Ny Carlsbergfondet stuðlar Listasavni Føroya við stórari upphædd til listainnkeyp
/
Ny Carlsbergfondet hevur valt at stuðla Listasavni Føroya við eini góðari millión til listainnkeyp. Átta listaverk eftir Sigrun Gunnarsdóttur, Edward Fuglø, Aldu Mohr Eyðunardóttur, Astri Luihn, Brand Patursson, Súsan í Jákupsstovu og Titu Vinther verða nú partur av savninum. Ny Carlsbergfondet í Danmark stuðlar Listasavni Føroya við eini góðari millión til listainnkeyp.
Karina Lykke Grand, stjóri er takksom fyri stuðulin:
“Vit eru ótrúliga glað fyri, at Ny Carlsbergfondet velur at játta eina so stóra upphædd til at keypa føroyska list. Tað er av stórum týdningi, at Listasavn Føroya leypandi kann leggja nýggj høvuðsverk aftur at samlingini og á henda hátt vísa tað besta av føroyskari list. Stuðulin fer til at keypa stór, týdningarmikil verk, ið øll eru rættiliga nýggj – tey eru frá 2006 til 2022. Fjølbroyttu verkini eru við til at styrkja samlingina og vísa fleiri rák innan føroyska list.”
Seks av verkunum kunnu longu nú upplivast á Listasavni Føroya. Savnið er opið týsdag til sunnudag frá kl. 13-16. Frá 1. mai er opið hvønn dag frá kl. 11-17.
Lív og Claus í Steinprenti
/
Mikukvøldið 6.apríl klokkan 19 verður yrkingaupplestur í Steinprenti har høvið eisini verður at síggja feskastu prentini við orðum og myndum, sum eru framleidd har seinastu vikuna. Hesa tíðina hevur Steinprent verið karmur kring kring eitt samstarv millum føroyska yrkjaran, Lív Mariu Róadóttir Jæger og danska yrkjaran og myndlistamannin, Claus Carstensen.
Claus Carstensen hevur tikið lut á mongum føroyskum listaframsýningum, eins og hann í mong ár hevur samstarvað við Steinprent og við føroysk listafólk og yrkjarar. Síðsta mikudag hevði hann fyrilestur fyri næmingunum á Útbúgvingini í Listaligum Arbeiði. Hann var í síni tíð partur av ættarliðnum av donskum listafólkum, sum í 1980 árunum enduruppdagaðu málaríið, men debuteraði sum yrkjari longu í 1975. Árini 1993-2002 var hann professari á Kunstakademinum í Keypmannahavn. Myndirnar hjá Carstensen hava eitt ekspressivt og ógvusligt brá, samstundis sum tær eru fleirtýðugar við fleiri møguligum fatanarfláum. Eitt afturvendandi evni snýr seg um fatanina av tilveru og deyða, at menniskjað er tilvitað um deyðan, meðan djórið sær eitt opið og tíðarleyst landslag fyri sær, har tað ikki er nakað áðrenn ella aftaná.
Í mun til ekspressivu málningarnar hjá Claus hava yrkingarnar hjá Lív ein meira sáttligan dám – eisini nú tær eru skrivaðar sum notat á stein. Kortini tykist hennara poetiski heimur spentur á tamb yvir um filosofiskar dýpdir í hugsanum um lív, deyða og listaliga skapan. Lív debuteraði í 2014 við “Mítt navn skrivað við hondskrift” og í fjør varð hennara yrkingasavn “Eg skrivi á vátt pappír” í uppskoti at vinna norðurlendsku bókmentavirðislønina. Í hesum savni fylgir hon sporunum frá einum sorgarleiki í fortíðini. Verkini hjá báðum listafólkum hava okkurt til felags í júst hesi konfronterandi kanningini av farslóðum úr fortíðini, sum er kensluborin, men eisini greinandi og skipað.
I begyndelsen var ordet og ordet var billede
Lív Maria Róadóttir Jæger og Claus Carstensen í Steinprent.
Onsdag aften 6.april klokken 19.00 er der digtoplæsning i Steinprent. Den sidste uge har den færøske digter, Lív Maria Róadóttir Jæger og den danske digter og billedkunstner, Claus Carstensen arbejdet i Steinprent.
Claus Carstensen har deltaget i mange færøske kunstudstillinger, ligesom han i mange år har samarbejdet med Steinprent og med færøske billedkunstnere og digtere. Han var en del af generationen af danske billedkunstnere, som i firserne genopdagede maleriet, men debuterede allerede som digter i 1975. Fra 1993-2002 var han professor på det kongelige kunstakademi i København. Carstensens billeder har et ekspressivt, råt og voldsomt udtryk samtidig som de ofte er flertydige med vekslende fortolkningsmuligheder og forbindelser. Et af de emner, han kredser omkring, er forskellen mellem menneskers og dyrs dødsbevidsthed. Lív Maria Róadóttir Jægers digte kan i udgangspunktet forekomme stilfærdige i forhold til Carstensens visuelle udtryk, men hendes poetiske univers er bemærkelsesværdigt - spændt til bristepunktet af overvejelser og registreringer angående tilværelse og kunstnerisk skabelse. Lív debuterede i 2014 med “Mit navn skrevet med håndskrift” og i fjor var hendes digtsamling ”Jeg skriver på vådt papir” indstillet til Nordisk Råds litteraturpris. I den bog følger hun sporene fra en virkelig tragedie i hendes egen families fortid. I den på én gang følsomme, men også analytiske og systematiske tilgang i konfrontationen med fortidens spor har de to kunstnere, Lív Maria Róadóttir Jæger og Claus Carstensen noget til fælles.
Velkommen til oplæsning i Steinprent, hvor der også er mulighed for at se de spritnye litografier.
Litir í list
/
Myrkt og grátt, men vár og fríggjadagur og góð list: Hansina Iversen í Víngarðinum, Hanni Bjartalíð í Steinprenti og Arnold Vegghamar í Gallarí Havnará.
Myndaheimurin hjá Hansinu Iversen er sera sansaligur og verður alsamt meira maksimalur - eisini tá mann hugsar, at nú ber ikki til at fáa inn fleiri litir og skap á myndaflaturnar. - Hansina fær tað til at bera til. Her er háspenningur á løriftinum, ið gerst leikpallur hjá litum og strokum, sum bylgja á myndaflatuni og skapa fjølbroyttar fláir. Ljósið kemur aftanífrá og tendrar ljós og myrkur og eina kenslu av, at nú kann alt henda. Hansina Iversen er málari við stórum M, men hevur eisini eitt serstakt litografiskt myndamál, har hon við innliti og royndum gagnnýtir litografiska háttalagið við fleirlittum løgum og laveringum, ið skapa eitt hugtakandi myndarúm. Framsýningin hjá Hansinu Iversen í Víngarðinum varar til 12 mai.
Myndamálið hjá Hanna Bjartalíð kann tykjast naivt ella góðvarið, men hevur ongantíð verið tað. Tvørturímóti er hesin listamaðurin serstakliga tilvitaður um sítt úttrykk, sítt tilfar og vísir allar listaligar snildur í listaverkum, ið bert við allarfyrsta eygnabrá tykjast vandaleys og vøkur. Soleiðis eru tey skapað. Ivaleys. Halda vit. Avmarkaða støddin av hansara verkum skapar tryggleika hjá áskoðaranum, sum torir at nærkast teimum, so vit standa heilt tætt við nøsini í myndarúminum og hyggja. Pastellitir komponeraðir í yndisligari heild geva okkum eina kenslu av fullkomnari harmoni, okkurt er stuttligt, vakurt, fitt, herligt og dukkuhúskendu smálutirnir sipa somuleiðis til eina óttaleysa barnaverð, sum mann eina løtu kann njóta og hugsa afturá. Men so kemur hann sníkjandi – tómleikin, tað krakeleraða, imperfektiónin, skeivleikin, tað slitna, tað løgna, tað ókenda í tí kenda og har standa vit við nøsini upp móti Das unheimliche. Sprota vit týska orðið unheimlich, merkir tað okkurt óhugnaligt, óunniligt, ófrættakent og dapurt. Hugtakið er eisini heitið á eini ritroynd hjá Sigmund Freud frá 1919, har hann grundar yvir tað heimliga í tí óheimliga og øvugt við støði í eini etymologiskari og leksikalskari kanning av orðunum heimlich og unheimlich. Freud ger vart við, at orðini í roynd og veru ikki hava øvugta merking og at unheimlich er smíðað av tí heimliga møguliga av tí, at størsti óhugnin kann finnast tryggasta umhvørvi. Hugtakið er sostatt grundleggjandi komplekst eins og vit menniskju eru tað og tað sama eru verkini hjá Hanna Bjartalíð, tí tey eru jú sjáldsama vøkur og væl komponerað eins og gamlar vanitasmyndir við kyrrlutauppsetingum og listaverkum í listaverkinum og hópin av tulkingarmøguleikum millum tað formliga og allar assosiatiónirnar, sum myndast í huganum. Verkini eru scenografiir, ið skapa søgur og eru opin fyri øllum søgum, vit áskoðarar leggja í tey. Og av tí, at tey eru fleirtýðug og fjølbroytt bæði formliga og innihaldsliga, halda hesi verkini fram við at mana fram nýggjar søgur í huga okkara. - Framsýningin hjá Hanna Bjartalíð í Steinprenti endar 13.apríl
Arnold Vegghamar byrjaði at mála longu í 50´unum og hann var við á Ólavsøkuframsýningini í 1957. Vegghamar var ein av næmingunum á navnframa Listaskeiðnum, sum Ingálvur av Reyni, Jack Kampmann og Janus Kamban skipaðu fyri á vetri 1958-59. Sum kunnugt hevur Arnold Vegghamar arbeitt sum gullsmiður, hann er sjálvlærdur listamaður, ið seinastu mongu árini hevur málað burturav sum yrkislistamaður. Stóra framsýningin, sum var í Listasavni Føroya í 2010 var lutvíst afturlítandi og har sást menningin hjá Arnold Vegghamar frá naturalistiskum, impressionistiskum og koloristiskum pointillistisku landsløgum til teir sera einføldu, næstan primitivistisku málningarnir, sum hann hevur málað hesi seinnu árini. Og nú vit eru inni á ismunum, so tekur stílurin í myndunum hjá Vegghamar støði í ekspressionismu og naivismu. Tað er ikki upplýst nær framsýningin endar, men har er opið í dag, fríggjadag 25.mars frá klokkan 16.
RAVLITT - elektroniskur tónleikur og list í Havn
/
Komandi vikuskifti, frí 18. og ley 19. mars, verður Ravlitt í Perluni við elektroniskum framførslum og installatiónum. Bæði kvøld byrja kl 22. Kostnaður er 100kr hvørt kvøld, og atgongumerki fáast við dyrnar.
Tíðindaskriv
Ravlitt er ein platformur fyri elektroniskan tónleik í breiðari merking. Bæði tann elektroniska tónleikin, ið fokuserar uppá at dansa, men eisini tann, sum fokuserar uppá at sansa. Ravlitt savnar alt tað stuttliga og tað skeiva, og tað perifirera kemur í fokus.
Fríggjakvøldið verður presenterað av 'Órógv', hvørs “mál er at forstýra og skelka status quo, at svimja ímóti streyminum og flyta mørkini. Kom við okkum og uppliv tað dissonanta og tað ekstrema, tað sjálsama og tað yvirjarðliga.”
