum eg. Hesar upplivingar av list og listarligum framførslum í einum sali, sum er á tremur við øðrum menniskjum, ið eins og tú og eg, øtast, gleðast og rørast alt meðan gásarholdið tysjar niðan og oman gjøgnum ryggjageislarnar og frunturin lyftir seg algoystur uppfrá. Felagsmenniskjaligar listaupplivingar skapa gleði og gera okkum so nógv klókari uppá lívið. Eg krossi fingrar fyri, at tað fer at eydnast Olafi at trína á pall í heimliga umhvørvinum í heyst. Hjartaliga til lukku Olaf Johannessen og Jens Albinus.
Vibeke Mencke Nielsen og Poul Janus Ipsen - vernissage í Steinprenti
/
VIT ERU HER ENN! eitur framsýningin, sum læt upp í Steinprenti í gjár. Ein kønur málmaður hevur gjørt vart við, at hetta er skeivt orðað hjá mær, eg hugsi tað klingar danskari enn Vit eru enn her, men tað rakar betri innihaldsliga, haldi eg. Altso fyrst tað sjálvsagda juhu: VIT ERU HER og síðan ENN, sum bæði bjóðar av og sorgblítt staðfestir lívsins grundtreyt, at vit bara eru til eina avmarkaða tíð. Og nú eri eg komin til fjórðu nei fimtu reglu uttan at nevna tey bæði fantastisku listafólkini, Vibeke Mencke Nielsen og Poul Janus Ipsen, sum av sonnum eru her og í gongd og tøkk fái tey fyri tað. Upplatingin var góð sum tær plaga at vera í Steinprenti, har fólk hittast og fáa eitt prát um list og lív. Her eru nakrar fotomyndir og ein grein.
FOTO: KP og Steinprent - Lithografier og udstilling er lavet med støtte af STATENS KUNSTFOND
Ferniseringsgestir
Vibeke Mencke Nielsen
Poul Janus Ipsen
Tær práta
Tvær fittar vinkunour
Fólk
Eitt av nýggju fínu prentunum hjá Vibeke Mencke Nielsen
Jan Andersson bjóðar vælkomin
Tvær listakvinnur práta
Ein fitt genta spældi uttanfyri í góða veðrinum
Grein og øl
Tey bæði listafólkini aftaná upplatingina
Framsýningargestir
Ein framsýningargestur aftrat
Nakrar av myndunum hjá Poul Janus Ipsen
Prát
Gyðja skoðar listina hjá Vibeke
Poul Janus Ipsen
Grein í Dimmalætting
VIT ERU HER ENN
Framsýningarheitið er bæði skemtingarsamt og meint í álvara. Tað eru listafólkini Vibeke Mencke Nielsen og Poul Janus Ipsen, sum nú gera vart við, at tey altso enn eru til og listarliga virkin, um tey eru komin væl upp í árini.
Fríggjadagin 18.september klokkan 15-17 letur framsýningin VIT ERU HER ENN upp í Steinprenti á Skálatrøð í Havn. Framsýnd verða spildurnýggj prent hjá listafólkunum báðum umframt eldri verk. Bæði Vibeke Mencke Nielsen (1937) og Poul Janus Ipsen (1936) hava arbeitt á Grafiska Verkstaðnum áður, eins og tey hava kent Jan Andersson og samstarvað við hann í mong harrans ár. Tey eru bæði sera hugtikin av verkstaðnum niðri á Skálatrøð, av arbeiðsgongdini har og ikki minst av stóra áhuganum, sum merkist millum tey mongu, sum vitja á verkstaðnum.
Skipað óordan
Tá eg leygardagin í síðstu viku hyggi inn til tey í Steinprenti, situr Poul Janus Ipsen við telduna og fylgir spentur við í Tour de France. Jan Andersson og Fríða Matras Brekku eru í ferð við at prenta og Vibeke Mencke Nielsen skal velja ein grønan lit til eitt prent, sum eg fyrst haldi mynda okkurt slag av teknmáli. Tá eg hyggi nærri er myndin sett saman av tekningum av gummihandskum. Hon brúkar altíð handskar, tá hon arbeiðir, greiðir hon frá – og hon er hugtikin av mátanum, handskarnir forma seg, tá hon hevur latið seg úr teimum og lagt teir frá sær. Allir eru ymiskir og síggja næstan út sum um teir dansa eina vakra og stuttliga hanskaballett. Eg nevni, at tað er hugtakandi hvussu henda myndin sýnist um somu tíð skipað og óskipað. Listakvinnan hyggur upp um brillukantin, eygnabráið er gløgt og blídligt, tá hon sigur júst hetta ósamsvarið vera av avgerandi týdningi í síni list. Hon peikar mær á eitt katalog við sigandi heitinum Vibeke Mencke Nielsen Uoverskuelig Orden.
Fyrsti kvinnuligi professarin
Í summum av nýggju prentunum hevur Vibeke Mencke Nielsen brúkt pensil, men fyri tað mesta er tekningin í miðdeplinum. Strikan hjá Vibeke Mencke Nielsen er serlig, hon er løtt at kenna aftur við vøkrum organiskum, ullintum kaldnálskantum, sum í støðum minnir um grafisku myndirnar hjá Søren Hjorth Nielsen samstundis sum hennara myndamál er sera langt frá hansara og tykist sera egið, modernað og frískt. Hjorth Nielsen var tann eini av hennara professarum, árini hon gekk á Det Kongelige Kunstakademi í Keypmannahavn frá 1958-1964, men hon heldur sjálv nógv av Preben Hornung, sum hon gekk hjá á Glyptotekinum áðrenn hon søkti inn á myndlistaskúlan á kunstakademinum. Sjálv var hon fyrsti kvinnuligi professari á sama akademi á grafiska skúlanum frá 1989 til 1998 og í 2005 fekk hon ta tignarligu Eckersbergmedaljuna fyri sítt týdningarmikla listarliga virksemi. Summastaðni eru hennara myndir vakrar veruleikakendar lýsingar av landsløgum, fólkum og umhvørvum, meðan aðrar kunnu vera eru abstraktar lýsingar av mynstrum. Allar myndirnar eru fullar av týdningum og samanhangum, sum listakvinnan greiðir frá á áhugaverdan hátt. Í einari av nýggju prentmyndunum sveima bókstavir dansandi á myndaflatanum. Har stendur: WIR SCHAFFEN DAS, ið siterar Angelu Merkel og hennara uppáhald um, at Týskland fór at megna at taka sær av flóttafólkastreyminum. Tað eru júst fimm ár síðani umdiskuteraðu útsøgnina, ið tíverri framvegis er óhugnaliga aktuel í mun til t.d. flóttafólkaleguna Moria á griksku oynni Lesbos, sum í løtuni tørvar akutta hjálp.
Sodavatnsblikk
Nú er steðgur í súkklingini og eg biði listamannin Poul Janus Ipsen um at greiða mær frá hvat hann hevur gjørt á verkstaðnum í hesum umfarinum. Hann er málari, grafikari og arbeiðir eisini trídimensjonalt við standmyndum Hann hevur fleiri ferð samstarvað við litografin, Jan Andersson í Steinprenti bæði niðri og í Føroyum – líka síðan Jan stóð í læru, greiðir hann frá. Hann hevur eisini skrivað um hetta í tekstinum “Mine trykkere”, sum stendur í bókini um hansara grafikk. – At framleiða prent er nakað heilt annað enn tá ein málningur verður til, skrivar hann her. Meðan málningurin verður til í einsemi, er prentið framleitt saman við einum prentara og hjálparfólkum. Poul Janus Ipsen er skemtiligur og eitt sindur sjálvspeiskur maður, sum helst ikki vil gera nógv burtur úr sær sjálvum – hetta er bara dósir, sigur hann. Hansara myndir eru bara at síggja til realistiskar – um mann hyggur gjølliga er ofta okkurt løgið og uppstillað í myndunum og hetta er heilt vist galdandi fyri tey fýra nýggju steinprentini, ið øll avmynda sodavatnsdósir. Listamaðurin flutti til New York í 1979 og búði har í tjúgu ár og har var tað, at larmandi sodavatnsblikk, sum í heilum vóru tveitt á vegin, gjørdust afturvendandi myndevni.
