Annika Hoydal - Endurljós á eitt føroyskt tónaskald
/“Tak í meg, tak í mín iva, nem við meg, nert ikki við..”. Tað finst neyvan nakar føroyingur, sum ikki kennir tølandi sangin um ta djúpu og mótsetningsríku alduna, niðurlagið duga tey flestu uttanat, ung sum gomul og til veitsluhøvi er hesin sangurin ein av teimum best dámdu, Aldan er fólkaogn. Tekstin skrivaði Gunnar Hoydal, lagið eigur Annika Hoydal. 19.november í ár verður hesin nýklassikarin partur av tónleikaútgávuni Endurljós. Vit hava biðið Anniku Hoydal greiða frá nýggju útgávuni og nýta harumframt høvið at taka samanum hennara verk.
Seinastu árini eru tað kanska serliga tey leiklistaáhugaðu og festivalfólkini, sum hava havt høvi at upplivað Anniku Hoydal og hennara stóru listagávur. Hon var við í leikinum Tóm Rúm hjá Marjun Syderbø Kjelnæs, sum Eyðun Johannesen leikstjórnaði á Tjóðpalli Føroya, og hon hevur luttikið á fleiri festivalum, og sungið bæði til felagssang og á konsertum. Annika Hoydal er so ótrúliga nógv ymiskt, hon er okkara fyrst útbúni kvinnuligi sjónleikari (Statens Teaterskole í 1973), hon er ein framúrskarandi sangari, tulkari, søgusigari og performari við einari sjáldsamari nærveru, men kanska hava vit gloymt at viðurkenna hana fyri tað, ið kann vísa seg at vera hennara týdningarmesta avrik, nakað, sum verður verandi eftir her, tá vit eru farin. Eg hugsi sjálvandi um sangskattin, sum hon hevur lagt eftir seg. Tað er til dømis Annika Hoydal, ið hevur skrivað lagið til Dropan, Steinstólpuna, Huldurímu, Mítt minsta land, De grå kavalerer, Stjerner mine venner, Sniglasorgarljóð, Ein drongur gekk í haganum og eina rúgvu av øðrum framúrskarandi sangum. Í yvir fjøruti ár hevur hon skapað hesi løgini, sum staðfesta hennara støðu sum týdningarmikið tónaskald í Føroyum. At vit higartil ikki av álvara hava viðurkent hennara tónasmíð, at hon eitt nú ikki hevur fingið nakra mentanarvirðisløn frá almennu Føroyum, er løgið, men orsøkirnar eru møguliga fleirbýttar. Kanska hevur hon ótilvitað við sínum breiða talenti yvirstrálað seg sjálva soleiðis at skilja, at leikluturin sum tónaskald verður gloymdur aftan fyri tann somuleiðis týdningarmikla sangarinnu- og sjónleikaraleiklutin. Men haraftrat, so er hon er jú konufólk og seriøs tónaskøld eru menn ella nei, tað eru tey ikki altíð, men kanna vit hagtølini, eru til dømis bara tvær av fimtan Mentanarvirðislønum Landsins latnar kvinnum. Sum kunnugt hevur Annika Hoydal mest virkað innan fólkatónleikin og tann partin av tónleikinum, sum vit nevna rútmiskan og sum av óvissum orsøkum hevur verið hildin at vera minni fínur enn tann klassiski. Men sjálvsagt er einki av hesum nevndu fyrivarnum nøktandi grund til ikki at taka tónleikin hjá Anniku Hoydal í álvara.