Skrá fríggjakvøld:
hzd
Strident
James Blames
Muxes
Leygarkvøldið verður ein breið samanseting av framførslum úr Ravlitt repertoirinum. Frá heitum Elektronika til Acid Techno til eksperimenterandi cello og vokal – og víðari.
Skrá leygarkvøld:
Katros:
Ein elektroniskt eksperimenterandi duo. Rosanna Lorenzen og Anna Katrin Egilstrøð. Manipulering av realljóði við cello og vokali. Sjónbandalist afturvið.
Jens L. Thomsen:
Við sjónbandalist eftir Kirstin Helgadóttir.
Hús:
Huglagsríkur og ambientur tónleikur, sum dyrkar klang, tekst og umhvarv eins nógv og laglinjur og tað melodiøsa. Við sjónbandalist eftir Høgna Egholm.
Playmo:
Eitt live sett av Dub og Acid Techno.
Visuellar installatiónir
Vikuskiftið bjóðar uppá visuellar installatónir av ymsum slag. Sumt fyri seg, sumt saman við tónleikaframførslum.
randur Patursson brúkar til dømis náttúruna sum motiv og speglingar sum høvuðsúttrykk til video. Ljóðið er í fyri tað mesta úr vatni‚ men eisini úr øðrum úr náttúruni‚ sum er harðliga telduviðgjørd.
Installatiónirnar hjá Brandi eru bæði fyri seg og saman við tónleikaframførslum.
Kirstin Helgadóttir leggur myndir til tónleikaframførsluna hjá Jens L. Thomsen. Hon brúkar myndatilfar úr Krígssavninum og skapar eina livandi sýning, har hon m.a nevnir franska multimedia listamannin Chris Marker sum íblástur.
Villiam Soo arbeiðir við ljósinnstallatión, og Høgni Egholm ger sjónbandalist til eitt nú tónleikaframførsluna hjá Hús.
Ravlitt er eitt samstarv millum listafólk, ið eru búsitandi í Føroyum, og sum arbeiða innan áðurnevndu listagreinar.
Við framførslum, verkstovum og øðrum átøkum miðar Ravlitt eftir at skapa eitt umhvørvi fyri elektroniska list í Føroyum og ein pall, har elektroniskur tónleikur og list kann sýnast fram og mennast.
Ravlitt er stuðlað av Koda Kultur.
Brandur Patursson
FERÐASTØÐUR - bókaframløga í Listasavni Føroya
/
Hósdagin 17.mars klokkan 16.30 verður nýggja bókin hjá Julie Sass løgd fram í Listasavni Føroya. Karina Lykke Grand, stjóri, bjóðar vælkomin og Julie greiðir frá bókini, sum hon sjálv hevur sniðgivið. Eisini fara listafólkini, Hansina Iversen og Jón Sonni Jensen at lesa brot upp og eftir hetta fer Julie Sass at signera bøkur. Nakrar av tekningunum í bókini, verða at síggja í móttøkuni í Listasavninum. FERÐASTØÐUR er eitt framhald av listafólkabókini Black Fog Rising, ið varð prentað í Steinprenti í 2019 og kortini er nýggja bókaútgávan væl øðrvísi. At ganga í náttúruni er ein verulig passión hjá donsku listakvinnuni og myndar hetta eitt høvuðsspor í bókini FERÐASTØÐUR/ VANDRETILSTANDE/ A STATE OF WANDERING. Talan er kortini ikki um nakra ferðabók, ið byrjar her, endar har og annars fylgir einari ávísari kronologiskari ella topografiskari gongd. Teir 40 tekstirnir eru sostatt meira poetiskir og abstraktir… (- úr grein í komandi Dimmalætting).
Hanni Bjartalíð - vernissage
/
Fitt av fólki var møtt til upplating av framsýningini í Steinprenti við nýggjum verkum hjá Hanna Bjartalíð. Listamaðurin hevur sínar góðu samlarar, so har var bíðirøð í fyrstani hjá fólkum at ogna sær verk.
Summi verk eru eins og smá tableau, pallsetingar ella dukkuhús við trídimensjonalum figurum, sum eru sett inn í eitt rúm, ein kassa, sum verður hongdur upp á veggin. Listaverkini tykjast ómetaliga einføld og avklárað og eru tað, tey eru. Tað er bara, tá mann skal seta orð á verkini og lýsa hvat tey eru og gera, at mann varnast hvussu komplekst og fjølbroytt og øðrvísi tey eru – á tremur av mótsetningum, so stuttlig, at tú brestur í sjóheitan grát, so fitt og hugnalig, at tað rennur tær kalt niður eftir rygginum, so vakurt, at tað er til at fáa nervasamanbrot av. Myndamálið hjá Hanna Bjartalíð kann tykjast naivt ella góðvarið, men hevur ongantíð verið tað. Tvørturímóti er hesin listamaðurin serstakliga tilvitaður um sítt úttrykk, sítt tilfar og vísir allar listaligar snildur í listaverkum, ið bert við allarfyrsta eygnabrá tykjast vandaleys og vøkur. Soleiðis eru tey skapað. Ivaleys. Halda vit. Avmarkaða støddin av hansara verkum skapar tryggleika hjá áskoðaranum, sum torir at nærkast teimum, so vit standa heilt tætt við nøsini í myndarúminum og hyggja. Pastellitir komponeraðir í yndisligari heild geva okkum eina kenslu av fullkomnari harmoni, okkurt er stuttligt, vakurt, fitt, herligt og dukkuhúskendu smálutirnir sipa somuleiðis til eina óttaleysa barnaverð, sum mann eina løtu kann njóta og hugsa afturá. Men so kemur hann sníkjandi – tómleikin, tað krakeleraða, imperfektiónin, skeivleikin, tað slitna, tað løgna, tað ókenda í tí kenda og har standa vit við nøsini upp móti Das unheimliche. Sprota vit týska orðið unheimlich, merkir tað okkurt óhugnaligt, óunniligt, ófrættakent og dapurt. Hugtakið er eisini heitið á eini ritroynd hjá Sigmund Freud frá 1919, har hann grundar yvir tað heimliga í tí óheimliga og øvugt við støði í eini etymologiskari og leksikalskari kanning av orðunum heimlich og unheimlich. Freud ger vart við, at orðini í roynd og veru ikki hava øvugta merking og at unheimlich er smíðað av tí heimliga møguliga av tí, at størsti óhugnin kann finnast tryggasta umhvørvi. Hugtakið er sostatt grundleggjandi komplekst eins og vit menniskju eru tað og tað sama eru verkini hjá Hanna Bjartalíð, tí tey eru jú sjáldsama vøkur og væl komponerað eins og gamlar vanitasmyndir við kyrrlutauppsetingum og listaverkum í listaverkinum og hópin av tulkingarmøguleikum millum tað formliga og allar assosiatiónirnar, sum myndast í huganum. Verkini eru scenografiir, ið skapa søgur og eru opin fyri øllum søgum, vit áskoðarar leggja í tey. Og av tí, at tey eru fleirtýðug og fjølbroytt bæði formliga og innihaldsliga, halda hesi verkini fram við at mana fram nýggjar søgur í huga okkara. - Framsýningin endar 13.apríl
Beauty is in Your Mind - Hansina Iversen sýnir fram í Víngarðinum
/
Har er stórfingið drama, glitrandi ljós, men eisini lýsandi myrkur og vakurleiki í nýggju verkunum hjá Hansinu Iversen. Á grækarismessu, leygardagin 12. mars klokkan 16 letur hon upp framsýningina Beauty is in Your Mind við málningum og steinprentum í Víngarðinum í Tróndargøtu 31. Heitið er eitt sitat frá listakvinnuni, Agnes Martin, hvørs verk og tankar um list inspirera Hansinu Iversen. Sitatið er knýtt at eini hending, tá ein smágenta gjørdist hugtikin av eini rósu inni hjá Agnes Martin. Listakvinnan spurdi gentuna um hon helt rósuna vera vakra. -Ja, svaraði gentan, rósan er vøkur. Síðan tók Agnes Martin rósuna og helt henni aftan fyri ryggin og spurdi síðan gentuna uppaftur, um hon enn helt rósuna vera vakra – Ja, svaraði gentan, rósan er enn vøkur. – ”Skilir tú”, segði listakvinnan við smágentuna; ”vakurleikin er ikki í rósuni, vakurleikin er í tínum sinni”.
Hansina hevur síðstu tveir mánaðarnar framsýnt saman við øðrum listafólkum í Paris og tað eru ikki hissini skoðsmál, hon hevur fingið í fronskum ummælum, har hennara málningar verða skýrdir endaleysar ljóskeldur, ið samantvinna bæði vísdóm og náði. Nýggjastu málningarnir hjá Hansinu Iversen eru øðrvísi enn teir, hon framsýndi í Paris – samanhangur hómast, tó at myndirnar so líðandi broytast. Enn málar hon nonfigurativar málningar, sum eru myndaðir av organiskum skapum og strokum. Ljósið skínur í litunum og skyggir í hvíta løriftinum, sum hómast gjøgnum løgini av litum. Hesi verkini tykjast ógvuliga sansalig og likamlig – eisini í mun til dynamisku penslastrokini, ið eins og ítøkilig spor lýsa rørslurnar hjá listakvinnuni, tá hon arbeiðir. Umframt dynamisku ferðina í penslastrokunum eru málningarnir gjølliga komponeraðir í fleiri løgum við meira og minni gjøgnumskygdum litskapum og meira og minni intensum litum, sum geva eina kenslu av ævigari rørslu. Hansina Iversen er málari við stórum M, men hevur eisini eitt serstakt litografiskt myndamál, har hon við innliti og royndum gagnnýtir litografiska háttalagið við fleirlittum løgum og laveringum, ið skapa eitt hugtakandi myndarúm.
Myndaheimurin hjá Hansinu Iversen er sera sansaligur og verður alsamt meira maksimalur - eisini tá mann hugsar, at nú ber ikki til at fáa inn fleiri litir og skap á myndaflaturnar. - Hansina fær tað til at bera til. Her er háspenningur á løriftinum, ið gerst leikpallur hjá litum og strokum, sum bylgja á myndaflatuni og skapa fjølbroyttar fláir. Ljósið kemur aftanífrá og tendrar ljós og myrkur og eina kenslu av, at nú kann alt henda. Framsýningin hjá Hansinu Iversen letur upp klokkan 16 12.mars 2022.
