Um listaummæli og kreppuna - skriv frá ummælarunum í AICA

Norman Rockwell The art critic - brot (1955)

Eins og alt annað er listin eisini afturlatin í løtuni - listafólkini kunnu arbeiða í teirra starvsstovum, men framsýningarskálar og listasøvn eru fyri tað mesta stongd. Í hesum sambandi hevur nevndin í AICA Danmark skrivað eitt innlegg um týdningin hjá listaummælum.

Som aktive kunstkritikere sætter vi hver eneste af kunstlivets begivenheder og nye initiativer under lup. Vi har derfor fra dag ét kunnet spore de drastiske konsekvenser det har, når et samfund må lukke størstedelen af sit kulturliv ned. Nedlukningen kom pludseligt og omfattede hele fødekæden – fra de største museer og stort anlagte events ned til vækstlagene og enkeltpersoners virke. Det vel at bemærke midt i kulturlivets højsæson, hvor frekvensen af aktiviteter typisk er på sit højeste.

Højsæsonen betyder normalt også tætpakkede kalendere for os kunstkritikere – her er der simpelthen meget at skrive om i vores anmeldelser, reportager, interviews og kommentarer som holder samtalerne i gang, starter ny debat og ikke mindst inviterer læserne til deltagelse og medejerskab. Alt sammen medvirker til at kunsten, og samtalerne om kunsten, bliver ambitiøse og inkluderende bidrag til samfundet. Men med lukkede institutioner og udstillingssteder, er en væsentlig del af dette arbejde naturligvis sat i stå. Det samme er en stor del af det formidlingsarbejde, vi kunstkritikere typisk udfører ved siden af det skrevne ord igennem foredrag, debatvirksomhed, undervisning, ekspertrådgivning og meget andet. 

Der er gode grunde til, at nedlukningen har været uundgåelig og vi er overbeviste om, at dansk kunstliv er båret af så meget engagement og kunnen, at der nok skal være rigeligt at skrive om i fremtiden. Så er sagen bare, om den gode kunstkritik også kan komme gennem krisen. 

Vi har i de seneste år set ganske svære tider for kunstkritikken i Danmark. Aviserne holder kunstkritik i en tynd tråd og den fastansatte kunstanmelder er en udryddet dyreart. Public service i TV og radio flyder ikke ligefrem over med kunstformidling og de dage, hvor kunsthistorier, bøger og leksika havde deres plads på boghandlernes hylder synes talte – det, selv om publikum faktisk strømmer til kunstmuseerne (som de aktuelle rekordsættende besøgstal viser) og man alle steder oplever stor nysgerrighed og interesse for kunsten. 

I AICA Danmark – Foreningen af Danske Kunstkritikere har vi oplevet, at Statens Kunstfond i en periode ikke har kunnet støtte Kunstkritikerprisen, de danske kunstkritikeres præmiering af årets bedste kunstbegivenhed, som derfor i 2019 ikke blev uddelt. Vi arbejder på at genetablere prisen snarest og organisere nye relevante arrangementer i kunstkritikkens tegn. Lige inden pandemien stillede vi i AICA Danmark en ny bestyrelse bestående af undertegnede hold, som sammen ser frem til forhåbentlig snart at kunne arbejde aktivt både med kunstkritikken og for kunstkritikkens vilkår i en genåbnet kunstverden.

Vi når en dag om på den anden side af nedlukningen og er forhåbentlig sluppet gennem pandemien med så få ofre og omkostninger som muligt, også i kunstens verden. Her bliver det vigtigt at komme ud af huletiden og få hensyn gennem afstand og usikkerhedens nødberedskab erstattet af engagement, udfoldelse og deltagelse. 

Når kunsten åbner fra karantænetidens virtuelle museumsbesøg og arkivoptagelser i unfair konkurrence med streaminggiganternes udbud, står kunstkritikerne klar til at deltage aktivt i samfundet igen – til at opmuntre befolkningen til at påskønne det, vi har, og nysgerrigt engagere den i det, der er på vej. Heldigvis er dette projekt ikke overladt til overbebyrdede hjemmeundervisende forældre eller skrantende nettjenester. Vi er professionelle kunstarbejdere, der som kritikere, formidlere og initiativtagere er klar til at kickstarte Kunstdanmark – gerne endnu bedre og for endnu flere. Nedlukningen har vist, at noget mangler, når kunstkritikken ligger stille. Vi er i gang med at lære og erfare, at den levende kunstkritik ér – og fortsat skal være – en del af vores samfund og en forudsætning for dets kunstliv.

Nevndin í AICA – Mathias Kryger, Louise Steiwer, Kristian Handberg, Christiane Meldgaard, Kinna Poulsen, Christian Salling og John Poulsen (revisor)

Teitur Modern Era

17 apríl gevur Teitur Lassen út nýggja útgávu. Tað er ein EP við 4 løgum, sum eitur Modern Era og sum Teitur eftir ætlan skuldi framføra á eini stórari turné. Ferðin er eyðvitað avlýst orsakað av covid-19, Teitur hevur sjálvur verið í sóttarhaldi, skilst á einum herligum sonevndum quarantine special innslagið, sum hann legði á youtube í síðstu viku (sí niðast). Tvey av løgunum á EP´ini eru givin út sum stakløg, tey eita Holiday Inn og Clara. Harumframt eru Enough og It´s on me. Síðstnevnda sangin gjørdi kendi danski jazzsangarin Cæcilie Norby, men hann ljóðar rættiliga nógv sum ein Teitursangur av tí ordiliga góða slagnum, sum næstan av tilvild mitt í øllum lyftir alt sinnið upp í eina ekstatiska eydnustøðu. At tónleikurin gevur einum slíkar upplivingar er kanska ikki heilt óvanligt, men mátin Teitur serverar hesar upplivingar er av sonnum óvanligur. Hann dugir at mynda eitt huglag og ein sang soleiðis, at hann tykjast vaksa upp burtur úr ongum og av tilvild, soleiðis at tú sum lurtari ert púra avslappað - alt er fullkomiliga vanligt og gerandisligt sum vart tú í ferð við at eta eina rugbreyðflís við hummus ella leggja handklæði saman. Sum lurtari sleppur tú øllum og gloymir alt, eisini væntanir um stórbærar upplivingar, tú ert bara til og tá er tað, at kensluborna røddin og tær mjúku, sveimandi akkordirnar raka og tendra tína lukkukenslu og sorgblídni, men eisini okkurt skálkabrosið. Holiday Inn er ein festligur lættur sangur – minnir í uppbygging eitt sindur um okkurt frá Graceland hjá Paul Simon, kanska You can call me Al. Sama lætta, fríska huglag er yvir sanginum Clara, sum rímar við modern era. Clara er ein modernað smágenta, sum onkuntíð verður argað, tí hon ikki gongur í gentulitum, men heldur gongur í litum, henni dámar, tí soleiðis gera gentur í modernaðu tíðini. Staðfest verður: “She´s not a tomboy, she´s just Clara..”. Some people say she´s a boy pretender - she´s too young to know her gender..”. Sangurin um Claru snýr seg um og finst at okkara troyttandi tørvi til at avmarka hvønn annan í kassum, men sangurin er annars ikki innihaldstungur ella fingrapeikandi, hann er tvørtímóti lættur, góður og supercool. Teitur greiðir frá í tíðindaskrivi, at hann hevur innspælt Modern Era saman við hálendska framleiðaranum og tónleikaranum Reyn í hansara kirkjustudio í Hollandi: “Reyn er spælandi og stuttligur og djúpt inni í øllum aspektum av innspælingarprosessini. Tað passar okkum báðum at brúka nógv ljóðføri og vit hugsa ikki ordiliga um hvør spælir hvat, tí vit eru altíð samdir um hvat skal vera ella ikki vera har”. Teitur og Reyn spæla øll ljóðførini og spældu inn EP´ina uppá nakrar dagar, Robert Carranza ljóðblandaði upptøkurnar í Los Angeles nakrar vikur seinni. Teitur greiðir frá sanginum Clara, at hann er inspireraður av dóttir ein amerikanskan sangara og sangskrivaravin, Griffin House, sum eitur Clara. Heitið á útgávuni Modern Era kemur frá hesum sanginum og varð valt, tí tað sambært Teiti riggar til fotomyndina av ísfjøllum, sum australski myndamaðurin Simon Harsent tók í Grønlandi. Enough er ein vakur sangur, sum snýr seg um mótstríðandi kensluna, tá mann hevur mist onkran og ikki vil syrgja, og tú veitst ikki hvar tú skalt koyra tær góðu kenslurnar og helst bara vilt fagna og fegnast um alt tað góða, tú hevði saman við tí farna. Samanumtikið eru vit við útgávuni Modern Era á somu leið sum við útgávunum Story Music (2013) og I Want To Be Kind (2018) við góðum og hugsunarsomum sangum um tilveruna nú á døgum, sjónarmiðið er eyðmjúkt og kerligt, men við einum álvarsligum undirtóna um neyðug menniskjalig og umhvørvislig atlit. Hetta er gott at lurta eftir, og vit hava tíð til tað í løtuni - í so máta kann mann siga, at tað einasta keðiliga við útgávuni er, at hon ikki er ein dupult LP við øgiliga nógvum sangum.

Eitt verk um dagin 5

VÁRFRAMSÝNINGIN - Elin Josefina Smith í Listasavni Føroya

Nú mundi eg púra gloymt fasta táttin her á Listaportalinum, sum eitur Eitt verk um dagin. Eri satt at siga eitt sindur móð aftan á at hava staðið fyri fjarundirvísing nú í fýra dagar. Tað gongur bara væl, men mann skal venja seg við tað - ikki frítt, at bæði gø og høvuðpína merkist aftaná nógvu tímarnar við telduna.

Í kvøld snýr hetta seg ikki um eitt ávíst verk, men um nøkur av verkunum á framsýningum, sum vit ikki sleppa at síggja orsakað av coronasóttini og teimum tiltøkum, ið eru sett í verk til tess at tálma vøkstrinum av smittaðum. Á Várframsýningini í ár er hópin av verkum at síggja. Eg seti myndir inn her m.a. av fínu tusjtekningini hjá Elin J.Smith, ið sum ikki eina ferð brýtur upp úr nýggjum myndevnisliga. Í sínum myndum á Várframsýningini hevur Elin J.Smith við livandi, skemtiligum og dekorativum strikum fabulerað yvir framførsluna og tilveruna hjá eini dragqueen. Fleiri av verkunum á framsýningini sýnast á sama hátt frásagnarlig og dramatisk, t.d. verkið hjá rithøvundinum Rakel Helmsdal, sum er myndað av hvítum kvadratiskum flatum, haðani ein ævintýrkend vera tykist bróta seg fram og gerast trívíddarlig og skulpturel. Stílurin er nakað øðrvísi í fotomyndunum hjá Gwenael Akira Helmsdal Carré, men eisini her hómast okkurt frásagnarligt í figurunum, sum somuleiðis hava skulpturelt brá.

