Hvønn morgun tendri eg útvarpið júst sum mamma plagdi at gera hvønn tann einasta morgun longu, tá hon fór á ves, men fyri tíðina er tað við útsetilsum og ótta, at eg tendri. Tað er hetta talið, sum alla tíðina krýpur uppeftir. Í morgun segði hann, at heili 47 føroyingar eru smittaðir. Talið er meira enn tvífaldað, men sum skilst kemur lopið av, at tey nú hava kannað lutfalsliga fleiri fólk. Eg hopi øll hesi sjúku fólkini hava tað nøkulunda gott - tað er merkiliga ymiskt sum mann hoyrir frá fólki um hvussu tey hava tað. Eg undirvísi heimanfrá, sendi næmingunum boð um lesa ymiskt ella síggja onkran film og at svara ymiskum spurningum til tilfarið. Higartil hevur tað gingið væl, og sjálvt um eg gleði meg til tað er av, so er tað kanska ikki so galið at vera noydd at hugsa tingini av nýggjum í mun til hvussu eg kann læra næmingarnar. Og júst hetta við at hugsa tingini av nýggjum er tað, sum góðar yrkingar gera, t.d. í fína yrkingasavninum, Himnahyljar, sum Tóroddur Poulsen gav út í 2018 og sum er dagsins verk á Listaportalinum. Á síðu 78 í Himnahyljum stendur skrivað ófrættakent og profetiskt: teldan/so full/ av ótta// skal eg/ drukna/ hana/ sum ein/ óynsktan kettling// ella skal eg lata meg smitta.
Himnahyljar er eitt einastandandi vakurt og fleirtýtt bókaheiti, sum við støði í teirri ítøkiligu grundmyndini av speglingini av himmalhválvinum í hyljum, kann fatast á ymiskan hátt. Heitið er hymnukent soleiðis at skilja, at tað bert er ein spurningur um at býta um uppa seinna og fyrra i í orðsamansetingini Himnahyljar. Ein hymna er ein lovsongur ella ein sálmur, sum í átrúnaðarligum høpi plagar at vera stílaður Guði. Talan er kortini um eina sjangru, ið er nógv eldri enn kristindómurin. Í grikskari fornøld hava tey brúkt hymnur, ið vórðu stílaðar til Apollon, Afrodite og Demeter, og sum granskarar halda hava verið eitt slag av innleiðslu í framførsluni av episkum yrkingum. Onkrar hymnur hava havt politiska ávirkan, t.d.Hymn to Freedom, sum Oscar Peterson skrivaði í 1962 við støði í siðbundnum afro-amerikanskum sálmasangi/negro spiritual – henda hymna er vorðin tjóðsangur hjá mannarættindarørsluni. Í sínari hymnu til tað vakra, sum er partur av yrkingasavninum Les Fleurs du Mal frá 1857, spyr franski yrkjarin Charles Baudelaire vakurleikan, hvaðan hann kemur og hvørt tað er av himni ella úr helviti: “Viens-tu du ciel profond/ ou sors-tu de l'abîme/ O Beauté? ton regard, infernal et divin..”. Heitið á hesi yrkingini hjá Baudelaire er Hymne à la Beauté ella Lovsongur til vakurleikan.
Lovsangirnir hjá Tóroddi Poulsen eru ikki allir líka lovprísandi, teir snúgva seg um einsemi, um vind, um dirvi og mangulin uppá sama og um nýggja og gamla heimstaðin. Tá tað um Havnina ræður, tykist sjónarhornið tvíbýtt; nútíðareygleiðingarnar tykjast væl hvassari enn fortíðarperspektivið. Minnini mýkja útsýnið!
Frá byrjan sum inngangsvers fær lesarin tey góðu ráð, at tað sum líkist, ikki líkist. Vit skulu við øðrum orðum lesa yrkingarnar sum yrkingar, ikki sum ævisøgur. Tað hevur annars verið nógv frammi við sjálvsævisøguligari lesing og eg haldi, at mann javnan hómar persónin Tórodd í reglunum, t.d. tá hann og systirin gleða seg til pápin kemur heim úr Grønlandi við Kongshavn, og mamman sendir tey í sjónleikarhúsið at síggja Ófriðaligar tíðir hjá Kristini í Geil. Fleiri yrkingar í Himnahyljum eru á henda hátt skrivaðar í barnahædd við innliti í eitt frítt og fantasifult barnaunivers: “at tað/ oysti niður/ gjørdi ikki/ børnini/ minni kát// smáir/ bátar vórðu/ flotaðir/ og stevndu út/ og komu aftur/ fullir av/ góðum veðri”. Sum vant hjá Tóroddi Poulsen eru tær mest einføldu eygleiðingarnar samstundis tær djúpastu - ofta eru teir smáu bátarnir fullir av yrkingum. Tankar um yrkingar, um list og um skapan er ein aðaltáttur í verkinum hjá Toroddi Poulsen – eisini longsilin eftir at flyta seg gjøgnum tað ítøkiliga, gjøgnum fatanina og upp í eitt nýtt og ólikamligt ljós. Í nýggja savninum er himmalin annars togaður niður á jørðina, tað sama er galdandi fyri upprunastaðin hjá yrkingunum, ið verður lýstur eins og eitt rættiliga jarbundið paradís. At yrkja og at skapa eru altso enn sum áður høvuðsevni í yrkingunum, eins og fleiri spískar viðmerkingar eru til samtíðina t.d. til okkara ótta í mun til at siga tað, vit í roynd og veru meina. Himnahyljar er náttúrutokki og antimaterialisma, dagar sum ikki kunnu asfalterast, brestandi gassballónir, abstraktar dreymayrkingar og meira ítøkiligt asfalt, stálskip og colablikk á trappuni í Ebenezer, umframt yrkingar, sum dampa burtur, upploysast og hvørva meðan tú lesur tær:
viski meg
sjálvan út
so eg
ikki angri
at eg
var her
tað kundi
verið
skrivað
í sandin
sum longu
er burtur
Mær dámar væl at enduruppliva bøkur, tónleik, myndlist, sjónleikir osfr. Endurupplivingin gevur okkurt eyka. Sjálvt um verkið í sær sjálvum er aðalmálið, so hevur tað týdning og ávirkan nær, hvar og undir hvørjum umstøðum, tú upplivir tað. Eg má viðganga, at tá eg endurlas Himnahyljar í morgun, varð lesingin í støðum litað av coronatankum, men nú fari eg at fylgja ráðunum á s.78. Eg fari at gloyma tølini, njóta litirnar og gleða meg til várið:
telji bløðini
royni at skilja
heystið betur
arbeiði við
einum nýggjum
roknistykki
sum skal fáa leyvið
at rotna seinni
so vit kunnu
njóta litirnar
væl longri
enn vanligt
og gloyma tølini
meðan vit rokna
okkum fram til várið
og gleða okkum til
at tá
eru tølini rotin
og bløðini
endurføðast
