Fláffy United

Bruno Mikael Eysturstein

Eitt ummæli av eini Várframsýning, sum umframt at vera fleirmedial og festlig, flosnar í støðum

Várframsýningin læt upp í Listasavni Føroya 24.juni og sum vit hava sæð tað áður, er listáhugin stórur millum fólk at meta út frá miklu fjøldini, ið javnan møtir til tílík tiltøk. Sjálvandi er góða undirtøkan eisini tengd at teirri sannroynd, at Várframsýningin er ein lutfalsliga stór framsýning við 25 luttakarum. Av teimum er meira enn helvtin ikki myndlistafólk burturav – summi starvast innan onnur listaøki og onnur eru áhugafólk. Sostatt er framsýningin átøk eini Ólavsøkuframsýning, sum vit altso hava fingið tvær av um árið - tann eina er stýrd av Listafelagnum, hin av Felagnum Føroyskum Myndlistafólkum. Og sjálvt um talan er um eitt sera festligt tiltak við góðum røðum, mati og drekka og góðum lagi, vági eg (einaferð enn) ljósasløkkjarapositiónina við at staðfesta, at tað sum heild verður ov nógv framsýnt í Listasavni Føroya við ov lakari dygd.

Eg hugsi, at eitt ávíst kritikkloysi kann vera ein avleiðing av okkara kompleksu samtíð, sum er so mikið torfør at fata og gjøgnumskoða, at vit hava lyndi til at geva upp og lata eftirtíðina um kritikkin? Kanska økir kenslan av vantandi gjøgnumskygni og yvirliti um eina ávísa ósemjuangist, ið fremur ábyrgdarloysi og fær okkum at krevja endaleyst undirhald og hurrá, meðan minni verður hildið um tað kritiska? Neyvan hava ummæli stóra ávirkan upp móti øllum tí góða lagnum við føgrum og fegnum lovorðum og myndum á SoMe! – Aja og So be it, sum Jóhan Dahl mælti á sinni. Eftir stendur, at ov nógvar tílíkar blandaðar “Ólavsøkuframsýningar” um árið máa yrkisstøðið undan Listasavninum, ið missir sína týdningarmiklu støðu sum oddviti í føroysku myndlistini. Kanska skuldi Várframsýningin hildi fram sum biennala annaðhvørt ár.

Fláffy United

Vónandi hevur kritiski orðagjósturin omanfyri ikki stygt allar lesarar burtur, tí sjálvandi er okkurt meira fjálgt og uppbyggiligt eisini at siga um Várframsýningina 2022, sum ein nevnd hevur hugsað og sett upp. Í úrvalsnevndini vóru hesa ferð Tummas Jákup Thomsen, Bruno Mikael Eysturstein, Ólavur Sverri Trónd Thorsteinsson og Ole Wich. Framsýningarheitið Fláffy United er hugvekjandi. Meðan United jú ber brá av ítróttarligum framfýsni og samtaki, er fyrri parturin av heitinum meira ivasamur. Fláffy er eitt hálvføroyskt avbrigdi av enska lýsingarorðinum fluffy, sum kemur av navnorðinum fluff. Kaga vit í Sprotan, merkir fluff mjúk dun, pu ella fon, meðan fluffy verður brúkt um nakað mjúkt og dúnut. Eisini verður víst á, at orðið kann sipa til okkurt ótrygt. Á netinum finna vit hópin av allýsingum av hugtakinum fluffy, ið kunnu skipast í A) tilfarslig ella B) innihaldslig sermerki um nakað, sum er løgið og ódefinerað. Av tí, at samtíðarlistin eins og samtíðin sjálv er tilfarsliga og innihaldsliga fluffy, er hetta í grundini eitt væl valt tema til eina samtíðarframsýning ikki minst tá hugsað verður um, hvussu nógv tilfar og tilfarslig atlit hava merkt ta progressivu samtíðarlistina síðan aldarskifti. Hetta hava vit sæð í verkum hjá m.a. Jóhan Martini Christiansen, Randi Samsonsen, Dennis Agerblad, Tóroddi Poulsen, Jón Sonna Jensen og mongum øðrum – av teimum nevndu er bara síðstnevndi við á Várframsýningini við trimum verkum, sum eru tilfarsliga serstøk, framleidd úr polyuretan skúmi, gipsi og liting. Tað sama er galdandi fyri ljóðinstallatiónina við teimum eyðkendu mongu bjartlittu leidningum hjá Heðin Ziska Davidsen, sum skilir seg tøkniliga og tilfarsliga úr heildini og sum eisini varð brúkt performativt til upplatingina.

Digitalar myndir

Litføgru digitalu myndirnar hjá Bruno Mikael Eysturstein taka ímóti teimum vitjandi á Várframsýningini. Á myndini, sum hevur verið brúkt til at reklamera fyri Várframsýningini, helt eg meg síggja farslóðina av einum bylgjandi, bleytum, pinklittum seyðaskinn. Pink kann vera ein sera týdningsberandi litur, ið tá hann verður brúktur til nakað so siðbundið føroyskt sum eitt seyðaskinn, fær eitt poppkent, stuttligt ella speiskt brá – ikki minst, tá ein grasgrønur bøkkur er settur inn í høpið. Bruno Mikael Eysturstein hevur sína heilt egnu, áhugaverdu listaligu fatan av náttúruni og hann hevur fyrr framsýnt bøkkar og gras. Á teimum myndunum, sum hanga á Várframsýningin er talan kanska um bylgjandi hár av onkrum slag eitt sindur sum í verkunum hjá íslendsku listakvinnuni Shoplifter. Hvussu er og ikki – talan er um digitalar viðgjørdar myndir - tað tykist vera eitt høvuðstøkni á Várframsýningini – tað vísir seg tó, at fleiri av hesum í roynd og veru eru ymiskt sløg av digitalum prentum, t.d. inkjet pigmentprent í røðini hjá Ole Wich, kaos&fokus 1-5, ið hanga niðri í salinum beint við hjá fýra myndum av tektoniskum fragmentum hjá Bruno Mikael Eysturstein, sum tær líkjast við sínum plakatkenda brá og sterku litum.

Ole Wich

Ole Wich hevur eisini eitt verk á framsýningini úr blandaðum tøkni við heitinum MESTsum – tað er ein avlong, rektanguler pláta, sum kann malast runt á vegginum soleiðis sum áskoðarin ynskir. Interaktiva frælsið verður tó tálmað av nøkrum strikum á vegginum, sum vísa hvar plátan skal hanga. Ole Wich nevndi í síni røðu, at listafólkini í úrvalsnevndini hava valt at hava síni verk við í framsýningini í ár og tað hava tey av sonnum gjørt við lít. Tey fylla ríkiliga nógv - ikki minst Ole Wich sjálvur. Eg kundi heldur ynskt mær at sæð meira av t.d. sáru surrealismuni hjá Gwenaël Akira Helmsdal Carré, villu tekningunum hjá Elini Josefinu Smith ella vøkru tekstillistini hjá Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard, so at mann fekk eitt meira fullgjørt innlit í hesi áhugaverdu listauniversini.

Elin Josefina Smith

Eg veit sjálvandi frá egnum royndum, at mann sum kurator ofta hevur eitt lutfalsliga avmarkað úrval at arbeiða við og at tað helst er ein orsøk til, at fyriskipararnir í so stóran mun hava sett sítt merki á framsýningina, ið tó er rættiliga fyllt – havi ilt við at skilja hví tað annars útmerkaða video-glasverkið hjá Brandi Patursson, sum var partur av landslagsframsýningini, eisini skal vera við á Várframsýningini - enntá sama stað. Várframsýningin varð hildin á fyrsta sinni í 1990 um várið – hon er í ár seinkað orsakað av umvælingsarbeiði á Listasavni Føroya. Úrvalsnevndin hevur boðað frá, at teir hava valt at víkja frá siðbundnu myndevnunum í føroyskari list: “Vit leita út ímóti mørkunum og grásonunum. Har úti, sum tær grundleggjandi fortreytirnar hjá listini fáa sínar royndir, har nýggir hættir og nýggj úttrykk koma til sjóndar.” Tað er merkiligt og í grundini ótrúligt, at tað yvirhøvur ber til at gera eina framsýning sum Várframsýningina 2022, har tey allarflestu av teimum etableraðu listafólkunum í Heystframsýningarbólkinum og Felagnum Føroyskum Myndlistafólkum og onnur við eru fullkomiliga fráverandi. Spurningurin er hvørt hetta er eitt tekin um vantandi virðing fyri hesi framsýning, sum einaferð skuldi vera flaggskipið hjá føroysku yrkislistini. Yrkislistafólkini tykjast í staðin miðsavna seg um prýðingar og framsýningar á privata listamarknaðinum í Danmark og í Føroyum á gallaríum, har vit eru fleiri, sum gera um okkum við skiftandi listaligum royndum og førleikum. Mann kann næstan siga, at privatgallarí eru farin at spretta eins og hundalond á hvørjum húsarhorni - ikki minst í Havn. Gongdin er á ein hátt positiv – føroyingar hava altíð verið óførir at keypa føroyska myndlist. Sjálvandi er støðan eisini tekin um eitt øgiligt yvirskot, bæði listaliga, men altso eisini peningaliga. Og sjálvt um tað er ivasamt, má mann vóna, at allar íløgurnar fara at bera seg – eisini tær ógvuliga mongu, sum verða gjørdar í hesum árum uttan um faklistalig innlit ella ráðgeving. 

Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard

MateriaLIST

Várframsýningin 2022 fylgir á ein hátt nýmaterialistisku gongdini innan myndlistina soleiðis at skilja, at hon er fjølbroytt og fleirmedial. Nýmaterialismuhugtakið verður nýtt um sera ymiska list, t.d. um verk, hvørs ontologi ella tilverufrágreiðing er partur av sjálvum tilfarinum, men fevnir eisini um øll møgulig slag av crossover verkætlanum millum náttúruvísindi og list og um kanningar av tí sonevnda antropocæna, av veðurlagsbroytingum ella socio- og kynspolitiskum evnum. - Eg havi spekulerað uppá um eg kann hefta intergalaktiska list uppí nýmaterialismuna. – tí so kann tað stóra verkið hjá Tummas Jákupi Thomsen, surrealistinum í Gøtu, kallast nýmaterialstiskt. Hann hevur eina stóra installatiónstekning, ið stendur miðskeiðis í framsýningini. Skapið á installatiónini minnur ikki sørt um eina papyrusrullu, samstundis sum okkurt ídnaðarligt er yvir uppsetingini – listamaðurin segði, at m.a. MEST hevði sponsorerað verkinum. Snyrilsskapið hevur í mong ár hevur verið fastur fúsur í listini hjá hesum originala listamanninum. Hansara útgangsstøðið liggur enn sum altíð í einstaklinginum í universinum og sjónarringurin er sjáldan heilt almindiligur og niðri á jørðini.

Við á Várframsýningin 2022 Fláffy United eru Ole Wich, Tummas Jákup Thomsen, Bruno Mikael Eysturstein, /TRÖDL/ (Ólavur S. T. Thorsteinsson), Billa Jenny Jónleifsdóttir, Bjørk í Hoyvík og Sigga í Hoyvík, Edith Mørkøre, Erhard Jacobsen, Lív í Baianstovu, Vár Kyn, Alma á Lava, Ann Mari Dam, Elin Josefina Smith, Gwenaël Akira Helmsdal Carré, Harald Bjørgvin, Jana Jonhardsdóttir, Jón Sonni Jensen, Leivur Thomsen, Maria Smith, Oddfríður Marni Rasmussen, Rakel Helmsdal, Heðin Ziska Davidsen, Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard, Brandur Patursson. Framsýningin hongur inntil 20.juli.

Tummas Jákup Thomsen

Rakel Helmsdal

Jón Sonni Jensen

Leivur Thomsen

MECHANICAL POSES - finissage við artist talk

Leygardagin 9.juli klokkan 15 verður finissage í Víngarðinum, tá Jón Sonni Jensen og Kinna Poulsen fara at práta saman um serstøku framsýningina, sum hevur verið at sæð seinastu mánaðarnar í Víngarðinum. Hetta vikuskiftið verður seinasta høvið at síggja ella enduruppliva framsýningina og øll eru hjartaliga vælkomin.

MECHANICAL POSES er heitið á serframsýningini hjá Jón Sonna Jensen í Víngarðinum í Tróndargøtu 31. Tá vit skulu lýsa verkini hjá Jón Sonna Jensen, hendir tað so ógvuliga skjótt, at umrøðan snýr seg um tað tilfarsliga. Eitt er, at hesi verk úr byggitilfari sum skúmi, gipsi og silvurfoliu bróta upp úr nýggjum listtøkniliga, men tey eru harumframt so ómetaliga fysisk og ítøkiliga til staðar í rúminum. Fleiri listaverk hava ein bløðrutan yvirflata, ið tykist vera úrslitið av tilfari, sum hevur verið flótandi og bleytt, men sum síðani er stadnað og vorðið hart og fast. Og soleiðis eru nógvir mótsetningar í hesum verkum ið tykjast løtt og skemtilig, men eisin djúpt álvarslig.

Ein røð av skapilsum hanga á vegginum eins og skulpturel relieff. Tey eru øll snarað og boygd avbrigdi av klassiska byggilistaliga súluskapinum, hvørs rørslur síggjast í tilfarinum eins og bylgjur ella rukkur. Verkini bera brá av onkrum mekaniskum ella funktionellum; rørum og installatiónum. Samstundis er eitt týðiligt organiskt brá yvir teimum kúputu ella innskaraðu formunum. Yvirflatan er matt, mjúk og aðrastaðni blonk og sýnist sum heild sera varierað. Verkini hava eitt hugtakandi sansaligt at kalla hedonistiskt brá, ið verður undirstrikað av ljósareyða litinum, ið gongur aftur í fleiri av verkunum á framsýningini. Ljósareytt er ein serstakur litur, sum bæði signalerar húð og kropp og og nakað, sum beint tvørturímóti er ónatúrligt og kulturelt.

Relieffini eru still – sjálvandi -  men av tí, at verkini eru so sansalig, sum tey eru, hómar áskoðarin kortini ljóð og rørslur t.d. í silvurfoliutilfarinum, ið prýðir ella savnar summi verk. Tann turri stívnaði bløðruflatin hevur ein annað tóna, sum mann ímyndar sær kann hava sama poknuta ljóð sum rískeks. Eisini í tí tilfarsliga, sýnast verkini hjá Jón Sonna samansett, merkt av mótsetningum millum t.d. frítt og bundið og millum kropp og heila.

 

Art talk in Víngarðurin saturday 9.juli 15.00

The solo exhibition at Víngarðurin by Jón Sonni Jensen is titled MECHANICAL POSES. When we are to describe Jón Sonni Jensen’s art, the conversation quickly becomes about the materiality of his work. It is one thing that his pieces are made from construction materials such as foam, plaster and silver foil, some which are relatively unconventional in an artistic context, but the work is simultaneously tremendously physical and present in the space. Several of the artworks have a blistered and porous surface, which seems to be the result of a material, once liquid and soft that has dried and become hard and rigid. Opposites like these are present in many of the pieces that seem light and humourous yet deeply serious.