Speiskar viðmerkingar til okkara tíð
Myndaheimurin hjá Poul Janus Ipsen er myndaður av veruleikakendum lutum, sum eru settir saman á óvæntaðan hátt, ið ofta hevur við sær eitt surrealt árin. Í teimum fýra nýggju prentunum, hann hevur gjørt í Steinprenti, eru sodavatnsdósir monumentalt lýstar miðskeiðis á myndaflatanum. Tað sær næstan út sum bróta tær sær út úr myndarúminum, samstundis sum myndabygnaðurin er sera statiskur, hildin fastur av strikum, sum bygnaðarliga binda myndevnið til myndakantin. Yvirhøvur er ein áhugaverdur mótsetningur í teirri at kalla plastisku 3D viðgerðini av myndevninum, ið samstundis sýnist merkiliga flatt í støðum, m.a. í navnseðlum á dósunum við tekstum, ið gera vart við hvussu ómetaliga lítið er til av kalorium og sukri í dósini. Her gerast myndirnar speiskar viðmerkingar til okkara tíð.
Útselt tiltøk í Norðurlandahúsinum
/
Sambært heimasíðuni hjá Norðurlandahúsinum er útselt til bæði bókaframløguna við nýggju ungdómsskaldsøguni hjá Marjun Syderbø Kjelnæs og útgávukonsertirnar hjá Eivør. Tey vónbrotnu, ið eins og eg mugu sanna, at sein kúgv fær skitið gras, kann eg ugga, tí hatta við tí skitna grasinum passar ikki heilt - vit sleppa jú øll at keypa okkum sjálvar útgávurnar, sum verða hátíðarhildnar hetta komandi vikuskiftið. Plátan SEGL og bókin Sum rótskot kunnu um skamma stund fáast til keyps! Tað er sjálvandi góða gamla nýggja covid, sum aftur ger fortreð og avmarkar áskoðaratalið. Og sjálvt um Eivør hevur 5 (Fimm!!) útgávukonsertir, verða tað bara fimmhundrað fólk, sum uppliva hana á palli hesa ferð.
Fyri 10 árum síðan skrivaði Marjun Syderbø Kjelnæs seg inn í hjørtuni á føroyskum ungdómi við skaldsøguni Skriva í sandin. Nú er ein nýggj ungdómsskaldsøga komin, sum aftur hesa ferð skrivar seg beint inn í samtíðina. Skaldsøgan viðger spurningar sum: hvat gert tú, tá fólk látast sum einki, meðan heimurin verður týndur? Og hvat gert tú, tá ein sjúka hóttir við at taka tína bestu vinkonu frá tær? Sum rótskot snýr seg um fýra vinfólk, sum vilja hava fólk at vakna og taka umhvørviskreppuna í álvara. Men tá tey velja at taka sakina í egnar hendur, fær tað avleiðingar, sum tey ikki høvdu ímyndað sær.
Eivør hevur seinastu árini arbeitt við at skriva og framleiða tilfar til fløguna SEGL, ið kemur út 18. september og í sambandi við fløguútgávuna var konsertferð planløgd um stórar partar av Europa, har Føroyar var fyrst á skránni. Tað sum stendur eftir av hesari konsertferðini, nú Korona hevur gjørt um seg, eru konsertirnar í Norðurlandahúsinum, alt annað er fyribils avlýst.
Eivør greiðir frá, at á konsertunum fer hon at frumframføra løg av nýggju útgávuni, og umframt tað, vera eisini eldri tilfar at hoyra. Við sær á pall hevur hon ein bólk, ið er samansettur av Mikael Blak, bass, Per Ingvaldi Højgaard, trummur og sum nýggir í bólkinum er Mattias Kapnas, tangentar og Theodor Kapnas handan ljóðpultin. SEGL er 9. soloútgávan hjá Eivør, tekstirnir eru á enskum og á føroyskum. Sjálv sigur Eivør, at hetta helst er hennara mest samstarvsríka útgáva Fløgan er framleidd saman við Tróndi Bogasyni, Høgna Lisberg og øðrum framleiðarum kring heimin, millum annað Daniel Heath, ið eisini hevur framleitt fyri millum annað Lanu Del Rey. Útgávna fevnir eisini um gestaframførslur við m.a. Ásgeir Trausta.
VIT ERU HER ENN!
/
Vibeke Mencke Nielsen og Poul Janus Ipsen í Steinprenti
(Dansk tekst herunder - Nye litografier og udstilling er støttet af STATENS KUNSTFOND)
Fríggjadagin letur framsýningin VIT ERU HER ENN upp í Steinprenti á Skálatrøð í Havn. Framsýnd verða spildurnýggj prent hjá listafólkunum báðum umframt eldri grafisk verk. Bæði Vibeke Mencke Nielsen (1937) og Poul Janus Ipsen (1936) hava arbeitt í Steinprenti áður, eins og tey hava samstarvað mangan við Jan Andersson eisini í Danmark. Framsýningarheitið er bæði skemtiligt og álvarsligt - ein áminning frá listafólkunum um, at tey enn eru til og listarliga virkin, um tey eru komin upp í árini.
Vibeke Mencke Nielsen var fyrsti kvinnuligi professari á Kongaliga Kunstakademinum í Keypmannahavn, har hon undirvísti á grafiska skúlanum. Hennara nýggju prent eru nokk so ymisk. Ein mynd sær út til at avmynda teknmál, men vísir seg í roynd og veru at vera tekningar av gummihandskum. Vibeke Mencke Nielsen brúkar altíð gummihandskar til tess at verja hendurnar, tá hon arbeiðir og er hugtikin av mátanum, handskarnir forma seg, tá hon hevur latið seg úr teimum og lagt teir frá sær. Allir eru ymiskir og síggja næstan út sum um teir dansa eina handskaballett. Tað er hugtakandi hvussu henda myndin og aðrar við sýnast um somu tíð tilvildarligar og skipaðar.
Fyri tað mesta er tað tekningin, sum er í miðdeplinum hjá Vibeke Mencke Nielsen. Hennara strika er serstøk og løtt at kenna aftur við vøkrum organiskum, ullintum kaldnálskantum. Hóast tílíkar klassiskar grafiskar teknidygdir er okkurt modernað og frískt yvir hennara verkum, ið taka teg á bóli við abstraktum mynstrum, óvæntaðum samansetingum og aktuellum tilsipingum. Í einum av nýggju prentmyndunum sveima bókstavir dansandi á myndaflatanum. Har stendur: WIR SCHAFFEN DAS, ið siterar Angelu Merkel og hennara uppáhald um, at Týskland fór at megna at taka ímóti eini rúgvu av flóttafólkum. Tað eru júst fimm ár síðani hesa umdiskuteraðu útsøgnina og hon er tíverri framvegis óhugnaliga aktuel í mun til t.d. flóttafólkaleguni Moria á griksku oynni Lesbos, sum í løtuni tørvar akutta hjálp.
Poul Janus Ipsen (1936) er málari, grafikari og hann arbeiðir eisini trídimensjonalt við standmyndum Hann hevur fleiri ferð samstarvað við litografin, Jan Andersson í Steinprenti bæði niðri og í Føroyum – líka síðan Jan stóð í læru. Hansara myndir eru bara at síggja til realistiskar – um mann hyggur gjølliga er ofta okkurt løgið og uppstillað í myndunum og hetta er ikki minst galdandi fyri tey fýra nýggju steinprentini, ið øll avmynda sodavatnsblikk. Listamaðurin flutti til New York í 1979 og búði har í tjúgu ár og har var tað, at larmandi sodavatnsblikk, sum í heilum vóru tveitt á vegin, gjørdust myndevni. Í teimum nýggju prentunum eru sodavatnsdósir monumentalt lýstar miðskeiðis á myndaflatanum. Tað sær næstan út sum eru tær í ferð við at bróta sær veg út úr myndarúminum, samstundis sum myndabygnaðurin er sera statiskur, hildin fastur av strikum, sum bygnaðarliga binda myndevnið til myndakantin. Yvirhøvur er ein áhugaverdur mótsetningur í teirri at kalla plastisku 3D viðgerðini av myndevninum, ið samstundis sýnist merkiliga flatt í støðum, m.a. í navnseðlum á dósunum, ið gera vart við hvussu lítið er av kalorium og sukri. Her gerast myndirnar speiskar viðmerkingar til okkara tíð.
Upplatingin av VIT ERU ENN HER fríggjadagin 18.september klokkan 15-17 er almenn - í Steinprenti hava tey bæði frástøðu og spritt. Vælkomin. Statens Kunstfond hevur stuðlað framsýningini og nýggjum prentum.
VIT ERU HER ENN - Vibeke Mencke Nielsen og Poul Janus Ipsen i Steinprent
Fredag d.18.sept åbner udstillingen VIT ERU HER ENN i Steinprent med nye og ældre grafiske arbejder af Vibeke Mencke Nielsen (1937) og Poul Janus Ipsen (1936), der begge har arbejdet på Færøernes Grafiske Værksted før og som har samarbejdet en del med Jan Andersson også i Danmark.