Júst hesa tíðina, tá várið spríkir fram, spretta eisni framsýningar og tiltøk. Vit vakna av ljósinum og fáa hug at fara út millum onnur fólk at uppliva. Tað kunnu vit ikki beint nú, men tað góða við tí er, at orsøkin ikki er, at listin er horvin, at listafólkini eru hildin uppat at skapa ella at vit ongantíð aftur sleppa ta uppliva alt tað nógva góða. Tað er har, eisini tá virussjúkan er farin. Í Víngarðinum hongur ein framsýning, sum eg sjálv havi kuraterað og sum eg kalli GIRLTALK, eitt næstan lifrandi heiti við hópin av leskiliga ljósareyðum listaverkum. Eg sakni verkini øll, herligu lógvatakini hjá Silju Strøm og allar hennara einastandandi lýsingar av menniskjaligari samveru, nakað, sum vit júst í hesum døgum eru farin at virðismeta í størri mun. Framúrskarandi velourverkini hjá Randi Samsonsen eru eins og eitt klemm at hyggja at og so málningarnir hjá Hansinu Iversen og teirra áhugaverdu mótsetningar millum tað slætta, tað sannførda, yndisliga og grunna og so aftanfyriliggjandi dynamisku dýpdina, har einki er sum tú fyrst helt tað vera og har listakvinnan við beráddum huga tykist brúka løttu assosiatiónirnar hjá ljósareyða litinum til egnan fyrimun so at siga. Eg sakni at síggja hesi listaverkini í veruleikanum - inntil vit sleppa tað, eru her nakrar myndir av allari herligheitini. - Handan garvilla prentmyndin niðast er ein hjá Zven Balslev, sum hongur í Steinprent í løtuni.

VÁRFRAMSÝNINGIN - Rakel Helmsdal í Listasavni Føroya

VÁRFRAMSÝNINGIN - Gwenael Akira Helmsdal Carré í Listasavni Føroya

GIRLTALK - Hansina Iversen í Víngarðinum

GIRLTALK - Randi Samsonsen í Víngarðinum

GIRLTALK - Silja Strøm í Víngarðinum

TVÆR STRIKUR - Daniel Milan og Zven Balslev í Steinprenti

OPEN CALL Minnismerki yvir kvinnur deyðar í barsilssong

Um allan heim eru kvinnur – bæði nú og í farnum tíðum – deyðar í samband við barnsburð. Hetta er eisini galdandi her hjá okkum í Føroyum, har ferðasambandið heilt til okkara dagar gjørdi tað trupult at heinta bráðfeingis hjálp, tá ið truppulleikar stóðust undir føðing. Flestu familjur kunnu siga frá kvinnum, sum eru deyðar í barsilssong, og hvussu hetta hevur nívt og ávirkað søgu teirra í ættarlið. Tíðirnar eru broyttar, eisini í Føroyum, sum í dag er eitt nýmótans samfelag; men søgurnar um deyðu kvinnurnar hava verið við til at mynda fólk okkara og eru verdar at minnast. Tað eru nógvir minnisvarðar í Føroyum, men ongir av teimum eru til minnis um kvinnurnar, sum lótu lív fyri komandi ættarlið.

Tríggjar kvinnur í Fuglafirði hava tikið stig til at geva hesum søgum eitt jarðfast og sjónligt minni, og Fuglafjarðar Kommuna hevur víst fíggjarligan vælvild og somuleiðis givið tiltakinum eitt grønt øki í
miðbýnum at ráða yvir til endamálið. Økið hýsir frammanundan felagsítriv so sum felagssang, spæl, gudstænastur og konsertir allar tíðir av árinum, og ynskið er, at minnismerkið skal vera har gerandislívið í býnum verður livað – tað lívið, kvinnurnar, sum doyðu í barsilssong, ikki fingu møguleika at vera partur av.

TAÐ PRAKTISKA
Yvirlitsmynd við uppmerking av økinum, sum kommunan hevur veitt tiltakinum, er innsett her niðanfyri. Viðmerkjast skal, at tillagingar í mun til staðseting kunnu verða gjørdar, og harafturat at fyrireikingararbeiðið at búgva økið til verður gjørt í samstarvi við Fuglafjarðar kommunu.
Við hesum bjóða vit norðurlendskum listarfólkum hesa uppgávu og vænta at kunna fíggja ætlanina við í mesta lagi 700.000 Dkk. Tíðarfreistin at lata uppskot inn er: 1. juli 2020
Aftursvar: 1. september 2020
Væntanti verður listarverkið liðugt: 1. sept 2021
Stað: Miðstaðarlundin í Fuglafirði
Uppskotið skal fevna um:
- lýsing av minnismerkinum
- skitsumynd ella upprit av uppskotinum
- fíggjarætlan
- frásøgn av listarfólki ella listarfólkatoymi
Verður innsent í Word, PDF, jpg ella Powerpoint.
2
Listafólkið er frítt stillað viðvíkjandi vali av tilfari og úttrykki, somuleiðis sum nevndin tilskilar sær rætt til
frítt at velja ella ikki at velja millum innkomnu uppskotini.
Uppskotið skal sendast til minnismerki@fuglafjordur.fo
Ætlanin er vorðin til í samstarvi við LISA – føroyska listarfólkaráðið, og serkøn eru við til at velja millum
innkomnu uppskotini. Nevndin er soleiðis samansett: Eitt umboð frá Fuglafjarðar kommunu, eitt umboð frá
stigtakarunum og einum umboði frá LISA.
Stigtakarar: Anne Mette Greve Klemensen, sóknarprestur, Poulina Abrahamsen, ljósmóðir og Brynhild Næs Petersen, mentanararbeiðari.
SAMBAND
T-postur minnismerki@fuglafjordur.fo
Bústaður Ennivegur 15, FO-530 Fuglafjørður, Færøerne
Kunning https://fuglafjordur.fo/mentan/minnismerki/
Telefon 211311

OPEN CALL Monument in remembrance of women who died in maternity bed

All over the world and throughout time women have died because of pregnancy and childbirth. The Faroe Islands are no exception. Several decades ago, the infrastructure was far from its current state. When births became difficult, getting help in time was much more challenging than now. Most families have stories about relatives who died giving birth and how it affected their family narrative and thriving for generations. Times have changed. The Faroe Islands are a modern society. However, the stories of the dead women have affected their people, and they deserve to be remembered. There are many monuments in the Faroe Islands, but none of them are there to commemorate the women who gave their lives for later generations.

Three women in the town of Fuglafjørður have started a project that will give these stories a physical expression. The Municipality of Fuglafjørður is going to grant a part of the funds and has devoted a green area for the monument in the town centre. Social activities already take place in this area, such has singing, playing, outdoor church services, and concerts. The idea is that the monument should be in a space where life is being lived – a life that these women were bereft of.

PRACTICAL MATTERS Below, there is a photo of the area that the municipal authorities according to plan have allocated to the project. Note that this is subject to change and that preparations will be made in co-operation with the Fuglafjørður Municipality. We hereby announce this open call for proposals from artists in the Nordic region. We expect to be able to finance the entire project within a maximum budget of DKK 700,000. Deadline for proposals: July 1st, 2020 Date for reply: September 1st, 2020 Artwork ready: September 1st, 2021 Location: Miðstaðarlundin, Fuglafjørður, Faroe Islands The proposal must contain: Description of monument Sketch of artwork (or equivalent) Budget Artist biography Format: Word, PDF, jpg or PowerPoint.

The artist is at liberty regarding choice of materials and expression, and the committee is free not to choose
any of the submitted works.
E-mail: minnismerki@fuglafjordur.fo
The project has been developed in co-operation with LISA, the council of Faroese artists. Professional artists will be part of the committee. There are three members: One from the Municipality of Fuglafjørður, one from LISA and one of the initiators. The initiators are: Anne Mette Greve Klemensen priest; Poulina Abrahamsen, midwife; and Brynhild Næs Petersen, cultural co-ordinator.

CONCTACT INFO
Mail minnismerki@fuglafjordur.fo
Address Ennivegur 15 – FO-530 Fuglafjørður – Faroe Islands
Info https://fuglafjordur.fo/mentan/minnismerki/
Phone +298 211311

Eitt verk um dagin 4 - Catch

Dagsins verk er tónleikaútgávan Catch hjá Leivi Thomsen og Plúmm, sum herfyri fekk FMA virðisløn fyri besta húsa. Ei undur í tí. Lýsandi guli húsin hjá Anniku Gregoriussen við stuttliga, koloristiska fiskinum við álvarsligu umhvørvisligu undirtónunum er ein sannur fongur og tað sama má sigast um tónleikaútgávuna í sjálvum sær.