On the walls we see a series of figures reminiscent of sculptural reliefs. All of them are twisted and bent variants of the classical architectural columnar form. The work resembles some sort of mechanical functionality such as tubing and structural installations, whilst at the same time bearing concise organic intentions in the arched and concave shapes. The surfaces show variations of matte and glossy finishes. The work has an interesting sensuous and hedonistic quality, which is emphasized by the recurring pink colour. Pink is a special colour that simultaneously gives connotations to skin and the corporeal and indeed something much more unnatural and cultural.

The reliefs are of course motionless, but because of their sensuous nature the viewer can still discern some sounds and movement. For example in the crispy silver foil, which decorates some of the work as well as gathering other pieces. The dry, stiff and blistering foam surfaces carry a different note, perhaps one similar to rice crackers. The material combinations of Jón Sonni’s work are also teeming with opposites such as something free and something bound as well as the connection between the bodily and the cerebral. His work seems almost made for the space at Víngarðurin where the exhibition MECHANICAL POSES will be on display until the 9th of July where we will have a finissage and an artist talk at 15.00.

Bjarne Werner Sørensen sýnir fram í New York

Fram til ólavsøku hevur føroyskdanski listamaðurin Bjarne Werner Sørensen framsýning í Elizabeth Harris Gallery í New York.

Á framsýningini, sum kallast Transitions sýnir hann fram oljumálningar. Bjarne Werner Sørensen hevur verið sera virkin á føroyska listapallinum og hevur havt framsýningar í Listasavninum, Listahøllini MEST og á Norðurbryggjuni.

https://www.ehgallery.com/bjarne-press

Tá einki er alt...

Framúrskarandi Tóroddur

Nýggju yrkingarnar hjá Tóroddi Poulsen eru glógvandi dømi um ein poetiskan og listaligan vitapassara, sum ikki minst hevur ans fyri myrkrinum millum ljósblunkini.

At tað skuldi vera júst longsta dag, mær untist at lesa nýggja yrkingasavnið hjá Tóroddi Poulsen, EINKI HEITI, eri eg glað fyri, tí henda bókin tekur tíð at lesa, serliga um mann lesur hana seint soleiðis sum yrkjarin einaferð skrivaði, at mann skuldi. - Tað veit eg ikki um eg geri. Eri kanska ikki so málførur lesari ella jú, tað eri eg í øllum førum í løtuni, tá eg lati spildurnýggju bókina upp. Tá eri eg tann perfekti víðopni lesarin, men so lesi eg nakað, sum fær meg at koma í tankar um okkurt annað, sum eg má venda aftur til – blaði síðan fram og taki afturíaftur ein tanka – sæð onkrastaðni úr erva má henda lesitilgongdin tykjast heldur óskipað sum tá ein grindalokkur í ovfarakæti dansar millum tendraðar lampur.

Yrkingarnar eru eisini so mikið tendraðar, at tað neistar úr tí væl roynda skaldapottinum. Hesin pottur verður nevndur í framúr góðu yrkingini ÍDNI, ið fær somu merking sum íblástur ella sum í øllum førum sýnist vera ein lýsing av tí at yrkja. Tað er at røra so hart í skaldapottinum, at ein vísa úr barndómsins fjøru fær okkum at renna undan ørindum, sum eingin sendi okkum – so sjálvsagt, einfalt og samstundis komplekst verður samanhangurin millum barndóm og yrkjaraeg lýst samstundis sum vit fáa varhugan av hvussu fullkomiliga óneyðug yrkt ørindi eru. Eingin hevur biðið um tey.

Tóroddur Poulsen fær ómetaliga nógv innihald at rúmast í sínum reglum, ikki minst, tá hann snarar teimum á. Øvugtleikin er ikki bara orðaspæl, tvætl ella spei soleiðis sum tað onkuntíð hevur verið hildið. Her er týdningarmikil samanhangur millum háttalag og tað, sum hann roynir at siga og tað er í grundini ófatiligt hvussu hann støðugt megnar at orða hetta av nýggjum nú í bók nummar 45, sum inniheldur 45 yrkingar ella har á leið. Sjálvmótsigandi heitið á yrkingasavninum EINKI HEITI vísir til eina hevd innan modernistiska list, har myndlistaverk eru uttan heiti. Hetta er aftur treytað av, at myndevni og funktión verður alsamt meira opið, har móttakarin støðugt fær størri leiklut og álit og tessvegna ikki nýtist eitt heiti til tess at skilja listaverkini.

Orðingin kann eisini sipa til listaliga universið hjá Tóroddi Poulsen, ið ofta brúkar sonevndar negatiónir sum kreativt útgangsstøði í yrkingum og myndum, har noktandi orðingar sum “einki” ella “ikki” eru afturvendandi. Tað áhugaverda við negatiónum er, at tær í grundini ikki upploysa týdning sum mann skuldi hildið. Tá mann til dømis lesur um eitt træ, sum IKKI var har, verður semantiska tómrúmið, ið stendst av negatiónini merkt av hesum trænum ella fyribrigdinum, sum var nevnt í negativum skapi og tá verður tað ordiliga spennandi at vera lesari í einum meira abstraktum og óítøkiligum fatanarrúmi, ið er meira merkt av døggi, ljósstrálum, támi og varhuga enn av tí ítøkiliga.

Fagurfrøðiliga og tøkniliga er stórur munur millum vatnlitsmyndina á permuni við teimum luftkvæmu, sveimandi beinagrindunum og so orðini, har listamaðurin hevur brúkt okkurt slag av kriti og stórar spjaldrastavir at skriva sítt egna navn og bókaheitið omaná og í millum beinagrindirnar. Stavirnir tykjast avgjørdir fyri ikki at siga illsintir og hesin sami tóni heldur fram á innpermuni, har vit verða mint á hvussu EINKI HEITI skal framberast (ikki við o ella oy!) og alt hetta hevur við sær, at mann fer at grunda um orðið “heiti” og hvat tað í grundini merkir. Sambært Sprotanum kann orðið umframt at siga hvat nakað eitur, bæði merkja lyfti og hóttan og tað er jú nóg nógv tilfar til at byrja ummælið umaftur.

Yrkingarnar í EINKI HEITI eru djúpar, eksistentiellar, surrealistiskt snurrandi, humoristiskt glógvandi við viðkomandi viðmerkingum til alt møguligt løgið, sum gongur fyri seg í okkara tíð í okkara samfelag. Tað er sum tað plagar í bókunum hjá Tóroddi, ið tó ikki tykist líka harmur ella indigneraður sum hann onkuntíð hevur verið. Ein fitt og stutt yrking staðfestir, at ein frikadella og eitt sindur av guði er nóg mikið til at bjarga degnum hjá onkrum. Ein onnur ræðist kríggið – ikki bara tað í Ukraine, men eisini tað í lummanum á telefonini, sum er full av støðugum ræðuleikum, yrkjaraegið ikki klárar at síggja. Jú, mann er við uppá hatta har og inngangsorðini, ið boða frá, at tíðindini eru avlýst vegna bláan himmal. Hevði tað verið so væl onkuntíð.

Fleiri yrkingar taka saman um eina lívs- og listafatan, sum í grundini hevur verið til staðar síðan byrjanina - debutsavnið Botnfall (1984). Hetta er t.d. galdandi fyri ta fínum yrkingina Í HOLINUM, har tað verður staðfest, at einki er alt og at holið vil vera ljósið. Millum myrkrið og ljósið gongur ein smøl snyrilstrappa niður ella upp í gjøgnum hetta mjáa vitatornið av eini yrking – segði nakar William Heinesen? Ein onnur universal/genial yrking, NÝBROT snýr seg um okkurt slag av umvæling, men hesa ferð ikki av eini standmynd ella nú ert tú eitt skip – skipið er í hvussu er í hvussu er ikki longur lossað við bókmentum ella siðsøgu. Hetta gongur fyri seg í náttúruni á bønum, har sóljur siga sannleikan við summardáar og kokkurin fer niður í maskinrúmið at heinta berjalyng meðan boð verða send eftir hornorkestrinum. Hetta er ein fantastisk yrking, ið minnir um eina listaliga installatión, sett saman av ítøkiligum og óítøkiligum lutum, ið mynda ein listaligan nýbygning, sum er meira enn bara eitt far.

Virðingin fyri at spæla er grundleggjandi, spæl er javnsett at yrkja og at droyma. Barndómurin er grundarlagið - tað veldiga løriftið, sum einaferð var ómálað, men nú fyllist og sum allar upplivingar verða mettar upp móti og málaðar á. Hetta tykist Tóroddur Poulsen sera tilvitaður um og hann dugir óvanliga væl og sum fáur at lýsa eksistentiella paradoksið, at jú fleiri dagar, vit hava samlað okkum saman á lívskontuni, tess færri eru eftir. Hesa banalu men universalu sannroynd hevur hann formulerað í mongum yrkingum og myndlistaverkum og tað er í grundini ófatiligt hvussu hann støðugt megnar at orða hetta av nýggjum og at gera tað listarliga relevant og nýhugsandi.

PARADÍS

vit børn

lakkaðu paradís

á tí breiða vegnum

tí tað var

ov lítið pláss

á tí smala

har tey gomlu

gingu aftur og fram

og tosaðu um

gamlar dagar og slekt

áðrenn tey fóru

út á bøin

at henta summardáar

til okkum

sum vóru so røsk

at lakka paradís

á tí breiða vegnum

Nær fert tú at síggja teg sum eg

Í síðstu viku byrjaði ein serstøk listaframsýning, ið ikki hevur sæð sín líka her á landi. Fyri tað fyrsta eru framsýningarhølini ikki høli, sum vit plaga at sambinda við list yvirhøvur. Tað fyrsta framsýningarstaðið var Miklagarður í SMS, og nú standa verkini í Svimjihøllini í Gundadali og listakvinnan, sum kann finna uppá slíkt eitur Randi Samsonsen. Hon er Havnakona við stórum H – blíð og týð og krúllut, men mann skal ikki lata seg narra hvørki av krúllum ella teimum sveimandi, himmalbláu eygunum hjá láturmildu listakvinnuni. Í grundini er listakvinnan sjáldsama skørp og málfør og ein av okkara mest framfýsnu listafólkum. Hon brýtur upp úr nýggjum við síni list, ið er merkt av samtíðarligum, umhvørvisligum og menniskjaligum atlitum. Hon hevur seinastu árini luttikið á hópin av framsýningum bæði í Føroyum og uttanlands og er nýliga komin aftur úr Toronto, har hon hevur sýnt fram á framsýningini Shared Terrain. Eg hitti hana við hús, har listaverkini í beint tá fylltu væl upp í stovu og atelieri. Tað sá heilt fantastiskt út – sum ein surrealistisk, mjúk og bleyt hertøka av eini vanligari stovu og arbeiðsrúmi.

Vakurleiki

Heitið á framsýningini í m.a. Miklagarði er “When will you come to see you like I do?”. Reglan stavar frá einum framúrskarandi vøkrum jazzlagi, ið snýr seg um vakurleikan í tilveruni, kærleikanum og menniskjanum. Møguliga er tað ikki júst, vakurleiki, ið liggur fremst fyri, tá tú skalt lýsa tey fimm listaverkini, sum Randi Samsonsen hevur gjørt til framsýningina í Miklagarði. Kortini er tað júst vakurleikin ella okkara fatan av vakurleika, ið er ein tann frægasta inngongdin til eina fatan av hesum verkunum, tí hvør Venusversión er tann vakra, tann klassiska úr Milo ella rundi fruktbærisfigururin úr Willendorf? Tað valdast um eyguni, ið síggja og um avvarðandi mentan og tíðarskeið.

Standmyndir

Verkini hjá Randi Samsonsen eru í hvussu er standmyndir. Tær eru lutfalsliga stórar, fleirlittar við heklaðari yvirflatu. - Jú, tú las rætt; hondheklaðar standmyndir, organisk, buglut trídimensjonal skap, sum kneysa í einum matvøruhandli og aðrastaðni í Havn. Fleiri teirra hava bein og fáa meg at hugsa stuttligar, ómøguligar tankar um at klatra upp og seta meg á tær. So kundi eg sitið har uppi í 2 metra hædd og hugsa um lívið sum ein onnur prinsessa á ertrini. Eg fái eisini hug at klemma standmyndirnar, tí tær eru so tjúkkar og fjálgar og dotnar niður av mánanum og standa nú í teirra óendaliga gátuføri púra ómystiskar millum matvørur í Miklagarði eitt sindur sum Barbapapafólkini. Franska barnabókin Barbapapa kom út í 1970 og eg minnist hvussu hugtikin eg sum smágenta var av figurunum, samstundis sum eg ræddist teir. Ómetaliga lættir at tekna, eg taknaði ofta ta ljósareyðu við hvítum perlum um hálsin – einfalda skapið var ein orsøk til øgiliga popularitetin, hugsi eg, men eg ræddist eisini figurarnar, ið vóru ræðandi dulklæddir – eitt sindur sum Sorte Slyngel – mann visti ikki hvar mann hevði slíkar formskiftarar.

Knoss

Vit hava fingið orð á listakvinnuna og spurt hana nakrar spurningar, m.a. hvussu tað ber til, at hon hevur heklað allar hesar kvadratmetrarnar av eygum og um tað ikki hevði verið lættari at keypt liðugt framleitt toy? 

Randi Samsonsen svarar, at hon frá byrjan ikki visti, at hon skuldi hekla verkini: ”At hekla er sera tíðarkrevjandi og ein teknikkur sum bert kann útinnast við hond. Eg gjørdi tí royndir við at stykkja toy saman, binda á maskin og annað, sum eisini er sera spennandi og sum kundi gingið eitt sindur skjótari. Men í síðsta enda var tað sjálv vondin, tað taktila og strukturella í heklingini og einfaldleikin í tøkninum, sum gav mest meining og sum eg vænti talar til áskoðaran. Menniskju sansa flatur og vond við okkara húð eins væl sum okkara eygu. Tá eg brúki ullintan tráð og hekling, minnist húðin tað aftur, tí hon hevur sansað hvussu ull merkist. Tilfarið er eisini hugsað sum mótsetningur til alt annað massaframleitt tilfar inni í matvøruhandlinum, sum fyri tað mesta er papp, plastikk og metal”.

Tóvirki

KP: Tú arbeiðir primert við tekstil, sum jú er eitt tilfar, vit brúka til klæði. Hevur tú ongantíð málað málningar? Hvørjar møguleikar sært tú í tekstillistini, sum tú ikki finnur í málningalist?

RS: Eg havi ikki arbeitt við at mála ella tekna annað enn skitsur. Ikki tí eg ikki havi havt atgongd til tilfarið og møguleikan, frá eg var heilt lítil. Abbi mín hevði ein málingahandil í Havn, har hann eisini seldi máling og amboð til listafólk. Men eg lærdi eisini frá eg var heilt lítil at fáast við tráð. Hetta var mest saman við ommu míni. At læra at binda, brodera, hekla og annað var fyrst og fremst fyri at skapa okkurt sum hevði nyttuvirði. Eg skuldi læra at brúka hesar eginleikar og skilja at tað handlar um at gera klæðir til húsarhaldið og fór spakuliga at seta spurningar til hetta? Eg flutti til Svøríkis at ganga í skúla, har eg kom inn á eina “textil konst” linju á HDK Steneby og byrjaði at brúka tráð, form og litir til at skapa tekstil listaverk uttan nakra ávísa funktión aðra enn ta listaligu.