Udstillingstitlen VI ER HER ENDNU er en såvel humoristisk som alvorlig påmindelse fra kunstnerne om, at de er her endnu. Den kan nok ses i lyset af tidens tendens til at negligere kunstnere, der når op i årene, men er også en frejdig erklæring fra to mennesker, der er til stede og i gang. Deres kunstneriske udtryk er på en måde væsensforskelligt, men begge kunstnere kredser delvist motivisk om genstande, der er brugt og smidt væk.
Enkelte af Vibeke Mencke Nielsens nye litografier er lavet med pensel, men det er for det allermeste tegningen, der er central i hendes værker. Stregen er særegen og skøn med organisk bølgende uldne kanter. Tegningerne er således præget af klassiske grafiske kvaliteter, samtidig som der er noget moderne og frisk over billedernes til tider uventede sammensætninger og aktuelle henvisninger. I et af de nye tryk svæver bogstaver på billedfladen i en uorganiseret, men velkomponeret dans, der samler sig til sætningen WIR SCHAFFEN DAS. Præcis fem år er gået siden Angela Merkels omdiskuterede bekendtgørelse, at Tyskland og Europa nok skulle klare at tackle flygtningekrisen – problematikken er desværre stadig uhyggelig aktuel eksempelvis på den græske ø Lesbos i flygtningelejren Moria.
Poul Janus Ipsens fire nye litografier forestiller alle sodavandsdåser, der tilsyneladende er realistisk gengivet. Billedkunstneren flyttede i 1979 til New York, hvor han boede i tyve år og her var det, at de larmende sodavandsdåser, som konstant blev smidt på gader og stræder, blev motiver i hans billeder. I de nye tryk er sodavandsdåserne monumentalt placeret midt på billedfladen. De er relativt store og virker næsten som om de er i færd med at bryde sig ud af billedrummet, der dog samtidig er fuldstændig statisk og stillestående holdt fast af linjer, der kompositorisk binder motivet til billedkanten. Der er en interessant modsætning i litografiernes næsten plastiske 3D gengivelse af dåserne og så delelementer, der forekommer fuldstændig flade som feks. mærkater på dåserne, der bekendtgør hvor lidt der er i de forskellige sodavand af kalorier og sukker. Her fornemmes en sarkastisk tone og en samfundskritisk kommentar til den tid vi lever i.
Vernissage: VIT ERU ENN HER i Steinprent d.18.september kl. 15-17. Vi har afstand og sprit. Velkommen! Udstillingen er støttet af STATENS KUNSTFOND.
OPEN CALL Monument in remembrance of women who died in maternity bed
/
FREISTIN ER LONGD
All over the world and throughout time women have died because of pregnancy and childbirth. The Faroe Islands are no exception. Several decades ago, the infrastructure was far from its current state. When births became difficult, getting help in time was much more challenging than now. Most families have stories about relatives who died giving birth and how it affected their family narrative and thriving for generations. Times have changed. The Faroe Islands are a modern society. However, the stories of the dead women have affected their people, and they deserve to be remembered. There are many monuments in the Faroe Islands, but none of them are there to commemorate the women who gave their lives for later generations. Three women in the town of Fuglafjørður have started a project that will give these stories a physical expression. The Municipality of Fuglafjørður is going to grant a part of the funds and has devoted a green area for the monument in the town centre. Social activities already take place in this area, such has singing, playing, outdoor church services, and concerts. The idea is that the monument should be in a space where life is being lived – a life that these women were bereft of. PRACTICAL MATTERS Below, there is a photo of the area that the municipal authorities according to plan have allocated to the project. Note that this is subject to change and that preparations will be made in co-operation with the Fuglafjørður Municipality.
We hereby announce this open call for proposals from artists in the Nordic region. We expect to be able to finance the entire project within a maximum budget of DKK 700,000.
Deadline for proposals: October 1st, 2020
Date for reply: October 20th, 2020
Artwork ready: September 1st, 2021
Location: Miðstaðarlundin, Fuglafjørður, Faroe Islands
The proposal must contain: Description of monument Sketch of artwork (or equivalent) Budget Artist biography 2 Format: Word, PDF, jpg or PowerPoint. The artist is at liberty regarding choice of materials and expression, and the committee is free not to choose any of the submitted works.
E-mail: minnismerki@fuglafjordur.fo
The project has been developed in co-operation with LISA, the council of Faroese artists.
Professional artists will be part of the committee. There are three members: One from the Municipality of Fuglafjørður, one from LISA and one of the initiators. The initiators are: Anne Mette Greve Klemensen priest; Poulina Abrahamsen, midwife; and Brynhild Næs Petersen, cultural co-ordinator
So gjørdi hann vatnið til perlandi vín
/
Silja Strøm
Leygardagin 5.september klokkan 15-17 letur framsýning upp í Víngarðinum í Tróndagøtu við festliga heitinum So gjørdi hann vatnið til perlandi vín. Listafólkini, ið sýna fram á framsýningini eru Hanni Bjartalíð, Silja Strøm, Marius Olsen, Tóroddur Poulsen, Torbjørn Olsen og Zven Balslev. Heitið á framsýningini kenna vit væl, tí tað er ein regla úr einum kendum veitslusangi um brúdleypið í Kána, tá drykkjuvørurnar vóru uppi og Jesupápin sambært Bíbliusøguni loysti peniblu støðuna við at gera vatn til vín. Eitt váttligt undur, sum hevur verið mongum alkoholandstøðingi til fortreð. Men tað vóru aðrar tíðir tá sum nú. Vit hava júst upplivað aðru bylgju av krúnusóttini, ið aftur hevur gjørt bæði perlandi vín og felagsskap til nakað forkunnugt og eftirstundað. Vit gleðast tessvegna serliga nógv um at kunna fara út (við varsemi og skili) og hitta fólk og uppliva list. Hjartaliga vælkomin.
Hanni Bjartalíð
Hon skrivar, so at tað hoyrist
/
Meðan eg lesi nýggju bókina hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger, hoyri eg røddina á henni fyri mær heilt týðiliga sum stóð hon mitt á gólvinum her í stovuni hjá mær og las við sínu ljósu, treisku rødd við skiftandi herðslu á orðunum. Onkuntíð steðgar hon upp mitt í einum setningi sum fyri at signalera, at setningurin er komin at enda, men vit hoyra á framhaldinum, at hatta var ongantíð hugsað sum eitt punktum. Hon vil bara geva orðunum pláss og tyngd. Hendan gløggskygda næstan uttanveltaða og samstundis yvirhugaða, heita røddin er serlig við yrkingum, ið geva lesaranum varhugan av einum serligum sambandi millum orð og setningar - millum partar og heild, millum gult og innihald. Tí bókin er vøkur og gul við greiðum samanhangi millum innihald og útsjónd.
Heitið Eg skrivi á vátt pappír stendur skrivað við gulum á gult. Litmunurin millum stavir og permu er so evarska lítil, at tú bara hómar tað skrivaða sum nakað, ið er næstan horvið eins og tað, ið er skrivað á vátt pappír er í støðugan vanda fyri at hvørva, tá tað antin tornar ella flýtur út júst sum tær óálítandi upplivingarnar í okkara minni. Bókin er býtt upp í átta partar við hvør sínari yvirskrift. Innihaldið fevnir bæði um konsentreraðar abstraktar tekstir, um eitt slag av ekfrasum (um mann kann kalla tær næstan objektivu fotomyndalýsingarnar soleiðis) og um leysari prosakendar hugleiðingar og endurminningar.
Í støðum er teksturin settur upp og talskipaður sum var hann ein vísindalig ritgerð, meðan hann aðrastaðni er settur upp eins og brøv ella dagbókatekstur. Alt er hetta ein konstruktión, ið passar inn undir víðfevnda tekstaslagið poesi. POESI stendur eisini tilskilað á innpermuni, ið somuleiðis avdúkar, at tað er Forlagið Eksil, ið gevur út. Forlagið Eksil hevur áður givið út bøkur við partvíst sjálvsævisøguligum og samansettum sjangrum, m.a. hybridbókina Psykosudrotningin sigur frá hjá Onnu Maluni Jógvansdóttir og fleiri aðrar týðandi útgávur hjá føroyskum yrkjarum og yrkjarindum ikki minst.