DAS UNHEIMLICHE – nýggj verk hjá Hanna Bjartalíð í Steinprenti
/
Fríggjadagin 11.mars klokkan 16 letur framsýning við nýggjum verkum hjá Hanna Bjartalíð upp í Steinprenti. Listamannin kenna vit sum ein av okkara bestu og mest produktivu og tað er ein sonn fragd at fylgja við hesum lívsverkinum og síggja hvussu listamaðurin støðugt endurnýggjar sína list, hvussu nýggjar greinar leggja seg aftrat meginbulinum á einum av týdningarmestu listaavrikum í føroyskari myndlist. Summi verk eru eins og smá tableau, pallsetingar ella dukkuhús við trídimensjonalum figurum, sum eru sett inn í eitt rúm, ein kassa, sum verður hongdur upp á veggin. Listaverkini tykjast ómetaliga einføld og avklárað og eru tað, tey eru. Tað er bara, tá mann skal seta orð á verkini og lýsa hvat tey eru og gera, at mann varnast hvussu komplekst og fjølbroytt og øðrvísi tey eru – á tremur av mótsetningum, so stuttlig, at tú brestur í sjóheitan grát, so fitt og hugnalig, at tað rennur tær kalt niður eftir rygginum, so vakurt, at tað er til at fáa nervasamanbrot av. Myndamálið hjá Hanna Bjartalíð kann tykjast naivt ella góðvarið, men hevur ongantíð verið tað. Tvørturímóti er hesin listamaðurin serstakliga tilvitaður um sítt úttrykk, sítt tilfar og vísir allar listaligar snildur í listaverkum, ið bert við allarfyrsta eygnabrá tykjast vandaleys og vøkur. Soleiðis eru tey skapað. Ivaleys. Halda vit. Avmarkaða støddin av hansara verkum skapar tryggleika hjá áskoðaranum, sum torir at nærkast teimum, so vit standa heilt tætt við nøsini í myndarúminum og hyggja. Pastellitir komponeraðir í yndisligari heild geva okkum eina kenslu av fullkomnari harmoni, okkurt er stuttligt, vakurt, fitt, herligt og dukkuhúskendu smálutirnir sipa somuleiðis til eina óttaleysa barnaverð, sum mann eina løtu kann njóta og hugsa afturá. Men so kemur hann sníkjandi – tómleikin, tað krakeleraða, imperfektiónin, skeivleikin, tað slitna, tað løgna, tað ókenda í tí kenda og har standa vit við nøsini upp móti Das unheimliche.
Sprota vit týska orðið unheimlich, merkir tað okkurt óhugnaligt, óunniligt, ófrættakent og dapurt. Hugtakið er eisini heitið á eini ritroynd hjá Sigmund Freud frá 1919, har hann grundar yvir tað heimliga í tí óheimliga og øvugt við støði í eini etymologiskari og leksikalskari kanning av orðunum heimlich og unheimlich. Freud ger vart við, at orðini í roynd og veru ikki hava øvugta merking og at unheimlich er smíðað av tí heimliga møguliga av tí, at størsti óhugnin kann finnast tryggasta umhvørvi. Hugtakið er sostatt grundleggjandi komplekst eins og vit menniskju eru tað og tað sama eru verkini hjá Hanna Bjartalíð, tí tey eru jú sjáldsama vøkur og væl komponerað eins og gamlar vanitasmyndir við kyrrlutauppsetingum og listaverkum í listaverkinum og hópin av tulkingarmøguleikum millum tað formliga og allar assosiatiónirnar, sum myndast í huganum. Verkini eru scenografiir, ið skapa søgur og eru opin fyri øllum søgum, vit áskoðarar leggja í tey. Og av tí, at tey eru fleirtýðug og fjølbroytt bæði formliga og innihaldsliga, halda hesi verkini fram við at mana fram nýggjar søgur í huga okkara.
Kinna Poulsen
Virtuelt bókaprát við Randi Ward og Kim Simonsen
/
26.februar skipaði Scandinavia House í New York fyri virtuellum bókapráti við tey bæði, yrkjaran Kim Simonsen og týðaran, Randi Ward í sambandi við, at síðstnevnda vann Nadia Christensen virðislønina í týðarakapping hjá American Scandinavian Foundation fyri sína týðing av yrkingasavninum Hvat hjálpir einum menniskja at vakna hesumegin hetta áratúsundið hjá Kim Simonsen. Ivan Niclasen er mediator. Virðislønin verður latin eina ferð um árið. Í grundgeving fyri virðislønini verður Randi róst fyri sín málsliga stíl og evni at raka tað einfalda og tilfarsliga í upprunayrkingunum. Prátið kann hoyrast her:
Randi Ward is a poet, translator, lyricist, and photographer from Belleville, West Virginia. She earned her MA in Cultural Studies from the University of the Faroe Islands and has twice won the American-Scandinavian Foundation’s Nadia Christensen Prize. Her work has appeared in Asymptote, Beloit Poetry Journal, Words Without Borders, World Literature Today and also been featured on Folk Radio UK, NPR, and PBS NewsHour. Ward’s translations, writing, and photography are used in high school and university classrooms throughout the United States and abroad. She is a recipient of Shepherd University’s Appalachian Photography Award, and Cornell University Library established the Randi Ward Collection in its Division of Rare and Manuscript Collections in 2015. For more information, visit https://randiward.com/
Kim Simonsen is a Faroese writer from the village of Strendur on Eysturoy. He completed his PhD in 2012 at the University of Roskilde and has authored seven books as well as numerous essays and academic articles. He is the founder and managing editor of Forlagið Eksil, a Faroese press that has published over 20 titles. In 2014, Simonsen won the M.A. Jacobsen Literature Award for his poetry collection Hvat hjálpir einum menniskja at vakna ein morgun hesumegin hetta áratúsundið (What good does it do for a person to wake up one morning this side of the new millennium, 2013). Simonsen has been a visiting scholar at Columbia University and Stanford University, an associate professor at The University of Bergen, and is now a member of The University of Amsterdam’s faculty. He also currently teaches creative writing courses at The University of the Faroe Islands and recently curated the Faroese art and literary festival, Always Coming Home.
Sólgarðurin í uppskoti til norðurlendsku bókmentavirðislønina
/
Tað fína yrkingasavnið hjá Beini Bergsson, Sólgarðurin er føroyska uppskotið at vinna bókmentavirðisløn norðurlandaráðsins. Yrkjarin, Beinir Bergsson debuteraði longu sum tjúgu ára gamal í 2017 við yrkingasavninum Tann lítli drongurin og beinagrindin, sum hann fekk EBBU-virðislønina fyri. Sólgarðurin er eitt bragd og eitt roysni í sjálvum sær bara orsakað av stóra dirvinum, tað krevur at geva út homoerotiskar yrkingar. Men savnið er áhugavert eisini út yvir hetta m.a. orsakað av hvussu væl tað hongur saman fagurfrøðiliga og innihaldsliga. Sólgarðurin er staddur í minninum hjá einum yrkjaraegi, sum eitt nú minnist ommu sína í urtagarðinum. Samstundis er Sólgarðurin eitt gróðrarmikið paradís við hópin av sansaligum blómum og erotikki millum menn. Tað kynsliga verður lýst rættiliga beinleiðis uttan abstraktión, men lesarin ørkymlast kortini og missur fótafesti saman við yrkjaraegnum, tá perspektivið verður so mikið tætt inn til húð, blómubløð og mold, at vit missa tað visuella yvirlitið. Kropparnir verða eins og blindar, lívrunnar verur uttan onnur endamál enn lívið í sjálvum sær. Kynslívið verður lýst sum lívfrøði, kroppurin er sum blómubløð og hárið verður hoyggj. Ætt eftir ætt søkkur undir mold, men har er lív í moldini í øllum skordýrunum, sum skríða og flúgva í Sólgarðinum og ein longsul eftir at náttúrunnar ringrás kann skapa lív eisini eftir deyðan:
Eg fann ein leyk
í tíni mold í morgun
klipti
blómurnar
í mínum hári
plantaði tær
við tína grøv
vóni
at nýggju røturnar
festa búgv
at vit kunnu skapa
eitt nýtt samband
https://www.norden.org/da/nominee/beinir-bergsson
Tilnevndar bøkur:
Danmark
Om udregning af rumfang (I, II og III) af Solvej Balle. Roman. Pelagraf, 2020-2…
Adam i Paradis af Rakel Haslund-Gjerrild. Roman. Lindhardt & Ringhof. 2021.
Finnland
Eunukki af Kristina Carlson. Roman. Otava, 2020.
Röda rummet af Kaj Korkea-aho. Roman. Forlaget M, 2021.
Føroyar
Sólgarðurin af Beinir Bergsson. Digte. Forlagið Eksil, 2021.
Grønland
Arkhticós Dolorôs af Jessie Kleemann. Digte. Forlaget Arena, 2021.
Ísland
Truflunin af Steinar Bragi. Roman. Forlagið, 2020.
Aprílsólarkuldi afElísabet Jökulsdóttir. Roman. Forlagið, 2020.
Noreg
Dette er G af Inghill Johansen. Roman. Forlaget Oktober, 2021.
Jente, 1983 afLinn Ullmann. Roman. Forlaget Oktober, 2021.
Samiska økið
Beaivváš mánát af Mary Ailonieida Sombán Mari. Digte. Mondo Books 2020.
Svøríki
Löpa varg af Kerstin Ekman. Roman. Albert Bonniers Förlag, 2021.
Den dagen den sorgen af Jesper Larsson. Roman. Nirstedt/litteratur, 2021.
Áland
Hem af Karin Erlandsson. Roman. Schildts & Söderströms og Bokförlaget Forum, 2…
Mentanargrunnurin latið starvslønir og íverksetanarstuðul
/
Aftur í ár hevur Mentanargrunnur Landsins investerað í nakrar listarligar og mentanarligar verkætlanir. Í brævi frá grunninum stendur, at hann fekk nógvar dygdargóðar umsóknir í ár, og sera torført hevur verið at taka dagar ímillum innkomnu umsóknirnar: Grunnurin fekk 118 umsóknir, og søkt var um knappar 33,5 mio. kr. Grunnurin lat í ár slakar 3,5 mio kr. til starvslønir og íverksetanarstuðul. Í hesum umfari fingu 38 umsøkjarar starvsløn, og fýra fingu íverksetanarstuðul. Nevndin hevur á fundi tann 28. januar 2022 avgjørt at veita starvsløn til hesar umsøkjarar:
1 ár:
Kinnu Poulsen (bókmentir og myndlist)
6 mánaðir:
Kim Simonsen (bókmentir)
Fimm umsøkjarar fingu 4 mánaðir, tíggju fingu 3 mánaðir, átjan fingu 2 mánaðir og tríggir fingu 1 mánað.
Tilsamans vóru 107 mánaðir veittir sum starvsløn fyri 2022.
Hesi fingu starvsløn í 2022:
Andrea Joensen 1 mánað
Annfinnur Heinesen 2 mánaðir
Anton Petersen 4 mánaðir
Bartal Augustinussen 4 mánaðir
Beinir Bergsson 2 mánaðir
Birita Adela Davidsen 2 mánaðir
Bruno M. Eysturstein 2 mánaðir
Dan Helgi H. í Gong 2 mánaðir
Dánjal D. Á Neystabø 3 mánaðir
Durita Dahl Andreassen 2 mánaðir
Edvard Sofus Olsen 2 mánaðir
Elin á Rógvu 4 mánaðir
Fríða M. Brekku 3 mánaðir
Gudmund Helmsdal 4 mánaðir
Jon Hansen 2 mánaðir
Katrin Joensen-Næs 2 mánaðir
Kim Simonsen 6 mánaðir
Kinna Poulsen 12 mánaðir
Knút Olsen 1 mánað
Lasse Thorning Jæger 2 mánaðir
Lena Nicolajsen 3 mánaðir
Maria Tórgarð 4 mánaðir
Mariann Hansen 2 mánaðir
Niclas Johannesen 3 mánaðir
Oddfríður Marni Rasmussen 2 mánaðir
Olaf H. Johannessen 3 mánaðir
Ólavur Sverri T. Thorsteinsson 2 mánaðir
Ole Wich 3 mánaðir
Páll Oddur Rubeksen 3 mánaðir
Pauli Nielsen 2 mánaðir
Rannvá G. Niclasen 3 mánaðir
Rannvá Holm Mortensen 2 mánaðir
Rúni Brattaberg 1 mánað
Sissal Kristiansen 3 mánaðir
Tórður Johannesarsson 2 mánaðir
Trygvi Danielsen 3 mánaðir
Turið Sigurðardóttir 2 mánaðir
Vár Bech Árting 2 mánaðir
Tá starvslønir verða latnar, tekur nevndin støði í upplýsingum í sjálvari umsóknini og ásetingum í kunngerð nr. 109 §4, ið siga:
Endamálið við starvslønunum er at geva listafólkum og øðrum, ið takast við mentanarligt virksemi, arbeiðsnáðir í eitt ávíst tíðarskeið at starvast burturav við listarligum ella øðrum mentanarligum arbeiði.