 Serligt framsýningarstað

KP: At seta myndlist upp í einum matvøruhandli er rættiliga serstakt - hvørjir tankar eru aftanfyri hesa staðseting?

RS: Orsøkin til at eg ynski at sýna fram í einum matvøruhandli, er m.a. tí at eg ynski, at standmyndirnar møta áskoðarunum har tey eru, og ikki øvugt, at áskoðarin kemur til teirra soleiðis sum tað plagar at vera í sambandi við framsýningar í søvnum og gallaríum. Eg havi valt ein matvøruhandil og onnur støð, har endamálið við at fara inn hagar er ógvuliga eintýðugt; vit fara í matvøruhandilin at keypa inn. Vit keypa okkum mat, sum er pakkaður inn í fýrakantar, vacuum, plastikk, kassar og dósir við litum og orðum, logo´um og grafikki. Matvørurnar standa á hillini og rópa eftir okkum. Alt hetta er gjørt fyri at fáa samband við okkum. Og vit blíva von við hendan estetikkin. Ein serligur reydligur litur við einari ávísari gulari sól, kann fáa tey flestu til at hugsa um havragrýn frá einum ávísum framleiðara sjálvt um sjálv matvøran í sjálvum sær eru ljósabrún, smá fløt grýn. Tá eg seti mínar bleytu standmyndir inn í Miklagarð, ynski eg kanska at bjóða vananum og automatikkinum í matvøruhandlavitjanini av.

At missa stýring

KP: Nøkur av tínum verkum eru seymað og hanga á vegginum eins og eitt slag av bleytum relieffum. Tey hava eitt hugtakandi óstøðugt brá bæði orsakað av foldum í klæðinum, har ljós og skuggi raka ymiskt á, men eisini ítøkiliga eru tey sera dynamisk og flyta seg í mun til rørslur í rúminum. Tað tykist vera okkurt slag av tilvitaðum listarligum kontrolltapi í hesum. Fer staðsetingin av verkum í almenna rúminum eisini tann vegin?

RS: Jú tað kann vera. Umstøðurnar í tí almennan rúminum eru ómøguligar hjá mær at redigera. Litir, objekt á staðnum, ljós og annað. Hvussu verkini verða móttikin í hesum konteksti er ei heldur nakað eg kann so at siga “stýra”, um tey heila tikið verða móttikin sum standmyndir ella annað er fultkomuliga upp til tann einstaka, eftirsum tey standa á einum “óvanligum” framsýningarstaðið. Tað er bæði eitt befríilsi og eitt sindur hættisligt. Men tað er samstundis avgerandi. At missa kontrol er við til at læra meg, hvat verkini, áskoðarin og eg sjálv megni.

 

Design

KP: Tú hevur eina designútbúgving, hví fórt tú heldur tann vegin í staðin fyri t.d. akademi og hevur hetta nakað at týða?

RS: Áhugin fyri tráði byrjaði sum áður nevnt tíðlig og ikki bara hjá mær. Tað eru góð 30.000 ár síðani, at menniskjað lærdi at spinna ein tráð og ognaði sær snildur til tess at betra um møguleikan hjá smáum stuttum trevjum við at spinna tær til ein tráð. Henda uppdaging hevði risastóran týdning. Menniskjað lærdi at veva og fáa til dømis klæði burturúr og at gera segl til skip, sum gjørdi tey før fyri at flyta seg lættari um hav. Um vit spola fram til nútíðina, liva vit í einari tíð, har tekstila framleiðslan er í einum vaksandi yvirflóð, har umhvørvisligu avleiðingarnar eru nærum óbøtuligar. Tað tykist sum vit hava mist eina kontakt til at skilja, hvat tekstila tilfeingið kann og skal gera fyri okkum. Fyri meg snýr tað seg altíð um tilfar fyrst og tað er kanska tí eg hugsaði, at Designskúlin var betri fyri meg enn kunstakademiið. Eg veit at ein designskúli er meira “brúkara-orienteraður”, men hetta hevur ikki verið nøkur forðing í mínum listarliga arbeiði, kanska tvørtímóti. Eg haldi tað er spennandi at brúka designástøði og háttaløg í míni listaligu tilgongd og hugsi, at listin jú eisini er kommunikativ og sansalig, so har eru felagsnevnarir.

Heitið á framsýningini

KP: Kanst tú greiða frá heitinum á framsýningini, ”When will you come to see you like I do”?

RS: Tá heitið í roynd og veru er ein spurningur, skapar hetta ein møguleika fyri einum svari og ta elalítlu løtu, móttakarin møguliga hugsar um spurningin, so er tann tíðin upplivað og eitt samband knýtt millum verk, menniskja og rúm. “When will you come to see you like I do”, er annars ein regla úr einum sangi sum eitur “The Beauty of all things” hjá Laurance Hobgood og Kurt Elling. Nú kenni eg tekstin og sangin sera væl, so tað gav meining at knýta hetta heitið á míni verk, so tey fingu eina meira innbjóðandi og samrøðukenda rødd. Heitið kann ganga báðar vegir, at tað er áskoðarin sum spyr standmyndina, ella at tað er standmyndin, sum spyr áskoðaran.

Framsýningin ”When will you come to see you like I do” er at síggja í Svimjihøllini í Gundadali eina viku til 4.juli.

Hanus Kamban 80

Hann hevur ikki sett sítt ljós ella sínar førleikar undir skeppuna, rithøvundurin, sum í dag fyllir fýrs. Tað sæst heilt ítøkiliga um vit telja tær mongu skrivaðu síðurnar, sum eru komnar frá honum og sum eftir øllum at døma halda fram at koma, tí í dag á sínum 80 ára degi gevur Hanus Kamban út nýtt stuttsøgusavn við heitinum, Tað lovaða landið.

Tað er ikki langt síðan, vit seinast lósu eina av hansara greinum í Dimmlætting – hetta var ein hvøss atfinning og ávaring móti Vladimir Putin og hansara antihumanu “farsótt úr eystri”. Og júst humanisma og sosialisma kunnu sigast at mynda ideologiska jørðildið, sum ikki bara skaldskapurin men eisini persónurin Hanus Kamban er grundaður á. At tala Róm ímóti er partur av politiskt tilvitaða, samfelagskritiska DNA´num, hjá Hanusi Kamban og ættarliðnum av útisetum, ið búleikaðust í Keypmannahavn í seksti- og sjeytiárum

Hanus Kamban var føddur í Saltangará í 1942, vaks upp í Skúvoy og flutti til Havnar í 1956, har hann tók studentsprógv í Hoydølum í 1960. Eftir hetta starvaðist hann sum lærari og arbeiðsmaður í nøkur ár, áðrenn hann fór undir lestur uttanlands. Hann las eitt skifti enskt og týskt og er útbúgvin sjúkrahjálpari. Seinnu mongu árini hevur hann fingist við skriving burturav. Sum áðurnevnda grein um Putin helst eisini bendir á, røkkur sjónarringurin hjá Hanusi Kamban víðari enn til tað heimliga umhvørvið. Hann er kosmopolittur við stórum áhuga fyri ikki minst europeiskari søgu og mentan. Samlaða verkið hjá Hanusi Kamban er sera fjølbroytt og fevnir um ymisk teksta- og stílsløg í stuttsøgum yrkingum, ritroyndum, ævisøgum, sangum, greinum, ummælum, eini kantatu osfr. - Hanus Kamban sparir seg ikki, men tekur fegin lut, tá boð eru eftir honum – hann hevur fleiri ferð sagt frá ymiskum í útvarpinum t.d. í Meg minnist og í Dansivali og í 2020 hevði hann eina áhugaverda røð av sendingum við hugleiðingum og tónleiki. Tá eg fyri nøkrum árum síðani arbeiddi við einari av hansara stuttsøgum saman við einum skúlaflokki á Glasi, møtti hann fúsur upp og svaraði øllum spurningum, sum tey ungu høvdu um søguna, Exit Farao og um hansara rithøvundalív – ikki minst um vísindaskaldskapin, science fiction, sum fleiri av teimum ungu vóru áhugað í. Tey vóru serliga imponerað av, at hann hevur týtt Tað nýggja Atlantis, stuttsøguna hjá Ursula K.Le Guin til føroyskt og enntá verið í brævasambandi við víðagitna amerikanska kultskaldið. Hanus Kamban er sosialur av lyndi - tað endurspeglast í evnunum, hann skrivar um, sum ofta eru miðsavnað um menniskju og einum djúpum og inniligum áhuga fyri hvat menniskjaleiki er fyri nakað, men tað sosiala speglast kanska eisini í drúgvu tíðini, sum hann hevur brúkt uppá at lýsa og miðla aðrar høvundar, t.d. Áarstovubrøðurnar. Útgávuvirksemið hjá Hanusi Kamban fevnir um meira enn fimti ár - yvirlitið á netinum er ikki dagført og tá tilfarið er so rúgvusmikið sum tað er, er vandi fyri at villur koma fyri um mann roynir at gera eitt yvirlit. Men so vítt sum eg dugi at síggja byrjaði útgávuvirksemið við týðingum – fyrsta bókin kom í 1969, tað var Drekin og aðrar søgur (Greene, Wells, Bradbury, Maugham). Í 1974 kom Kaleidoskop og aðrar søgur (Bradbury). Í 1978 komu Vælferðarvísur hjá Kára P, har Hanus Kamban átti uppií tekstunum, hann hevur eitt nú skrivað Hvørvisjónina og aðrar. Í 1979 kom enn ein bók við týðingum, Dreymur um eitt undarligt land, av sjey søgum hjá Graham Greene. Í 1989 kom týðing av Othello (Shakespeare) 1991 - Tey deyðu (Joyce) 1994 - Glas lækni (Söderberg) 2002 - Tað nýggja Atlantis (týddar science-fiction stuttsøgur). Í 1979 kom bókin Kveikt og kannað (yrkingar/greinir og týðingar eftir Rikard Long) 1980 - Dóttir av Proteus (stuttsøgur) 1982 - Við tendraðum lyktum (stuttsøgur) 1985 - Tíðartinnur (greinasavn) 1986 - Hotel heyst (stuttsøgur) 1994 - Hjalmar Söderberg (stutt ævisøga) 1994 - J.H.O. Djurhuus - ein bókmentalig ævisøga -  2000 - Tann bráðvakra hugsjónin (greinasavn) 2000 - Heystveingir (sjónleikur) 2001 - Heimahøllin (kantata saman við tónaskaldinum Kára Bæk) 2001 - Pílagrímar (stuttsøgur) 2003 - Jósef Stalin (um lív og politik Stalins) 2007 - Hjarta uttan fylgisneyta: Herman Bang 150 ár (essay) 2008 - Café Europa (yrkingasavn) 2010 - Gullgentan (stuttsøgur) – 2019 Hans Andrias Djurhuus Ein bókmentalig ævisøga.

Hanus Kamban er virðisløntir fleiri ferð og hevur fingið M.A.Jacobsens Mentanarvirðisløn í 1980 og 1986, Mentanarvirðisløn Landsins fekk hann í 2003 og síðan 2007 hevur hann fingið lívslongu heiðursveitingina frá Statens Kunstfond. Hansara stuttsøgusøvn hava verið í uppskoti til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins í 2002 Pílagrímar og 2012 Gullgentan.

Alt sítt drúgva skaldalív hevur Hanus Kamban onga serliga trongd havt til at hvíla á laurberunum ella til at sessast í fílabeinstorninum í friði og náðum og hátíðarligum einsemi. Ístaðin hevur hann verið og er framvegis livandi og virkandi partur av okkara samfelag. Ein persónur, sum mann hittir á café, til listaframsýningar, sjónleikir og annað, sum gongur fyri seg. Um pennurin er hvassur er hann ikki tann, ið ger størstan hávað burtur úr sær; hann er kurteisligur og siðiligur, tykist næstan innifjarur, men tað ber altíð til at fáa eitt gott prát við hann og konuna, Kirsten - takk fyri tað, tit og hjartaliga til lukku, Hanus á 80 ára degnum.

Kinna Poulsen - Listaportal

List í Miklagarði

Hesa vikuna er ein serstøk listaframsýning at síggja í Miklagarði í SMS. Talan er um eina ferðaframsýning av standmyndum, sum um eina viku fer víðari. Heitið á framsýningini When will you come to see you like I do? stavar frá jazzlagnum “The Beauty of All Things” hjá Kurt Elling og Laurence Hobgood, ið snýr seg um vakurleikan í tilveruni, kærleikanum og menniskjanum. Framsýndar verða fimm lutfalsliga stórar standmyndir, fleirlittar við heklaðari yvirflatu og organiskum, buglutum, trídimensjonalum skapum, sum í summum førum standa á beinum - tann hægsta er um tveir metrar til hæddar.

Standmyndirnar eru bleytar og sýnast um somu tíð einfaldar og kompleksar, ítøkiligar og abstraktar. Tilfarið tykist banalt onkursvegna og minnir um barndóm og heklaðar grýtulappar samstundis sum verkini við sínum larmandi infunktionaliteti og monumentalu stødd heilt týðiliga eru annað og meira enn hugnalig. Í staðin tykjast tey ágangandi og full av ósøgdum spurningum. Tilfarsliga snýr tað seg um vondina, tað taktila í heklingini, hvussu vit sansa tilfarið, hvussu okkara húð minnist heklaðu yvirflatuna. Tilfarið er eisini hugsað sum mótsetningur til alt annað massaframleitt tilfar inni í matvøruhandlinum, ið fyri tað mesta er papp, plastikk og metal.

Við at seta verkini inn í ein matvøruhandil og onnur støð, sum vit ikki sambinda við nakað listaligt, vónar listakvinnan at fáa okkum at steðga á og at bróta okkum av í okkara automathugsan, tá vit keypa inn. Talan er ikki um eitt politiskt kapitalismumótmæli sum so og kortini gevur tilfarið hugsamband við tey politisku, antimaterialistisku sjeytiárini. Listakvinnan missir eitt sindur av stýringini á sínum verkum, tá tey verða sett inn í eitt høli, sum einki hevur við list at gera, har tað ikki ber til at stuðla seg upp móti einum listaligum umhvørvi ella teimum ritualum, sum merkja hetta umhvørvið. At missa stýringina er ikki so galið sambært Randi Samsonsen; av hesum lærir hon hvat verkini, áskoðarin og hon sjálv megna og hetta er eitt befríilsi, heldur hon. Sama slag av opinleika hómast í heitinum, Nær fert tú at síggja teg sum eg? Hetta er ein opin spurningar, ið kann ganga fleiri vegir, antin tað er ein filosofiskur tilveruspurningur ella áskoðarin, ið spyr standmyndina, ella tað er standmyndin, sum spyr áskoðaran.