Mítt minsta land
Sangirnir hjá henni eru ymiskir, og eru ikki lættir at seta í bás, men fleiri teirra eru tónleikaligar tulkingar av yrkingum. Ein sangur sum Dropin rakar júst sama huglag, sama universala einfeldið og regndettandi meginrørsluna, sum yrkingin um alfevnda dropan rúmar, ein sangur, sum byrjar sum ein darrandi dropi og sum vaksur til at fevna um alla tilveruna. Mín yndissangur hjá henni er Mítt minsta land við teksti hjá Gunnari Hoydal, ella Mit eget land, sum hon eitur á mínari slitnu donsku vinylplátu, sum rakar í solar plexus á øllum heimlongsli beinleiðis í sorgblíðu kensluna hjá asfaltsføroyinginum, útisetanum, sum eina løtu sær heimlandið og brimið fyri sær mitt í stórbýnum. Í summum sangum kemur tú í tankar um kvæði og skjaldur, meðan harmonikatónar og tangorútmur aðrastaðni eru tekin um, at vit tónleikaliga eru stødd í blóðheitari veðurlagi enn tí føroyska. Nógv av løgunum hjá Anniku Hoydal eru melankolsk og ganga í moll, summi eru vísukend og einføld meðan onnur tykjast meira samansett og kompleks. Plátan Til børn og vaksin, sum kom í 1973 er ein grundarsteinur í mínari tónleikaligu uppaling, tað var ein tann fyrsta plátan, eg átti og hon varð spæld so ofta, at eg enn dugi sangirnar uttanat. Eg veit, at mong í mínum ættarliði hava tað á sama hátt. Í barnaútvarpinum hjá Kringvarpinum hava tey verið ófør at spæla fløguna “Til børnini hjá børnunum” frá 2005 og tað er gott, tí annars hevði eg ikki kent hana. Á hesi fløguni eru fleiri smáar perlur, t.d. herligi sangurin um drongin, sum gekk í haganum og hevði ber í maganum. Ein sangur, sum sameinir eina fitta barnasøgu við tvætlirím, innihaldsskiftið verður undirstrikað av skiftandi rútmu, har vit brádliga fara upp at valsa mitt í haganum.
Hav, hugskot og veruleiki
Ein myrkagráan, slavnan várdag hitti eg Anniku Hoydal í húsunum hjá bróðuri hennara í Hoyvík, her hon býr eitt tíðarskeið meðan nýggja útgávan verður tikin upp í Studio Bloch. Hon er blíð, bjóðar kaffi og ingifersmákøkur, og stákast í køkinum, meðan eg stari út í gjøgnum tey stóru vindeyguni í stovuni og lati framúrskarandi útsýnið taka meg av bóli og til havs. Annika setur seg yvir av mær við rygginum móti Nólsoyarfirði, sum allatíðina broytir lit og lyndi í løgnum samspæli við eygnalitin hjá mínum viðtalsevni. Hon er ein lívligur og stuttligur samrøðufelagi, ið greiðir frá við munninum og við kroppinum, hon tekur í heilum dýran til og flennur hart í kíki, meðan hon kastar høvdið afturá. Eg fái hug at leggja skriviblokkin og bara hugna mær eitt sindur, men eg má samla meg um mínar spurningar – tí um eina løtu fer hon oman á Skálatrøð í Studio Bloch at syngja inn. Eg spyrji fyrst um ta komandi útgávuna og hvaðani hugskotið kom at gera hana.
AH: Fyri hálvum øðrum ári síðani sendi Tórður Jóanesarson mær ein brævbjálva við útvarpssendingum, sum hann hevði gjørt um meg sum tulkara. Og eg lurtaði, eitt sindur bilsin av onkrum, sum eg hevði gloymt. Einaferð sigur hann “hendan sangin gjørdi Annika Hoydal í 1965”. – Ha? hugsaði eg, tað er skjótt 50 ár síðani og so fylli eg eisini 70 tá í 2015. Eg helt tað var eitt gott høvi til at gera ein vørr. Innihaldið á útgávuni Endurljós verður fjølbroytt, nøkur av løgunum eru endurtulkingar av eldri løgum, sum eg ikki haldi vera rætt tulkað av tátíðar tónleikarum og framleiðarum. Eitt lag sum Aldan eigur at endurspegla ta dýpd og kompleksitet, sum er í einari aldu. Ein alda er djúptung og ógvuslig, ikki løtt og trallandi. Í alduni eru mótstreymir og alt møguligt og teksturin er í grundini nógv djúpari enn mann trýr. Men í útgávuni er eingin innihaldslig linja sum so annað enn, at eg havi gjørt øll løgini og Gunnar hevur skrivað allar tekstirnar uttan ein. Hesin, sum víkir frá er síðsta ørindi úr Landið eg bar við mær, sum Sunleif Rasmussen hevur útsett. Eg hugsi tað sum eitt slag av takkarsongi til lívið. Men tað er hart arbeiði at gera eina tónleikaútgávu. Eg havi sitið í hálvtannað ár og roynt at søkja pengar og nú gangi eg og óttist fyri um tað er nóg mikið. Mann brúkar so ómetaliga nógva orku uppá hetta biddaríið, og tað kenst onkursvegna so óverdugt, tað er ikki altíð mann fær vinarligt svar.