Stk. 2. Starvsløn verður latin umsøkjara við støði í verkevni ella verkætlan, sum lýkur krøvini í § 1 í løgtingslógini og eftir nevndarinnar meting av listarligum ella fakligum dygdareyðkennum.
Grunnurin fekk 15 umsóknir um íverksetanarstuðul. Hesin stuðul skal lætta um hjá evnaríkum listafólkum at koma víðari við sínum skapandi listaarbeiði. Stuðulin er 75.000 kr. og kann bert latast sama umsøkjara tvær ferðir.
Nevndin hevur gjørt av, at lata hesum umsøkjarum íverksetanarstuðul:
Fríða Djurhuus (tónlist)
Per Ingvaldi Højgaard Petersen (tónlist)
Jenný Kragesteen (pallist)
Jan Rúna Poulsen (tónlist)
Eitt sindur um heiður og virðing
/
Fotomyndir frá upptøkum hjá kvf
Mentanarvirðislønirnar í baksýni
-Hetta er størsti heiður, eg havi fingið! Á leið soleiðis orðaði sjónleikarin, Olaf Johannessen seg í síni serstøku takkarøðu, tá hann fekk Mentanarvirðisløn Landsins á hátíðarhaldi í SALT á Drelnesi 19.januar í ár. Sjálvt um upphæddirnar á Mentanarvirðislønunum hvørki eru prístalsreguleraðar ella á nakran annan hátt hækkaðar í mong harrans ár, er eingin ivi um, at hesar virðislønir framvegis eru til stóran heiður hjá móttakarunum, sum umframt Olaf vóru Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir, ið fingu Heiðursgávu landsins og Martin Joensen, sum fekk Serstøku virðisløn landsins. Júst hetta við heiðrinum er grundleggjandi partur av Mentanarvirðislønunum, sum á hvørjum ári vekja stóran ans - hátíðarhaldið verður jú varpað út beinleiðis í hvønn krók. Sum sjónvarpsproduktión man hetta hátíðarhald vera ein avbjóðing m.a. tí mann ikki skal filma áhoyrararnar – tá hevði verið ov lætt at gitt. Fleiri halda, at Ítróttarfagnaðarsendingin var ein meira undirhaldandi seinding og tað kann vera. Men hetta, at at mentanarvirðislønarhátíðarhaldið á hvørjum ári verður varpað út beinleiðis er kortini ein váttan um ta virðing, vit sum samfelag hava fyri Mentanarvirðislønunum og tess móttakarum og henda virðing hevur alstóran týdning.
Hátíðarhaldið
Hesa løtuna eru tað okkara listafólk, sum eina løtu kenna hitan frá okkara kollektivu takkarsól og tann fløvin man koma væl við hjá teimum flestu. Í áhugaverdu røðu síni tók landsstýrismaðurin í uttanríkis- og mentamálum, Jenis av Rana støði í yrkingini Skaldarlagnan eftir Poul F. Joensen frá 1947, har listafólk verða borin saman við tjøldur, ið ikki fara av landinum, tá veturin kemur, men ístaðin mugu tola svongd og kulda. Kortini halda tey á at lívga fólkið við sínum áhaldandi og lívgandi klippum - sjálvt á hávetri. Seinasta ørindi ljóðar soleiðis: »Einsligt lív millum fjalla, av tíð síni fataður ei. Deyður í sakni - so róstur - er yrkjarans dapra leið«. Mentamálaráðharrin helt, at Poul F møguliga hevur rætt í, at listafólk ikki í nóg stóran mun fáa tað rós, sum tey eiga uppiborið og helt, at hetta er endamálið við Mentanarvirðislønunum.
Guðrun & Guðrun
Guðrun Rógvadóttir og Guðrun Ludvig fingu Heiðursgávu Landsins 2021 fyri at hava endurnýggjað føroyska klædnamentan og sett hana á breddan bæði her heima og úti í verð sum eitt nýmótans boð upp á burðardygga føroyska klædnaframleiðslu. Tær báðar stovnaðu í 2002 klædnafyritøkuna Guðrun & Guðrun, sum síðan hevur millum sterkastu modernaðu brandini her á landi við fleiri ullintum landaplágum so sum kendu stjørnutroyggjuni - tað var tann, tey allarflestu bara máttu eiga. Men sýnisgluggin í handlinum á Niels Finsensgøtu er eisini áhugaverdur at uppliva og til tíðir við einum listarligum brá. Tað er áhugavert, at tað í hesum førum er klædnafyritøkan, sum hevur fingið virðislønina og ikki t.d. designarin í duoini, men júst hetta ber til við Heiðursgávuni, sum fevnir breitt og t.d. eisini kann raka við umhvørvisvinarlig og sosial átøk millum bindikonur úti og heima. Eingin ivi er um, at hesar báðar dugnaligu kvinnurnar hava uppiborið at verða heiðraðar fyri sítt týdningarmikla mentanarliga avrik.
Tey ungu fáa onga mentanarvirðisløn
Tann sonevnda serstaka virðislønin var í nøkur ár oyramerkt til ungdómin, har hon var ætlað sum kveikjan, stimbran og stuðlan, men mentamálaráðharrin valdi av sínum eintingum at broyta hetta skilagóða konseptið aftur. Tað hevur han allan rætt til, men tað er spell kortini. Ungdómurin fær ikki nógv uppmerksemi á hasum støðinum og eg haldi, at vit nú mangla eina mentanarvirðisløn til teirra. Tá hetta er staðfest, kann eingin annað enn fegnast um, at Martin Joensen fekk eina virðisløn sum herðaklapp frá almennu Føroyum, - ja, eg helt satt at siga, at hann hevði fingið mentanarvirðisløn fyri fleiri árum síðani, men tað hevur hann eyðsýnliga ikki.
Martin Joensen
Vit skulu ein svipp aftur í tíð; einaferð langt síðani í eini heilt aðrari øld, tá tað at flyta í Eysturskúlan var sum at koma í himmiríki - tá hoyrdi eg á fyrsta sinni Martin Joensen ella eg helt tað vera fyrstu ferð – í veruleikanum havi eg helst kent hann nøkulunda altíð. Eg minnist í hvussu so er ikki at vera til uttan at hansara framúrskarandi Svarti ravnur við teirri eyðkendu, rockklassisku orgulintroini ljómaði í útvarpinum. Men henda vælsignaða hending, eg royni at koma fram til, var í sangstovuni í Eysturskúlanum, hagar vit fyrst í fýrsunum vóru komin úr svarta skúlanum á Frúutrøð til ein modernaðan skúla við list og heimsins flottasta morgunútsýni, har sólin reis hvønn morgun og litaði himmalin ljósareyðan, appilsingulan og violettan. Í Eysturskúlanum møttu vit nógvum góðum lærarum, m.a. musikklæraranum, Paula í Sandagerði, sum hevði fyri at koma við plátum og spæla tær fyri okkum næmingum. Ein myrkan og vátan heystardag í 1983 hevði hann LP-plátuna hjá Vestmonnum, Brot undir arminum, sum H.C.W.Tórgarð nýliga hevði givið út. Eg náddi kanska so dánt at hugsa “huff country” áðrenn nálin varð sett í sangin Ró og sum eg minnist, tók sólin alt fyri eitt at skína í sangstovuni av hesum friðsæla og vakra lagi – ikki minst, tá niðurlagið klingaði. Aftaná spældi Pauli sorgblíða fólkalagið, Monday Morning fyri okkum í røttum Peter, Paul og Mary stíli – har røddirnar hjá Ólavi Højgaard, Jórun Højgaard og Rúnu av Heygum samljóma fagurliga. Síðstnevnda gjørdist ein av mínum yndissangarindum og hon hevur forrestin ikki sjálvdan sungið sangir hjá júst Martin Joensen, sum hon hevur tulkað við síni reinu, ráu og ljómmiklu rødd, t.d. tann praktfulla gittaragrátisangin “Í tínum eygum” frá 1987 við hættisligu endaregluni: “Títt smíl er horvið og eg hoyri tíni fótafet. Tú ert á veg burtur frá mær”. https://bit.ly/3LbdswT
Tað visuella
Martin Joensen hevur skrivað fleiri tílíkar melankolskar kærleikssangir umframt eksistentiellu perluna, “Morgun”, ið neyvan tørvar nakra presentatión. Fleiri av hansara tekstum og yrkingum eru eins og “Ró”, rótfestir í náttúruupplivingum, t.d. “Kavin kom í morgun”, ið er á tremur av ljósi og kvirru og sum heild tykist sera visuellur soleiðis at skilja, at tú sært sangin fyri tær. Martin Joensen var ikki einans virðisløntur fyri sítt stóra tónleikaliga avrik sum sangskrivari og troubadurur men eisini fyri “málningar, sum lita lívsleið okkara og geva okkum vón”. Martin er fjøllistamaður og hevur umframt at yrkja og smíða løg brúkt nógva tíð uppá at mála og tekna ikki minst heimliga umhvørvið í Havn og í Vestmanna, sum hann lýsir í ljósfylltum, skitsukendum myndum.
Olaf Johannessen
Í krónum er Mentanarvirðisløn Landsins tann størsta av virðislønunum, hon er eisini tann elsta og tað var ein sonn fragd, at framúrskarandi sjónleikarin, Olaf Johannessen loksins fekk hana. Sjónleikarin er mikið fagnaður uttanlands, serliga í Danmark, har hann býr, men eisini aðrastaðni, t.d. í Týsklandi. Mann missur ondina, tá mann skal royna at rokna bragdini saman. Í 2018 fekk hann hægstu viðurkenning innan palllist í Danmark, tá Reumert heiðurslønin varð latin honum fyri lívlangt avrik. Í 2013 var Olaf eisini í uppskoti til hægstu leiklistavirðisløn í Týsklandi, DER FAUST, fyri leiklutin Peer Gynt, sum hann spældi fyri Schauspielhaus Düsseldorf í 2012-13. Heima í Føroyum høvdu vit ta fragd at uppliva hann við Leikhúsinum Skift, har hann rúnarbant áskoðararnar við einleikinum “Hin komiska Tragedian”, tá hann einsamallur í útivið hundrað minuttir spældi, spákaði, datt, gekk, tosaði, rópti, lá, dansaði og fyllti pallin út við fleiri persónsmenskum soleiðis, at tíðin púrasta hvarv. Í sjónvarpinum upplivdu vit heiðurslønarkvøldið ein rørdan, takksaman og eyðmjúkan Olaf Johannessen sitera eitt brot av eini yrking hjá Williami Heinesen: “Det er igen en af disse oceaniske dage..”. Hann takkaði sínum nærmastu og síðani landsstýrismanninum og tilmælisnevndini fyri stóra heiðurin og sendi eina tøkk til “leiklistavinir og vinkonur fyri alt tað tey gera og geva yrkisleiklistini” og har var tað – mitt í allari hátíðarligheitini – at tú komst í tankar um leiklistastríðið og boykottið av Tjóðpalli Føroya, sum Olaf sjálvur er partur av, einum stríði, sum mentamálaráðharrin herfyri kallaði klandur: “Hvat ger man við fólk, sum vilja klandrast. Hvussu fær man tey at halda uppat?”.