Vit hava sett verkini upp í Miklagarði í dag, eg seti nakrar myndir inn her, men verkini síggjast best á staðnum, far og hygg!

RANDI SAMSONSEN When will you come to see you like I do?

Tíðindaskriv

20.juni verður sjøtul settur á eina serstaka listaliga verkætlan, sum komandi tíðina verður at uppliva á ymsum almennum støðum í Havn. Talan er um eina ferðaframsýning av standmyndum, sum byrjar í Miklagarði í SMS. Heitið á framsýningini When will you come to see you like I do? stavar frá jazzlagnum “The Beauty of All Things” hjá Kurt Elling og Laurence Hobgood, ið snýr seg um vakurleikan í tilveruni, kærleikanum og menniskjanum. Framsýndar verða fimm lutfalsliga stórar standmyndir, fleirlittar við heklaðari yvirflatu og organiskum, buglutum, trídimensjonalum skapum, sum í summum førum standa á beinum og kneysa um tveir metrar til hæddar.

Standmyndirnar eru bleytar og sýnast um somu tíð einfaldar og kompleksar, ítøkiligar og abstraktar, fjálgar og gátuførar. Tilfarið tykist banalt onkursvegna og minnir um barndóm og heklaðar grýtulappar samstundis sum verkini við sínum larmandi infunktionaliteti og monumentalu stødd heilt týðiliga eru annað og meira enn hugnalig. Í staðin tykjast tey ágangandi og full av ósøgdum spurningum. Tilfarsliga snýr tað seg um vondina, tað taktila í heklingini, hvussu vit sansa tilfarið, hvussu okkara húð minnist heklaðu yvirflatuna. Tilfarið er eisini hugsað sum mótsetningur til alt annað massaframleitt tilfar inni í matvøruhandlinum, ið fyri tað mesta er papp, plastikk og metal.

Við at seta verkini inn í ein matvøruhandil og onnur støð, sum vit ikki sambinda við nakað listaligt, vónar listakvinnan at fáa okkum at steðga á og at bróta okkum av í okkara automathugsan, tá vit keypa inn. Talan er ikki um eitt politiskt kapitalismumótmæli sum so og kortini gevur tilfarið hugsamband við tey politisku, antimaterialistisku sjeytiárini. Listakvinnan missir eitt sindur av stýringini á sínum verkum, tá tey verða sett inn í eitt høli, sum einki hevur við list at gera, har tað ikki ber til at stuðla seg upp móti einum listaligum umhvørvi ella teimum ritualum, sum merkja hetta umhvørvið. At missa stýringina er ikki so galið sambært Randi Samsonsen; av hesum lærir hon hvat verkini, áskoðarin og hon sjálv megna og hetta er eitt befríilsi, heldur hon. Sama slag av opinleika hómast í heitinum, Nær fert tú at síggja teg sum eg? Hetta er ein opin spurningar, ið kann ganga fleiri vegir, antin tað er ein filosofiskur tilveruspurningur ella áskoðarin, ið spyr standmyndina, ella tað er standmyndin, sum spyr áskoðaran.

Komandi tíðina fer framsýningin at stinga seg upp ymsastaðni, har tú ikki væntar at síggja hana, men hon byrjar í Miklagarði mánadagin 20.juni. Kurator er Kinna Poulsen.

Paul McCartney 80

Góði keri harra Paul – hjartaliga til lukku við 80 ára føðingardegnum. Tú kennir meg valla, men eg kenni teg væl ella tað helt eg meg gera, tá eg var lítil. Tað var her í Havn í hálvfjersunum. Eg hugsi ikki, at tú hevur verið her í Føroyum nakrantíð og nú verður tað neyvan til nakað so nógv sum tú hevur ímóti grindadrápi. Vegetarur ert tú eisini – tað las eg onkrastaðni, áðrenn eg ordiliga visti hvat vegetarur merkti. Nåh, men um tú skuldi komið og spælt á onkrum av summarfestivalunum, so hevði eg heilt vist farið at lurta - havi so ómetaliga nógv at takka tær fyri.

Eg veit ikki, men møguliga var Ob-La-Di, Ob-La-Da fyrsti Beatlessangurin, eg hoyrdi. Tann sangin skrivaði tú. Hann varð innspældur 8.juli í 1968, tá eg var 9 dagar. Var nakað eldri, tá eg hoyrdi Ob-La-Di, Ob-La-Da og var tann dagin møguliga stødd í stovuni hjá pápabeiggja mínum og teimum á Traðarvegnum. Haldi ikki, at eg var nakað serliga stór, rakk bara eitt sindur longur upp enn til radioapparatið. Tað var í teirri tíðini, tá gardinur vóru appilsingular og fólk royktu inni. Eg havi funnið eina gamla dagbók, har eg havi skrivað THE BEATLES við appilsingulum spjaldrastavum, mær dámdi so væl appilsingult og brúnt. Minnist so væl tann kabarettkenda, lívliga og nokk so fjákuta obladisangin, ið javnan var í útvarpinum um tað mundið, men eg visti ikki, at sangurin hevði sama uppruna sum herliga plátan, Help! ið eg júst hevði fingið fatur á og sum eg trálurtaði eftir frá morgni til myrkurs ella tá eg kundi - alla plátuna á tamb frá fyrsta heitislagnum við brádligu byrjanini og marghátliga rópinum um hjálp, ið var líka inniligt sum tað var óforklárað og óskiljandi. Okkurt um ein, sum við aldrinum tørvar hjálp When I was younger so much younger than today/ I never needed anybody´s help in anyway. - Altso hjálp til hvat? Eg visti ikki, men eg var forvitin, vildi vita. Eg var forrestin ikki tann einasta í mínum ættarliði, sum í úrtíð idoliseraði Beatles fleiri ár aftaná teir vóru givnir. Her í Havn var okkurt slag av Beatles endurkveiking umleið 1978- 1980 – eg minnist ikki hví - hómi bara, at vit hugdu at filminum Help í onkrum føðingardegi hjá Jón í flokkinum, tá tað ikki var hvønsmanslutur at eiga sjónvarp. Eg síggi eisini, at tær flestu skriva Help á regluna “Min bedste grammofonplade” í míni gomlu poesibók.

Haldi ikki, at eg tók mær av, at bólkurin, eg dyrkaði í roynd og veru ikki var til og ikki hevði verið til síðan eg var eitt ár í 1969-70. Sovorðin fjepparastøða, sum eg var í, var ikki ov tengd av veruleika, alt var bara hugflog og dagdreymir - minnist meg hava drúgvar samrøður við John Lennon alt í høvdinum - hann hevði so pena og klóka nøs. Jú, tað ljóðar helst løgið, men frá Help! av, var Beatles nakað, sum gav míni tilveru meining og kós. Eg ynskti mær Beatlesplátur í føðingardags- og jólagávu. Eg lurtaði, lurtaði, lurtaði eftir plátum, skrivaði tekstirnar av, týddi tekstirnar og skrivaði viðmerkingar til tekstirnar - alt til skrivaraborðskuffuna sjálvsagt. Kanska var hetta í einum aldri, tá børn finna okkurt at ganga upp í - hjá mær var alt Beatles. Ein yndissangur var You´ve got to hide your love away - eg var onkursvegna altíð forelskað ella hugtikin ella hvat eg var í onkrum ella fleiri og var alla tíðina um at kódna av øllum møguligum óskiljandi kenslum, so eg var fullkomiliga við uppá hatta, sum John Lennon sang um at skula krógva okkurt fyri øðrum – eg var helst tíðliga til tað eitt sindur kensluborna og dapra og tí eru fleiri av mínum fyrstu yndisbeatlessangum skrivaðir av John Lennon, men tað hugsaði eg ikki um í fyrstani. Í allarfyrstani helt eg, at sangskrivarin æt Lennon til fornavn og McCartney til eftirnavn. Aja, hetta var í eini tíð, tá Beatlarnir fyri mær ljóðaðu sum ein eittans (fleirræddað) rødd og tað var langt áðrenn internetið, men á Býarbókasavninum fann eg seinni bøkur um tónleikabólkin og um teg, John Lennon, Ringo Starr og George Harrison.

Á ein hátt kann mann siga, at eg bingjaði Beatles, so frægt eg hevði ráð eftir sum, at Beatles, tá eg gjørdist fjeppari longu hevði givið allar tær mongu pláturnar út, sum eg lærdi meg uttanat - eg veit eisini enn hvør sangur kemur aftaná hvønn á teimum tólv plátunum – eg keypti Silverbeatles og hvat tað æt, onkrar uppsamlingsplátur, men lurtaði ikki so nógv eftir teimum sum eftir upprunaplátunum. Help (1965) var mín fyrsta Beatlespláta, síðan keypti eg A hard day´s night (1964), With the Beatles (1963) og Please Please me (1963) – eg lurtaði eftir teimum øllum, mær dámdi sangir sum  If I fell in love with you og Things we said today, men minnist, at eg annars føldi eina ávísa frástøðu til hesar pláturnar - hetta kendist gamalt onkursvegna, serliga tær tvær síðstnevndu. - Beatles for sale (1964) var merkilig, so ótrúliga blandað við sovorðnum smágiggutum rockabillyløgum og country men við onkrum smáum perlum inn ímillum sum I´m a loser og no reply hjá John Lennon. Revolverplátuna elskaði eg høgt og inniliga. Veit ikki hvussu nógvar versiónir, eg gjørdi av hasari permutekningini hjá Klaus Voormann. Allir sangirnir vóru áhugaverdir onkursvegna, Taxman hjá George Harrison ljóðaði øðrvísi enn nakað, eg hevði hoyrt áður og praktfullu Lennonsangirnir I´m only sleeping og And your bird can sing vóru eisini løgnir. Nú var teksturin ikki bara beint fram og kanska fekk mann ein varhuga av eini komandi konflikt? “When your prized possessions/ start to weigh you down/ Look in my direction/, I'll be 'round”. Eg haldi, at keypið av hesi plátuni fall saman við fyrstu árunum í Eysturskúlanum, har vit fingu ein framúrskarandi musikklærara, Paula í Sandagerði, ið var tikin úr leikum at spæla klaver og at velja tónleik. Eg minnist í hvussu er hvussu tað bilgdist innan í mær, tá vit í einum av teimum fyrstu sangtímunum við Paula brádliga skuldu syngja Eleanor Rigby og hvussu eg royndi at stýra mær og ikki syngja ov hart ella inniligt henda vælsignaða sang, sum eg elskaði og dugdi uttanat. Tann sangin skrivaði tú, Paul saman við hinum – eitt framúrskarandi lag og ein lítil skaldsøga um stórt einsemi. Á Rubbersoulplátuni dámdi mær best Lennonsangirnar Norvegian Wood við tí einfalda og eitt sindur surrealistiska tekstinum. Fleirraddaði sangurin ljóðaði praktfult í lagnum, sum í bygnaði, útseting og instrumentalisering fullkomiliga rakti beint á tað um somu tíð heimliga og fremmanda huglagið í tekstinum.

Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band (1967) fekk eg frá systir míni Beggu. Tann plátan sá øðrvísi út enn hinar. Kenda horror vacui permumyndin við øllum fólkunum og mongu detaljunum var í sær sjálvum serlig og at lurta eftir plátuni føldist frá byrjan sum at fáa ein frammaná. Eg minnist, at eg setti nálina á svarta vinlylið og at sjóðanin var so óvæntað og løgin, at eg hugsaði, at plátuspælarin mundi vera skeivt innstillaður. Tá kom orkumikla rokkguitarintroin til heitislagið - tað er ein sangur hjá tær, Paul og eg var seld beinanvegin. Fullkomiliga genial pláta allan vegin fram til síðsta sangin, A day in a life og eitt meistarverk, sum nógv er skrivað um. Sjálvt um eg lurtaði eftir plátuni eini fimtan ár aftan á hon var komin út, ljóðaði hon púra fesk og progressiv. Ein ambitiøs og ómetaliga fjølbroytt útgáva, ein heild, ið fevnir klassiskt og rútmiskt uttan trongd til at seta tónleikin í bás. Har eru so nógv hugskot eru gjøgnumførd, at mann kann undrast yvir, at fólkini ikki mistu yvirlitið. Tað gjørdu tey kanska viðhvørt, men úrslitið var gott. Let it be (1970) plátan tóktist kanska eitt sindur ósamanhangandi, sangirnir vóru ymiskir - fýra individualistar við motherfuckingskeggi, sum vóru farnir frá hvørjum øðrum, ósamdir um alt møguligt, innsósaðir í ein wall of sound, men eg lurtaði eftir stórfingna Across the universe hjá John Lennon og longsulsfullu balladuni hjá tær, The long and winding road og sang við tað dýrasta eg var ment. Tá var eg farin at syngja javnt og samt og allatíð. Tá eingin var inni sang eg Oh Darling! Øgiliga hart! Tað var praktfult. Tann plátan, Abbey Road (1969) er óluksáliga góð, Because hjá John Lennon er enn millum mínar yndissangir, men eisini She came in through the bathroom window hjá tær og Something hjá George Harrison.

Magical Mystery Tour (1967) var tann seinasta Beatlesplátan, sum eg keypti og har ikki minst tínir sangir, The fool on the hill og Your mother should know vórðu spældir á tamb og eisini tiknir upp á musikkbond, sum eg gjørdi til mín sjálvs og vinfólk. At hugsa sær, at Paul McCartney fyllir fýrs ár. Tað er nokk so nógv, men nú eg sjálv eri í hálvtrýssunum, má tað jú vera soleiðis. Eg minnist, at eg hevði eina mynd av tær og hinum trimum á blomstruta tapetinum í mínum barnakamari. Tá sóu tit eitt sindur hálvfjersaraligir út við yvirskeggi og síðum hári – haldi eg fekk myndirnar úr hvítu plátuni, sum eg eisini lurtaði eftir, tá eg var farin at ganga í Hoydølum. Tað var um ta tíðina, at alt skuldi diskuterast og eg var ein strævin dóttur, sum uppdagaði alt møguligt nýtt og varnaðist politiskan órætt og hoyrdi samfelagskritiskt bit og sarkasmu í Piggies hjá Harrison. Hvíta dupult-LP´in er annars eitt ordans kurpali, eitt satt órudd av sangum, ið summir eru fjákutir, yndisligir og hampiligir meðan aðrir eru abstraktir og syrutir. Revolution number nine orkaði eg ikki ein gang at hoyra míni heitastu Beatlesfjepparaár. - Martha my dear er ein fínur og eitt sindur prikkisnikkutir sangur, ið fær fittligt flog av øllum blásturljóðførunum og minnir meg um ólavsøkuballónir um dagin, ja og hornorkestur, meðan hon sjálv Sexy Sadie er ein heilt onnur dama, her er hugflogið minni elskuligt og okkurt óhugnaligt, men hetta kemur kanska av, at ræðuleikarnir hjá Charles Manson blanda seg uppí minnini.