Av eini yvirskrift í bókini verður lesarin mint á, at tann skrivandi er ”ein onnur”, men yrkjaraegið minnir kortini heilt nógv um tað, vit vita um yrkjaran og persónin, Lív. Útgangsstøðið er jarðarferðin hjá ommuni, ið sendir hana á eina ferð aftur í barndóms- og ungdómsminni. Hendan omman hevur verið ein nokk so festlig typa. Ein, sum drekkur durasnaps, roykir serutt, ger ov nógv av og spyr í noktandi staðfestingum. Tað er nokk so herligt at lesa og at merkja ta mjúku ferskuhúðina á ommuni gjøgnum barnsins sansir og eygu gjøgnum lyklarhol í hesum fínu eygleiðingum, ið sum heild eru imponerandi ósentimentalar og neyvar. Tað er bara ein setningur í bókini, sum kennist hesum lesaranum óneyðugur - tað er hann um, at omman er vøkur - hesum vistu vit av frá allarfyrstu síðu, har tað millum annað verður staðfest, at omman er saftig reyðgul. Meðan vit í lýsingum av barnaminnum hóma hvussu barnið burtur úr einstøkum upplivingum myndar sína fatan av heimi og máli, er tónin í ungdómslýsingum minni trilvandi, meira beinleiðis. Her snýr tað seg um kropp og kjøt og blóð. Uppreisturin er í kroppinum og í tí, hann etur ella noktar at eta. Sexualitetur er eitt, kærleiki eitt annað og sjálvt um tónin í hesum sambandi sýnist næstan kaldgløggur, er hugsunarhátturin eitt sindur ungromantiskur, tí tað var sjálvandi hann, sum slapp avstað, hon var forelskað í.
Tað er eyðvitað alt ov fýrkantað at halda uppá, at dreingir skriva um pápar, meðan gentur skriva um ommur í føroyskum samtíðarskaldskapi. Kortini hómast ein ávísur og kanska tiltrongdur samtíðarligur áhugi fyri kyni og fyri at reisa okkara formøðrum ymisk sløg av varðum. Og tó, at hesir eru tiltrongdir og uppá tíðina, so eru minnisvarðar kanska ikki tað mest áhugaverda listarliga sæð. Men tá vit í mong ár hava laðað forfedrunum varðar, so er tað nú einaferð mátin, vit brúka, tá vit heiðra. - Mannfólk eru ikki til at stóla uppá og mann fær pena húð av kaffi – tað eru nakrar av ommuklisjéunum, sum verða endurtiknar í bókini, ið eisini snýr seg nógv um skommina í kroppi og kyni, um sorgina í vatninum og um harðskapin í grindadrápinum.
Omman átti ein drong, sum druknaði í einari á og lýsingin av hvussu gamli sorgarleikurin ómerkiliga gerst partur av veruleikanum hjá gentuni, er einastandandi væl skrivað við javnvág uttan at detta útí tað sentimentala. Lív Maria Róadóttir Jæger hevur áður útgivið yrkingasavnið Hvít sól og yrkingaplátuna Mítt navn við hondskrift saman við manninum, Lasse Thorning Jæger. Sum yrkjari er Lív Maria Róadóttir Jæger sera tilvitað við stórum kunnleika til bókmentir og hugsanir um tilveruna og tað at skriva. Í nýggju bókini eru ein ørgrynna av rithøvundum nanvgivnir. Yrkjarin bjóðar á henda generøsa hátt okkum við inn í maskinrúmið at síggja okkurt av tí, sum hevur formað tilvitskuna handan yrkingarnar.
Fyrstu ferð, eg hoyrdi Lív Mariu Róadóttir Jæger lesa upp, kom eg í tankar um danska yrkjaran Inger Christensen og hennara serligu viðurskifti við orðunum, sum hon var sannførd um arbeiddu saman fyri at halda yrkingini uppi júst soleiðis sum kyknur í kroppinum samstarva. Síðstu ferð, eg hoyrdi Lív Mariu Róadóttir Jæger lesa upp á G! var tað okkurt við einum óbundnum sjeiki, sum fekk meg at hugsa um ein ungan danskan rithøvund, men í gulu bókini, sum liggur á borðinum, hoyri eg nú fyrst og fremst røddina á Lív Mariu Róadóttir Jæger. Og hetta er ein rødd, eg fegin lurti meira eftir.
Vín og list í Víngarðinum
/
Hanni Bjartalíð
Í eini vínbarr er vínið eyðvitað av stórum týdningi, antin tú fært eitt svalligt glas av broysknum Grüner Veltliner ella lagið er meira til tað sangvinskt svirrandi Sancerre, ið av mongum verður hildið at vera tað besta franska sauvignon blanc vínið. Summi elska reyðvínið úr Rhonedalinum, ið fløvar kropp og kjálkar og loysir láturin. Í Víngarðinum verður hjúklað um vínið, ið verður valt og skonkt við bæði kærleika og vitan og tað sama er galdandi fyri myndlistina, sum á vegginum hongur. Komandi vikuskiftið letur ein nýggj framsýning upp: So gjørdi hann vatnið til perlandi vín upp í Víngarðinum við framúrskarandi samtíðarlist eftir Hanna Bjartalíð, Silju Strøm, Marius Olsen, Tórodd Poulsen og Zven Balslev. Heitið á framsýningini kenna vit – tað er ein regla úr einum kendum veitslusangi um brúdleypið í Kána, tá drykkjuvørurnar vóru uppi og Jesupápin sambært Bíbliusøguni loysti støðuna við at gera vatn til vín. Eitt heldur váttligt undur, sum hevur verið mongum alkoholandstøðingi til fortreð. Men tað vóru aðrar tíðir tá sum nú. Vit hava júst upplivað aðru bylgju av krúnusóttini, ið aftur hevur gjørt bæði perlandi vín og felagsskap til nakað forkunnugt og eftirstundað. Vit gleðast tessvegna serliga nógv um at kunna fara út (við varsemi og skili) og hitta fólk og uppliva list. Hanni Bjartalíð er ómetaliga fjølbroyttur listamaður, sum bæði arbeiðir tvey- og trídimensjonalt við myndum og standmyndum og so við nøkrum mitt í millum, sum vit kanska kunnu nevna relieff. Hann hevur í nøkur ár arbeitt við fløskuskapinum, sum bæði er eitt sera vakurt, einfalt skap, eins og tað kann innihalda nógv bæði ítøkiligt og myndaligt. Hesi verk eru dekorativ og hugfarslig og so er tað jú altíð gott at eiga nakrar fløskur inni um onkur skuldi komið á gátt. Tað vóna vit, at tit gera í Víngarðinum leygardagin 5.september klokkan 15-17.
Ov lítil vitan um myndlist
/
https://kvf.fo/netvarp/uv/2020/08/21/kinna-poulsen
Í Summartímanum í KVF fríggjadagin tosaðu vit um vantandi vitan um myndlist.
Kári P 70
/
Ein tokutan týsdag í sjeytiárunum gekk eg leiðina av Lützenstrøð oman í plátuhandilin yvir av Smæruni. Eg minnist ikki hvat hann æt, var tað Radiohandilin og var tað kanska fríggjadag? Nåh, men eg hevði pengar í lummanum og í staðin fyri sum vant at fara í Smæruna at keypa mær hindbersaftpulvur, sneiddi eg til høgru inn í plátuhandilin. Eg minnist ikki hví, men eg minnist týðiliga eina kurv við einum bunka av smáum plátum, sum vóru í einum húsa við nógvum svarthvítum myndum á. Eg keypti plátuna, sum onkur Debess & Petersen hevði gjørt. Eg veit ikki hví, men tað var eitt gott keyp, tí ljóðsíðan vísti seg at vera akkurát líka pinnpakkað av innihaldi sum myndasíðan. Eg lurtaði eftir sangunum og lærdi teir so mikið væl uttanat, at tað mesta situr enn. Serliga dámdi mær heitislagið Mitt í eini meining - tað var fyri meg ein føroyskur variantur av A day in the life hjá Beatles. Seinni, tá vit gingu í Hoydølum, var ikki minst Gullkálvavalsurin ljóðtapet kring ballaríið og lestrarárini, tá Langabrúgv longdist av longsli lógu Vælferðavísur á plátuspælaranum. - Hóast Mitt í eini meining ikki var mín fyrsta pláta, so var hon fyrsta plátan, sum eg sjálv keypti. Tað hevði týdning, tað hevur týdning og í dag, 22.august fyllir ein av teimum síðhærdu á plátuhúsanum runt. Kári Leivsson eitur maðurin, sálarfrøðingurin og listamaðurin, sum vit í listahøpi kenna sum Kára P(etersen). Útgávulistin hjá honum er ikki stórur í nøgd, men um vit hugsa um dygd og týdning, so fyllir Kári P ótrúliga nógv í okkara tilvitsku. Og tað er helst ein orsøkin til, at hann fyri tíggju árum síðani fekk Mentanarvirðisløn Landsins.