Virðing
Úttalilsið fall í eini sending í Nón í útvarpinum, har tey hava fylgt málinum í fleiri sendingum og eiga tey rós uppiborið fyri tað. At hava kritiskan ans í mun til eitt listaøki er eisini at sýna tí virðing og mann fær neyvan vaksin professionel fólk at halda uppat at vera ónøgd við at skýra tey klandursvætti (eitt av teimum hevur nú fingið størsta mentanarheiður frá almennu Føroyum). Sum skilst stendur Leiklistafylkingin 2020 við sítt boykott av Tjóðpallinum, hóast tey sambært sjónleikaranum Gunnvá Zachariasen í Nón ikki vænta sær tað stóra. Og sjálvt um ein ávís optimisma hómast millum partarnar, tykist hon meira høvisk enn reel. At tosa um klandur í sambandi við eina fakliga ósemju hjálpir ikki uppá nakað. Tað er ikki virðiligt og kann bert økja um ónøgdina hjá øllum pørtum. Óansæð hvør meinar hvat, hvat er rætt og skeivt og hvussu alt víkir og vendir, so er talan um eina fakliga konflikt, sum í seinasta enda gongur út yvir okkara Tjóðpall. Hví ikki royna at sameina partarnar í konfliktini og finna út av ynskjum og ætlanum – tað ber til at brúka semingsfólk, sum kundu komið við uppskotum til loysnir og avtalur við virðing fyri báðum síðum. Tá kunnu vit øll taka undir við mentamálaráðharranum og gleða okkum at handa mentanarvirðislønir í okkara nýggja Tjóðleikhúsi. Tástani hava føroysk lista- og mentafólk fingið ta virðing og teir karmar, tey hava uppiborið.
Virðislønir, heiðursgávur og sømdarpeningur
Mentanarvirðisløn Landsins, ið er kr. 150.000, verður latin fyri útint listaligt avrik. Heiðursgáva Landsins, ið er kr. 75.000, verður latin fyri útint mentanarligt avrik.
Nevndin
Landsstýrismaðurin setir nevnd við fimm limum at gera tilmæli um virðislønirnar. LISA ger tilmæli um tríggjar limir, og landsstýrismaðurin velur tveir limir, har annar er formaður og hin er næstformaður.
Nevndarlimirnir verða valdir fyri 3 ár í senn, og kunnu bert sita tvey skeið á rað. Uttanríkis- og mentamálaráðið hevur skrivstovuhaldið hjá nevndini.
Nevndin tíðarskeiðið 2020-2022:
Alda Joensen, forkv.
Poul Geert Hansen, næstform.
Katrina í Geil
Kim Simonsen
Gunnvá Zachariasen
Hesi hava fingið virðislønir
Mentanarvirðisløn landsins
1998: Regin Dahl
1999: Jens Pauli Heinesen
2000: Ingálvur av Reyni
2001: Eyðun Johannessen
2002: Gunnar Hoydal
2003: Hanus Kamban
2004: - eingin virðisløn latin
2005: Tita Vinther
2006: Zacharias Heinesen
2007: - eingin virðisløn latin
2008: Ebba Hentze
2009: Kári P.
2010: Sunleif Rasmussen
2011: Jóanes Nielsen
2012: Tóroddur Poulsen
2013: Tróndur Patursson
2014: Torbjørn Olsen
2015: Annika Hoydal
2016: Rúni Brattaberg
2017: Barbara í Gongini
2018: Bárður Jákupsson
2019: Hanus G. Johansen
2020: Sigrun Gunnarsdóttir
2021: Olaf Johannessen
Heiðursgáva landsins
2001: Fuglafjarðar Sjónleikarafelag
2002: Axel Torgarð
2003: Ólavur Hátún
2004: - eingin heiðursgáva latin
2005: Emil Juul Thomsen
2006: Jógvan Isaksen
2007: - eingin virðisløn latin
2008: Martin Tórgarð
2009: Laura Joensen
2010: Jonhard Mikkelsen
2011: Kristian Blak
2012: Marianne Clausen
2013: Árni Dahl
2014: Tey av Kamarinum
2015: J. P. Gregoriussen
2016: Steinprent
2017: Frits Johannesen
2018: Astrid Andreasen
2019: Simme Arge Jacobsen
2020: Ósbjørn Jacobsen
2021: Guðrun & Guðrun
Virðisløn til ungt listarfólk
2011: Sakaris Stórá, filmslistamaður
2012: Silja Strøm, myndlistakvinna
2013: Trúgvi Danielsen, yrkjari
2014: Mattias Kapnas, tónleikari
2015: Andrias Høgenni, filmslistamaður
2016: Anna Malan Jógvansdóttir, yrkjari
2017: Konni Kass, tónleikari
2018: Búi Rouch, dansari og koreografur
Aðrar virðislønir
Móðurmálsvirðisløn Landsins
2010: Jóhan Hendrik Winther Poulsen
2012: Høgni Djurhuus
2015: Hans Mortensen
2017: Suni Merkistein
Serstøk virðisløn
2001: Ebba Hentze
2006: Jón Hilmar Magnússon
2019: Forlagið Leirkerið
2020: Birita Poulsen
2021: Martin Joensen
ARTIST TALK Randi Samsonsen í VG
/
Leygardagin 12.februar (ikki nú men næsta!) klokkan 16-17 fer Randi Samsonsen at greiða frá um sína list í Víngarðinum í Havn. Listakvinnan hevur í løtuni úr at gera við framsýningum bæði heima og uttanlands - hon er m.a. við á bólkaframsýningini Shared Terrain í Toronto, har fimm kanadisk og fimm norðurlendsk listafólk og sniðgevar samstarva. Framsýningin hevur samband við stóra norðurlendska mentanarátakið, Nordic Bridges, har eisini Føroyar taka lut.
Heitið á framsýningini hjá Randi Samsonsen í Víngarðinum er Blue Velvet. Hetta sipar bæði til tilfarið/klæðið, sum fleiri verk eru framleidd úr - t.e. djúpblátt velourstoff, men heitið fevnir eisini huglagið á framsýningini, sum kann fatast nostalgiskt eins og í sanginum og filminum, Blue Velvet, tó at framsýningin sýnist progressiv. Sjálvt um vit kenna draperingar av klæði heilt afturi í elstu griksku og rómversku listini, so verður hetta øðrvísi avstaðfarið enn vit eru von við.
Verkini hjár Randi eru ikki úr marmor, bronsu ella gipsi, tey eru hvørki tveydimensionellar, málaðar myndir, ella trídimensionellar standmyndir, men eitt slag av “in-between” hangandi klædnarelieffum. Talan er um tekstillist - og tað kensluliga, taktila hevur stóran týdning í verkunum, sum mann fær hug at nerta við. Men sjálvar kompositiónirnar hjá Randi Samsonsen tykjast í fleiri førum øðrvísi hvassar og geometriskar við beinum strípum og avgjørdum netmynstrum.
Eitt monumentalt verk, ið var við á framsýningini, Samrøður um Mjørka á Norðurbryggjuni í Keypmannahavn, er sett saman við strípum av tveimum sløgum av tilfari - tað minnir næstan um persiennir ella okkurt slag av gardinum (sí niðast). Strípurnar eru partvíst bláar, partvíst blómuprýddar og av tí, at figuratión ofta tykist vinna fyrsta umfar við tað, at eygað av sær sjálvum letar eftir onkrum at kenna aftur, so er tað møguliga blómurnar, tú sært fyrst. Men longu meðan tú ert í ferð við at taka vakurleikan inn og fata blómurnar, teirra litir og lív, mást tú blinka, og tá eygað verður uppafturlatið er tað brádliga eins og djúpbláa myrkrið otar seg fram í myndini. Hetta verkið er nógv meira álvarsligt enn mann skuldi hildið og snýr seg um annað og meira enn estetisk fyribrigdi.
Eins og hini verkini hjá Randi Samsonsen er hetta abstrakt list um tilveru og tilfar - um livað lív, sakn, kærleika, heljardýpið, men eisini um og við einum fittum skamti av humor. Ein grundlitur á framsýningini er brúnt, sum listakvinnan lýsir eins og ein lit, ið fevnir um allar litir. Eisini hesin litur hevur eitt nostalgiskt brá. Um tilfarið velour sigur hon, at tað áhaldandi broytir litirnar, alt eftir hvaðani tað sæst og hvussu ljósið fellur á tað og so eru tað minnini, sum bæði tilfar og litir lata upp.
Sum ígjøgnum sortar skíggja
/
Ta løtuna, tá vit fríggjamorgunin í fyrru viku snaraðu runt um sigursbogan við Avenue des Champs-Élyssés í París, mátti eg satt at siga klípa meg sjálva í armin at vita um eg droymdi ella var vakin. Men tað var veruligt og vit vóru beint tá á veg yvir í framsýningarhølini at heingja upp føroyska list í París. Fyrireikingarnar hava tikið sína tíð. Í roynd og veru er hálvtriðja ár liðið síðan, at hugskotið til listaframsýningina Un éclat de soleil varð bílagt, fest á blað og góðkent á donsku sendistovuni í París. Síðani havi eg sum kurator samstarvað við listafólk og stovnar, t.d. Listasavn Føroya, haðani eg havi lænt nakrar ómetaliga fínar málningar. Í skrivandi stund hongur framsýningin í Le Bicolore í Danmarkshúsinum í París og tað er altso í einum býi og landi, har tey javnt og samt boða frá methøgum smittutølum, men har er sama skil heima, skilst. Vit skipa fyri, heingja upp í masku og spritta okkum javnan, gleðast yvir, at framsýningin verður til nakað og mugu annars bara vóna tað besta. Hósdagin 13.januar letur framsýningin upp og hon verður hangandi í franska høvuðstaðnum tveir mánaðar.
Ljós
Framsýningin Un Éclat de Soleil snýr seg um ljósið og fevnir um gongdina í føroyskari málningalist frá 20. til 21.øld frá figuratión til abstrakta list. Við á framsýningini eru verk hjá Ingálvi av Reyni, Zachariasi Heinesen, Hansinu Iversen og Rannvá Kunoy. Útgangsstøði er tikið í sálminum hjá Kingo Som den gyldne sol frembryder, har sólarljósið og glæman fær serliga megi orsakað av myrkrinum rundanum. Framsýningarheitið er Un éclat de soleil - Art des Iles Féroé, sum merkir nakað tað sama sum Ein sólglæma – List úr Føroyum. Ljósið hevur havt ein týdningarmiklan leiklut í føroyskari myndlist heilt frá byrjan og er hetta sjálvandi knýtt at landslagnum, ið hevur verið høvuðsmyndevni. Men í roynd og veru er ljómandi ljósið og skæru litirnir í føroyskari myndlist eisini ávirkað av franskari myndlist umvegis danska Kunstakademiið í Keypmannahavn, sum í nógv ár var staðið, har føroysk listafólk fingu sína útbúgving. Her var tað, at áhugin kyknaði fyri franskari list og fyri París, hagar danskir professarar og listafólk ferðaðust fyri at uppliva franskar fyrimyndir. Millum hesar var Aksel Jørgensen professari, sum við íblástri í impressionismu og serliga listarligum hugskotum hjá Paul Cézanne menti ein koloristiskan flatumálning, ið fekk stóra ávirkan á føroyska myndlist og setti á stovn eina serliga glitrandi kolorismu, sum enn glógvar í føroyska málarínum.