Jú jú og Mull of Kintyre hjá Wings varð so ofta spældur í útvarpinum, at sekkjapípuljóð var gerandiskostur í Føroyum í hálvfjersunum, men eg má viðganga, góði keri harra Paul, at eg ikki havi lurtað nógv eftir tí, tú hevur gjørt eftir Beatles. Jú, Live and let die og Tug of war minnist eg og duettirnar, tú sangst saman við Stevie Wonder og Michael Jackson, tað var ikki til at koma uttanum í fýrsunum. Seinni havi eg eisini hoyrt framførsluna av A Ballad of American Skeletons, sum tú hevði saman við Allen Ginsberg í Royal Albert Hall fyrst í hálvfemsunum. Veldugt og tú turnerar enn. Tað er fantastiskt. Grundleggjandi haldi eg, at tónleikurin og tekstirnir, sum eg fekk frá Beatlesplátunum bara hava gjørt mær gott. Kunnleikin til hetta tónleikauniversið gjørdist eitt slag av grundarlagi í míni tilveru, sum eisini var ljóðtapet kring øll møgulig góð vinaløg og enn er tað - Eg upplivi enn í veitsluhøpi at gerast inniliga glað av at hoyra ein Beatlessang og tað hendir enn, at eg hitti nýggjar Beatlesvinir. Takk fyri henda felagsskapin, Paul McCartney - takk fyri tónar og orð og fyri kós - Hjartaliga til lukku og hurrá.

Træyrkingar

Sigurjón Ólafsson á Norðurbryggjuni

Herfyri læt ein ansingarverd framsýning upp við standmyndum úr viði hjá íslendska listamanninum Sigurjón Ólafsson á Norðurbryggjuni í Keypmannahavn. Tó at heitið á framsýningini, Digte i træ stavar frá eini ritroynd frá 1980, rakar tað beint á aktuellu framsýningina, ið av sonnum er poetisk. Hon fekk í hvussu er meg at hugsa um sonevndar millumgerðir í gomlum kirkjum, t.v.s. útskornu trærimarnar millum altar og skip, sum jú í sjálvum sær eru eitt slag av træsálmum. Hyggja vit nærri at listini hjá Sigurjóni Ólafsson, er hon í stóran mun modernistisk við støði í listsøguligum rákum í tjúgundu øld.

Úr Nes Kirkju

Listamaðurin

Sigurjón Ólafsson (1908 –1982) var íslendskur myndahøggari, sum byrjaði sína listaligu útbúgving á Kunstakademinum í Keypmannahavn í 1928 – sama ár, sum eisini Mikines byrjaði har. Í 1939 fekk Ólafsson Eckersberg-medaljuna fyri eina bringumynd, sum hann gjørdi av mammu síni. Tey fyrstu myndevnini og stílurin hjá honum annars kann samanberast við verkini hjá Janusi Kamban. Talan er m.a. um lutfalsliga naturalistiskar, monumentalar standmyndir og relieffir av arbeiðarum, fiskimonnum, saltfiskakonum osfr. Ei undur í um líkskapur er millum listamenninar – Ólafsson og Kamban høvdu sama lærara, Einar Utzon-Frank professara – Ólafsson varð liðugt útbúgvin í 1935 – Kamban í 1940.

Royndir við abstraktión

Longu miðskeiðis í 1930´unum eksperimenteraði íslendski myndahøggarin við meira abstraktum, einfaldaðum standmyndum, t.d. gjørdi hann í 1936 Fótbóltamenn, ið er ein ógvuliga opin og dynamisk standmynd. Í 1939 gjørdi hann upprunakendu steinsúlustandmyndina, Kvinna – Louisiana Museum of Modern Art í Humlebæk eigur hana, og sama ár skapti Ólafsson slóðbrótandi standmyndina, Maður og kvinna, sum er fullkomiliga abstrakt. Hesi árini samstarvaði hann við listafólk í donsku avantgarduni, Asger Jorn, Ejler Bille, Erik Thommesen o.o, men flutti eftir kríggið til Íslands, har hann fekk alstóran týdning fyri menningina av íslendskari modernismu. Hansara verk eru í nógvum donskum listasavnum, t.d. Museum Jorn í Silkeborg og Statens Museum for Kunst, eins og standmyndir hjá Sigurjóni Ólafsson standa runt um í Íslandi m.a. tað risastóra 90 metrar breiða relieffið á vatnorkuverkinum, Búrfelli (1969).

Træ

Orsakað av tuberklasjúku og viðkvæmi mátti listamaðurin so líðandi halda uppat við at høgga í stein og at fáast við gips og leir. Tað gekk betri við timburarbeiði, so hann fór í holtur við at skera rekavið, men eisini keyptan turkaðan við og hervið eru vit komin fram til framsýningina á Norðurbryggjuni. Kuraterað framsýningina hevur Birgitta Spur, ið er einkja eftir listamannin og ein ófør kona. Hon er fødd í 1931 á Fyn, hon var myndahøggaranæmingur til hon í 1956 varð gift við listamanninum. Síðan maðurin doyði, hevur hon miðlað hansara list og í 1984 stovnaði hon Listasafn Sigurjóns Ólafssonar í Reykjavík, sum hon sjálv var leiðari á inntil fyri kortum. Hon hevur kuraterað eina ørgrynnu av framsýningum við verkum hjá Sigurjóni Ólafsson ella í høpum, har hansara verk verða sett saman við verkum hjá øðrum listafólkum, t.d. Asger Jorn. Birgitta Spur hevur eisini skrivað um listamannin og ritstjórnað fleiri útgávur um listamannin, m.a. ævisøguna Sigurjón Ólafsson – Ævi og List I-II (1999) við einum fullfíggjaðum verkyvirliti/ catalogue raisonné.

Náttúra og menniskja

Elsta verkið á framsýningini, Jákupsstigin er frá 1958 og tey nýggjastu eru frá 1982. Fleiri av teimum eldru standmyndunum eru áhugaverdar, settar saman av ormetnum rekaviði við seymum  – hesin samanhangur millum hol og naglar millum náttúru og menniskjaskapt er æviga áhugaverdur og aktuellur eisini. Yvirhøvur bera hesi eldru verkini brá av ymiskum progressivum anti-list rákum í seksti- og sjeytiárunum sum fluxus. Fleiri av verkunum frá 1970´unum hava ein upprunakendan, primitivistiskan ella shamanistiskan dám - okkurt minnir um totemsteyrar.

Menning

Eingin ivi er um, at listamaðurin hevur ment seg javnt og samt, og henda menning er áhugaverd eisini úr einum føroyskum sjónarmiði. Eg haldi næstan ikki, at nakað land er meira áhugavert enn Ísland, tá tað kemur til listasøgu og umstøðurnar hjá listafólkunum. Har er so ótrúliga nógv, sum líkist føroyskum umstøðum og kortini ikki. Øll byrjanin við sjálvlærdum og hálvlærdum listafólkum, sum fyrst málaðu landslagið og umhvørvi har tey búðu og síðani fóru á kunstakademi í Keypmannahavn er fullkomiliga javnlík gongdini í føroyskari list. Og tað er ikki bara listasøguliga men eisini landafrøðiliga, at umstøður líkjast - hygg til dømis hvat kendi íslendski listfrøðingurin, høvundin Björn Th.Björnsson (1922-2007) staðfestir í tekstinum frá 1980, sum er settur í katalogið: “Atlantshavið er ein dýrgoldin forðing fyri navnframi hjá einum íslendskum myndahøggara. Hiðani eru eingi tok, eingin bilur frá Laugarnesi til París, Venezia ella Róm. Innbjóðingar hava vit ikki manglað, men tíverri heldur ikki útreiðslur...”. Føroysk list hevur havt somu avbjóðingar og umstøður, og gongdin líkist sum heild teirri íslendsku fram til kríggið, tá alt broyttist. Sum kunnugt gjørdist Ísland sjálvstøðugt land í 1944 og tá listaliga heimsmiðdepilin eftir kríggið skifti frá París til New York, kagaðu fleiri íslendsk listafólk tann vegin, meðan donsk list, danska kunstakademiið og harvið eisini føroysk list helt fast við europiska hevd eina tíð. Alheimsgerð hevur sum kunnugt javnað munir í listmenningini kring alla klótuna, men í mun til altjóða listmarknaðin eru vit í Føroyum komin stutt samanborið við Ísland t.d. tá hugsað verður um Venesia biennaluna, har Ísland hevur tikið lut síðan 1984.

Dansandi skuggar

Listakarrieran hjá Sigurjóni Ólafsson er sum skilst drúgv og røkkur langt aftur í tíðina við skiftandi evnum. Sambært áðurnevnda Björn Th.Björnsson hevur havið ein grundleggjandi týdning í verkinum hjá Sigurjóni Ólafsson m.a. orsakað av rekaviði, sum gjørdist týdningarmikið tilfarsligt útgangsstøði hjá listamanninum og sum hann hartil plagdi at finna við sjóvarmálan á Eyrarbakka, har hann vaks upp. Trettan verk eru á framsýningini og tað kann tykjast heldur nógv til hølini í erva á Norðurbryggjuni. Kortini tykist framsýningin á Norðurbryggjuni væl plaserað, merkt av frískleika og fjølbroytni, bæði tí hon vísir menningina hjá einum áhugaverdum listamanni, men eisini tí at sjálv uppsetingin er framd við listaligum og poetiskum ansi – eisini fyri teimum dansandi skuggunum á gólvinum.

Muterandi melankoli

MUTATIÓNIR eitur framsýningin hjá Barbaru í Gongini og Hauge í Gongin Djernis, sum gevur áskoðaranum herðindi av romantiskum sorgblídni. Framsýningin MUTATIÓNIR á Norðurbryggjuni í Keypmannahavn er serlig uppá fleiri mátar. Hon er serstøk tilfarsliga sæð, tí hon fevnir um ymisk listasløg, um design og videolist, men hon er ikki minst serstøk, tí hon er eitt kærleiksfult úrslit av samstarvi millum móður og son.

Samanhangandi

Á framsýningini verða videoverk, installatiónir og design framsýnd. Sjálvt um stórur munur er tilfarsliga millum t.d. bleyt klæði og harðar skermar, hongur framsýningin væl saman. Tað ger hon m.a. av tí, at klædnadesignið hjá Barbaru í Gongini er so mikið listaligt og skulpturelt, sum tað er og tí uppsetingarnar hjá Hauge í Gongini Djernis heilt týðiliga eru gjørdar við stórari virðing og kærleika mótvegis listini hjá mammuni, samstundis sum hesi verk hava sín egna samleika við tilsipingum og minnisbrotum um føroyska náttúru – hetta seinasta er eisini við til at homogenisera framsýningina. Framsýningin er pallsett í einum myrkum framsýningarrúmi, sum í grundini tykist ógvuliga í GONGINI ella tað hugsaði eg í hvussu er, tá eg trein innar í niðasta framsýningarhølið á Bryggjuni – tað við betongveggjum, ið hóskar sera væl til stílin hjá teimum báðum framsýnarunum.

Dynamisk framsýning

Júst sum mótasýningarnar hjá Barbaru í Gongini, er henda listaframsýningin ógvuliga atmosferisk - tað er eins og alt hølið darrar í hálvaskýmingini við bláum skermljósi og fláum av elektroniskum ljóði.Tað er sjálvandi áhugavert at síggja design hjá Barbaru í Gongini framsýnd á eini listaframsýning. Hetta eru jú pløgg, sum eru hugsað og framleidd at fara í og sum ofta eru multifunktionel. Tað vil siga, at tú kanst brúka plaggið sum tú vilt um tú ert maður ella kona sum fótsíðan kjóla ella bundið upp sum blusu. Útvaldu verkini eru show stoppers tvs. hæddarpunkt hjá sniðgevaranum frá 2004 til 2019. Klæðini eru øll svørt, summi eru einføld monumental, meðan onnur eru merkt av nógvum áhugaverdum staklutum, ið kunnu vera assymetriskt staðsettir á meginbulinum – í fleiri førum er tað eins og designið vísir okkum hvussu verkini eru komponerað, fleiri staðni er tað eins og detaljur, lummar og seymingar sita uttaná heldur enn at vera krógvað innanfyri – her hava verkini eitt dekonstruktivt brá samstundis sum assymetrisku og diagonalu linjurnar skapa ein dynamikk og órógv í staklutum, ið verður endurtikið millum skermarnar í spennandi framsýningarheildini.

Retrospektiv avantgarde

Framsýningarupplivingin var um somu tíð stórbær og sorgblíð og fekk meg at hugsa, at eitt tíðarskeið er av. Sjálvt um designini ikki sýnast serliga gomul, so hava flest teirra fleiri ár á baki og tessvegna er talan jú um eina partvíst retrospektiva framsýning. At hugsa sær at vera til eina retrospektiva Barbara í Gongini framsýning!!! Avantgarde og retrospektiv í einum – frammanfyri og aftanfyri í senn. Innan listina var hugtakið upprunaliga brúkt um tey mongu skiftandi avantgardurákini, hvørs megináhugi var at bróta við verandi hevd og sum í dag verða nevnd undir savnandi hugtakinum modernisma. Hesin støðugi áhugin fyri at bróta upp úr nýggjum gjørdist eitt av eyðkennunum hjá listini og er tað enn – tá tú skapar eitt verk, skal tað helst vera nakað annað enn tað, sum finst frammanundan.

Analog digital list

Hauge í Gongini Djernis gongur í løtuni á Kunstakademinum í Tróndheimi – hann er uppvaksin í Keypmannahavn, men heldur sjálvur, at Føroyar hava týdning fyri hann sum hálvan føroying. Eg havi vist bara upplivað listina hjá Hauge í Gongini Djernis einaferð áður – tað var á teirri áhugaverdu framsýningini í Norðragøtu í fjør summar, Always Coming Home - OCEANIC CONNECTEDNESS. Blóðreyða videoverkið hjá Hauge við heitinum Mentalflow fluid simulation var ikki minst hugtakandi orsakað av staðsetingini av elektroniskum monitorum í síða, váta grasinum kring Húsini hjá Karli í Norðragøtu. Hansara verk og framsýningin MUTATIÓNIR sýna sama áhuga fyri at seta saman tað talgilda og analoga og fleiri staðni er tað, tú heldur vera náttúra nakað annað. Náttúrufrumevni, klettar, sjógvur og okkurt, sum minnir um korallriv kunnu í veruleikanum vera úrslitið av talgildum og listaligum strategium og myndaglitchum, ið ger okkum varug við hvussu stóran týdning tað digitala sum heild hevur fyri yngra ættarliðið. Miðskeiðis í framýningarhølinum er verkið Déja vu is usually a glitch, sum Hauge í Gongini Djernis hevur gjørt við støði í einum steini, sum hann fann í fjøllunum í Noregi og gjørdi 54 gipsavbrigdi av. Hesi eru sett upp eins og talvfólk í einum mynstri á gólvinum, sum rúmliga samlar framsýningina.