Ein fyrimunur, sum troubadurar hava fram um t.d. yrkjarar er, at teirra list kann framførast í útvarpi og tann vegin breiðast út til fólkið. Tá so sangir sum Kalli Katt ella Sálarhirðin verða tráspældir, verða hesar lagnusøgur varpaðar út í køkar og stovur, so at sjálvt eitt lítið barnahøvd fær við, at eins egna púra vanliga nútíðarføroyska tungumál eisini kann brúkast at lýsa lagnur og samfelag við - enntá so at tað situr og ber uppá rím bæði hendanvegin og hin ”minnist tú hitt kvøldið, tá vit í berúsilsi søgdu hvat vit føldu” ella ”sum slímharður sannleiki skreiðir um svingið”. Hesar reglur vóru nokk so væl slitnar í húgvuveitslunum. Tá meistaraverkið, Hinumegin Ringvegin, kom út í 1991, átti eg heiðurin at syngja tvær reglur í Ringulrímu. Tað var fantastiskt og eg eri enn pávastolt av at vera við har.
Ivin er drívkraftin hjá listafólkinum, heldur Kári P í eini útvarpssending frá 1992. Hansara tekstir liva í glæmuni av hesum leitandi opinleikanum, ivanum og trúnni uppá menniskjað í sjálvum sær við øllum tess lýtum og veikleikum ”hinumegin ringvegin logar leiðarljós/ ljódliga atdráttarmegin rættar okkum kós/ og tú spyrt hvar vegur endar og eg veit bert eittans svar/ alt byrjar her við mær og tær hvønn nývaknaðan dag”. Í áðurnevndu útvarpsupptøku sigur Kári P ”Um mínir sangir kunnu kallast skaldskapur ella ikki, tað haldi eg at eg fari eg yvirlata til onnur at døma um, tey, sum njóta hesar sangirnar, tí eg havi havt tað áskoðan, at tá í tú gevur nakað út, so hevur tú latið tað frá tær og yvirgivið tað til onnur at eiga” – Túsund takk fyri, Kári P og hjartaliga til lukku.
Listin verður forsømd í føroyska skúlaverkinum
/
Í Skúlablaðnum hevur Birgir Kruse fyri Nám skrivað eina áhugaverda grein um verkætlan hjá Katrin Bech, ið staðfestir tørvin á, at raðfesta handaverk og list í skúlaverkinum. Verkætlanin byggir á niðurstøður hjá Anne Bamford, sum í 2012 gjørdi eina kanning fyri Mentamálaráðið, har hon kannaði teir kreativu møguleikarnar hjá føroyskum børnum í barnagørðum og í fólkaskúlanum. Ann Bamford legði m.a. dent á, at “Dygdargóð undirvísing í list ávirkar barnið, læringina, læruumhvørvið og samfelagið, men hesir fyrimunir eru bara eyðsýndir, har skipað, dygdargóð undirvísing verður framd...” Tí heldur hon, at tað er: “...týdningarmikið, at orðingarnar í lógarverkinum, sum birta upp undir, at undirvísing í list verður roknað við í samlaðu undirvísingina hjá føroyska barninum, og at hesar verða fylgdar upp við haldgóðari íverksetan og eftirlitsmannagongdum, sum tryggja, at børn fáa dygdargóða undirvísing.”
Útgangsstøðið hjá Katrin Bech er avgerðin hjá samgonguni um at styrkja kreativu lærugreinirnar “– Tað var júst hendan arbeiðssetningin, eg fekk frá Eyðuni Gaard, stjóra í Námi, og síðan at gera eina roynd at finna fram til átøk, hugskot og loysnir, ið kunnu styrkja handaligu lærugreinarnar, sigur Katrin. – Fleiri orsøkir eru til, at fakið ikki hevur ta rúmd, ið tað eigur, sigur Eyðun og vísir á, at í kjalarvørrinum á PISA– kanningunum hevur stórt fokus verið á lestrarfakligu lærugreinirnar í hádeild, sum helst hava skúgvað handaligu lærugreinirnar til viks. “
Sum skilst á greinini í Skúlablaðnum er ikki nógvur bati í eygsjón og áhugin sýnist sera lítil fyri listini á Læraraskúlanum. Tað er sera óheppið og her hugsi eg ikki bara um trivnaðella ávirkan á børn og allar teir fyrimunir, sum listlærugreinin hevur fyri innlæring og fjølbroytnið í læringini. Eg hugsi eisini breiðari um okkara visuellu mentan og um tað breiða teksthugtakið í føroysku undirvísingarskipanini. Í føroyskum skulu lærarar t.d. undirvísa í myndagreining, men nógvir hava ikki førleikar til tess. Hetta eigur ikki at halda fram soleiðis. Tá fleiri kanningar nú hava víst trupulleikan, eigur politiskur vilji at vera til at broyta støðuna og í hesum sambandi at hugsa gjølliga um hvussu tað skal gerast. Ein av millumyvirskriftunum í greinini í Skúlablaðnum er ógvuliga sigandi, at listin blómar, men ikki í fólkaskúlanum. Eg kann leggja aftrat, at í miðnámsskúlaskipanini er tað bara í Havn, at tað ber til at velja myndlist. Kann tað bera til, at suðuroyingar, klaksvíkingar og tey á Kambsdali ikki listarliga áhugað? Nei, tað er ikki rætt. Har er okkurt annað, sum er heilt galið.
Okkara skúlaskipan avspeglar føroyska samfelagið og manglandi útbúgvingin innan tað kreativa, handaliga og visuella merkir ikki bara skúlan, men alt samfelagið og okkara fatan av listini.
Listafólk í LISA kunnu nú søkja um høli í Hoydølum
/
TÍÐINDASKRIV frá LISA
LISA hevur í dag sent øllum limafeløgunum lýsing, har sóknast verður eftir leigarum til arbeiðshølini í Hoydølum. Tey, ið kunna søkja, eru limirnir í limafeløgunum hjá LISA. Tey, ið lúka treytirnar fyri limaskapi, men ikki eru limir enn, eru vælkomin at søkja um limaskap í viðkomandi felag.
LISA flytur inn í Gentukostdeildina, har ein garasja hoyrur til og sokallaða Hjallin, har húsavørðarnir húsaðust og skúlastova var uppi á. Listafólkasamband Føroya er fegið um, at limir nú kunna søkja um at fáa hølir til leigu í Hoydølum til sítt listaliga virksemi.
Um árskiftið var allur bygningurin á Lützenstrøð 4 eisini tøkur. LISA hevði tá eina lítla skrivstovu har. Nú leigar LISA nærum allan tann bygningin út til skrivstovuvirksemi hjá limum og limafeløgum í LISA.
Í 2017 sendi LISA umsókn inn, tá Mentamálaráðið bað um hugskot til, hvat Hoydalar kundi brúkast til, eftir at studentaskúlin var fluttur út í Glasir. Saman við umsóknini var ein stórur faldari, sum LISA lat gera, sum nágreiniliga lýsti, hvussu bygningar og hølir kundi verið brúkt til listaligt virksemi hjá limum í limafeløgunum í LISA. Har kundi verða pláss fyri bæði verkstøðum, venjingarhølum, skrivstovum, listabókasavni og framførslum av bæði sjónleiki, filmi, tónleiki og myndlist.
Umsóknin hjá LISA var gingin á møti og LISA kundi fáa nakrar av bygningunum í Hoydølum. Eftir drúgvar umrøður um, hvussu hetta skuldi skipast og fleiri hølissýn, er komið fram til, at LISA kann flyta inn í Gentukostdeildina, Garasjuna og Hjallin.
Við avgerðini hjá Mentamálaráðnum um, at lata listafólk flyta inn í Hoydalar, er arbeiðið byrjað til betri umstøður hjá listafólkum at virka og skapa í. Tað fegnast LISA um.
Listafólk, ið hava áhuga, kunnu venda sær til LISA.
Vegna Listafólkasamband Føroya t. 25. august 2020
Starvsnevndin
Marita S. Dalsgaard, forfólk
Hansina Iversen, næstforfólk
Jóhan Martin Christiansen, starvsnevndarlimur
PESTIN & LISTIN
/
Tóroddur Poulsen: Ólavsøka (2020)
Covid-19 er hvørki tann fyrsta ella tann síðsta sóttarplágan, sum hevur herjað her á foldum. Og meðan vit bíða eftir munagóðum koppingarevni, býðst høvi til at gera sær tankar um mentan og list og hvønn týdning hesi hava í eini sóttartíð.