Jazzsjangran er av einari ella aðrari orsøk, sum eg ikki skilji, umdiskuterað og nokk so ofta við einum heldur neiligum fortekni, har fólk siga seg ikki dáma jazztónleik. Eg sá nú um dagarnar, at orsakað av coronasóttini eru konsertir avlýstar, men ikki jazzkonsertir (undirforstaðið, at tá møta so fá upp). Og skemt er sjálvandi í lagi, men altso at dáma tónleik undantikið jazztónleik, tað skilji eg als ikki. Tað er á leið eins intelligent sum at halda uppá, at mann ikki dámar gransking, innlit, musikalitet og dugnaskap. Haldi eg. Men hvussu skal tað vera, tá sjálvt Frank Zappa kann finna uppá at siga, at jazzurin ikki er deyður, men bara luktar løgið? Tó so - hann meinti neyvan nakað nakað ringt við útsøgnini. Hann var í hvussu er sjálvur nokk so løgin (uppá tann góða mátan). Um mann føroyskaði útsøgnina hjá Zappa, kundi mann sagt, at jazzur er ein røst tónleikatypa. Men eitt er vist og tað er, at Catch er ikki røst. Hon er tvørturímóti púrasta spilfesk eins og húsin er tað. Kanska hava vit tørv á góða gamla jazzfusiónshugtakinum um vit skulu avgera sjangruna í Catch, tónleikurin er í øllum førum ymishættaður og nertur við og skumpar ymisk sjangruhugtøk. Her eru jazzutar improvisatiónir, men eisini rokkutar gongdir, rokmikil funky petti og yndislig vísukend løg, einastaðni hoyrist okkurt, sum minnir um eitt brot úr Langt burt frá øðrum londum. Og eg kom í tankar um alt møguligt annað hjá eitt nú Weather Report, Mezzoforte, Mike Stern og Pat Metheny, men bara fyrstu ferð eg lurtaði eftir útgávuni, tí Catch myndar í grundini sítt egna heilstoypta univers, ið er hugsað og bygt upp av einum royndum og dugnaligum komponisti og tónleikara, Leivi Thomsen til ein tónleikabólk hvørs førleikar, hann kennir innanfrá. Tað er praktfult at hoyra Leiv spæla sær saman við Arnold Ludvig á bass, Rógva á Rógvu á trummur m.a. og Magnus Johannesen á m.a. keyboard. Teir eru allir einastandandi góðir tónleikarar, úrmælingar á hvør sínum øki - sum vit kanska hava lyndi til at taka fyri givið – teir hava jú altíð verið har. Umframt Plúmm er eisini Jóhan Hentze við á tveimum løgum, hann spælir eina fína trompetsolo í væleydnaða, teremindramatiska lagnum Beyond Skies. Tað mest garvilla og flipputa lagið er heitislagið, Catch, sum eisini er nógv tað longsta lagið á fløguni. Tónleikararnir spæla rættiliga frítt, men so samlast tónarnir kortini í einari kompositión og mitt í rokanum hoyra vit operasangarin, Herfinn Árnafjall bera fram tað næstan fepurkenda temaið. Tað er ekspressivt og helst eisini mest avbjóðandi lagið á fløguni at lurta eftir – í mun til hetta er t.d. It´s now at kalla popput. Eitt sera yndisligt lag - eg helt meg hoyra eina kvinnurødd syngja vakra temaið, men eg hugsi tað møguliga er ein sonevndur vocoder. Old House er framúrskarandi gott – eitt totalt hitt, sum eg ikki má lurta ov nógv eftir, tí eg fái sovorðnan ógvusligan hug at fara til konsert og lurta og flenna saman við øðrum hopphøvdum og bara hugna mær. Men tað má bíða, tí nú skulu vit vera inni í frið hjá okkum sjálvum. Og tað er gott slíkir innidagar at hava góða list at hyggja at, lesa, hugsa um og lurta eftir, t.d. einum sangi sum vakra og hugfarsliga Relief, ið er eins og heitið bendir á ein sannur linni at lurta eftir og sum yvirhøvur er eitt gott dømi um tornhøga tónleikarastøðið á Catch; hoyr bara hvussu lagið letur seg upp fyrst við hugtakandi leitandi tónum, síðan kemur tann mergjaða og sannførandi soloin hjá Leivi Thomsen og ein framúrskarandi jazzimprovisatión hjá Magnusi Johannesen og alla tíðina eru teir har, Arnold Ludvig við sínum tíðum lyriska tíðum funky bassi, ið bæði megnar tað neyva og tað dramatiska og so sjálvur rútmukletturin Rógvi á Rógvi, ið er so einastandandi musikalskur, opin og lurtandi, at tað altíð er ein fragd at hoyra tað, sum hann fæst við. Ljóðið er serstakliga gott á útgávuni, men tað týdningarmesta er kanska júst hetta, at Catch er framførd av stórum tónleikarum, av sterkum individualistum, sum lova hvørjum øðrum framat fyri at gagnast heildini. Tað er inspirerandi!

https://www.youtube.com/watch?v=Sv1eZfeY-3E&list=PLxzcNLf9zUt44qJpz3I06YFaeIbXwbTEE

Eitt verk um dagin 3 - Himnahyljar

Hvønn morgun tendri eg útvarpið júst sum mamma plagdi at gera hvønn tann einasta morgun longu, tá hon fór á ves, men fyri tíðina er tað við útsetilsum og ótta, at eg tendri. Tað er hetta talið, sum alla tíðina krýpur uppeftir. Í morgun segði hann, at heili 47 føroyingar eru smittaðir. Talið er meira enn tvífaldað, men sum skilst kemur lopið av, at tey nú hava kannað lutfalsliga fleiri fólk. Eg hopi øll hesi sjúku fólkini hava tað nøkulunda gott - tað er merkiliga ymiskt sum mann hoyrir frá fólki um hvussu tey hava tað. Eg undirvísi heimanfrá, sendi næmingunum boð um lesa ymiskt ella síggja onkran film og at svara ymiskum spurningum til tilfarið. Higartil hevur tað gingið væl, og sjálvt um eg gleði meg til tað er av, so er tað kanska ikki so galið at vera noydd at hugsa tingini av nýggjum í mun til hvussu eg kann læra næmingarnar. Og júst hetta við at hugsa tingini av nýggjum er tað, sum góðar yrkingar gera, t.d. í fína yrkingasavninum, Himnahyljar, sum Tóroddur Poulsen gav út í 2018 og sum er dagsins verk á Listaportalinum. Á síðu 78 í Himnahyljum stendur skrivað ófrættakent og profetiskt: teldan/so full/ av ótta// skal eg/ drukna/ hana/ sum ein/ óynsktan kettling// ella skal eg lata meg smitta.

Himnahyljar er eitt einastandandi vakurt og fleirtýtt bókaheiti, sum við støði í teirri ítøkiligu grundmyndini av speglingini av himmalhválvinum í hyljum, kann fatast á ymiskan hátt. Heitið er hymnukent soleiðis at skilja, at tað bert er ein spurningur um at býta um uppa seinna og fyrra i í orðsamansetingini Himnahyljar. Ein hymna er ein lovsongur ella ein sálmur, sum í átrúnaðarligum høpi plagar at vera stílaður Guði. Talan er kortini um eina sjangru, ið er nógv eldri enn kristindómurin. Í grikskari fornøld hava tey brúkt hymnur, ið vórðu stílaðar til Apollon, Afrodite og Demeter, og sum granskarar halda hava verið eitt slag av innleiðslu í framførsluni av episkum yrkingum. Onkrar hymnur hava havt politiska ávirkan, t.d.Hymn to Freedom, sum Oscar Peterson skrivaði í 1962 við støði í siðbundnum afro-amerikanskum sálmasangi/negro spiritual – henda hymna er vorðin tjóðsangur hjá mannarættindarørsluni. Í sínari hymnu til tað vakra, sum er partur av yrkingasavninum Les Fleurs du Mal frá 1857, spyr franski yrkjarin Charles Baudelaire vakurleikan, hvaðan hann kemur og hvørt tað er av himni ella úr helviti: “Viens-tu du ciel profond/ ou sors-tu de l'abîme/ O Beauté? ton regard, infernal et divin..”. Heitið á hesi yrkingini hjá Baudelaire er Hymne à la Beauté ella Lovsongur til vakurleikan.

Lovsangirnir hjá Tóroddi Poulsen eru ikki allir líka lovprísandi, teir snúgva seg um einsemi, um vind, um dirvi og mangulin uppá sama og um nýggja og gamla heimstaðin. Tá tað um Havnina ræður, tykist sjónarhornið tvíbýtt; nútíðareygleiðingarnar tykjast væl hvassari enn fortíðarperspektivið. Minnini mýkja útsýnið!

Frá byrjan sum inngangsvers fær lesarin tey góðu ráð, at tað sum líkist, ikki líkist. Vit skulu við øðrum orðum lesa yrkingarnar sum yrkingar, ikki sum ævisøgur. Tað hevur annars verið nógv frammi við sjálvsævisøguligari lesing og eg haldi, at mann javnan hómar persónin Tórodd í reglunum, t.d. tá hann og systirin gleða seg til pápin kemur heim úr Grønlandi við Kongshavn, og mamman sendir tey í sjónleikarhúsið at síggja Ófriðaligar tíðir hjá Kristini í Geil. Fleiri yrkingar í Himnahyljum eru á henda hátt skrivaðar í barnahædd við innliti í eitt frítt og fantasifult barnaunivers: “at tað/ oysti niður/ gjørdi ikki/ børnini/ minni kát// smáir/ bátar vórðu/ flotaðir/ og stevndu út/ og komu aftur/ fullir av/ góðum veðri”. Sum vant hjá Tóroddi Poulsen eru tær mest einføldu eygleiðingarnar samstundis tær djúpastu - ofta eru teir smáu bátarnir fullir av yrkingum. Tankar um yrkingar, um list og um skapan er ein aðaltáttur í verkinum hjá Toroddi Poulsen – eisini longsilin eftir at flyta seg gjøgnum tað ítøkiliga, gjøgnum fatanina og upp í eitt nýtt og ólikamligt ljós. Í nýggja savninum er himmalin annars togaður niður á jørðina, tað sama er galdandi fyri upprunastaðin hjá yrkingunum, ið verður lýstur eins og eitt rættiliga jarbundið paradís. At yrkja og at skapa eru altso enn sum áður høvuðsevni í yrkingunum, eins og fleiri spískar viðmerkingar eru til samtíðina t.d. til okkara ótta í mun til at siga tað, vit í roynd og veru meina. Himnahyljar er náttúrutokki og antimaterialisma, dagar sum ikki kunnu asfalterast, brestandi gassballónir, abstraktar dreymayrkingar og meira ítøkiligt asfalt, stálskip og colablikk á trappuni í Ebenezer, umframt yrkingar,  sum dampa burtur, upploysast og hvørva meðan tú lesur tær:

viski meg

sjálvan út

so eg

ikki angri

at eg

var her

tað kundi

verið

skrivað

í sandin

sum longu

er burtur

Mær dámar væl at enduruppliva bøkur, tónleik, myndlist, sjónleikir osfr. Endurupplivingin gevur okkurt eyka. Sjálvt um verkið í sær sjálvum er aðalmálið, so hevur tað týdning og ávirkan nær, hvar og undir hvørjum umstøðum, tú upplivir tað. Eg má viðganga, at tá eg endurlas Himnahyljar í morgun, varð lesingin í støðum litað av coronatankum, men nú fari eg at fylgja ráðunum á s.78. Eg fari at gloyma tølini, njóta litirnar og gleða meg til várið:

telji bløðini

royni at skilja

heystið betur

arbeiði við

einum nýggjum

roknistykki

sum skal fáa leyvið

at rotna seinni

so vit kunnu

njóta litirnar

væl longri

enn vanligt

og gloyma tølini

meðan vit rokna

okkum fram til várið

og gleða okkum til

at tá

eru tølini rotin

og bløðini

endurføðast

Eitt verk um dagin 2 - Hjá ommu og abba er altíð tíð

Komandi vikurnar fari eg her á Listaportalinum at varpa ljós á áhugaverda list. Eitt verk um dagin.