Zeitgeist

Zeitgeist – tíðarond ella ansur fyri síni egnu samtíð er uttan iva tað týdningarmesta sermerki hjá samtíðarlistini. Tað er næstan synonymt við samtíðarlistina og tessvegna eisini torført at greina. Kanska ber til at taka eitt komparativt øvugt dømi um tíðarkenslu í nøkrum av tí, vit upplivdu í sendingunum um William Heinesen (KVF 2022), hvørs kvinnufatan til dømis tykist serstakliga ótíðarhóskandi – her tosi eg ikki um fatanina hjá geniala listamanninum frá 1900, men um fatanina í teimum annars tiltrongdu sjónvarpssendingunum. Ber tað yvirhøvur til at leggja so lutfalsliga stóran dent á skaldadísir/musir og undirbrotlig konufólk í sendingum í okkara samtíð post metoo? Er vandi tá ikki fyri, at samtíðin tá tekur frástøðu til avvarðandi listafólk?

Mutatiónir

Sjálvt um Barbara í Gongini uttan iva er eitt barn av síni egnu tíð og at t.d. dekadenti og androgyni avantgardemótin og listin í 1980´unum hevur ávirkað hana estetiskt, so hevur hon megnað støðugt at flutt mørkini og sameint dramatiska avantgardestílin við tíðarhóskandi umhvørvislig, humanistisk og etisk atlit. Hon hevur altíð verið í síni egnu tíð og torað at verið seg sjálv. Framsýningin eitur MUTATIONER sum bæði innan lívfrøði og málfrøði kann sipa til stigvísa broyting og menning, ið vit eisini uppliva á klædnasniðunum og ikki minst í tí eina videoverkinum hjá Hauge í Gongini Djernis, Memories of grass and water við einum upprættum figuri í einum landslagi, sum støðugt umskapast. Verkið minnir um okkurt videolag t.d. hjá Chris Cunningham, men tað minnir kanska mest um listaliga framburðin hjá Barbaru í Gongini við lag oman á lag - tað er eisini hetta, listamaðurin greiðir frá í áhugaverda katalogsamrøðuni millum listafólkini og Mai Misfeldt (katalogið fæst ókeypis!!): “videoen er genereret af en kunstig intelligens, der har kigget på flere end 1.000 billeder, og derudfra har den lært at generere sine egne. I samarbejde med den algoritme kan man skabe nye motiver. Jeg har skabt billeder, der minder mig om Færøerne, men som også minder mig om min mors design.. “.

Melankoli

Framsýningin er teknisk, ítøkilig og kortini merkiliga dreymakend við teimum hvítu einsháttaðu steinunum á gólvinum og myrku skapilsunum, ið sveima úr loftinum eins og longsulsfullir dementorar upp móti blaktrandi landslagsminnum. Hetta er romantikkur sum í vakra undirgangsfilminum hjá Lars von Trier, Melacholia – framýningin snýr seg um sorgblídni um alt, sum var, sum hvørvur og fer, tí at tíðin rennur sum streymur í á og um eina lítla løtu fer ein rødd at ljóða í tí stóra hvíta hátalaranum, sum sigur, at allar gentur við grønum bondum skulu upp nú, tí tíðin er farin. Tað er tað einasta, vit kunnu vera vís í her á skriðubakkanum, meðan vit enn gleða okkum til hvat tað næsta verður. Og við spentum tonkum millum skapan og forgeingiligleika tykist tað upplagt at fara innar aftur í framsýningina hjá Barbaru í Gongini og Hauge í Gongini Djernis at hyggja og hugsa. MUTATIONER/MUTATIONS verður hangandi á Norðurbryggjuni fram til 11.september í ár.

Gentukamarið á Tjóðpallinum

Gentukamarið eftir Marjun Syderbø Kjelnæs

Seint á kvøldi rýmir ein kvinna frá síni egnu tilveru heim aftur til tryggu karmarnar í barndómsheimi sínum - til gentukamarið við blómuta tapetinum. Men er gentukamarið eitt goymistað? Eitt bíðirúm ella verndarrúm? Ein fongsulsklivi ella ein skotgrøv?

Hetta er karmurin um søguna hjá Marjuni Syderbø Kjelnæs í nýskrivaða leiki hennara, Gentukamarið, sum tey í løtuni venja á Tjóðpallinum. Leikstjóri er danska Anne Zacho Søgaard, sum nevnir leikin eitt "popp horror dreymaspæl" - tí eins og hjá Strindberg verða tey mongu løgini í søguni flættað saman á pallinum í eini samanrenning av sjangrum frá horror og drag til skemt og poesi.

Umframt at vera ein søga um eitt kollsiglt hjúnalag, eina uppgerð við fortíðina, og leitanina eftir tryggleika, viðgerð leikurin eisini grundleggjandi og viðkomandi spurningar um kynssamleika og broytta leiklutin hjá kvinnum og monnum í dagsins samfelag.

Marjun Syderbø Kjelnæs hevur áður roynt seg sum leikritahøvund, og sýndi Tjóðpallurin í 2014 væl umtókta leik hennara, Tóm rúm, ið snýr seg um familjuna og rúmini í húsinum, og um at missa og koma til sættis við missin og framtíðina. Í 2020 stílaði Tjóðpallurin fyri eini serstakari verkætlan, har høvundar, leikarar og leikstjórar framleiddu sokallaðar Koronologar á palli og á filmi, og skrivaði Marjun í hesum sambandi tveir av koronologunum ið kallaðust: Kassabilurin og Dukkuvognurin. Afturvendandi tema í leikverkunum hjá Marjuni Syderbø Kjelnæs er rúmið, og tann týdningur og ávirkan rúmið, og tingini í hesum rúmi, hava, og setur hetta eisini sín stóra dám á nýggja leikverk hennara.

Handan leikuppsetanina stendur ein áhugaverdur hópur av dugnaligum og royndum palllistafólkum úr Føroyum, Danmark og Íslandi:

Handrit: Marjun Syderbø Kjelnæs

Leikarar: Beinta Clothier og Hans Tórgarð

Leikstjóri: Anne Zacho Søgaard

Pallmynd og búnar: Sigurður Óli Pálmason

Ljóðmynd: Joachim Holbek

Ljóssniðgeving: Súni Joensen

Gentukamarið hevur frumsýning á Tjóðpalli Føroya tann 10. september 2022.

Í sambandi við mentanarnáttina 3. juni verður opin venjing av Gentukamarinum, har møguleiki verður at koma við handan leiktjøldini, og at hitta leikstjóra, høvund og leikarar.

Opið atelier í Tjørnuvík við Kenneth Varpe

Sunnudagin 15. mai læt norski listamaðurin, Kenneth Varpe, dyrnar upp til listafólkabústaðin, sum liggur í gamla skúlanum í Tjørnuvík.

Í gott og væl ein mánaða hevur Kenneth Varpe búð í listafólkabústaðnum í Tjørnuvík, har hann hevur arbeitt við málningum, ið skulu sýnast fram á eini framsýning hjá Haugesund Kunstforening í Noregi á heysti 2023. Tó at arbeiðið ikki enn er liðugt, beyð listamaðurin kortini inn til opið atelier og hevði í sama umfari eina framløgu við myndum, har hann greiddi frá síni list og sínum arbeiðshátti.

Listamaðurin

Kenneth Varpe býr í Keypmannahavn, men er føddur í Noregi og er útbúgvin BA Hons i Fine Art Painting frá Grays School of Art & Design, og MA i Fine Art frá Chelsea College of Art & Design. Hann hevur teknað og arbeitt við video og installatiónsverkum, men seinastu árini, og meðan hann hevur verið í Føroyum, hevur hann serliga arbeitt við málningalist.

Áhugaverd frágreiðing

Vit vóru fleiri, sum brúktu vakra sólsunnudagin at fara til listatiltak í Tjørnuvík. Og tá vit høvdu fingið kaffi og sodavatn, vóru vit biðin um at sessast – vit føldu okkum vera komin í skúla og tað vóru vit jú eisini í roynd og veru. Tað var áhugavert at hoyra listamannin greiða frá menningini av sínum háttalagi, sum hann lýsti í áhugaverdum uppleggi við myndum. Hann segði sína upprunaligu tilgongd til listina vera handaverksliga, men segði seg samstundis vera ein rættiliga romantiskan persón. Hann byrjaði sum fimtan ára gamal við at mála gamaldags landslagsmálningar, sum hann seldi foreldrum hjá vinum. Hann fór í holtur við listaútbúgving sína og gjørdist skjótt áhugaður í nonfigurativari málningalist. Men í skúlanum, har hann gekk ta fyrstu tíðina í Skotlandi, var tilgongdin klassisk, so har arbeiddu tey við modeltekning - m.a. Kenneth Varpe gjørdist áhugaður í sjálvari strikuni og fekk áhuga fyri Cy Twombly og øðrum listafólkum, sum arbeiða við teknistrikuni á ymiskan hátt. Listamaðurin greiddi frá hvussu hansara egna ættarlið fekk ta fatan í hálvfemsunum, at málaríið hevði mist sín týdning – tey hildu, at listaslagið hevði útspælt sín relevans og tískil arbeiddu mong teirra við øðrum tøknum hesi árini. Henda listaleið førdi Kenneth Varpe yvir í tað installatoriska og performativa. Samstundis hevur hann onkursvegna saknað at mála, tí óansæð hvussu konseptmerktar og serstakar hansara verkætlanir hava verið, so tekur arbeiðið at nærkast málningavirksemi, t.d. ein myndarøð, sum hann málaði við leiri.

Mannagongd

Listamaðurin varð áhugaður myndevnisliga í leirklumpinum, sum hann málaði veruleikakendar myndir av við fáum litum. Hann fekk áhuga fyri sonevndum grisaille – gomlum málningum, sum geva eina illusión av at vera okkurt annað enn tað tey eru; arkitekturur ella relieff. Í frásøgnini legði Kenneth Varpe dent á, at tað ikki er sjálvt gyklið ella villeiðingin, sum hevur hansara áhuga, men meira teir spurningar, sum slík myndagerð elvur til. Hvat er tað vit síggja og kunnu vit líta á okkara egnu eygu? Listamaðurin hevur áhuga fyri mimetisku dygdunum, sum máling hevur, at máling so at siga poserar sum nakað annað á myndaflatuni.

 

Við málningunum hjá Kenneth Varpe er eitt ósamsvar millum hvat tú heldur teg síggja og tað, sum er á løriftinum. Hetta eru at síggja til spontan, tjúkk strok av máling, men tá tú hyggur er hetta í veruleikanum púra slætt málarí av máling í hyperrealistiskum stíli – effektin er sum av sonevndum trompe l'œil myndum. Málistrokini eru altso bygd upp í løgum við skuggum fyri at tað skal síggja út sum um, at málingin er pastos. Mannagongdin er umstendilig og tekur tíð. Sambært listamanninum byrjar tað við, at hann ger skjótar kompositiónir við máling á smáum plátum. Her roynir hann at lata vera við at hugsa ov nógv og heldur at vera spontanur. Fleiri miseydnast, onkra velur hann út at verða forarbeiði til málningarnir, sum taka langa tíð. Men øll forarbeiðini verða tveitt burtur. Myndirnar, sum stóðu frammi í skúlastovuni í Tjørnuvík, høvdu støði í litum og kompositiónum í ymsum seinimpressionistiskum verkum hjá t.d. Matisse o.ø.

Listafólkabústaðurin í Tjørnuvík

Listafólkabústaðurin í Tjørnuvík er eitt fyrimyndarligt og vælumtókt uppihaldsstað hjá føroyskum og útlendskum listafólkum. Tað eru átta ár síðani, at Sunda Kommuna og Listafólkafólkasamband Føroya LISA skrivaðu undir samstarvsavtalu um, at listafólk kundu nýta Tjørnuvíkar skúla sum listafólkabústað og síðan hevur hópin av listafólkum kunna hugsavnað seg har. Tað at listafólkini búgva har í eitt longri tíðarskeið, ger at tey verða meira enn eitt ferðafólk og fella inn í bygdini. Og føroyska listumhvørvið hevur eisini fingið ágóðan av hesum arbeiði – vit hava fingið upplegg og upplýsing sum nú frá Kenneth Varpe eins og fleiri góð verk eru skapt her - t.d. upplivdu vit eitt framúr gott verk á Várframsýningini í 2015, sum hollendska listakvinnan Floortje Zonneveld hevði gjørt meðan hon búði í listafólkabústaðnum í Tjørnuvík. Listafólkabústaðurin kann leigast føroyskum og útlendskum listafólki og listaligt virksemi, skapan, hugsavnan og líknandi í eina viku upp í tríggjar mánaðir. Tá sókt verður um uppihald í listafólkabústaðnum, skal ein stutt lýsing av, hvat listafólkið ætlar sær við uppihaldinum, CV, tekstir, myndir og/ella annað viðkomandi tilfar sendast við umsóknini. Umsóknin skal sendast til lisa@lisa.fo. Kenneth Varpe var sum heild sera fegin um sítt uppihald í Tjørnuvík. Hann hevði gingið nógvar túrar og væntaði, at hesar upplivingarnar í vøkru skulpturellu náttúruni kring Tjørnuvík mundi fara at síggjast í komandi verkum. Her eru nakrar myndir, eg tók frá vitjanini í Tjørnuvík.

Listafólkaløn 2022 Katrin - Anker - Ria

Nevndin í Mentanargrunninum hevur tikið avgerð um at veita hesum trimum umsøkjarum listafólkaløn í trý ár fyri at arbeiða burturav við bókmentum, myndlist og palllist: Katrini Ottarsdóttir, Anker Mortensen og Jóhannu Mariu Tórgarð

Bókmentalig faknevnd segði um Katrina Ottarsdóttir: “Katrin Ottarsdóttir, rithøvundur, hevur givið út skaldskap á høgum listaligum stigi. Tað sama eyðkennir tey bæði skaldsøguhandritini, sum eru send við umsóknini um listafólkaløn.... hon granskar á listaligan hátt viðurskifti millum foreldrini og lýsir við sakligari innliving, hvussu hálvvaksna barnið livir við avleiðingunum. Tekstirnir eru merktir av frásagnargleði og kreativum málburði. Umhvørvið er lýst við fáum og sigandi staklutum. Stílurin avmyndar tær mekanismurnar í sinninum, sum verða settar í verk, tá ið tað óynskta hendir.” Faknevndin leggur afturat, at líkindini eru fyri, at verkætlanirnar hjá Katrini “verða lidnar í komandi tríáraskeiði.” Í nevndini sótu: Malan Marnersdóttir og Dorit Hansen.

Myndlistalig faknevnd segði um Anker Mortensen: “Vit eru samd um tað høga listaliga stigið, Anker Mortensen er á, og sum hevur gjørt hann til ein av fremstu listafólkum í sínum ættarliði. Samstundis hevur hann á makaleysan hátt megnað at tulkað síni føroysku evni í einum úttrykki, har abstraksjón, fabulering og mystikkur ganga upp í hægri og hugtakandi eind. Í einum verki fyri og øðrum eftir hevur hann í stívliga tjúgu ár dýpt og fínkað sítt úttrykk við stórum fylgjum og einum listaligum stigi, sum hevur vakt ans uttan fyri landoddarnar. ” Í nevndini sótu: Nils Ohrt og Inger Smærup Sørensen

Leiklistalig faknevnd segði um Jóhonnu Mariu Tórgarð: “Jóhanna Maria hevur verið sera virkin í sjónleikaraumhvørvinum síðani 1970’ini og hevur drúgvar royndir við sjónleiki og sjónleikaframleiðslu. Í umsóknini er sera væl lýst og nágreinað, hvat 3-ára listafólkalønin verður brúkt til - eitt nú at skapa nýtt føroyskt tilfar til pall og at fáa tilfar frá palli yvir í film. Harumframt horva hennara verkætlanir langt inn í framtíðina, har hugsað verður um at menna ungar leikarar og ætlanir um at skapa karmar um eitt palllistaligt umhvørvi uttan fyri Tórshavn. Verkætlanirnar eru fjølbroyttar og spennandi og hava týdning fyri at menna føroyska palllist.” Í nevndini sótu: Marianna Mørkøre og Kristina Sørensen Ougaard.