Sóttirnar eru nógvar, vit hava hoyrt um svartadeyða, um sponsku sjúku, barnalamning, koppar, fuglakrím og so framvegis og allar hava tær havt størri og minni ávirkan á menniskjað í skiftandi tíðarskeiðum bæði heilsuliga og mentalt. Summar sóttir hava havt sannar slóðir av elendigheit og deyða í kjalarvørrinum. Hetta er eitt nú galdandi fyri svarta deyða, sum tók lívið av milliónatals menniskjum.
Jú, pestin er aftur aktuel í ólukkumát, krúnukrímið er afturíafturkomið her hjá okkum og tað so dyggiliga. Og meðan starvsfólk á sjúkrahúsunum og aðrastaðni við pota við sveittabroti og vit aftur síggja smittutalið kvinka uppeftir, vaksur kenslan av maktarloysi og angist. Tí hóast vit liva í einum á so mangan hátt priviligeraðum landi við góðari heilsuskipan og vælferð, so elvir sóttin til einsemi og ótta millum fólk. Og meðan vit við bivandi hjarta kaga inn á corona.fo at kanna tey týdningarmiklu tølini, sum í skrivandi stund – lov og tøkk – eru tvey vøkur og oval null, vaksur tørvurin á meining og samanhangi. Á útsagnum, ið onkursvegna kunnu viðgerða og greina okkum støðuna.
Føroya biskupur í SVF helt, at tíðin er at taka lógvatak (smb. Jóannes Patursson: Nú er tann stundin komin til handa/ á hesum landi,/ at vit skulu taka lógvatak saman/ máli til frama)
Frá politiskari síðu er tað ikki longur nóg mikið bara at mæla til frástøðu og minna á reinføri hvussu so stóran týdning hetta hevur. Móti mentala máttloysinum í kjalarvørrinum av aðru sóttarbylgjuni krevst andalig føði. Tí kendist tað styrkjandi, tá Føroya biskupur Jógvan Fríðrikson á sín serstaka fevnandi og humanistiska hátt í Degi&Viku gjørdi greitt, at vit øll eru í sama báti, sama um vit eru barrvørar, prædikufólk, LGBT´arar ella ólavsøkufólk. Biskupur er lærdur maður og sjálvt um hann ljóðar til at vera nokk so langt niðri á jørðini, tá hann prátar, er hansara boðskapur bókmentaliga grundaður á Jóannes Patursson, Kierkegaard, Bíbliuna og Luther við serligum atliti til Jesus og næstakærleikan - eitt óvanliga meiningsfult sjónvarpsinnslag var tað.
Brot úr La Peste eftir Albert Camus
Tá menniskjað verður tikið á bóli av álvarsligum sjúkum og sóttum, verður eisini hetta tulkað av listafólkunum. Og sjálvt um stórur munur er á bæði læknavísindi og heilsuverki nú og fyrr, er menniskjað enn grundleggjandi menniskjaligt. Hetta universalt menniskjaliga ger verk sum t.d. La Peste hjá Albert Camus viðkomandi í 2020. Verkið kom út í 1947 og var sum so ein viðgerð av fascismuni og øðrum veraldarbardaga, men allíkavæl raka greiningarnar av menniskjasinninum okkum í mun til farsóttarstøðuna í dag t.d. tá frásøgumaðurin staðfestir: ”Okkara kærleiki var framhaldandi har, púra ivaleysur, men hann var heilt einfalt óbrúkiligur, tungur at bera, óvirkin í okkum eins og lógarbrot ella fordøming. Tað var einki annað enn eitt tol uttan framtíð og ein bíðan uttan íhald..”.
Longu í miðøldini koma listarligar tulkingar av herjandi sóttum t.d. í kálkmálningum og í bókmentum hjá t.d. Petrarch og Boccacio. Vit kenna flest øll til myndir av deyðadansinum, dance macabre, har beinagrindir lystiliga troða dansin og ikki sjáldan er onkur ávarandi peikifingur uppií, sum minnir á óstøðugleika lívsins: ”Leikum fagurt á foldum/ eingin treður dansin undir moldum” ljóðar tað í kvæðinum”.
Í 1656 doyði meir enn helmingurin av fólkinum í Napoli av herviligari sótt. Italski barokkmálarin Salvator Rosa var persónliga hart raktur, tí sóttin tók fleiri av hansara systkjum og børnum. Í brævi til vinmannin Ricciardi lýsir Rosa máttloysiskensluna av at allur menniskjaligur kunnleiki er til einkis og kann gera tað sama. Sama ár málaði Rosa dapra málningin L'Umana Fragilita, ið viðger stokkuta og skroypiliga mannalívið. Málningurin er eyðkendur barokkmálningur - ein myrk og dramatisk lýsing av eini kvinnu við blómum og børnum. Tað skuldi verið ein ímynd av eydnu og fruktbari. Men myndin er full av óhugna og memento mori deyðasymbolum. Vinstrumegin blæsur ein drongur sápubløðrur – sápubløðran er eyðsýnt og ofta brúkt symbol fyri jarðartilveruna, sum hvussu vøkur hon tekur seg út, kann bresta hvørja løtu. Ein grínandi beinagrind við veingjum heldur í hondini á einum pinkubarni, ið verður tvungið at skrivað á eitt skjal lagnutungu staðfestingina: 'Conceptio Culpa, Nasci Pena, Labor Vita, Necesse Mori', ið merkir nakað tað sama sum, at gitnaður er ein synd, føðing er pína, lívið er stríð og deyðin neyðugur.
Í sóttartulkingum hjá øðrum gomlum meistarum sum Tizian og Poussin er tað somuleiðis ræðuleikin, deyðshóttanin og ávirkan deyðans á tey livandi, sum er í fokus.
Men um vit flyta okkum nærri okkara egnu tíð, málaði Edvard Munch eina sjálvsmynd, meðan hann var sjúkur av sponsku sjúku. Tað er listamanninum líkt ein djørv konfrontatión av einsemi og likamligum veikleika. At hann hevur opnan munn á myndini kemst møguliga av, at sjúkan rakti lungu og andaleið og gjørdi tað tungt at anda, men opni muðurin hevur í grundini sína egnu listasøgu t.d. í lýsingum av Kristusi á krossinum, har opni muðurin er visuelt tekin um pínu, ið er so ring, at hon má spýggjast út úr kroppinum. Mikines, sum hevði Munch sum fyrimynd, upplivdi tuberklarnar sum eina sótt, og hansara myndevni í 1930´unum eru í stóran mun myndir av sorgini, ið stóðst av teimum mongu andlátunum í kjalarvørrinum av hesi ringu sjúku. Eitt av høvuðsmyndevnunum hjá Ejnar Nielsen, lærara Mikinesar, var somuleiðis deyðasjúk fólk. Hetta ljóðar kanska øgiliga syrgiligt, tungt og einstáttað, men er í veruleikanum fjølbroytt og listarliga áhugavert. Um vit t.d. hyggja at myndini hjá Mikines Fyri deyðanum (1940) er deyðin ikki eintýðugt negativt lýstur, men er kanska meira tað øvugta av tí, vit sambinda við lív. Her standa fólk kring eina song. Vit síggja ikki persónin, sum liggur fyri deyðanum, men hóma deyðan í tómleikanum og gulu ljósglæmuni ovarlaga í myndini.
Okkara núverandi plága, COVID-19 verður sjálvandi lýst í samtíðarlistini, bókmentum, sjónleikum osfr. Enn havi eg ikki sæð óhugnaligar, ekspressivar lýsingar av pínu og deyða og opnum munnum (uttan kanska í fotomyndum á Facebook, ið skulu ávara okkum um vandan í COVID-19. Gøtulistin er full av hetjulýsingum av sjúkrastarvsfólkum, parafrasurnar eru óteljandi, har Mona Lisa og øll møgulig onnur kend portrettmyndevni hava fingið munnbind, men annars tykjast samtíðarligar coronamyndir mest merktar av tómleika. Ein riðil av myndum av manntómum býum, torgum og gøtum, ið plagdu at vera tysjandi fullar av fólkum og lívi.