“Hjá ommu og abba er altíð tíð” – heitið á málninginum hjá Sigrun Gunnarsdóttir klingar heldur sorgblítt í hesum døgum nú coronasóttin noyðir okkum at halda fjarstøðu ikki minst til okkara eldru til tess at verja tey og harvið okkum øll. Eg havi havt mín fyrsta tíma sum fjarlestur í morgun og allir næmingar “møttu”, tvs. svaraðu spurningunum, eg hevði sett til ein tekst, tey skuldu lesa. Tað er fínt og nú er frítími og tíð at skriva eina løtu. Sjálv havi eg bara verið nakrar dagar við hús og eg kenni meg í grundini hepna, tí eg havi gott selskap innandura av bæði tvey- og fýrbeintum, men eg tók meg kortini í morgun í at dagdroyma um menniskjamongdir. Eg plagi annars altíð at halda meg eitt sindur uppá avstand av slíkum, tá t.d. midnáttarsangur er á ólavsøku, men beint nú síggi eg veruliga fram til at vera millum nógv fólk aftur og kunna práta við tey, klemma tey og flenna og roksa uttan stúranir um smittu. At standa millum ólavsøkukórfólk á Tinganesi og syngja og drekka snaps - øll av sama glasi. Eg gleði meg. At sita í kirkju, til sjónleik, til listaframsýning, til upplestur, til konsert millum øll møgulig hostandi, snorandi og físandi menniskju. Eg gleði meg og sjálvt um føroyingar ikki eru líka klemmutir sum t.d. danir, so vænti eg, at tað verður eitt øgiligt klemmarí av okkum, tá vit aftur sleppa. Inntil víðari mugu vit bíða í tolni og halda okkum inni.

“Hjá ommu og abba er altíð tíð” er ein lítil, fjálgur oljumálningur, sum í løtuni er partur av Várframsýningini í Listasavni Føroya (Listasavnið er sambært tilmælum stongt í løtuni). Málningurin ímyndar eina smágentu í violettum kjóla. Hon blundar og tykist kanska dansa ballett í hugaheiminum sum hon sveimar í gráa myndarúminum, sum er innrammað av onkrum mynstrutum plaggi – kanska gardinum. Gentan er sett á eitt grátt, dekorerað skap - tað kundi mint um eina stóra hársloyfu, men er samstundis átøkt einum tímaglasi, sum liggur á liðini. Stílurin hjá Sigrun Gunnarsdóttir er eyðkendur, naivur og symbolskur við einum afturlítandi brá. Vit síggja, at t.d. kjólin og armarnir hjá gentuni er málað púra flatt uttan ljós ella skugga. Aðrastaðni í myndini síggja vit eina nokk so tjúkka og klára konturstriku kring myndaliðir, og hetta hevur alt samalt við sær, at myndin tykist fløt. Tað sama er galdandi fyri tann bastanta gráa bakgrundslitin, meðan gardinurnar geva okkum áskoðarum varhugan av einum fjálgum innirúmi haðani eymlig eygu fylgja spælandi gentuni. Heldur enn at mála eina veruleikakenda mynd av eini ávísari smágentu, tykist tankin heldur vera at geva áskoðaranum eina universala ímynd av fullkomnum barndómstryggleika.

Eitt verk um dagin 1 – silvurbók

Coronafarsóttin hevur lagt landið meira og minni lamið. Og sjálvt um nógv arbeiða heima, eru flest okkara onkursvegna hindrað í gerandisdegnum. Fyri framman er óvissa, eingin veit hvussu leingi undantaksstøðan fer at vara, men tvær vikur verður neyvan nóg mikið, tíverri. Ferða- og upplivingarvinnan er hart rakt og eisini listafólkini eru forðað í at hava konsertir, framførslur, upplestur, framsýningar og annað. Í Listasavninum hongur Várframsýningin og framsýningin hjá Randi Samsonsen, men savnið er stongt. Tað sama er galdandi fyri Norðurlandahúsið har áhugaverd og væl fyrireikað event eru avlýst, og eg hugsi, at sama støða við avlýsingum er nógva staðni kring landið. Tað er neyðugt, men spell eftir sum vit hesa tíðina hava betri tíð enn vanligt til listarligar upplivingar. Tí fari eg her á Listaportalinum hesa komandi vikurnar at varpa ljós á áhugaverda list. Eitt verk um dagin, sum kanska eina løtu fær teg at hugsa um annað enn um covid-19. So sløkk fyri tíðindarásini og hygg her! Hetta er ikki bara lívsfjar eskapisma. Góð list snýr seg ofta um tað stokkuta í tilveruni og hvussu lívið javnt og samt verður hótt. Eg kann ikki lova, at listin er eins og súreplið í enska orðatakinum, sum heldur læknanum burtur (-hurrá fyri læknum, sjúkrarrøktarfrøðingum og øllum sjúkrastarvsfólki!). Men sum skilst á tilmælum, er tað frægasta beint nú at vera inni í friði og náðum og her er gott at lesa, hyggja og hugsa.

Randi Samsonsen. Listasavn Føroya

Dagsins verk er ein lítil silvurbók, sum er lívsjáttandi á so mangan hátt. Trygvi Danielsen skrivaði og gav út bókina, silvurbók í 2018 Mín silvurbók er lítil og vøkur. Hon er silvurlitt og á henni flýtur ein ørgrynna av glitrandi sáðkyknum - Tær svimja so hugagóðar og miðvísar oman eftir permuni til høgru móti einum rundleittum skapi – er tað eitt egg? -jú, kanska eitt speilegg, men tað líkist meira einum óidentifiseraðum flúgvandi objekti. Og kanska er tað ein UFO, eftirsum vit sambært yrkjaranum Trygva Danielsen eru alien. - Nú byrjaði eg eitt sindur flúgvandi við at lýsa permuna á yrkingasavninum Silvurbók, øll eintøk av bókini eru prýdd hvør sær og eru ymisk. Formliga tilvitið sæst eisini á uppsetingini av yrkingunum, har samsvar í fleiri førum er millum skap og innihald. Yrkingasavnið er partur av eini verkligari tríeind, sum eisini fevnir um film og tónleik. Aftast í savninum standa loyniorð, so at farast kann á netið at lurta eftir Silvurplátu og hyggja at filminum 111 góðir dagar. Hetta er eitt ummæli av Silvurbók, Silvurpláta er ein tónleikaútgáva, hon er eksperimenterandi og í støðum rættiliga syrut, men við fleiri serstakliga góðum orðasangum sum t.d. Alien og Rógv ella Ró. Tí umframt at hava veruligt hitt-potentiali við uppramsandi rímgongdum, sum sita, raka bæði orð og tónleikur nútíðina, og eru serstakliga her og nú. Í orðastreyminum flúgva allar møguligar løgnar orðingar framvið, og okkurt er fúlt, men ikki er tað øgiliga nógv fúlari enn tað, vit hoyra í amerikanskum mainstreamtónleiki og eg haldi ikki, at vit skulu ræðast - tí tað svingar hjá Silvurdrongi og har er perspektiv í staðfestingini av, at jørðin eru líka nógv partur av rúmdini sum hinar planetirnar og at vit altso eru líka nógv alien sum øll hini. Sum skilst eru miðlamøguleikarnir mangir í silvurverkætlanini hjá Trygva Danielsen, men allíkavæl so dámar mær væl at sita við teirri lítlu silvurbókini og lesa í frið, eg elski bókaformatið - tað er so einastandandi óforstýriligt at sita og lesa í einari bók. Konsentratiónin rýkur upp beinanvegin og tað er gott, tí henda bókin er frá allarfyrstu síðu so óvanliga nærverandi og til staðar, at tað næstan er ov nógv. Bókin vendir sær til lesarin sum var talan um eina new age lívsstílsbók ella eina pammflett frá Scientology ella Illuminati. – “Hey tú. Vælkomin og takk fyri. Eg elski teg.Tú ert líka sum eg. Tú ert okkurt...” – og so framvegis. Bókin hjá Silvurdrongi er bygd upp sum eitt tónleikaverk við preludium og postludium umframt trimum rørslum, ið hava italsk tónleikaundirheiti. Vit byrja í tí stilla og fara síðani eitt sindur upp í tempo. Annars er savnið samanhangandi, skrivað við smáum stavum uttan yrkingaheiti. Yrkingarnar eru bygdar upp um eitt sansandi og viðmerkjandi eg, sum er Silvurdrongur. Silvurdrongur minnir eitt sindur um yrkjaran, Trygva Danielsen. Hann er ungur, miðskeiðis í tjúgunum, men følir longu andadráttin frá næsta ættarliðnum, teimum dugnaligu og stílsliga tilvitaðu anda seg í nakkan samstundis sum tey vilja taka selfie saman við Silvudrongi. Tað dámar honum allarhelst væl, tí hann er narsissist (tað sigur hann sjálvur), men hann er eisini ein uttanfyristandandi alien, sum lyftir seg upp frá gerandisdegnum ella sum skrivað stendur á síðu 39:

...gjørdi dronginum

eina nýggjárslyftu

at hevja seg upp

úr flóðalduni

av eygnakontaktum

sum vit skeita á

tá vit skríða og skragga

út úr bussinum..

(s.39 í Silvurbók)

Hann lýsir seg sum eygleiðara, ið stendur fyri seg sjálvan, men Silvurdrongur er í grundini ein nokk so typiskur ungur poetur, ið sjálvandi finst at etableraða samfelagnum, teimum, sum liggja á sofuni og spæla Gekk og síggja X-Faktor og teimum, ið verja seg við kynismu tí sum tað stendur í yrkingini at “tey /ræðast/ at røra /tey /sum mest /hava /brúk/ fyri einum klemmi”. Silvurdrongur ræðist ikki klemm og ætlar sær eftir øllum at døma at liva sterkt og doyggja rúsaður – hann hevur ikki í hyggju at skjóta ella heingja seg sum Hemingway og Robin Williams, men at fara meira snildisliga fram eins og Aldous Huxley – her mátti ummælarin googla – (eg var ikki greið yvir, at kendi høvundurin, sum í 1932 skrivaði A Brave New World, bað um og fekk innspræningar av LSD frá konu síni, tá hann lá til at doyggja). Í Silvurbók verður funnist at idealistum av ymiskum slag, tjóðskaparromantikarum, poetiskum, idealistiskum, humanistiskum og filantropiskum romantikarum. Og sjálvandi fær akademiski romantikarin ein serligan ein yvir nakkan, tí akademikarin sær ikki veruleikan fyri nalvaull – og hetta er sanniliga ikki fyrstu ferð mann sum akademikari møtir hesum ikki serliga flatterandi skoðsmálinum. Funnist verður í sama tónalagi at etableraða samfelagnum í okkara tíð við sjálvsdyrkandi materialismu, perspektivleysari kroppsdyrkan og fíggjarligum grammleika, sum hevur við sær, at hvørt elalítið rúm ella kurpali í høvuðstaðnum nú verður leigað út til airbnb, so at vit tjena kassan, samstundis sum vit hava medborgarar, ið einki hava at búgva í.