KP: Verður talan um eina LP plátu ella fløgu?
AH: Tað, sum eg ætli, er rættiliga ambitiøst, tað er ein LP pláta á føroyskum í einum flottum húsa við eini fløgu á føroyskum og eini fløgu á donskum, og so ætli eg eisini, at ein vøkur bók skal vera partur av verkinum. Listamaðurin Steffan Herrik skal gera permuna, hann ger eitt koparprent við tara sum myndevni. Tari hugtekur meg, hann rørir seg og kann vera bæði lættur og tungur. Hatta við sjónum hevur yvirhøvur stóran týdning í mínum hugaheimi, har tutlar og hendir okkurt alla tíðina, og har eru so nógv ljóð í sjógvi. Eg havi ein afturvendandi dreym, har eg gangi á havsins botni í einum taraskógi og har er gott at vera.
Tónasmíð
KP: Nær byrjaði tú at gera tónleik?
AH: Tað byrjaði í grundini av neyð sum tað so ofta ger. Vit gjørdu fyrst kabarettirnar, síðani sjálva Harkaliðplátuna og tá minnist eg, at vit manglaðu ein sang. Tá gjørdi eg lagið til Dropan og aftaná tað bleiv tað bara soleiðis, at eg gjørdi løg um okkum tørvaði okkurt. Eg spæli eingi instrument og dugi ikki nótar. Onkuntíð siga tónleikarar við meg, at ymiskt av tí, sum eg finni uppá ikki gongur. Eg spyrji hví. Teir siga, at tað gongur ikki upp. Eg sigi, at tað skal vera soleiðis sum eg sigi. Hjá mær byrjar tað altíð við tekstinum. Eg lesi tekstin hart fyri mær sjálvari og so kemur eitt lag fram fyri meg, eg veit ikki hvussu, eg minnist strofur øgiliga væl, tær sita onkursvegna fastar í minninum á mær.
KP: Tú hoyrir sangin fyri tær, fært tú so onkran at skriva niður?
AH: Ja tað geri eg viðhvørt, t.d. í sambandi við útgávuna Dulcinea í 1991, tá fekk eg ein at notera nótar, men eg mátti út til Sunleif Rasmussen, tí har var onkur trupulleiki. Eg hevði brúkt eitt kvæðalag og tað var problematiskt onkursvegna, men Sunleif ornaði tað fyri meg. Viðvíkjandi tekstum, so havi eg til tíðir brúkt tekstir hjá pápa mínum, men tað er fyrst og fremst Gunnar, sum eg havi samstarvað við, tað er jú einastandandi at kunna arbeiða saman við beiggja sínum. Har hevur tú ein persón, sum í stóran mun hevur upplivað tað sama sum tú sjálv, sum hevur búð í Føroyum og í Suðuramerika, har nógv var tað sama, vit búðu við strondina og har var sjógvur og fiskur, tað aldaði og dandaði júst sum heima, men í Suðuramerika lærdu vit nakað um stættarmun - í seinnu húsunum, har vit búðu, lógu børn og svóvu á trappusteininum hjá okkum. Nøkur menniskju vóru óforstáiliga rík meðan onnur einki áttu at eta. Samstarvið hjá mær og Gunnari er merkt av, at vit fyrst práta um hvat innihaldið skal snúgva seg um. Í sambandi við ein sang sum De grå kavalerer, Gráu frensarnir, sum hann eitur á føroyskum og sum verður við á nýggju útgávuni, tosaðu vit um hvussu tað var fyrr í tiðini at koma í dans í Sjónleikarhúsinum. Vit smoygdu okkum óttafulllar niðurundir á ves, menninir stóðu og drukku likamsheitan snaps og vit stóðu hinumegin og pyntaðu okkum í trýssarastíli við fransbreyði í hárinum og so fóru vit ræddar upp á balkongina og tordi ikki niður í salin fyrr enn tað var myrkadansur og eingin sá nakað sum helst. Soleiðis sita vit og práta, eg og Gunnar. Tá vit fóru í gongd við Dulcinea plátuna, tosaðu vit um hetta við at detta av hestinum í tilveruni og síðani seta seg upp aftur og fara sum Don Quixote á Rosinante út í heimin.