Paul Bloomer https://artnorth-magazine.com/paul-bloomer
Einsemi tykist eisini vera høvuðsevni sum í hugtakandi monumentalu myndini hjá Paul Bloomer. Hann hevði fyrr í ár framsýningina How Then Shall We Now Live í digitala framsýningarrúminum projectroom2020.org, sum ArtNorth-Magazine hevur stovnað orsakað av farsóttini. Bloomer er bretskur listamaður, sum í mong ár hevur búleikast í Skotlandi. Hann greiðir í framsýningarkataloginum frá, at hann eisini áðrenn sóttina hevur undrað seg yvir okkara livihátt, at vit dálka umhvørvið og ikki ansa nóg væl eftir hvørjum øðrum. Heitið á myndini av eini mannamúgvu við maskum, er sigandi í so máta “When we poison the air we poison our selves”.
Eisini í Føroyum eru dømi um samtíðarlist, ið snýr seg um sóttina. Á Ólavsøkuframsýningini hongur t.d. ein málningur hjá Tove Askham av einari gentu í føroyskum klæðum, sum hevur turriklæðið fyri munn og nøs sum smittuverju. Myndin er tíðarbær og áhugaverd orsakað av mótsetninginum millum høgtíðarhugnaligu klæðini og so smittuvandan. Vit síggja ikki munnin á gentuni, men eyguni eru víðopin og stúrin.
Tummas Jákup Thomsen 2020
Higartil hevur tónalagið sum heild verið lutfalsliga lætt og skemtiligt í teirri føroysku corona-listini, sum serliga tykist viðmerkja okkara verimáta og reaktiónir í mun til smittuna. Surrealisturin í Gøtu, Tummas Jákup Thomsen teknar stuttligar maskumenn, syrutar frástøður og lemjandi frástøður og einsemi.
Tummas Jákup Thomsen 2020
Tað er somuleiðis maskan, sum er útgangsstøði í coronaverkinum hjá Randi Samsonsen. Hon er annars kanska serliga kend fyri síni antropomorfu tekstilverk, sum hanga og standa eins og bundnir ella heklaðar standmyndir. Men Randi Samsonsen hevur eisini gjørt fleiri verk, sum á skemtiligan ella satiriskan hátt viðmerkja ella finnast at. Hennara groteska coronamaska er sett saman av tveimum pørtum, eini ljósari neutralari bakgrund, sum er heklað og so einum risastórum, reyðum, hyldligum munni, sum er fullkomiliga yvirdrivið herligur.
Randi Samsonsen 2020
Tað er somuleiðis tað groteska, ið merkir sóttarmyndirnar hjá Tóroddi Poulsen, ið fyri ólavsøku hevði framsýningina Armageddon og aðrar frástøður í Steinprenti. Fleiri av hesum vatnlitamyndunum og tekningunum minna í myndamáli um miðaldarmyndir við dansandi, grínandi deydningum. Eisini hevur Tóroddur Poulsen málað eina rúgvu av pizzamyndum, harav fleiri fáast við corona, so tað er so deiliga vemmiligt. Men fleiri av hesum myndum tykjast eisini framman fyri sína egnu tíð og lýsa t.d. ólavsøkuna sum eina bjartlitta smittufest, har alt kribblar og krabblar sum vit síggja á ovastu myndini.
Tjóðpallurin hevur framleitt eina langa røð av stuttfilmum um sóttina, og sum føroyskir høvundar hava skrivað, t.d. Trygvi Danielsen. Eg havi enn ikki sæð allar, men havi við stórari fragd lisið Mitt í hesi krónutíð við undirheitinum Ein fáveldisdagbók hjá Carl Jóhan Jensen, ið sum heitið bendir á, snýr seg um farstóttina. Bókin byrjar sum harmaljóð frá einum vónbrotnum veljara, ið harmast um sonevnda fáveldið, at landsins virði verða býtt út millum fáar reiðarar at ráða yvir. Dagbókatekstirnir, ið eru skrivaðir frá 25.desember 2019 til 12.apríl 2020, eru flest allir bygdir upp eftir einum føstum leisti, har byrjað verður við at staðfesta veður og vind og vikudag. Síðan verður dagfest sambært nýggju tíðarrokningini, ið er grundað á byrjanardagin hjá sitandi samgongu. Sum politiskur viðmerkjari og satirikari er Carl Jóhan Jensen enn sum áður stuttligur og beinrakin, men bókin er kanska mest áhugaverd í teimum av tekstunum, ið ikki beinleiðis prædika fyri teimum frelstu, men sum heldur lýsa aðrar partar av samfelagnum í eygleiðingum og endurminningum. Ikki minst eru hugleiðingar, ið eru tengdar at ymiskum bókmentaligum og listaligum viðurskiftum, sera áhugaverdar. Tó, at bókin hevur ein lættan tóna, er hon skrivað við sosialum rótfesti, vitan og tyngd, ið gevur lesaranum eina lítið hugaliga hóming av einum kaldligum tíðarráki, merkt av vantandi atliti til okkara gomlu medborgarar, minkandi samhaldsfesti og vaksandi ójavna. Nakað av tí mest áhugaverda við hesari bókini er hennara tíðarbærið. At vit saman við høvundanum uppliva hvussu coronasóttin stingur seg upp sum ein óviðkomandi skuggi fjart frá Føroyum og hvussu hon spakuliga vaksur, nærkast og gerst ein verulig hóttan eisini hjá okkum ella sum íspegilin orðar tað: Jú, snoddast tey angist og ivi,/ ið alt so forkrónað er blivið,/ nú sálirnar telva/ við deyðan og skelva/ og verðin øll ein fangaklivi// livst, so rópast…” (s.162 Mitt í hesi krónutíð).
Tummas Jákup Thomsen 2020
Tóroddur Poulsen 2020
Tóroddur Poulsen 2020
Tummas Jákup Thomsen 2020
Leik Holm: Virusdráp 2020 (parafrasa av Grindadrápi hjá Mikines)
Nýggja framsýningin í Víngarðinum útsett vegna corona
/
Portrettið hongur á núverandi framsýning í VG: Persona Grata
Arbeitt verður við eini nýggjari framsýning í Víngarðinum, men orsakað av íkomnu korona-støðuni er Víngarðurin stongdur fyribils inntil støðan aftur er undir kontrol. Úr Víngarðinum siga tey, at tey gleða seg at síggja viðskiftafólkini aftur, tá vit kunnu fegnast um, at vit enn einaferð megnaðu at basa krúnusóttini.
Sum kurator kann eg leggja aftrat, at tit kunnu gleða tykkum til komandi framsýningina við heitinum “So gjørdi hann vatnið til perlandi vín”.
Ansið eftir tykkum.
Samanhald við frástøðu!
OPEN CALL - myndir
/
Performance
24.juli var ein forkunnug open call framsýning upp á Frælsinum á bønum framman fyri Læraraskúlan. Við á framsýningini vóru spennandi ung listafólk sum t.d. Anný Djurhuus Øssursdóttir og Alda Mohr Eyðunardóttir, ið báðar ganga á Kunstakademinum í Keypmannahavn. Tíverri eydnaðist mær ikki at uppliva framsýningina, men eg havi fingið nakrar myndir frá Aldu Mohr Eyðunardóttir - tað sær herliga avantgardistiskt út!
Luttakarar:
ANNÝ DJURHUUS ØSSURSDÓTTIR
ALDA MOHR EYÐUNARDÓTTIR
DAVID SEBASTIAN LOPEZ RESTREPO
HÚS (https://www.facebook.com/musikkur/)
HØGNI JÁKUPPSON
HØGNI EGHOLM MAGNUSSEN
PLANTULITIR (ANNA ELISABETH, KATRIN OG KATARINA)
MARJUN DRÓS TAUSEN POULSEN
MAGNUS KING
GUNNVØR HOYDAL BRIMNES
RASMUS HURTIG
SJÚRÐUR TRÓNDHEIM
JENS L. THOMSEN
KIRSTIN HELGADÓTTIR
VÁR SAMUELSEN
Síðsti kjansur at síggja summarframsýningarnar í Steinprenti
/
Hansina Iversen framman fyri einum av sínum málningum á LITBRÁ
Nógv fólk hava verið á gátt í Steinprenti í summar og hava nýtt høvið at síggja framsýningarnar í gallarínum og uppi yvir Østrømhandlinum á Skálatrøð. Men hesa vikuna er síðsti kjansur at síggja framsýningarnar, sum lata aftur leygardagin. Talan er um søluframsýningar.