Ingálvur av Reyni
Ingálvur var sum kunnugt sera upptikin av París. Tað síggja vit í filminum, Svartur Sannleiki, har hann spákar runt í París meðan hann ger sær tankar um stóra týdningin, býurin hevur havt í heimslistini. Men harumframt er filmurin frá 1999 hjá Dánjali Højgaard og Hans Peturi Hansen, sum eisini er partur av framsýningini, bygdur upp um eina listaliga kreppur, har vit hitta ein gamlan listamann í stórum iva um egið lívsverk og ikki minst um tann ljóssterka partin, sum er ávirkaður av øgiligu kontrastlitunum, sum Aksel Jørgensen lærdi sínar næmingar at brúka. Í føroyskari og danskari listasøgu hava vit higartil havt lyndi til at fylgja hugsanunum hjá Ingálvi og serliga leggja dent á teir myrku málningarnar umframt monumentalu verkini eftir aldarskiftið. Í fronsku framsýningini eru vit farin hin vegin og halda uppá, at Ingálvur av Reyni málaði góð verk í øllum sínum tíðarskeiðum, eisini í teimum figurativu, bjørtu málningunum frá 1940´unum og 1950´unum.
Zacharias Heinesen
Zacharias Heinesen er okkara grand old man innan fyri føroyska myndlist. Tá hann einaferð í tíðini í einum viðtali varð spurdur um sínar listaligu fyrimyndir, nevndi hann franska málaran, Paul Cézanne, og tað er ikki minst í teimum gomlu málningunum, at ávirkanin frá Cézanne hómast í fasettkenda myndaflatanum. Síðan hevur hann ment sín egna stíl og hevur ikki minst dyrkað myndevnið við teirri lítlu bygdini við stóra havið, sum hann tíðum málar rættiliga abstrakt eins og eitt geometriskt mynstur av bjartlittum flatum. Í monumentala málninginum hjá honum frá 1993 av hesum myndevni savnar listamaðurin seg um bláar og grønar litfarrar, ið helst eru málaðir við himmali og havi í huga. Men sum málningurin nú hongur í einum ljósum framsýningarhøli í París, so snýr hann seg fyrst og fremst um vakurt samansettar og meira og minni gjøgnumskygdar litir, ljós og kompositión umframt ein serligan sansaligan ans fyri at raka vætuna og támið í føroyska landslagnum.
Hansina Iversen
Hansina Iversen málar nonfigurativar málningar við myndaflatum, ið tykjast um at bresta av organiskum skapum. Ljósið skínur í teimum reinu litunum, men skínur eisini í hvíta løriftinum, sum hómast gjøgnum tey mongu løgini av litum. Hesi verkini tykjast ógvuliga sansalig og likamlig – eisini í mun til dynamisku penslastrokini, ið eins og spor lýsa rørslurnar hjá listakvinnuni. Hansina Iversen ger ikki skitsur ella forarbeiði til sínar málningar. Í viðtali hevur hon greitt frá hvussu hon kann standa leingi framman fyri løriftið næstan klár at leypa á - sum tá ein atletur stendur við startin og bíðar eftir startskotinum. Umframt alla ta ferðina og rørsluna, sum hómast í penslastrokunum eru málningarnir gjølliga komponeraðir í fleiri løgum við meira og minni gjøgnumskygdum litskapum við meira og minni intensum litum, sum gevur eina bylgjandi kenslu av rørslum og skiftum alt eftir hvar áskoðarin fokuserar á myndini.
Rannva Kunoy
Við málningunum hjá Rannva Kunoy eru vit komin allan vegin runt, tí her eru málningar, sum í staðin fyri at skráseta og taka inn ljós eru ljós í sjálvum sær, varpa ljós út í rúmi, lýsa og sýnast sum heild serstakliga óítøkiligir. Ynskið um at transcendera ítøkiliga tilfarið í málninginum hevur í nógv ár verið ein grundleggjandi drívmegi í arbeiðinum hjá Rannva Kunoy. Fyribils úrslitið eru málningar, sum tykjast immateriellir. Myndaflatin er fullur av teknum og markeringum, sum geva eina kenslu av onkrum, ið er við at hvørva ella kykna. Hetta kemst m.a. einum serligum litevni, sum skiftir lit alt eftir ljósinum og eftir hvar áskoðarin er staddur í framsýningarrúminum, men tað snýr seg eisini um kompositión og mátan, málningarnir eru bygdir upp. Teir upplivast best, tá áskoðarin flytur seg framman fyri málningarnar, og sær teir broyta litir og ljós. Hervið fær málningurin eitt slag av einum performativum árini.
Í sambandi við framsýningina er ein filmur framleiddur av Immersive Stories - hann er her:
26.januar 2022 Tað er sjálvdan, at eg missi yvirlitið - also í øllum førum, tá tað snýr seg um ummæli av egnum avriki Men nú havi eg also mist yvirlitið í rokanum av ummælum úr París - Ikki tí, at eg ikki var greið yvir kvalitetin á hesi listini - als ikki. Eri bara ikki von við, at onnur skrivandi síggja tað líka væl. Eg havi google-transleytað eitt sindur - og hetta er bara ein lítil partur:
“…In France and in Paris, this invasion of Faroese art is a great novelty. And the choice of the pattern of light to show it comes at the right time, arising in the gray atmosphere of January, and in the dark period that the world is experiencing today, but above all defining an unsuspected art from the far north of Europe. With only four artists, the variety of a production barely a hundred years old gives a glimpse of the richness and uniqueness of a culture where everything is to be discovered. Exhibited almost exclusively in Denmark (very few), sometimes in London, the artists are not shown elsewhere in Europe. An astonishing finding as the quality of the works is great…”
“..Zacharias Heinesen is another central figure in Faroese art, in the genre of landscape, which tends, this time, towards abstraction. His favorite motif is the coastal village often captured from the window of his studio. The shore is treated with colors that are sometimes pale and melancholy, sometimes resplendent. Free Landscape from 1993 is a large format that gives pride of place to the sea and its shades of blue, while Tinganes, Tórshavn (2020) shows the rocky promontory where the Faroese parliament and some of the oldest dwellings are located. of the capital. In each of Heinesen's canvases, one can easily detect the weather, which can, in the space of a few minutes, go from bright sunshine to thick fog or downpour…”
“…Faroese art being only a hundred years old, Kinna Poulsen has decided to focus on its flourishing contemporary creation. If nature is always a creative important vector, the paintings presented are distinguished by their light gushing, with saturated colors at Iversen or a game absolutely fascinating three-dimensional, particularly marked at Kunoy especially in this incredible Study which dispenses an amazing, magnetic yellow..”
“Do not be fooled by the photographs of the works of Rannvá Kunoy, because they only show one of the many aspects that her paintings take on as the viewer wanders. To understand the optical games set up by the artist, it will therefore be necessary to go and see “Un brilliance de soleil” at Le Bicolore – Maison du Denmark in Paris, an exhibition dedicated to the art of the Faroe Islands through the presentation of works by four artists from this isolated archipelago in the North Atlantic Ocean..”
“In Hansina Iversens paintings, the curve replaces the angle, and a circulation takes place between the organic forms. In the paintings, which she produced for the exhibition, her palette sparkles with light and softness, her pastel hues playing with bright red tints. Her paintings move away from an abstract representation of the landscape and becom colour to cover the canvas with a kind of soothing cloud, producing an extreme light..”
“In Hansina Iversens paintings, the light is visible even more spontaneously. Abstract, the four canvases she exhibits at the Maison du Denmark date from 2021 (small or large formats, which never bear a title) are presented as spaces open to all possible interpretations. Iversen deploys over the entire surface, in an almost choreographic manner, organic, colourful and resplendent forms, as if swept by the winds. Sensual, even carnal, her joyful works also fascinate with their subtle construction. They superimpose and create a dialogue between solid areas and brush strokes which, above all, suggest the subtle and precise movements of the artist in the process of painting. Dazzlingly fresh, the artist's pastel palette uncovers a training in the Nordic countries…”
Olaf fekk mentanarvirðislønina
/
Hann er virðisløntur upp um bæði oyru í Danmark, í Týsklandi og aðrastaðni við, men í kvøld heiðraðu Føroyar sínum landsmanni, tá sjónleikarin, Olaf Johannessen fekk Mentanarvirðisløn Landsins. Mentanarvirðislønir Landsins vórðu handaðar í SALT. Martin Joensen fekk ta serstøku virðislønina (50.000). Heiðursgávu landsins 75.000 krónur fingu Guðrun & Guðrun – Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir. Hjartaliga til lukku, øll somul.
Listagáva til Margretu drottning
/
Í røðu síni til drottningina í sambandi við fimti ára hátíðarhaldið avdúkaði danski statsministarin fyri løtu síðani, at gávan frá fólkatinginum er ein listagáva. Talan er um eitt listaverk, ið skal setast upp við Norðurbryggjuna í Keypmannahavn. Tríggjar listakvinnur skulu gera verkið í felag, danska Gudrun Hasle, grønlendska Jessie Kleeman og føroyska Hansina Iversen. Hjartaliga til lukku, tit tríggjar.
Un éclat de soleil - Færøsk maleri i Paris
/
Torsdag d.13.januar klokken 18 åbner udstillingen Un éclat de soleil med færøsk billedkunst i Lebicolore i Danmarkshuset i Paris med værker af Ingálvur av Reyni, Zacharias Heinesen, Hansina Iversen og Rannva Kunoy. Kurator er Kinna Poulsen. Udstillingen arrangeres i samarbejde med den danske ambassade i Paris, Færøernes Kunstmuseum og det færøske udenrigs- og kulturministerium.
Udstillingen er en præsentation af færøsk maleri med fokus på lysforholdene i henholdsvis samtidskunsten samt den mere klassiske del af færøsk billedkunst, hvori lyset har spillet en central rolle. Helt fra de allerførste nationalromantiske landskabsskildringer, malet af selvlærde kunstnere - har lyset gennemstrømmet færøsk maleri, hvilket har sin geografiske forklaring på grund af landets nordlige placering, men rent faktisk er det strålende lys og de klare farver i færøsk maleri også påvirket af fransk billedkunst via Kunstakademiet i København, som i mange år var stedet, hvor de færøske billedkunstnere fik deres uddannelse. Her var det, at de oprindelig fattede interesse for Paris, hvortil datidens kunstprofessorer og kunstnere valfartede for at studere de franske forbilleder. Blandt disse var professor Aksel Jørgensen, som med inspiration i impressionistisk maleri og især Paul Cézannes idéer udviklede et teoretisk funderet koloristisk flademaleri, der fik en umådelig stor betydning for den spirende færøske billedkunst og grundlagde en særlig glitrende kolorisme, der stadig gennemstråler færøsk maleri.