Vit eru

turistar í tilveruni

á samlibandinum

meir ella minni

fabriksframleiddir

týskir pensionistar

sum lúra í vindeygu á reyni

í eineggjaðum regnjakkum

við matpakka í lummunum

og taka myndir

av postkortum

tá vit lána vesið

í Norðurlandahúsinum

(s.34 í Silvurbók)

Í yrkingunum hómast eitt ávíst lyndi til at venda tingunum við. Í staðin fyri at loypa út úr skápinum sum okkurt spesielt, umhugsar yrkjaraegið at loypa út sum okkurt vanligt, sum sjómaður ella sum púra óvanlig rúmdarvera. Onkrar yrkingar fáa meg at hugsa um Tórodd Poulsen og tað er ikki bara tí báðir yrkjarar eru úr Havn og skriva tekstir við kritiskum hugburði mótvegis turismu, materialismu og etableraða spíssborgaranum. Her er eisini formlig samanfall við orðaspæli og denti á mótsetningar. Fastar orðingar verða loystar upp og hugsaðar á nýggjum, eins og sansaøki, sum vanliga einki hava við hvørt annað at gera, verða sett saman sum tá tosað verður um at føla eftirsmakkin av longslinum. Og sjálvandi er alt hetta vanlig fyribrigdi í modernistiskum yrkingum, men eg haldi, at okkurt er í tí tilfarsliga í summum yrkingum, sum minnir meg um Tórodd Poulsen. Í eini yrking stendur t.d.: “tí eg saknaði teg/ heilt har uppi/ yvir skýggj/ tá eg feyk í vindinum/ meðan tú vart moldin/ og bíðaði tolin/ til eg krassjaði” (s.61). Kanska eru orðaspølini hjá Trygva Danielsen øðrvísi og meira kringlut enn tey hjá Tóroddi Poulsen – í Silvurbók verður til dømis tosað um at jarðbera lygnina, um statoilstøðina í sálarbotni og um at bryggja bøtuflaka. Yrkingarnar hjá Trygva Danielsen hava somuleiðis eina meira staccato-kenda rútmu við einum ella fáum orðum á hvørjari reglu. Silvurdrongur er málgagn hjá sínum ættarliði, tá hann syngur “tað tú velur tað er longu valt/ tínar dagar hava vit longu talt”. Tað er eitt ungdómstema við variatiónum í eini fínari bók, sum hervið verður viðmælt!

TVÆR STRIKUR - TO STREGER Daniel Milan og Zven Balslev sýna fram í Steinprenti

Dansk version under billederne

Tað skuldi jú vera fernisering fríggjakvøldið - ein av teimum ordiliga stuttligu og tann eini av listamonninum skuldi diska og spæla spennandi tónleik fyri okkum mitt í tysjandi, progressivu grafikkframsýningini. Men vit vita hvussu alt er í løtuni, nú eisini vit eru í serstøðu vegna Coronasóttina! Vit sleppa ikki at koma saman um alt møguligt herligt, ferniseringin er avlýst, men nú hongur framsýningin uppi og tað er opið í Steinprenti, har vit kunnu fara inn á gólvið at hyggja. Tað eru tveir áhugaverdir listamenn og vinmenn, sum hesa seinastu vikuna hava arbeitt í Steinprenti. Sum sæst á fotomyndunum her á síðuni er væl fingið burturúr. Daniel Milan og Zven Balslev hava báðir arbeitt áður í Steinprenti, síðstnevndi hevur m.a. tikið myndevnisligt støði í søguni hjá William Heinesen, Kniven. Báðir listamenninir eru danir, teir eru grafikarar við útbúgving frá kunstakademinum í Keypmannahavn, og arbeiða báðir innan eitt áhugavert myndevnislig øki, har figurativir myndaliðir verða tvinnaðir saman við abstraktum myndaliðum við einum til tíðir skemtiligum og groteskum úrsliti. Fleiri av persónunum hjá Daniel Milan hava avskeplað, avlong høvd, sum minna um bananir ella eru teir bara gjørdir av sama tilfari sum restin av tekningini? Mann kann kanska siga, at báðir listamenninir arbeiða við einum slagi av frásøgn í sínum myndum og myndarøðum, og báðir hava teir givið út bøkur, heftir og fanzines, har eksperimenterað verður við myndafrásøgn. Umframt at vera grafiskur listamaður er Zven Balslev eisini útbúgvin á málaraskúlanum á akademinum (v/Peter Bonde) og fleiri av teimum nýggju prentunum, hann hevur framleitt í vikuni og seinast hann var í Steinprent, sýnast merkt av sterkum málandi vakurleika. List er eins og menniskju betri í veruleikanum enn á telduni, tí hon skal sansast - tú skalt merkja mjúka, tjúkka pappírið og ljómandi litirnar á prentunum. Sjálvt um vit í so máta eru avmarkað haldi eg, at vit á hesum myndum á telduskíggjanum fáa varhugan av einum sera dynamiskum og góðum samstarvi í Steinprent millum tveir listavinmenn, ið gamaní líkjast, men sum kortini hava púra hvør sín teknihátt - sum hava hvør sína striku.

Myndir: Steinprent

TO STREGER – Daniel Milan og Zven Balslev i Steinprent

Der skulle jo være fernisering i Steinprent i fredags og den ene af de to udstillende billedkunstnere skulle være DJ og spille spændende musik for os midt i udstillingen. Men vi ved jo hvordan det er i øjeblikket - alting bliver aflyst og også Færøerne må vi tage vores forholdsregler i forhold til den hærgende pandemi. Vi får ikke lov til at mødes omkring kunsten og ferniseringen er aflyst, men kunsten er der. Den hænger på væggene i Steinprent, hvor man kan se den - også gennem vinduerne, hvis man ikke vil gå ind. Det kan anbefales at kigge, for det er to interessante billedkunstnere, der har arbejdet på værkstedet i Steinprent i løbet af ugen. Som man kan se på vedlagte fotos, er der blevet arbejdet intenst og med fine resultater. Disse tryk udstilles sammen med tegninger og andre tryk. De to billedkunstnere og venner, Daniel Milan og Zven Balslev har begge to på tidligere tidspunkt haft arbejdsophold i Steinprent. De er grafikere, uddannede på Kunstakademiet, og de arbejder begge i et snurrigt felt, hvor figurative billedelementer sammenflettes med abstrakte elementer med et til tider grotesk udtryk. Det er måske ikke helt forkert at påstå, at de to kunstnere begge har en forkærlighed for det dumme, som ofte omsluttes af stor alvor og inderlighed. Flere af Daniel Milans personer er deforme med aflange hoveder, der kan ligne bananer eller er de måske helt enkelt skabt af samme materiale som resten af tegningen? I flere af værkerne arbejder kunstnerne med en form narrativitet i billeder og billedserier; begge kunstnere har udgivet bøger, hæfter og fanzines, hvor de eksperimenterer med billedfortælling. Ud over det grafiske er Zven Balslev også uddannet inden for maleri, og flere af hans nye litografier, samt de værker, han lavede ved sit sidste arbejdsophold i Steinprent, synes præget af en overraskende, stærkt malerisk skønhed. Kunst er som mennesker bedre i virkeligheden end via computer, for den skal sanses – man skal mærke det bløde, tykke papir og se og dufte den skønne tryksværte. Men jeg synes, at man selv på skærmbilleder får en ganske god fornemmelse af et dynamisk og godt kunstnerisk parløb i Steinprent imellem to billedkunstnere, der på trods af mange fælles træk, har deres helt eget udtryk og en streg, som er helt deres egen.

Kinna Poulsen

Vit mugu vera góð við hvønn annan

Hava vit eitt ávíst lyndi til at geva ordiliga andstyggiligum fyribrigdum fleiri nøvn? Sum um tað eina heitið ikki er nóg stórt og víðfevnt til tess at fevna alla óhumskuna. - Meðan fólksliga heitið á sóttini, Corona klingar hugnaliga fjálgt og frískt sum ein summarøl, er tað seinna heitið Covid-19 spískari og óhugnaligari, fult av løgnum verum í gulum trygdarbúnum og riddarahjálmum, sum minna um Outbreak og sovorði fremmant og óhugnaligt. Men eftir øllum at døma eru fleiri krúnuvirussar til og tí mátti hesin nýggi vandamikli virussurin eyðmerkjast sum Covid-19 fyri at vísa á, at talan er um tann COronaVIrusDisease, sum kyknaði í Wuhan í Kina í fjør altso í 2019 og sum møguliga stavar frá einari flogmús. Fyri tann ikki so náttúruvísindaliga er henda frágreiðingin eitt sindur Batman- ella var tað Spiderman-margháttlig. Tí hvussu kann ein virussur “møguliga” stava frá einari flogmús? Er tað ikki nakað mann veit? Hvussu er og ikki, so er krúnusóttin ein álvarslig farsótt, ið setir allan heimin í eina serstøðu. Eisini okkum. Og her í húsinum fara vit komandi vikuna at brúka sovorði fínt marglætis-wc-pappír, tí alt tað vanliga var útselt í Bónus. Men eisini her hava vit hamstrað eitt pinkalítið sindur. Eg kann kanska pástanda, at eg bara havi gjørt meg út til vikuskiftið, men eg má nokk viðganga, at her er eitt sindur meira til av mati enn vanligt. Eg veit ikki um tað ger nakað. Tí er tað ikki ein nokk so menniskjalig reaktión at vilja klára seg og síni í eini kreppustøðu? Tað einasta mær ikki dámar er øðin um tey, sum hamstra. Hon er so beisk og hørð og náðileys. Full av óðum eygnabjálkum og dómum um irrationelt idioti. Tað sama er øðin um smittuflogfarini, sum nú eftir øllum at døma floyma niður yvir okkara oyggjar. Eg skal ikki siga, at tað er so øgiliga skilagott at ferðast í løtuni og kanska hevði tað verið rættari at lóggivið móti flúgving alt fyri eitt, men eingin lóg er komin enn og hjá onkrum er ferðin kanska neyðug. Er tað ikki ógvuliga menniskjaligt í krepputíð at vilja sleppa heim? Verður eitt ferðafólk sjúkt umborð á flogfarinum, býr eingin tilvitaður óndskapur aftanfyri. Tað sama kann sigast um alla øðina, sum sjálvandi kemur av stórum ótta um ein ótespiligan, ósjónligan og andlitsleysan fígginda. Tað ringasta við panikki er, at hann dehumaniserar. Vit mugu minnast til, at eisini tey í flogfarinum eru børn hjá onkrum, systrar ella brøður hjá onkrum, pápar ella gummur hjá onkrum. Tað er gott, at tiltøk verða gjøgnumførd fyri at halda smittuni niðri, men harumframt mugu vit royna tað, vit kunnu at vera eyka góð við hvønn annan.