Við KLAKSVIKAFFÆRER REVISITED rør kendi danski listamaðurin Claus Carstensen aftur á evni í ymiskum verkætlanum, sum hann hevur havt í føroyskum listahøpi. Listamaðurin, ið so mangan hevur samstarvað við Steinprent og við føroysk listafólk, sýnir fram 56 spildurnýggjar kollasjur/assamblasjur, ið allar taka støði í listaverkinum KLAKSVIKAFFÆRER (2010). Ítøkiliga útgangsstøðið í hesum kompositiónunum er Merkið, ið er sett saman við myndum, yrkingum og ymsum tilfari. Samansettar myndir sum kollasjur kenna vit kanska serliga frá surrealismu og popplist, har myndir verða kliptar út og settar inn í ein øðrvísi samanhang, sum gevur tí avmyndaða ein nýggjan og kanska óvæntaðan týdning. Verkini hjá Claus Carstensen, sum í fleiri førum hevur brúkt fotomyndir hjá Ásmundi Poulsen, eru full av innihaldsligum og formligum tilsipingum og samanhangum millum myndaliðir og orð.
Litbrá merkir spektrum og tekur støði í føroyskari kolorismu, ið hevur staðið sterkt í føroyskari myndlist heilt frá byrjan síðani Birgitta Johannesen málaði sínar sevjugrønu vatnlitamyndir av regnvátari náttúru og Niels Kruse stóð niðri á Møl á Eiði og málaði sínar sólsetursmyndir. Ruth Smith sá litirnar á sín heilt serliga hátt, sum enn hugtekur og nemur okkum og sjálvt Mikines flutti seg úr dramatiska myrkrinum til litfagrastu kolorismu. Við á Litbrá framsýningini eru nøkur av okkara bestu samtíðarlistafólkum, ið ikki firnast megina í litunum, men sum bjóða henni av.
Tey ið sýna fram á Litbrá eru Zacharias Heinesen, Hansina Iversen, Torbjørn Olsen, Marius Olsen, Bárður Jákupsson, Anker Mortensen, Tróndur Patursson, Rannva Kunoy og Hanni Bjartalíð.
Status Quo - Ólavsøkuframsýningin 2020
/
Á Ólavsøkuframsýningini 2020 eru fleiri góð verk umboðandi bæði eldri og yngri listafólk í Føroyum. Teir tríggir fínu, litríku, náttúrutulkandi málningarnir hjá Bárði Jákupsson hanga sera væl á grámálaða norður-vegginum. Niðri í salinum hanga verk hjá nøkrum av okkara royndastu málarum sum áðurnevndi Jákupsson og hjá Zachariasi Heinesen og Arnold Vegghamar saman við spírum, sum leita eftir eini egnari listaligu leið. Her eru lærd og leik, ung og gomul. Tað er sum tað eigur at vera á ólavsøku.
Málningarnir hjá Finleif Mortensen eru tó heldur øðrvísi enn teir plaga at vera. Abstraktir og kaotiskir og líkjast ikki málningunum hjá Zachariasi Heinesen hesa ferð. Zacharias Heinesen framsýnir fimm málningar, harav fleiri eru merktir av einum serstøkum pastelkendum litavali og ljósi, ið vísir impressionistiska alsk málarans til ljósárin.
Fleiri av framsýnarunum hava tikið atlit til temaið á framsýningini, sum er tann globala støðan í løtuni. Turið Teitsdóttir framsýnir smáar naivistiskar vatnlita- og tusjmyndir við heitum sum Vónloysi, Reinføri, Stúran og Einsemi. Hetta eru góðar og inniligar myndir, ið hanga eitt sindur ófantaligt og skeivt í bíligum rammum - tær kundu eins væl verið framsýndar uttan rammu. Fleiri onnur framsýna áhugaverd verk, m.a. Gwenaél Akira Helmsdal Carré, Marianna Beritardóttir Egholm, Tove Durita Askham, Jana Jonhardsdóttir, James Paul Clarke og Kirstin Helgadóttir. Summi teirri høvdu notið gott av um hjúklað var um teirra listarliga áhuga, um tey fingu hjálp at finna sína egnu leið í listini og um myndlist var sett á skrá í Listaútbúgvingini á Setrinum. Eingin ivi er um, at alstórur tørvur er á myndlistarligari útbúgving og umhvørvi í Føroyum.
Ólavsøkuframsýningin 2020 er sum heild væl skipað og sera ruddilig við denti á kommersiella list, tvs. list, sum kann seljast og keypast. Tað av sjónvarpinum sera gjølliga formidlaða verkið hjá Ole Wich við fleirtýdda heitinum, Løsslupne Præster er sett upp ymsastaðni uttanfyri Listasavnið.
Við fáum undantøkum er tað mesta á Ólavsøku-framsýningini annars tveydimensjonal myndlist, málningar, tekningar ella steintoyslutir, sum fólk kunnu hava hangandi ella standandi sum prýði. Eingin ivi er um, at kuratorurin, Annika á Lofti hevur stýr uppá sína framsýning. Í útvarpinum greiddi hon frá, at hon í síni kuratering hevur lagt dent á kommersiella list til tess, at Listafelag Føroya skal fáa nakað av peningi burturúr, sum tey kunnu keypa list fyri. Eg eri ikki greið yvir hvørt hetta er sambært ynski hjá Listafelagnum ella tað er kuratorurin sjálv, sum hugsar hendan vegin. Men við einari tílíkari rættiliga opinskáraðari kommersialismu skrivar Ólavsøkuframsýningin 2020 seg inn í aktuella rákið við upplivingar-búskapi og ferðafólkaídnaði, sum tíverri eisini hómast í Listasavni Føroya, har føroysk list í støðum verður miðlað við einum heldur foreinklandi ferðafólka-perspektivi.
Fleiri áhugaverd listafólk sýna fram á Ólavsøkuframsýningini, t.d. Hjørdis Haack, sum er ein framúr dugnaligur listamálari. Hennara málningar við heitinum Behind hava ein at síggja til konseptlistarligan vinkul, ið hevur við sær, at málningaflatarnir eru málaðir næstan heilt yvir við ráhvítari máling, so at bara partar av einum landslags/bygdamotivi hómast í rípum. Eg haldi eg skilji ætlanina hjá listakvinnuni, men tað er kortini spell, at Haack á henda hátt arbeiðir móti sær sjálvari - hon er heilt einfalt áhugaverdari málari enn konseptlistafólk.
JUST THE WAY IT IS - Randi Samsonsen hugleiðir um Status Quo ella støðuna, sum hon nú einaferð er við tveimum verkum, ið umframt tilfarsligt velourblídni eisini hevur eitt sjangruspæl koyrandi onkrastaðni millum tveydimensjonala málningalist, skulptur og design. Hetta hevur yvirhøvur ikki nakað sum helst við føroyskt ullavirki at gera og er meira í familju við altjóða listarák. Tað sama er galdandi fyri installatiónir við lutum í búrum, sum hjá Rannvá Holm Mortensen verða til søgur um innilæst kvinnulív.
Ólavsøkuframsýningin heldur áfram í Listasavni Føroya til 16.august.
*Av tí, at ein sikkring var farin í einum videospælara, sá eg ikki verkið hjá Jens L.Thomsen
Arnold Vegghamar
Finleif Mortensen
Hjørdis Haack
Hjørdis Haack - brot
Rannvá Holm Mortensen
Alma á Lava
Brot úr framsýning
Tove D.Askham
Rannvá Holm Mortensen
Randi Samsonsen
Elin Josefina Smith
Zacharias Heinesen
Bárður Jákupsson
Google strikar allan danskan tónleik frá YouTube
/
Sambært donskum miðlum ætlar Google at strika allan danskan tónleik frá YouTube. KODA umboðar donsk og altjóða rættindi fyri komponistar, sangskrivarar og tónleikaforløg, tá tónleikur verður spældur alment í Danmark, Grønlandi og í Føroyum. Hervið kann hugsast, at hóttanin hjá Google eisini umfatar føroyskan og grønlendskan tónleik.
Samráðingar hava verið eina tíð um eina felagsnorðurlendska avtalu, men verandi avtalur eru fyribils longdar. Sum treyt fyri fyribils forleinging av verandi avtalum er kravið frá Google nú, at upphæddin, sum YouTube rindar fyri brúk av tónleiki, minkar við útivið 70 prosentum. Hesum hevur Koda víst aftur og undrar seg í tíðindaskrivi um aggressivu og fyrilitarleysu framferðina hjá Google. - Tað er eingin loyna, at limir okkara í mong ár hava verið stak ónøgdir við gjaldsstøðinum hjá YouTube, skrivar Gorm Arildsen, stjóri í Koda í tíðindaskrivi og heldur fram, at tað somuleiðis ikki er nøkur loyna, at Koda hava verið aktivir fortalarar fyri eini uppgerð móti støðugu undirbetalingini hjá Tøknirisum sum Google.
https://www.koda.dk/om-koda/nyheder/google-fjerner-al-dansk-musik-fra-youtube