Umsóknir á sera høgum stigi

Inn komu 22 umsóknir, flestu teirra vóru á einum sera høgum listaligum stigi. Torført hevur verið at taka dagar ímillum dygdargóðu umsóknirnar. Samstundis fegnast nevndin um fjølbroytnið og gróðurin, sum er á teimum ymsu yrkislistaøkjunum. Endamálið við listafólkalønunum er at bøta um umstøðurnar hjá yrkislistafólkum, og lønirnar verða veittar umsøkjarum við støði í verkevni ella verkætlan, sum eftir nevndarinnar meting hava listalig og faklig dygdareyðkenni. Listafólkið skal í einum tríára skeiði arbeiða burturav við síni list. Listafólkalønin svarar til læraraløn á fólkaskúlans lønarstigi 21, stig 1.

Túsundáraritið

Í postkassanum fann eg í áðni eitt hefti, sum eg fyrst helt vera eina reklamu (fái ikki nógvan annan post), men áskriftin Túsundáraritið segði mær, at talan var um aðra sjangru enn reklamu og eg skilji á google, at Túsundáraritið er eitt listablað við 200 hondnummereraðum eintøkum. Eg havi blaðað í mínum eintaki, sum er nummar 136 og er ein poetisk kollasja við umskarandi myndum av øllum møguligum slag og setningum, sum kunnu hava samband ella ikki við myndatilfarið.

Róð verður fram undir ymsar samanhangir, ið tó ikki verða forkláraðir. Kanska kunnu myndirnar lýsast sum estetiskt øvugtar av teimum náttúruyndisligu fotomyndunum, vit eru von við frá Instagram og ferðafólkaídnaðinum. Dentur tykist vera lagdur á underground, grafitti og órudd, men so er eisini ein ordiliga flott yacht í rokanum - hon siglur onkrastaðni í suðurlondum við órógvandi tekstinum Hví eri eg her? Tingini verða vend við og fremmandgjørd, meðan óruddið hinvegin fær virði og meining eins og eykalutir, ið skulu brúkast seinni. Miðskeiðis í heftinum er ein sosialrealistisk/humoristisk myndafrásøgn/viðtal um ein, sum býr í húsvogni. Útgávutiltak verður í Gallarí Havnará í morgin 24.mai klokkan 17. Gjørt ritið hava Gwenaël Akira Helmsdal Carré og Sigmund V.P.Zachariassen.

Jón Sonni Jensen í Víngarðinum - vernissage røða og myndir

Leygardagin 14.mai læt framsýningin hjá Jón Sonna Jensen, MECHANICAL POSE upp í Víngarðinum. Har vóru nógv fólk og tað var ein góð og hugnalig løta við góðari list, fólki, mati og víni. Eg helt eina stutta røðu, sum eg seti inn saman við myndum frá upplating og framsýning - framsýningin er opin mikudag, hósdag, fríggjadag og leygardag framt til 9.juli.

Góðu tit øll – vit eru nógv, sum hava glett okkum til hesa upplatingina, har vit m.a. skuldu hoyra Kim Simonsen halda upplatingarrøðu – hann fekk tíverri forfall og tí standi eg her, men eg fari um eina løtu at lesa eitt brot burtur úr einum fínum teksti, sum hann hevur skrivað. Allarfyrst, Jón Sonni, hjartaliga til lukku og túsund takk fyri hesa framsýningina. Tað hevur verið mær og okkum her í Víngarðinum ein sonn fragd at samstarva við teg.

Hetta er ein framsýning, ið vekir undran – tað veit eg, tí fólk longu hava spurt meg hvat hetta og hitt merkir. Her haldi eg, at tað hevur stóran týdning ikki at svara – ikki beinleiðis. Tað allarbesta við samtíðarlist er helst tað, at hon fær okkum at undrast og ikki ordiliga vita, men hava varhugan av ymiskum.

Men eg kann siga tykkum eitt sindur av tí, sum eg upplivi á hesi framsýningini. Tað er ein heild í sekstan pørtum, sum er silvurlitt, hvít, ljósareyð, gul og pink og sum also í litavali er rættiliga konsekvent, tilfarið er gips, skúm og mylar ella silvurfolii. Skúmið í hesum verkunum er tað, sum verður brúkt innan byggivinnu til dømis at bjálva um vindeygu og hurðar. Skapini eru afturvendandi – tað snýr seg antin um súluskap, sum eru snarað ymsar vegir, rektanguler relieff ella um perforeraðar plátur, ið eru klæddar við silvurfoliu. Verkini eru ofta hybrid, sett saman av fleiri ymiskum tilfarum og tað er eyðkent, at listamaðurin ikki roynir at krógva ella dekka út yvir samansetingina millum til dømis gips og skúm, men heldur brúkar hana ekspressivt til at skapa okkurt slag av mótstøðu í tilfarinum. Tað er sum um, at tilfarið pressar seg fram í hesum verkunum, tað bløðrar, tað rennur, tað buglar, tað spruttar – tað GER nakað – er aktivt og tað er heilt týðiligt tilfarsliga men eisini formliga sæð, at henda listin fyriheldur seg til byggivirksemi og installatiónir.

Men gipspláturnar og súlurnar hava eisini ein øðrvísi klassiskan dám. Gipspláturnar eru í loddrætta skapinum eins og ikonir uttan myndevni. Gips er eitt tilfar, sum í øldir er brúkt til at taka avstoypningar av klassiskum standmyndum – tað var t.d. á tann hátt, at grikska standmyndalistin varð annekterað í Rómaríkið og seinni í Italia og kring Europa. – Rómaríkið er sjálvandi nokk so stórt og komplekst evni at tosa um ein púra vanligan leygardag í Víngarðinum í Havn, men fyri mær er ikki langt millum hesi verkini og at leggja seg á divanir á gólvinum at njóta víndrúvur og sutla vín.

Tilsipingarnar í hesum listaverkunum til tað kroppsliga og tað ótálmaða bera brá av hedonismu. Hugtakið kemur úr grikskum idoni merkir lyst og hedonisma er læran um at njótingin er tann størsti ágóðin og at menniskja í grundini bara virkar til tess at njóta. Mann hevur so seinni funnið útav – tað var vist Epikur, at vandi er í hvørjari vælferð.

Síðan vit hongdu framsýningina upp, havi eg hugsað eitt sindur um pop art – eri fullgreið yvir, at henda listin hvørki líkist Warhol ella Fuglø, men her er kanska eitt pinkalítið sindur av Jeff Koons í tilfarsvalinum – og í øllum førum eru nógvar tilsipingar í verkunum til kropp, til húð, kjøt og blóð, men harvið møguliga eisini til avmarkingarnar hjá húðini og kjøtinum, sum bara er til eitt avmarkað tíðarskeið. Tá gerast hesi verkini nýbarokkar áminningar um vera til og njóta lívið meðan tað er.

Eg skal at enda við lesa eitt brot úr grein, sum Kim Simonsen hevur skrivað til katalog hjá Jón Sonna – her skrivar hann m.a. um skúm og meðan eg lesi kunnu tit hugsa um, at eitt yndisvanitas-symbol hjá barokkmálarum var sápubløðran. Tí hon er perfekt tað stokkutu stund, hon er til.

Eg lesi: ”Skúm, sum tilfar, er gjørt úr smáum og størri bløðrum. Skúm er ein formur, ið broytist og vil broyta alt. Skúm fær onnur føst evni at hvørva, ella umskapast til eitthvørt annað, sum ger tað møguligt hjá okkum at skilja hesa broyting. Tað er ein samanhangur millum skapan og skúm - Afrodite kom úr skúminum. Skúm er tilfar, hvørs snið hevur fangað gass, vætu ella fastan form inni í sær. Skúm, sum fast evni, kann vera gjørt úr føstum kyknum ella opnum skúmkyknum. Skúm er syndrað evnistilfar, ið hongur saman”.

Takk fyri!

MECHANICAL POSES - Framsýning - Exhibition

Jón Sonni Jensen sýnir fram í Víngarðinum

MECHANICAL POSES er heitið á serframsýningini hjá Jón Sonna Jensen, sum letur upp í Víngarðinum í Tróndargøtu 31 leygardagin 14.mai klokkan 15-17.

Tá vit skulu lýsa verkini hjá Jón Sonna Jensen, hendir tað so ógvuliga skjótt, at umrøðan snýr seg um tað tilfarsliga. Eitt er, at hesi verk úr byggitilfari sum skúmi, gipsi og silvurfoliu bróta upp úr nýggjum listtøkniliga, men tey eru harumframt so ómetaliga fysisk og ítøkiliga til staðar í rúminum. Fleiri listaverk hava ein bløðrutan yvirflata, ið tykist vera úrslitið av tilfari, sum hevur verið flótandi og bleytt, men sum síðani er stadnað og vorðið hart og fast. Og soleiðis eru nógvir mótsetningar í hesum verkum ið tykjast løtt og skemtilig, men eisin djúpt álvarslig.

Ein røð av skapilsum hanga á vegginum eins og skulpturel relieff. Tey eru øll snarað og boygd avbrigdi av klassiska byggilistaliga súluskapinum, hvørs rørslur síggjast í tilfarinum eins og bylgjur ella rukkur. Verkini bera brá av onkrum mekaniskum ella funktionellum; rørum og installatiónum. Samstundis er eitt týðiligt organiskt brá yvir teimum kúputu ella innskaraðu formunum. Yvirflatan er matt, mjúk og aðrastaðni blonk og sýnist sum heild sera varierað. Verkini hava eitt hugtakandi sansaligt at kalla hedonistiskt brá, ið verður undirstrikað av ljósareyða litinum, ið gongur aftur í fleiri av verkunum á framsýningini. Ljósareytt er ein serstakur litur, sum bæði signalerar húð og kropp og og nakað, sum beint tvørturímóti er ónatúrligt og kulturelt.

Relieffini eru still – sjálvandi -  men av tí, at verkini eru so sansalig, sum tey eru, hómar áskoðarin kortini ljóð og rørslur t.d. í silvurfoliutilfarinum, ið prýðir ella savnar summi verk. Tann turri stívnaði bløðruflatin hevur ein annað tóna, sum mann ímyndar sær kann hava sama poknuta ljóð sum rískeks. Eisini í tí tilfarsliga, sýnast verkini hjá Jón Sonna samansett, merkt av mótsetningum millum t.d. frítt og bundið og millum kropp og heila. Hesi poetisku og hedonistisku verk eru (sum) skapt til at verða framsýnd í Víngarðinum, har framsýningin MECHANICAL POSES fer at hanga fram til 9.juli. Vælkomin til vernissage 14.mai klokkan 15-17, har Kim Simonsen fer at halda røðu.

Víngarðurin hevur longt upplatingartíðirnar

Mikudag og hósdag frá klokkan 18-22

Fríggjadag frá 16-02

Leygardag frá 18-02.

 

Exhibition by Jón Sonni Jensen at Víngarðurin

The solo exhibition at Víngarðurin by Jón Sonni Jensen is titled MECHANICAL POSES. It opens on Saturday the 14th of May from 3 pm to 5 pm.

When we are to describe Jón Sonni Jensen’s art, the conversation quickly becomes about the materiality of his work. It is one thing that his pieces are made from construction materials such as foam, plaster and silver foil, some which are relatively unconventional in an artistic context, but the work is simultaneously tremendously physical and present in the space. Several of the artworks have a blistered and porous surface, which seems to be the result of a material, once liquid and soft that has dried and become hard and rigid. Opposites like these are present in many of the pieces that seem light and humourous yet deeply serious.

On the walls we see a series of figures reminiscent of sculptural reliefs. All of them are twisted and bent variants of the classical architectural columnar form. The work resembles some sort of mechanical functionality such as tubing and structural installations, whilst at the same time bearing concise organic intentions in the arched and concave shapes. The surfaces show variations of matte and glossy finishes. The work has an interesting sensuous and hedonistic quality, which is emphasized by the recurring pink colour. Pink is a special colour that simultaneously gives connotations to skin and the corporeal and indeed something much more unnatural and cultural.

The reliefs are of course motionless, but because of their sensuous nature the viewer can still discern some sounds and movement. For example in the crispy silver foil, which decorates some of the work as well as gathering other pieces. The dry, stiff and blistering foam surfaces carry a different note, perhaps one similar to rice crackers. The material combinations of Jón Sonni’s work are also teeming with opposites such as something free and something bound as well as the connection between the bodily and the cerebral. His work seems almost made for the space at Víngarðurin where the exhibition MECHANICAL POSES will be on display until the 9th of July. We want to welcome everyone to the opening on the 14th of May from 3 pm till 5 pm, where Kim Simonsen will be opening the show with a speech.

Víngarðurin has extended its opening hours:
Wednesdays and Thursdays  6 pm - 10 pm
Fridays                                           4 pm - 2 am
Saturdays                                      6 pm - 2 am

Bárður Jákupsson í Steinprent - vernissage

Í gjár, 7.mai læt framsýning upp við vatnlitsmyndum og linoprentum hjá Bárði Jákupsson í Steinprent. Veðrið var gott og nógv fólk vóru og sóu framsýningina. Eg seti nakrar myndir frá upplatingini inn her.