Udstillingstitlen stammer fra barokdigteren Thomas Kingos salme Som den gyldne sol frembryder, hvor sollysets glans får styrke og relevans af det omkringliggende mørke. Ingálvur av Reyni (1920-2003) var stærkt optaget af Paris. Hans kunstneriske rødder udgår fra bl.a. Cézanne og Matisse og senere også fra Solulages, hvilket han også nævner i portrætfilmen Svartur Sannleiki (Sort Sandhed) fra 1999, hvori han vandrer rundt i Paris, imens han gør sig nogle tanker om byens store betydning. Men derudover er denne vigtige portrætfilm, der også er med på udstillingen, bygget op omkring en kunstnerisk krise, hvor vi møder en aldrende billedkunstner, der er kommet i alvorlig tvivl om sit eget livsværk og måske især den lyskraftige del, påvirket af den hidsigt kontrasterende kolorisme, som Axel Jørgensen lærte sine elever på kunstakademiet. Inden for færøsk og dansk kunsthistorie har der været en klar tendens til at følge Reynis egne meninger og især fremhæve de abstrakte sorte malerier omkring århundredskiftet, samt de allersidste monumentale arbejder. I forbindelse med udstillingen, Un éclat de soleil har vi valgt at gå den modsatte vej, idet vi vover den påstand, at Ingálvur av Reyni malede gode værker i alle sine perioder, også i de figurative, lysstærke malerier fra 1940´erne og 1950´erne.
Zacharias Heinesen er færøsk billedkunsts grand old man. Da han for nogle år siden i en tidsskriftsartikel blev spurgt om sine kunstneriske forbilleder, nævnte han Paul Cézanne - det er ikke mindst i Heinesens tidlige produktion, at påvirkningen fra Cézanne fornemmes i en facetagtig opdeling af billedfladen. Siden har han udviklet og fundet sit helt eget udtryk, hvor han især har dyrket motivet med den lille færøske bygd ved det store hav. Han er en central skikkelse i færøsk billedkunst, som har sat sig dybe spor i den færøske kunsthistorie. Hans koloristiske malerier med geometricerede kompositioner over den færøske topografi har på det nærmeste dannet skole inden for færøsk kunst. Selv om Zacharias Heinesen på samme måde som impressionisterne og postimpressionisterne registrerer naturen under skiftende lys- og vejrforhold, så har han udviklet sit billedsprog i en abstrakt retning. Landskabsmotivet forekommer stedvist brugt som en lejlighed til at male farver på en flade efter et bestemt mønster. Ofte er grundfarverne repræsenteret og deres kontrastfarver, hvor gule og røde farvestrøg tænder de blå og grønlige flader, der bygges op lagvis.
Hansina Iversens malerier er nonfigurative med farveflader, der synes bristefærdige af former. Lyset samler sig dels i de rene farver, men skinner også i baggrunden i det hvide lærred, der glimtvis anes gennem de mange farvelag. Disse værker forekommer i det hele taget meget sanselige og kropslige – også i forhold til de dynamiske penselsstrøg, hvoraf vi fornemmer kunstnerens bevægelser. Hansina Iversen laver ikke skitser eller forarbejder til sine malerier. I interviews har hun forklaret, hvordan hun kan tilbringe lang tid foran lærredet, nærmest på spring på samme koncentrerede vis som når en atlet står ved startstregen og venter på et startskud. Ud over al den fart og bevægelse, der fornemmes i såvel penselsstrøg som detaljer, er malerierne omhyggeligt komponeret lagvis med mere og mindre gennemsigtige lag i mere og mindre intense farver, der giver en bølgende fornemmelse af bevægelse og skift alt efter hvor beskueren lader sit blik hvile.
Med Rannva Kunoys del af udstillingen når lyscirklen sit foreløbige højdepunkt med malerier, som i stedet for at indfange naturens eller farvens lys, rent faktisk lyser i sig selv og i det hele taget forekommer uhåndgribelige. Ønsket om at transcendere maleriets fysiske materiale har i mange år været en grundlæggende drivkraft i Rannva Kunoys arbejde. Det foreløbige resultat er malerier, som på trods af deres fysiske karakter, forekommer immaterielle i deres substans. En ujævn markering af værkets kanter giver en fornemmelse af en ramme omkring et enormt billedrum. Billedfladen vrimler af tegn og markeringer, der alle giver en fornemmelse af, at noget er ved at forsvinde eller opstå. I stedet for at afbilde eller afspejle lys, fungerer Kunoys malerier som en slags lys i sig selv, der er resultatet af et særligt iriserende krystalpigment, der skifter farve efter lyset og beskuerens placering i udstillingslokalet. Malerierne opleves derfor bedst, når beskueren bevæger sig foran dem og ser dem skifte farve og karakter. Hermed får maleriet en form for performativ effekt, der gør op med et af maleriets principper at være fikseret i tid og rum.
Un éclat de soleil med malerier af Ingálvur av Reyni, Zacharias Heinesen, Hansina Iversen og Rannva Kunoy, Lebicolore La Maison du Danemark Paris. Kurator er Kinna Poulsen.
Listaárið 2021 – 2.partur
/
Um sólin hongur lágt og myrkrið fyllir meginpartin av samdøgrinum - tá stytsti dagur er farin framvið vita vit, at tað gongur móti ljósari tíðum. Tíð hevur týdning – tað síggja vit á skiftandi rákum innan listasøguna, men klokkutíðir hava sanniliga eisini stóran týdning og kunnu ávirka sjálva kensluna av tíð og stað og harvið eisini mátan, vit agera. Ein av teimum heilt stóru listaligu hendingunum í 2021 hendi í grundini longu í tjúgu og varð varpað út um alt landið í sjónvarpinum 19.december í 2020. Tað var upplatingin av Eysturoyartunlinum, fantastiska tunlinum, sum stytti okkum farleiðina millum Havnina og Runavik/Strendur úr 55 kilometrum niður í smáar 17 kilometrar. Koyritíðin, sum var 64 minuttir, var til 16 minuttir – tað er mær framvegis ófatiligt. Og úr Havn til Klaksvíkar verður koyritíðin stytt úr 68 niður í 36 minuttir.
Eysturoyartunnilin
Listaverkið hjá Tróndi Patursson í tunlinum er partvíst myndað úr ljósi og cortenstáli. Súlan mitt í rundkoyringini er monumental við litum, ið flóta saman, blátt og reytt verður violett og ljósliturin tykist livandi sum var talan um ein foss ella eitt logandi bál innanfyri. Kring súluna er ein ringur av figurum, sum mynda ein ring - summir eru yvir 3 metrar høgir. Yvirritaða var ein túr við Tróndi Patursson í tunlinum, sum m.a. greiddi soleiðis frá: “Eg avmyndi ikki ofta menniskju, men fór at hugsa um tingstaðir, sum vit hava havt kring allar Føroyar og so tað, at henda rundkoyringin onkursvegna er ein miðja í Føroyum, sum fer at savna fólk. Av hesum kom hugskotið at skera tilfarið út, so at tað líkist menniskjum, sum áskoðarin sær eins og skuggamyndir. Hetta eru vit føroyingar, sum hóast alt standa saman, lið við lið, vit sum hava liva her í øldir eisini tá tað ikki var lætt at lívbjarga sær her”.
Mentanarvika
Í vár var mentanarvika í Runarvíkar Kommunu við fleiri áhugaverdum tiltøkum og framsýningum m.a. var Gamli handil í Saltangará ein sera hugnaligur karmur kring eina myndaframsýning um vinnu, lív og vøkstur við sjóvarmálan í kommununi. Harumframt var listaframsýning hjá Tróndi Patursson í Glyvra kirkju við temperamálningum, sum heldur enn at reflektera ljósið út í framsýningarrúmið, halda ljósinum og litinum inni í myndaflatanum. Teir flestu av málningunum á framsýningini høvdu monokroma, bláa, gráa, gula ella grøna grund. Oman á grundina er málað eitt pastost organiskt, kalligrafiskt mynstur við svartari máling, ið leggur dent á myndaflatan næstan sum var talan um eitt relieff.
Religiónsstríð
Í vár kyknaði eisini eitt satt eljustríð um eina átrúnaðarliga standmynd, sum skuldi setast upp á Høganesi og sum Tróndur Patursson skuldi gera. Stríðið endaði við, at uppskotið varð tikið aftur, men var áðrenn tað rættiliga beiskt og helst meira átrúnaðarligt enn listarligt. Skipað varð fyri innsavning av undirskriftum ímóti standmyndini og ein borgari á Saltangará, tónleikarin og tónaskaldið Kári Sverrison harmaðist í lesararbrævi á portalinum “Vit eru uttan iva ein minniluti, men her búgva eisini fólk, ið halda, at missionerandi kristindómur fyllir ivaleysa nógv sum er, og at ein stórur lýsandi krossur, ið stendur ovast uppi á eini høvd við vælsignilsi frá einum samdum bygdaráð, bert er enn ein áminning um, at væntað verður, at tú kastar teg undir ein ávísan átrúnaðarligan hugsanarhátt, ætlar tú tær at vera her…”. Yvirritaða var í Nón og kjakaðist og staðfesti her m.a. sína turkatrúgv uppá listina. Tað vóru nógv óð um og hetta var væl at merkja ikki tann gudiligi meirilutin (sum endaði við at vera minniluti), men humanistar og progressiv fólk, sum vildu hava ein meira avgjørdan listaummælara. Eg hugsi framvegis, at orsøkin til ta ógvusligu reaktiónina hevur nakað við okkara tíð at gera og eina samfelagsliga polarisering, sum skapar ósemjur á virðisøkjum, sum Miðflokkurin heldur skulu parkerast. Tað verða tey so inntil tey bresta sum brunafongdir svøllir og tað er ikki altíð so pent
Tróndur Bogason
Nógvar tónleikaframførslur vóru avlýstar í 2021, men ikki Várkonsertin hjá Aldubáruni, ið var forkunnug og bygdi á kontrastir og samanspæl millum klassiskan partiturtónleik og elektroniskan dansitónleik. Tað var Andreas T.Restorff, ið samskipaði konsertina við Aldubáruni, Hettarher, Jens L.Thomsen og Tróndi Bogason Hansen. Konsertin var sum heild sera samanhangandi og væl skipað. Í ummæli skrivaði eg m.a., at tað er freistandi at kalla tónleikin hjá Tróndi Bogason Hansen fyri minimalistiskan, tí nógvastaðni byrjar hann sera einfalt sum eitt rútmiskt endurtikið ljóð, neutralt sum var tað framleitt við maskinútgerð. Í veruleikanum er tað slagverk, sum fær aftursvar frá violinum, ið aftur fáa svar frá onkrum øðrum ljóðføri. Tað bimlar og tað bamlar og svingar, so at konsertáhoyrararnir í løtum mintu um tey berømtu hopphøvdini í Perluni fyrr í tíðini. Eitt annað tónleikaligt hæddarpunkt í 2021 var nýggja útgávan hjá Teiti, Cazador de Ostras – eg skrivaði í ummæli m.a: ”Nú brestur á” er ein einastandandi vísa, so sjáldsom og vøkur, at eg fái gásarhold her eg siti við telduna og royni at lýsa hana. Lagið byrjar rættiliga einfalt við kláru røddini á Teiti, sum snarar seg upp úr sjóðinum í ein beinan eystan, alt meðan eitt vetrarkvøld við ódn verður lýst so stillisliga hugnaligt, at mann næstan gleðir seg til ta árstíðina. Hetta er ein føðilandssangur; sjónarhornið er so íheimligt og hugnaligt, at tað minnir um bæði biedermeyer og gamlar heimstaðarvísur, sum bera uppá rím og sum yvirhøvur ikki hava annað endamál enn bara at lýsa hugna, nærveru og harmoni. Heimdyrkanin er í ein ávísan mun eyðkend fyri okkara samtíð beint nú eins og eitt úrslit av coronafongdari angist fyri smittu, útheimi og ótryggleika, men Teitur megnar sum áður nevnt at fevna bæði tað heimliga og tað globala”.