Kvinnudagur við kvinnulist

Við sprittdampandi hondum havi eg sett meg við telduna hendan altjóða kvinnudagin í tjúgutjúgu. Uppá stutta tíð komi eg í tankar um nógvar kvinnur, sum á ymiskan hátt hava inspirerað meg. Kvinnur standa veruliga sterkt innan listina í Føroyum. Á myndini í erva eru nakrar av teimum - allar passa ikki á myndina! Ymsastaðni kring landið verða tiltøk hildin í sambandi við kvinnudagin, eg veit ikki um onkur setist aftur orsakað av corona, men í Mentanarhúsinum í Fuglafirði byrjar stórfingið mentanartiltak klokkan 15 við list frá Hansinu Iversen. Bussur fer úr Mettustovu klokkan 15.

Nú er nú og núið er fullt av máttloysi og vón

Fríggjadagin læt Várframsýningin upp í Listasavni Føroya. Tað var yvirhøvur ein ómetaliga løgin dagur fullur av ófrættakendum avlýsingum og átrokandi menniskjaligheit við einum útvarpaðum tíðindafundi, sum meira enn nakað váttaði teir djúpu veikleikar, sum eru okkum menniskjum í holdi bornir. Ein ministari, sum í útvarpinum royndi at ugga okkum við at greiða frá sínum egnu veikleikum. Tað var næstan ov menniskjaligt, men ikki nógv øðrvísi enn tíðindafundir, vit hava sæð úr øðrum londum, har alla handa serfrøðingar, yvirlæknar og ministarar minna á og ávara okkum um reinføri, ikki at klemma ella mussa ella taka í hondina á nøkrum og yvirhøvur at halda hendurnar frá andliti og munni. Hetta siga tey samstundis sum tey sjálvi øll sum ein nerta við andliti á sær sjálvum. Sum vit øll gera. Alla tíðina. Autoritetir eru ikki tað, autoritetir hava verið - we´re doomed hugsi eg við mær sjálvari við skotskari akksang, meðan eg standi sum sild í tunnu og andi niður í vínglasið í forhøllini í Listasavninum og fegnist um at eg hóast alt eri í somu tunnu sum øll hini og at hasin vemmiligi segregerandi setningurin, at sjúkan bara tekur tey gomlu yvir trýss og tey sjúku, tykist horvin. Í forhøllini í Listasavninum lurta vit eftir trimum røðum áðrenn vit sleppa at síggja Várframsýningina 2020. Sum er full av menniskjaligheit uppá gott og ónt og sum er full av søgu, men stýrir fullkomiliga uttan um sjálva kjarnuna í søguni um Várframsýningina, ta stóru konfliktina í føroysku yrkislistini, djúpa sárið, sum ikki enn er vorðið til eitt pínuleyst og hugfarsligt arr, fullt av søgum til komandi ættarlið. Várframsýningin fyllir 30 í ár og er skipað í ein søguligan part, ein sensureraðan part, umframt at limir í Myndlistafelagnum sýna fram. Tey hava sett sum treyt, at verkini eru smá fyri at fáa so nógv við sum gjørligt. Hetta gevur eina rúgvusmikla og óruddiliga framsýning við nógvum ferniseringsgestum. Í einari montru liggja søguligar greinar frá byrjanini, tá ætlanirnar við Várframsýningini vóru stórar og ambitiøsar. Einki av mínum egnu ummælum liggur í montruni, men tey eru kanska so ómontrulig full sum tey eru av vónbrotum um vandakósina hjá hesum, sum eg helt vera flaggskipið hjá føroysku yrkislistini. Men hesi ummæli eru skrivað fyrr í tíðini, tá eg enn helt, at Várframsýningin var á einum heilt øðrum støði enn Ólavsøkuframsýningin. Tað var tá eg helt, at Várframsýningin var pallurin hjá føroyskari yrkislist. Men tað var tá. Nú er nú og núið er fullt av máttloysi og vón og glottum, sum tú finnur um tú leitar.

Olivur við Neyst í Glyvra kirkju

Mikudagin 26. februar, kl. 20.00, var fernisering av teimum ordiliga forkunnugu á framsýning í Glyvra kirkju við verkum eftir Olivur við Neyst. Talan er um eina framsýning við málningum, vatnlitsmyndum og steinprentum. Olivur við Neyst tók sína listarligu útbúgving á Kongaliga listaháskúlanum í Keypmannahavn. Hann hevur verið virkin til fyri nøkrum fáum árum síðani. Myndevni hansara eru mangan bygda- og býarlandsløg, náttúrumyndir og myndevni av gomlu sluppini Esther úr Klaksvík. Hann málar eisini myndir frá havnaløgum og arbeiðandi fólki. Mong av hesum myndevnum eru umboðað á framsýningini.

Ferniseringin verður liður í føstugudstænastu við Meinhardi Bjartalíð. Dávur Winther, mentanarleiðari í Klaksvíkar kommunu hugleiddi um listamannin og Kór Glyvra kirkju setti dám á løtuna.

15 listaverk eru við á framsýningini, og standa tey til sølu.

Framsýningin fer at hanga uppi í uml. 2 mánaðir.

Tórbjørn Jacobsen, borgarstjóri í Runavíkar Kommunu, greiðir soleiðis frá: Har vóru nógvir listamenn um tað mundið. Á Skipasmiðjuni. Hetta var tíðin, táið stríðið stóð harðast ímillum Listaskálan, - og teir ið gingu uttanrættaðir. Olivur við Neyst var ein teirra. Eg sat modell so av og á í vikur fyri Andriasi, og um somu tíð hevur Olivur teknað/málað eina “keipumynd” av mær, visti ikki av hesum fyrrenn eg sá hana í einari listakrambúð, har eg keypti hana.

Olivur hevur sín heilt serstaka stíl, tú sær alt fyri eitt um ein málningur ella ein tekning er komin úr hansara hondum.

Føstan er byrjað og í kvøld var føstuguðstænasta í Glyvra kirkju. Meinhard Bjartalíð prædikaði. Umframt at tosa um føstuna í bíbilska kontekstinum tosaði hann um tætta sambandið, sum altíð hevur verið millum kirkjuna og listina. Tað veri seg tón- og málningalist. Kór Glyvra Kirkju sang sangirnar/sálmarnar: So elskaði Guð heimin og Nú hvíld er yvir bygd og bý. Kórið syngur aftur í Oyndarfjarðar kirkju í annaðkvøld, har kórleiðarin og pastorurin Bjartalíð eisini fer at prædika til føstuguðstænastuna.

Eftir at kórið hevði sungið, greiddi mentanarleiðarin hjá Klaksvíkar kommunu, Dávur Winther, frá málaranum, hvørs málningar, vatnmyndir og steinprent hingu í forkirkjuni. Ein sera áhugaverdur fyrilestur um ein av okkara heilt stóru listarmonnum. Framsýningin fer at hanga í kirkjuni føstuna á tamb, kann eg ætla, tí fáa mong høvi til at síggja myndirnar, sum eisini eru til sølu, tað sum ikki longu er selt, nú ferniseringin var í kvøld. Magnum opus, sluppin á fiskiveiði, var stóri málningurin á framsýningini, - annars eitt tema, sum gongur aftur hjá Olivuri, íkomið av einum túri á snelluveiði undir Íslandi við Esther fyri nakað nógvum árum síðani.

Væl fleiri enn vanligt er til føstuguðstænastur høvdu leitað sær fram eftir kirkjugøtuni í kvøld, eisini tí at framsýningin lat upp. Eftir guðstænastuna bjóðaði kirkjan kaffi og køkur og fólk spjallaðu sínámillum um myndirnar.

Fyri at venda aftur til høvdið av mær sjálvum, so keypti eg tað, hóast eg als ikki hevði biðið um at fáa tað gjørt. Kann ætla at áhugin á sølumarknaðinum hevur verið lítil, ikki orsaka av listavirðinum, men heldur man motivið hava verið ein forðing hjá Andriasi í hesum førinum.

Hetta var sum altíð ein góð løta í kirkjuni 

ALDUBÁRAN OG JÁKUP LÜTZEN VIÐ NÝGGJARI SUNLEIF-ÚTGÁVU

- Sunnudagin 1. mars 2020 kemur nýggj tónleikaútgáva á marknaðin. Tað er fløga við tónleiki eftir Sunleif Rasmussen. Fløgan eitur ANDALAG. Tað er tónleikabólkurin ALDUBÁRAN, ið framførir tónleikin. Solistur á fløguni er Jákup Lützen, ið leikar á viola.
Útgávan verður løgd fram á konsert á Norðuratlantsbryggjuni í Keypmannahavn sunnudagin 1. mars kl. 15.00. Konsertin, og móttøkan eftir konsertina, er ókeypis. Øll eru vælkomin.

- Jákup Højgaard Lützen (f. 1988) er úr Havn. Hann byrjaði sum smádrongur at spæla violin. Seinni skifti hann til viola. Hann traðkaði sínar tónleikaligu barnaskógvar á Tórshavnar musikkskúla, og var Jákup ein av teim fyrstu, ið byrjaði á úrmælingaskeiðinum Musikkskúlamiðnámi í 2005. Síðani gekk leiðin á Kongaliga Danska Musikkonservatorium, har ið hann tók kandidatprógv í 2013 og seinni solistdebut í 2017. Jákup var frá 2013-15 limur í Gustav Mahler Jugendorchester, ið hann spældi við í kendastu konsertsalunum kring Evropu. Hann hevur eisini verið solistur við Føroya Symfoniorkestri.
Jákup starvast dagliga í orkestrinum Copenhagen Phil.