Hin æviga Nólsoyggin
KP: Kanst tú greiða frá tilveruni sum listafólk
AH: Hon er sera fjølbroytt, men flestir dagar eru altso púra vanligir. Mær dámar so væl gerandisdagar. Eg havi ymsar mannagongdir, sum eg fylgi fast og kundi ikki droymt um at farið á pall uttan at hitað røddina upp. Eg geri nógv burturúr at venja og yvirhøvur halda apparaturið við líka. Mítt arbeiðið er treytað av, at kroppurin fungerar, so eg gangi til fimleik, sangvenjing osfr.. Eg skal til dømis í studio um eina løtu, og eg havi hitað upp í ein tíma, tað dámar mær best at gera fyri meg sjálva.
KP Um tú hyggur aftur á tað, tú hevur gjørt av musikki er nakar sangur, tú ert serliga errin av?
AH: Yvirhøvur eri eg nokk so errin av øllum, sum eg havi gjørt, men okkurt av tí er betur framleitt enn okkurt annað. Niðri í Studio Bloch skilja teir hvat tað er eg vil.
Og sjálvsagt er tað nýggja útgávan, sum upptekur Anniku Hoydal allarmest og hon er ómetaliga fegin um sínar samstarvsfelagar í Studio Bloch. Gávuríka Kaj Johannesen, sum spælir uppá alt møguligt og hevur gjørt allar útsetingar uttan eina og Jón Mc Birnie, sum spælir bass og hevur oyru sum ein úlvur, sum dugir at lesa niður í tekst, umframt dugnaligir tónleikarar í bólkinum, Jógvan Dahl og Eyðun Mohr Hansen og fleiri góð fólk aftrat; Kim Hansen, Leivur Thomsen, Odd Arne Halaas Tóri Restorff Jacobsen, Michala Petri, Daniel Karl Cassidy. Mitt í øllum ringir telefonin og mítt viðtalsevnið er eina løtu upptikin av at tosa í telefon, tað man vera onkur úr studio: “Eg eri eitt sindur seinkað, tí Kinna er í ferð við at spyrja garnarnar úr mær. Skal eg bara koma ein tíma ov seint? Ókey!”. Hon leggur flennandi telefonina á borðið, jú hatta var Kaj og okkurt um eina bók um, at sildin svevur við høvdinum niðureftir og mitt í øllum stendur alt Studio Bloch ljóslivandi fyri mær. Annika Hoydal persónger allar mennirnar handan knøttarnar og seg sjálva inni í upptøkurúminum, so at eingin ivi er um hvør er hvør. Eingin kann heldur ivast í, at Annika Hoydal er uppglødd og findarglað um ta nýggju útgávuna. – “Tað er so ómetaliga sjáldsamt við tónleikarum, sum lesa niður í tekst á tann hátt, sum hesir og sum fanga hundrað prosent hvat tað er, eg havi hugsað við mínum løgum”
KP: Tú hevur búð niðri í eini fjøruti ár, og hevur verið útiseti stóran part av lívinum, hava Føroyar framhaldandi nakran týdning fyri teg?
AH: Føroyar hava sjálvandi týdning. Eg havi í eini fimtan ár verið eitt slag av ferðaleiðara um summarið, eg sigi ferðafólkum frá um føroyska mentan og lesi upp ymiskt og tað dámar mær sera væl. Eg havi yvirhøvur verið nógv í Føroyum, so kontaktin við heimlandið hevur verið her alla tíðina. Mann er tað, sum mann kennir seg sum, fólk siga við meg, at eg eri blivin donsk. Eg sigi nei, Danmark er fínt, men innast inni eri eg føroysk og útsýnið yvir á Nólsoynna er fullkomiliga grundleggjandi í mínum hugaheimi. Nólsoyggin er inni í mær líka mikið hvar eg eri.
Annika Hoydal kveitir kerliga yvir á ta mjáu, gráu oynna og peikar og vísir mær hvussu vakurt ljósið í somu løtu fangar ein russiskan trolara á fjørðinum – men nú er klokkan blivin heldur nógv og tíð er at fara aftur í studio.