Bøkur
Bókadagar vóru í Norðurlandahúsinum, har ljós m.a. varð varpað á ummæli sum listaslag og tað var áhugavert, sjálvt um tiltakið als ikki var eins væl vitjað sum tað plagar. Hetta komst helst av krúnu- og øðrum krími og tað var gott hjá okkum snorandi at kunna stroyma upplegg úr Norðurlandahúsinum. Nógvar bøkur vórðu givnar út í ár. Sprotin gav út tvey yrkingasøvn hjá Tóroddi Poulsen, Verljóð og Fyribilsni, har summar yrkingar kennast eins og tíðarmaskinir, har sveiggjandi trækrúnur kunnu leiða okkum aftur til eitt dansigólv í hálfjersunum. Tað var eisini gott at lesa yrkingar hjá Daniellu Andreasen, tí hon er serstøk og skrivar um tann óhetjuliga gerandisdagin, tá dastið er farið av romantikkinum Beinir Bergsson hevur tikið seg nógv fram við sínum næsta savni, Sólgarðurin, sum eg í ummæli kallaði fyri eitt bragd bæði innihaldsliga og fagurfrøðiliga: ”Sólgarðurin er í minninum hjá einum yrkjaraegi, sum eitt nú minnist ommu sína í urtagarðinum. Samstundis er Sólgarðurin eitt gróðrarmikið paradís við hópin av sansaligum blómum og erotikki millum menn. Tað kynsliga verður lýst rættiliga beinleiðis, men perspektivið er so nær, at lesarin missur fótafesti saman við yrkjaraegnum. Kropparnir verða eins og blindar, lívrunnar verur uttan onnur endamál enn lívið í sjálvum sær. Kynslívið verður lýst sum lívfrøði, kroppurin er sum blómubløð og hárið verður hoyggj. Forgeingiligleiki og deyði hómast í moldini og øllum skordýrunum, sum skríða og flúgva í Sólgarðinum og ein longsul eftir at náttúrunnar ringrás kann skapa lív eisini eftir deyðan”. Nýggja bókin hjá Carl Jóhan Jensen, Vatn er ein vátur logi kom í heyst og fullgjørdi sermerktu triologiina hjá skaldinum, har tilveran verður kruvd og kannað og sett saman aftur á nýggjum við orðum og setningum eins og viðkomandi listaverk. Vatn er ein vátur logi er blá og kemur aftrat bókunum Sær - ein fuglabók av gloymsku frá 2017, ið er hvít og Terningar – søgur av tilvild frá 2019, sum er reyð. Á hillini standa hesar tríggjar bøkurnar nú sum eitt sermerkt trikoloristiskt monument í nýggjari føroyskari bókmentasøgu, Eitt serstakt listarligt univers á tremur í listarligum og formligum tilviti og nýhugsan við søgum um nívandi einsemi, óndskap, tilvild og aðra tilveruliga sút. Ein onnur sera áhugaverd og vøkur útgáva í 2021 er RITLIST I: Antologi, sum er fyrsta útgáva við tekstum hjá lesandi á listaútbúgvingini á Fróðskaparsetrinum. Bergur Djurhuus Hansen skrivar í fororðinum m.a: ”Hetta savnið er eins fjølbroytt og tey, ið hava skrivað í tað. Tekstirnir skifta í stíli og formliga. Einstakir standa sum høgdir í stein, loknir og týðiligir. Aðrir eru mest sum gjøgnumskygdir, og aðrir ganga í ring, sum yrkingaklingrur, eins og vilja teir fáa fatur í onkrum, sum er í nánd, men fer undan og tí einans kann koma fram í næstan serielt broyttum endurtøkum…”
Listaframsýningar
Í februar var eg í Fuglafirði og sá eina stóra framsýning hjá Frits Johannesen, har ikki minst ein mynd av einum eingli hugtók: ”Koloristiska bjarta myndin er full av mynstrum og endurtøkum og eini tysjandi kenslu av horror vacui, sum vit eisini uppliva í summum myndum hjá Tóroddi Poulsen. Og hyggja vit nærri at dómadagseinglinum, eru mynsturskapini í grundini átøk mikrochippum og printplátum. Kombinatiónin millum bíbliutekst og elektroniskar komponentar, sum samstundis eru mynstur í eini fagrari heild, er áhugaverd og hugtakandi original. Myndin er bæði naivistisk og dekorativ í skapum og litum, samstundis sum hon hevur eina serliga visionera outsiderart-kenda styrki við monumentalari og bókmentaligari tyngd, sum klæðir sveimandi listamanninum…” Eg kurateraði sjálv einar tíggju framsýningar í 2021 - onkur teirra verður framsýnd fyrst í komandi ári (um omikron vil). Í summar læt upp framsýning við smáum, skærum vatnlitsmyndum hjá Frits Johannesen í Víngarðinum. - Ein fjálg løta at minnast afturá og tað sama má sigast um BLUE VELVET framsýningina við slóðbrótandi tekstillist hjá Randi Samsonsen. Hon var eisini við á Always Coming Home - OCEANIC CONNECTEDNESS hjá Forlagnum EKSIL í tí gandakenda húsinum hjá Karli í Norðagøtu, sum fekk okkum til púrasta at gloyma pandemiina. Framsýningin tók meg á bóli upp til fleiri ferð, so mikið væl er hon sett upp við bæði fastari hond og humor, men eisini við ansi og virðing fyri tilfari, søgu og staðseting. Ein uppgáva, sum kuratorarnir báðir, Alda Mohr Eyðunardóttir og Kim Simonsen hava klárað ómetaliga væl. Tað sama kann sigast um Hansinu Iversen, ið kurateraði Ólavsøkuframsýningina og nýtti høvið at fagna Ingálvi av Reyni, sum í fjør hevði fyllt hundrað. Í august læt framsýningin “eg sakni alt alla tíðina” upp í forhøllini á Listasavni Føroya. Framsýningin var ein lítil presentatión av ungu listakvinnuni, Aldu Mohr Eyðunardóttir. Høvuðstátturin í framsýningini er “saknur”, eins og heitið vísir á. Alda Mohr Eyðunardóttir er hugtikin av handarbeiði og brúkar tað á ymiskan hátt í list síni, bæði við at tilevna tekstilverk við hond og við at stoypa tekstil í bronsu. Í ummæli av framsýningin skrivaði eg m.a., at hon var ”hugtakandi í sínum trevsuta, eyma og inntonkta undirgangsestetikki við organiskum og modernaðum verkum, sum eisini eru dramatisk, full av romantiskum longsli”.
Gamla Seglhúsið
Í Gamla Seglhúsinum í Klaksvík vóru fleiri áhugaverdar framsýningar hjá m.a. Zachariasi Heinesen, Eyðuni av Reyni og Bárði Jákupsson. Framsýningin hjá Anker Mortensen var ómetaliga vøkur, eg ummælti og skrivaði m.a: ”..heildarinntrykkið ljómar av bláum. Anker Mortensen brúkar bæði Ultramarinblátt og Parisarablátt, sum hann málar í fleiri løgum við rundleittum skapum, ið breiða seg kring allan myndaflatan. Summi sýnast fløt og óblonk, meðan onnur eru skínandi og gjøgnumskygd. Fleiri staðni hómast løriftið út ígjøgnum málingaløgini, tað hevur m.a, við sær, at kantarnir á myndunum sýnast eitt sindur ullintir. Endaúrslitið er málningar, ið um somu tíð eru sera fysiskt til staðar í rúminum samundis sum okkurt fullkomiliga óítøkiligt er yvir teimum har tær hanga á myrku timburveggunum í Gamla Seglhúsinum eins og lýsandi ovursjónir”.
Harmur og gleði…
Í 2021 mistu vit nøkur av teimum, sum á ymiskan hátt hava ríkað um list og mentan. Gunnar Hoydal arkitektur og skald, Palli Gregoriussen, arkitektur, høvundur og teknari og Vár í Ólavsstovu lektari og ummælari. Carl Jóhan Jensen skrivaði eitt haiku til minnis um Vár: ”Toybil í myrkri,/ Rendur hvítna á skýggjum,/ Minnini lýsa.” Í Kringvarpinum var tað serliga sendingin Nón, sum varpaði ljós á list og mentan. Har vóru nógvar áhugaverdar sendingar frá teimum - ikki minst problematiserandi sendingar við veruligum mentanarjournalistikki, har spurt var um listin skal vera sømilig fyri at fáa almennan stuðul. Nón hevði eisini prát við Paulu Gaard, Ph.d. og námslektara á Fróðskaparsetri Føroya og Magnus William Olsson, ummælara og yrkjara um ummæli sum listaslag. Nógv var at gleðast um í brátt farna ári. Til dømis hevur Listasavn Føroya móttikið eina stóra gávu frá einum privatum samlara í Danmark og at talan er um eina milliónagávu við heili 8 listaverkum eftir Sámal Joensen-Mikines. Tað er gott og vit kunnu gleða okkum at síggja verkini í februar, tá savnið letur uppaftur eftir tiltrongda umvæling. Sofía Nolsøe fekk týdningarmiklu donsku leiklistavirðislønina, Teaterpokalen. Teaterpokalen er elsta leiklistavirðislønin í Danmark og tó, at aðrar virðislønir eru bæði størri og pengasterkari, er Teaterpokalen ein serliga týdningarmikil og vird virðisløn. Í summar varð kunngjørt, at Anna Katrin Ø. Egilstrøð, Sakaris Fríði Stórá og Marita Dalsgaard fingu listafólkaløn í trý ár fyri at arbeiða burtur av við ávíkavíst yrkistónlist, -filmslist og - palllist. Í heyst skiltist, at bókin hjá Kim Simonsen, Hvat hjálpir einum menniskja at vakna hesumegin hetta áratúsind hevði vunnið eina virðisløn í Makedonia sum besta útgáva har í 2021 frá The Association of Publishers and Booksellers of Macedonia (ZIKM) á altjóða bókamessuni í Skopje. Henda bókin er týdd til enskt og tað hevur endurvakt ein áhuga fyri henni eisini í New York, haðani yrkjarin og týðarin Randi Ward hevur vunnið Nadia Christensen virðislønina í týðarakapping hjá American Scandinavian Foundation fyri sína týðing av úrdráttum úr yrkingasavninum hjá Kim Simonsen. Á listaøkinum hava vit nógv at vera errin av og so nógv meira enn her er nevnt. Lat meg nýta høvi at takka øllum okkara listafólkum fyri tað, tey skapa. Takk eisini, kæri lesari, um tú hevur lisið so langt - gott nýggjár.