Verkið, ið Jákup Lützen spælir á fløguni ANDALAG, og á konsertini sunnudagin 1. mars, er ein Solo Sonata fyri viola, ið Sunleif Rasmussen skrivaði til endaligu debutkonsertina hjá Jákupi í 2017.

Hini verkini á konsertini eru tvær blásarakvartettir, Andalag nr. 5 og 7, eftir Sunleif Rasmussen.

Konsertin varir slakan tíma og er uttan steðg. Eftir konsertina er móttøka, har ið Aldubáran, forlagið Wilhelm Hansen og plátufelagið DACAPO eru vertir.

ALDUBÁRAN: Andrea Heindriksdóttir, floyta – Anna Klett, klarinett – Britta Cortabarria, fagott – Páll Sólstein, horn – Bernhardur Wilkinson, dirigentur – Jákup Lützen, viola.

Viðkomandi listabók

Tað er ikki á hvørjum degi, at ein hondskrivað bók kemur út. Um lagt verður aftrat, at talan er um eina listabók, sum er skrivað við sprittusj, man onkur hóma hvør ið skrivað hevur, tí er hann nevndur, er hann kendur og hann hevur givið fleiri yrkingasøvn út, sum eru skrivað við sprittusj. Tað er fjøllistamaðurin, Øssur Johannesen, sum hevur skrivað um vinmannin, listamannin, Tummas Jákup Thomsen. Og tað er gott og uppá tíðina, at okkurt kemur út um poppsurrealistin í Gøtu, hvørs blýantsmálningar hava eina serstøðu í føroyskari list og hvørs visioneru, speysutu og syrutu lýsingar av landsløgum við endaleysum snyrilsmynstrum og kolasvørtum himmalhválvi eru eyðkendar.

Tað sigur seg sjálvt, at tá tveir so sermerktir outsiderlistamenn sum Øssur og Tummas Jákup ganga saman um eina útgávu, kann tað ikki blíva til annað enn kult. Tá Øssur Johannesen miðlar, gongur tað fyri seg á saman hátt sum tá hann málar, yrkir ella ger tónleik; hann gongur uppí tað við lív á sál og bumm! Á bakpermuni skrivar hann, at Tummas Jákup Thomsen er ein tann mest slóðbrótandi originali og sermerkti listamaðurin í Føroyum í dag. Inni í tekstinum leggur hann somuleiðis dent á, at Tummas Jákup er slóðbrótari, ið ikki eins og onnur listafólk málar lekrar parfumupoppmyndir og smáborgarlig veggjapprýði. Høvundinum líkt leggur hann í síni lýsing av listamanninum serligan dent á tað harða lívið á lívsins skuggasíðu, um alkoholikaralyndið í familju listamansins og um lívið sum heimleysur, sum Tummas Jákup Thomsen eisini hevur greitt frá í sjónvarpssending, meðan minni er greitt frá tí listarliga og um júst hvat man vera orsøkin til áhugan hjá Tummas Jákupi fyri Salvador Dali. Kortini rakar Øssur Johannesen seymin á høvdið, tá hann skrivar soleiðis um vinmannin: ”Tummas Jákup Thomsen er surrealistiskur, men eisini rættiliga ekspressivur. Her er markið millum dreym og veruleika viskað burtur. Í einum støðugum streymi av mystiskum yvirnáttúrligum íblástri koma myndirnar til hansara..”.

Hetta er líka nógv bókin hjá Øssuri Johannesen sum bókin hjá Tummas Jákupi Thomsen og henda sannroynd merkir eisini myndavalið. Høvundurin skrivar, at honum dámar betri tær svarthvítu myndirnar hjá Tummas Jákupi og tessvegna eru allar tær 64 myndirnar, sum eru av verkum í bókini, av svarthvítum blýantstekningum. Her eru nógvar góðar, og onkrar ikki so góðar við. Úrvalið kundi verið bæði strammari og størri. Eg haldi til dømis, at tað er spell, at høvuðsverk sum t.d. Pílahúsbygdin, tað koyrandi billandslagið, sum hann framsýndi á Arken á sinni ella verk, hann hevur havt á Heystframsýningini, á Always Coming Home á G! osfr. ikki eru avmyndað í bókini. Tí Tummas Jákup Thomsen er ikki bert teknari, hann er eisini málari og konsept- og installatiónslistafólk. Eisini her hevur hann sínar heilt serligu søgur at siga. Hann er heldur ikki bara dapur, men eisini stuttligur og hugfarsligur. Hvussu er og ikki skal Øssur Johannesen hava rós fyri, at hann við bók síni varpar neyðugt ljós á viðkomandi listamannin, Tummas Jákup Thomsen.

Oddfríður M.Rasmussen í uppskoti til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins

Oddfríður Marni Rasmussen er í uppskoti at vinna Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins fyri skaldsøguna Ikki fyrr enn tá, sum Sprotin gav út í fjør. Í grundgeving skrivar nevndin: Har er ikki nógv poetiskt við heilakrabba. Kortini eru myndríku lýsingarnir í skaldsøguni um Janus, sum upplivir konu sína stríðast í eini sjúkugongd uttan vón, bæði ógvisligar og yndisligar. Tað er málið, sum skal halda í minnunum um eitt lív, sum var. Skaldsøgan snýr seg um kærleika, um vónloysi, styrki og ómegd og ikki minst um at missa tamarhaldið. Heilasvullurin brýtur seg inn gjøgnum tilvitið á Elsu sum ein myrkur nevi. Samrøðurnar hjá parinum minka burtur til fá orð og rím. Skaldsøgan er í tveimum pørtum. Fyrsti partur verður sagdur í tátíð og lýsir skelkin eftir diagnosuna og sjúkugongdina. Annar partur er skrivaður í nútíð og snýr seg um hvussu tað gongst Janusi eftir, at konan er deyð. Sjónarhornið er hjá tí avvarðandi - tað er maðurin, hvørs sinnistøður skifta millum pátikið gott lag, hurlivasa og eyðmýkt. Tí Janus er skroypiligur, hann drekkur ov illa, er eitt sindur sjálvupptikin og við rithøvundadreymum, sum hann ongantíð hevur gjørt álvara av. Tað snýr seg um at finna júst tey røttu orðini fyri at halda fast í minnum, sansanum og kenslum. Janus hyggur aftur og fram. Hann vil skriva um tað, sum var. Tað er hann, sum sigur frá – um sína elskaðu, men mest um seg sjálvan og er sum so eitt heldur strævið frásøgufólk, fullur av menniskjansligum lýtum. Hervið vísir skaldsøgan evnisliga á teir møguleikar og avmarkingar, sum eitt tílíkt sjónarhorn hevur við sær. Stílurin er lættur, myndríkur og kollasjukendur, og glíður yvir í surrealismu, tá tann tatoveraða kvinnan, Rósa flytir inn til Janus, sum vegna sorg og rús ikki heilt megnar at skyna millum dreym og veruleika. Teir tveir høvuðspersónarnir eru lýstir við ektaðum trúvirði og nærleika. Rasmussen megnar í hesum sambandi at tvinna sína lýsing av kærleika og sjúku saman við reaktiónini hjá manninum, ið eftir situr og sum leitar í tí døkka fyri at skriva á tað hvíta.

Tilsamans 13 bøkur eru í uppskoti. Vinnarin verður almannakunngjørdur í Reykjavík 27. oktober. Tilnevnd eru hesi:

Danmark

YAHYA HASSAN 2 eftir Yahya Hassan. Yrkingasavn, Gyldendal, 2019.

HHV, FRSHWN – Dødsknaldet i Amazonas eftir Hanne Højgaard Viemose. Skaldsøga, Gyldenda…

Finnland

Vem dödade bambi? eftir Monika Fagerholm. Skaldsøga, Förlaget M, 2019.

Ihmettä kaikki eftir Juha Itkonen. Skaldsøga, Otava, 2018.

Ísland

Lifandilífslækur eftir Bergsveinn Birgisson. Skaldsøga, Bjartur, 2018.

Kláði eftir Fríða Ísberg. Stuttsøgusavn, Partus forlag, 2018.

Noreg

Den gode vennen eftir Bjørn Esben Almaas. Skaldsøga, Oktober forlag 2019.

Vi er fem eftir Matias Faldbakken. Skaldsøga, Oktober forlag, 2019.

Sámiska máløkið

Juolgevuođđu eftir Niillas Holmberg. Yrkingar, DAT, 2018.

Svøríki

Marginalia/Xterminalia eftir Johan Jönson. Yrkingar, Albert Bonniers förlag, 2019.

W. eftir Steve Sem-Sandberg. Skaldsøga, Albert Bonniers förlag, 2019.

Áland

När vändkrets läggs mot vändkrets eftir Mikaela Nyman. Yrkingar, Ellips förlag, 2019.

Girltalk - upplating

Í gjár læt listaframsýningin GIRLTALK upp í Víngarðinum í Havn og fitt av fólki trossaðu stormin og komu til upplatingina. Eg helt røðu:

Kendi bretski antropologurin og primatologurin, Jane Goodall sigur einastaðni, at tað í veruleikanum ikki skal nógv til áðrenn konufólk verða uppfatað sum trupul og at júst hetta er orsøkin til, at vit eru so nógvar tílíkar. Her sipar hon til ávísar vónir og krøv, sum samfelagið – tað er vit – seta einstaklinginum um hvussu vit skulu uppføra okkum. Allar møguligar meira og minni ósjónligar viðtøkur um hvat er rætt og hvat er skeivt og sum – um vit ikki yvirhalda tær – kunnu geva okkum eina støðu sum outsidearar. Sjálvt um vit í okkara priviligeraða parti av heiminum hava nátt nógv, verða konufólk framvegis fyri vanbýti, tá tað snýr seg um løn- og pensjónviðurskifti. Júst tað sama er í grundini galdandi fyri listafólk, sum ikki eiga part í slíkum, sum vit uppfata sum sjálvsagdar lutir í okkara samfelag; eftirløn, frítíðarløn osfr. Hetta og aðrar sannroyndir hoyra við uppí gentuprátið, sum er grundarlagið undir hesi framsýningini. Hon eitur Girltalk og verður at síggja í Víngarðinum í ein mánaða við verkum eftir tríggjar av okkara dygdargóðu listakvinnum, Randi Samsonsen, Silja Strøm og Hansina Iversen. Vit kenna hugtakið Gentuprát sum nakað, ið hevur verið brúkt í niðursetandi týdningi um samskiftið millum konufólk og sum pr automatikk er vorðið synonym fyri nakað óseriøst. Men vit vita eisini, at júst gentuprát kann vera viðkomandi og ein týdningarmikil partur av okkara sosiala undirstøði. Listaverkini á hesari framsýningini eru somuleiðis løtt og stuttlig samstundis sum tey í síni listarligu ætlan er ógvuliga álvarslig. Listin hjá Silju Strøm tykist ovurhonds estetisk og vøkur, men er samstundis sosial og demokratisk av lyndi. Hetta er blivið nokk so ljósareytt og tað eri eg glað fyri, tí hetta er ein litur við nógvum týdningum, assosiatiónum og møguleikum.  Við tað, at ljósareytt ikki er partur av tí sonevnda additiva litskemanum, har støði verður tikið í teimum trimum grundlitunum, reyðum, bláum og gulum, kann ljósareyði liturin fatast sum onkursvegna uttanfyristandandi og kanska sofistikeraður. Liturin hevur sína egnu mentanarsøgu, ið bæði fevnir um dárandi kvinnur í ljósareyðum kjóla í rokokotíðini og um lagnutunga tríkantaða merki, sum nazistarnir brúktu til at eyðmerkja samkyndar fangar í týningarlegum til tess at dehumanisera og eyðmýkja teir. Samkyndir aktivistar hava síðani tikið litin til sín og hava brúkt hann í stríðnum fyri javnrættindum. Vit kenna eisini litin frá poppmentanini, har hann síðani fimtiárini hevur verið samheiti við tað grunna og stuttliga lívið– við candyfloss, smartar bilar og pink ladies. Ljósareytt kann sipa til húð, kropp og kyn. Tað ger Randi Samsonsen, hon brúkar ljósareytt í sínum verkum við sera fjølbroyttum signalum, har hon spælir sær við litin og ymisk skap. Eitt ljósareytt verk hongur á vegginum, tað er hárut og skipað í tveimum hangandi kúluskapum, sum eru antropomorf og minna um menniskjansligar likamslutir. Hetta verkið er bæði fjálgt og stuttligt og púra øðrvísi enn tað, vit hava verið von við í føroyskari list. Hansina Iversen er nonfigurativur slóðari innan føroyska list. Hennara koloristisku málningar eru um somu tíð meira einfaldir og meira kompleksir enn nakrantíð, summir eru monumentalar, einlittar kompositiónir við einum einstøkum skapi miðskeiðis, sum stendur og darrar í myndarúminum. Eisini Hansina arbeiðir við ljósareyða litinum í løtuni og tað er áhugavert at síggja hvussu hon brúkar litin í myndarúminum, har hann stundum letur upp og stundum letur aftur. Hesar tríggjar framsýnandi listakvinnurnar eru á hvønn sín hátt truplar. Tær gera ikki sum vit vænta. Listin hjá teimum líkist ikki altíð listini, sum vit kenna. Tit taka okkum á bóli. Takk fyri tað. Eg hopi nógv góð caféprát koma burturúr Girltalk her í Víngarðinum.

Filmsfagnaður

Tað er stuttligt at vera filmsáhugaður føroyingur í hesum døgum. Fyri kortum vann Andrias Høgenni ein Robert fyri filmin Ikki illa meint. Í gjár vann filmurin »Hví eru vit her?« hjá Búa Dam og Dánjali á Neystabø Geytavirðislønina á hátíðarhaldi í Norðurlandahúsinum. Filmurin »Trøllabeiggi« hjá Gudmundi Helmsdal vann áskoðaravirðislønina.

Eisini í Keypmannahavn verður okkurt gjørt burturúr føroyskum filmi í sambandi við Nordatlantiske filmdage 2020, har ljós verður varpað á Andrias Høgenni. Her er tíðindaskriv frá Norðurbryggjuni:

I samarbejde med Færøernes Repræsentation i København og det færøske filminstitut Filmshúsið fejrer Nordatlantiske Filmdage 2020 filminstruktøren Andrias Høgenni – med visning af hans kortfilmstrilogi, artist talk og reception.

I januar gik Det Danske Filmakademis Robertpris for årets bedste kortfilm til den færøske instruktør Andrias Høgennis film "No ill will" (Ikki illa meint), der har været et prisvindende festivalhit, siden den fik sin internationale premiere på filmfestivalen i Cannes i 2019.

Andrias Høgenni har arbejdet med film siden han var 16 år. Han flyttede til Danmark i 2009, hvor at han blev uddannet fra 18Frames i 2013 og Super16 i 2018. Hans afgangsfilm "No ill will" afsluttede trilogien "Solidaritet", der også indbefatter filmene The Owl (Kom og Dansa, 2014) og Stina Karina (2016). Og han arbejder for tiden på sin første spillefilm, der skal indspilles på Færøerne til sommer.

Tematisk undersøger Andrias Høgennis film de ofte akavede og besværlige interaktioner mellem mennesker, og de gør det med en underspillet humor og psykologisk indsigt i et lavmælt og stilrent filmsprog. Vi viser hans kortfilmstrilogi og drøfter den med ham, før Færøernes Repræsentation byder på en forfriskning i anledning af Robertprisen. Kortfilmene vises med engelske tekster. Arrangementet inkluderer samtale (på dansk) og varer 80 minutter. Salen og filmcaféen åbner 45 min før filmvisningen.

BILLETTER
60 kr. Onlinesalg: https://billetto.dk/e/andrias-hogenni-tre-kortfilm-artist-talk-nordatlantiske-filmdage-2020-billetter-412239
Nordatlantiske Filmdage 2020
5.-15. marts præsenterer Nordatlantiske Filmdage spillefilm, dokumentarfilm og kortfilm fra Færøerne, Grønland og Island, tilsat oplæg, instruktørbesøg og debat. Læs mere på nordatlantens.dk/filmdage

Girltalk letur upp

Silja Strøm

Í dag klokkan trý letur listaframsýningin, Girltalk upp í Víngarðinum í Tróndargøtu í Havn. Sum heitið bendir á er talan um eina eitt sindur øðrvísi framsýning við verkum hjá trimum dugnaligum listakvinnum, Randi Samsonsen, Silju Strøm og Hansinu Iversen. Gentuprát er eitt hugtak, sum hevur verið brúkt niðursetandi um samskiftið millum konufólk. Gentuprát hevur verið hildið at vera óseriøst uttan týdning ella dýpd - tað bera suss og møsn. Men sum allar gentur munu vita, er júst hetta prátið ofta viðkomandi.

Listaverkini á Girltalkframsýningini eru rættiliga ymisk, men øll eru merkt av einum serstøkum lættleika við lutfalsliga bjørtum litum. Framsýningin er barokk, tølandi og stuttlig. Ljósareytt er afturvendandi, ein litur, sum kveikir sera ymislig hugasambond. Liturin hevur sína egnu mentanarsøgu frá endurburðartíðini til hann innan rokokkostílin í 18.øld verður nógv brúktur sum litur á kjólum í dárandi kvinnumyndum. Ljósareytt halda vit vera ein serliga gentuligan lit, men tað var ikki fyrr enn 2.veraldarbardaga, at ljósareyði liturin varð tilskilaður konufólkaklæðum. Ljósareytt er ein serligur litur innan poppmentan, ið síðani fimtiárini hevur verið samheiti við tað grunna og stuttliga lívið– við candyfloss, smartum bilum og klæðum, men liturin hevur eisini eina daprari søgu. Nazistarnir brúktu ljósareyðar tríkantar til at eyðmerkja samkyndar fangar í týningarlegum til tess at dehumanisera og eyðmýkja teir. Seinni brúktu samkyndir aktivistar ljósareyða tríkantin sum symbol í stríðnum fyri javnrætti. Ljósareytt verður somuleiðis brúkt sum feministiskur eyðkennislitur.

Randi Samsonsen brúkar ofta ljósareytt í sínum verkum við sera fjølbroyttum signalum til bæði tað søta og elskuliga við skálkaligum tilvísingum til kropp og kyn. Fleiri av hennara listaverkum eru bleyt og mjúk og umboða eina nýhugsan innan føroyska myndlist. Hennara standmyndir standa ikki, tær hanga á vegginum, meðan hennara myndir eru okkurt slag av seymaðum, hangandi relieffum. Tríggir málningar eftir Hansinu Iversen eru partar av gentuprátinum, tó at kompositiónirnar í sær sjálvum tykjast kvirrar. Hetta eru myndir, sum tú kanst blíva við at hyggja at, sjálvt um litirnir nýggju málningunum signalera lættleika og søtleika, er dýpd og dugni í teimum. Listakvinnan er nonfigurativur slóðari innan føroyska list. Listin hjá Silju Strøm er figurativ og abstrakt. Verkini sýnist sera estetisk, men er samstundis sosial og demokratisk av lyndi; verkini innihalda sosialmentanarligar og feministiskar hugsanir. Koloristiskt eru hesar myndirnar vakrar; tær eru næstan lekrar sum bomm, men eins og hini verkini á framsýningini eru hetta verk við søgum, sum áskoðarin kann blíva við at hyggja at, rannsaka og undrast um. Hjartaliga vælkomin til upplatingina!

Randi Samsonsen

Hansina Iversen

Tórshavnar Film Festivalur 2020

Í døgunum 12. til 16.februar er Tórshavnar Film Festivalur við m.a. Geytanum á skrá í Norðurlandahúsinum. Geytakvøldið er útselt, meðan atgongurmerki eru eftir til nógvar áhugaverdar filma Ár. Tórshavnar Film Festivali 2020 verða vístir nýggir norðurlendskir filmar. Har verður orðaskifti, heiðurslønir verða lætnar, og tónleikur verður framførdur. Á TÓFF verða vístir fleiri filmar, har serliga ungdómurin verður lýstur. Filmar, sum siga okkum sterkar og persónligar søgur. Filmar, sum á ymsan hátt lýsa tað at vera ungur í Norðurlondum í dag. Og til tey, sum ikki eru ung longur, hava vit bjóðað Barnafestivalinum í Kristiansandi í Noregi at vísa fram eina skrá fyri ein barnafilm. Í skránni fyri TÓFF eru harumframt fleiri tiltøk, sum varpa ljós á gongdina í filmsframleiðslu – frá tí fyrsta skapandi hugskotinum til tað tvørfagliga samstarvið. Tað verða tiltøk fyi tey, sum arbeiða við filmi og tey, sum elska at hyggja at filmi.