Bárður Jákupsson er millum okkara mest kendu og royndu listafólk - Fyri sítt týdningarmikla listaliga virksemi fekk hann ta stóru mentanarvirðislønina fyri nøkrum árum síðani. Bárður er fjølbroyttur og hevur umframt oljumálningar, vatnlitsmálningar og grafikk, eisini gjørt monumentalar prýðingar eins og hann hevur fingist við heilt smáar myndir og tekningar. myndprýtt barnabøkur, yrkingarsøvn og annað mangt. Í vatnlitsmyndunum glógva teir bjørtu spektrallitirnir í flótandi litstrokum á pappírinum – listamaðurin hevur stóran koloristiskan ans og dugir at brúka ljósið í pappírinum. Summar av myndunum hjá Bárði Jákupsson eru figurativar, onkrar illustrativar, meðan aðrar eru rættiliga abstraktar og kagað vit í bøkurnar, sum eru skrivaðar um hann, eru serliga oljumálarí og akvarel hansara høvuðstøkni, tó at steinprent eisini verður nevnt. Eina tíð hevur Bárður av ymsum orsøkum arbeitt við hús og ikki í atelierinum. Hetta sigur hann vera orsøkina til, at hann er farin í holtur við at skera linoleum, ið er høgligt at fáast við – eisini á stovuborðinum. Tað liggur væl fyri hjá Bárði at skera linoleum - bleyta plátan er sum skapt til hansara mjúku bylgjandi linjur, sum hann hevur nýtt til tess at lýsa gongdina í Brúsajøkilskvæði í eini røð við seks linoprentum. Listamaðurin hevur lýst hendingarnar í kvæðinum skemtiliga og rokaliga við klassiskum myndamáli, ið bæði fær okkum at hugsa um ornamentini í landsløgunum hjá Elinborg Lützen og tey stuttligu trøllini hjá Williami Heinesen, men strikan er tann hjá Bárði, sum summi okkara lærdu at kenna fyri næstan fimti árum síðani í eini kritahvítari kettlingabók. Í allarflestu tekstum, sum eru skrivaðir um Bárð Jákupsson, verður tað musikalska nevnt, bæði av tí, at listamaðurin sjálvur er sjáldsama musikalskur, men eisini orsakað av eini serstakari leikandi rútmu í hansara strokum, sum hevur fingið onkran ummælara at skýra hann ein náttúrunnar kardiograf, also ein listamann, ið skrásetir hjartaslagið í landslagnum. Gjøgnumgangandi temaið er enn sum áður upplivingar í føroysku náttúruni, sæddar við barnaeygum, har serliga kenslan av at vera tikin av fótum av tí stórfingna gongur aftur. Men mál og mentanarligir samanhangir hava somuleiðis stóran týdning. Tað síggja vit t.d. í áhuganum hjá Bárði fyri kvæðunum, men ikki bara har. Í einum bóklingi, sum varð givin út í 2008 í sambandi við framýningina Lendið í Listahøllini á Skipasmiðjuni greiðir listamaðurin soleiðis frá: “Vit gingu ígjøgnum røkur og líðir, upp um skørð, undir tindum og homrum, ígjøgnum stíggjar. Lupu um gil og vaðaðu um glyvrar. Tær reystu skorarnar og bjørgini eru ein stórfingin greflig vond, vovin av homrum og rókum, klubbum og klettum, gjáum, gjótum og skortum, skriðum og urðum, hellum og látrum, drongum og stakkum. Á helluni máar brimi keppavond burtur úr grótinum. Litmeingið er markleyst. Fjølbroytt. Forfedrarnir gjørdu hesar klettaoyggjar til sínar. Navngóvu hvønn hamarspjalla og urðarkálvað. Alt er sannað og tikið til eftirtektar... Eg kenni meg vera ein part av hesum stóra samanhangi..”. Tað er hendan kenslan av samlyndi og samanhangi millum menniskju og náttúru, millum nútíð og fortíð, sum merkir listina hjá Bárði Jákupsson.

Bárður Jákupsson sýnir fram í Steinprenti

Leygardagin 7.mai klokkan 15-17 letur ein framsýning upp í Steinprenti við vatnlitsmyndum og eini linoprentum hjá Bárði Jákupsson. Bárður er millum okkara mest kendu og royndu - Fyri sítt týdningarmikla listaliga virksemi fekk hann ta stóru mentanarvirðislønina fyri nøkrum árum síðani. Bárður Jákupsson er fjølbroyttur og hevur umframt oljumálningar, vatnlitsmálningar og grafikk, eisini gjørt monumentalar prýðingar eins og hann hevur fingist við heilt smáar myndir og tekningar. myndprýtt barnabøkur, yrkingarsøvn og annað mangt. Í vatnlitsmyndunum glógva teir bjørtu spektrallitirnir í flótandi litstrokum á pappírinum – listamaðurin hevur stóran koloristiskan ans og dugir at brúka ljósið í pappírinum.

Summar av myndunum hjá Bárði Jákupsson eru figurativar, onkrar illustrativar, meðan aðrar eru rættiliga abstraktar og kagað vit í bøkurnar, sum eru skrivaðar um hann, eru serliga oljumálarí og akvarel hansara høvuðstøkni, tó at steinprent eisini verður nevnt. Eina tíð hevur Bárður av ymsum orsøkum arbeitt við hús og ikki í atelierinum. Hetta sigur hann vera orsøkina til, at hann er farin í holtur við at skera linoleum, ið er høgligt at fáast við – eisini á stovuborðinum. Tað liggur væl fyri hjá Bárði at skera linoleum - bleyta plátan er sum skapt til hansara mjúku bylgjandi linjur, sum hann hevur nýtt til tess at lýsa gongdina í Brúsajøkilskvæði í eini røð við seks linoprentum. Listamaðurin hevur lýst hendingarnar í kvæðinum skemtiliga og rokaliga við klassiskum myndamáli, ið bæði fær okkum at hugsa um ornamentini í landsløgunum hjá Elinborg Lützen og tey stuttligu trøllini hjá Williami Heinesen, men strikan er tann hjá Bárði, sum summi okkara lærdu at kenna fyri næstan fimti árum síðani í eini kritahvítari kettlingabók.

Í allarflestu tekstum, sum eru skrivaðir um Bárð Jákupsson, verður tað musikalska nevnt, bæði av tí, at listamaðurin sjálvur er sjáldsama musikalskur, men eisini orsakað av eini serstakari leikandi rútmu í hansara strokum, sum hevur fingið onkran ummælara at skýra hann ein náttúrunnar kardiograf, sum skrásetir hjartaslagið í landslagnum. Gjøgnumgangandi temaið er enn sum áður upplivingar í føroysku náttúruni, sæddar við barnaeygum, har serliga kenslan av at vera tikin av fótum av tí stórfingna gongur aftur. Men mál og mentanarligir samanhangir hava somuleiðis stóran týdning. Tað síggja vit t.d. í áhuganum hjá Bárði fyri kvæðunum, men ikki bara har.

Í einum bóklingi, sum varð givin út í 2008 í sambandi við framýningina Lendið í Listahøllini á Skipasmiðjuni greiðir listamaðurin soleiðis frá: “Vit gingu ígjøgnum røkur og líðir, upp um skørð, undir tindum og homrum, ígjøgnum stíggjar. Lupu um gil og vaðaðu um glyvrar. Tær reystu skorarnar og bjørgini eru ein stórfingin greflig vond, vovin av homrum og rókum, klubbum og klettum, gjáum, gjótum og skortum, skriðum og urðum, hellum og látrum, drongum og stakkum. Á helluni máar brimi keppavond burtur úr grótinum. Litmeingið er markleyst. Fjølbroytt. Forfedrarnir gjørdu hesar klettaoyggjar til sínar. Navngóvu hvønn hamarspjalla og urðarkálvað. Alt er sannað og tikið til eftirtektar... Eg kenni meg vera ein part av hesum stóra samanhangi..”. Tað er hendan kenslan av samlyndi og samanhangi millum menniskju og náttúru, millum nútíð og fortíð, sum merkir listina hjá Bárði Jákupsson.

Brúsajøkils kvæði

 

CCF 25 B.

TSB E 128

 

1 Tað var um eina jólatíð,

hundar fóru í bond,

har kom gongukall gangandi

bar hakan undir hond.

 

Ólavur kongur, herjar hann mót trøllum,

          hansara segl er silkireytt.

          Ormurin rennur, og árar leika við tolli.

 

2 “Hoyr tað, tú hin gamli maður,

set teg mær so nær,

veitst tú nakrar fíggjarvánir,

satt at siga mær?”

 

3 “Eg veit ongar fíggjarvánir,

satt at siga tær,

men úti fyri Heljarlondum

liggja oyggjar tvær.

 

4 Úti fyri Heljarlondum

liggja oyggjar tvinna[r],

onnur eitur Syðri,

og onnur eitur Minna.

 

5 Onnur oyggin Syðri

og onnur oyggin Minna,

har býr fyri Brúsajøkil,

ert tú maður at vinna.”

 

6 Ásbjørn letur sær buksur sýa,

víðar og so síðar,

kvittar norð til Heljarlond,

hesi jólini líða.

 

7 So siglir hann Ásbjørn

norð fyri Heljaroy

hvørki kom honum Gud í hug

ei heldur tann helliga moy.

 

8 So siglir hann Ásbjørn

norð fyri Heljarlond,

hvørki kom honum Gud í hug

ei heldur tann heiliga ond.

 

9 “Leggið her at landium,

sum fjøran hon er stutt!

Hetta man vera Brúsa høll,

ið beint í fjall er upp.

 

10 Leggið her at landinum,

her er fjøran slætt!

Hetta man vera Brúsa høll,

ið beint í fjall er rætt.

 

11 Her skulu liggja, mínir menn,

gera so lítið av,

annan morgun vænta mín,

tá sólin roðar í kav!

 

12 Her skulu tit liggja, mínir menn,

gera so lítið tíð,

annan morgun vænta mín,

tá sólin roðar í ský!”

 

13 Ásbjørn gekk frá strondum niðan,

tað við ongar sveinar,

tá hann kom í hellið inn,

ikki var Brúsi heima.

 

14 Hann stjól burt hans gull og fæ

so hans góðs og garðar,

hevði hann ikki stolið hans váknapróv,

tað mundi tað minst um varða.

 

15 Hann stjól burt hans gull og fæ,

hevði ei hondum hóv,

bar so aftur til strandar oman

snekkjuna lagdi í sjó

 

16 Tí svaraði Ásbjørn,

bæði vænur og vitur:

“Eftir liggja handskar mínir,

har sum Brúsi situr.

 

17 Alt tað gull, ið risin eigur,

liggur í einum kassi,

eftir liggja handskar mínir

undir Brúsa rassi.”

 

18 Svaraði ein av sveinunum,

takk vildi ikki tiggja:

“Tað biði eg tær, Ásbjørn,

lat teir handskar liggja!”

 

19 Tí svaraði Ásbjørn,

snarliga hann sær vendi:

“Eg havi so leingi borið teir handskar

uppi á míni hendi.

 

20 Her skulu tit liggja, mínir menn,

gera so lítið av,

annan morgun vænta mín,

tá sólin roðar í kav!

 

21 Her skulu tit liggja, mínir menn,

undir grønari líð,

annan morgun vænta mín,

tá sólin roðar í ský!”

 

22 Ásbjørn gekk frá strondum niðan,

seg við ongar sveinar,

tá hann kom í hellið inn,

tá var Brúsi heima.

 

23 Tá svaraði Ásbjørn,

bæði vænur og vitur:

“Her liggja nú handskar mínir,

sum tú Brúsi situr.”

 

24 “Tú hevur tikið mítt gull og fæ,

so mínar góðs og garðar,

hevði tú ikki tikið mítt váknapróv,

tá mundi tað minni um varða.”

 

25 Tí svaraði Brúsajøkil:

“Verði her enn sum áður,

aftur lokist hellið mítt,

og ongar dyrnar á!”

 

26 Tí svaraði Brúsajøkil:

“Verði her enn sum fyrr,

aftur lokist helli mítt,

verði her ongar dyr!”

 

27 So gingu teir innanhallar,

eykaðist meiri vandi,

traðkaðu teir so hellisgólv,

sum teir høvdu troðið í sandi.

 

28 So var sagt, at Brúsajøkil

mikla megi fekk,

hann sipaði Ásbjørn á hallargólv,

so hálsur av liði gekk.

 

29 Hann tók upp hans skinn og kropp,

kastar á duralás:

“Ligg nú har,” hvat Jøkil segði,

”í kvøld til øskukrás!”

 

30 Ásbjørn skar so sára við,

tá hann gav upp ond,

tað hoyrdu hansara sveinarnir

niður til sjóvarstrond.

 

31 Svaraði ein av sveinunum,

so sárliga hann grætur:

“Tað hoyrdi eg á reystini,

at Ásbjørn lívið læt.”

 

32 Svaraði annar av sveinunum,

hetta ið hann segði:

“Tað hoyrdi eg á reystini,

at Ásbjørn lívið legði.”

 

33 Sveinarnir, ið eftir vóru,

sigldu sjógvin salta,

Ásbjørn fell í Brúsa høll,

út gekk gáta Galta.”

 

34 Teir vundu upp síni silkisegl,

gull við vovin rand,

stryka ei á bunkan niður

fyrr enn við Noregis land.

 

35 Higar ið teirra snekkjan,

ið kendi fagurt land,

lótu síni akker falla

á so hvítan sand.

 

36 Lótu síni akker falla

á so hvítan sand,

tá var Ormar Tóraldsson

riðin niður til strand.

 

37 Tá var Ormar Tóraldsson

riðin niður til strand:

“Hvar er Ásbjørn,

bróðir mín, hann kemur ei fyrst á land?”

 

38 Svaraði ein av sveinunum,

siglt hevði sjógvin salta:

“Ásbjørn fell í Brúsa høll,

út gekk gáta Galta.”

 

39 Ormar snúðist teimum frá,

bæði av ilsku og vreiði:

“Tó skal eg til Heljarlond,

eg komi ikki aftur úr teirri.”

 

40 Tí svaraði Ólavur kongur,

mælir fyri munni á sær:

“Kvittar tú til Heljarlond,

lat meg fylgja tær!

 

41 Hoyr tú, Ormar Tóraldsson,

tú kvittar til Heljarland,

kom tú bæði Gud í hug

og so tann heiliga ond!

 

42 Hoyr tú, Ormar Tóraldsson,

tú kvittar til Heljaroy

kom tú bæði Gud í hug,

og so ta heiligu moy!”

 

43 So siglir hann Ormar sterki

norð fyri Heljarland,

bæði kom honum Gud í hug

og so tann heilig ond.

 

44 So siglir hann Ormar sterki

norð fyri Heljaroy

honum kom bæði Gud í hug

og so tann heiliga moy.

 

45 “Leggið her at landinum,

her er fjøran stutt,

hetta man vera Brúsa høll,

ið beint í fjall er upp!

 

46 Leggið her at landinum,

her er fjøran slætt,

hetta man vera Brúsa høll,

ið beint í fjall er rætt!

 

47 Her skulu tit liggja, mínir menn,

gera so lítið av,

annan morgun vænta mín,

tá sólin roðar í kav!

 

48 Her skulu tit liggja, mínir menn,

gera so lítið tíð,

annan morgun vænta mín,

tá ið sólin roðar í ský!”

 

49 Ormar gekk frá strondum niðan,

alt fyri uttan vanda,

vøtnini gerast bleik og blá,

honum fyri eygum standa.

 

50 Tað var Ormar Tóraldsson,

hann gekk seg niður til strand:

“Fáið mær higar mín lítin bát,

eg nái ikki í hellið at ganga!”

 

51 Ormar skeyt sín lítil bát

út frá hvøssum steini:

“Hoyr tú, vándin Brúsajøkil,

eg verði tær at meini!”

 

52 Ormar skeyt sín lítil bát

út fra hvøssum gróti:

“Hoyr tú, vándin Brúsajøkil,

tú skalt taka ímóti!”

 

53 Væl slapp hann um vøtnini,

væl slapp hann av tann vanda,

hann sær ein so grimman katt

for sínum eygum standa.

 

54 Ormar legði ørv á strong,

aðra og ta triðju,

katturin tók mót øllum teim,

hann beit tær av um miðju.

 

55 “Tú gert ikki, ungi maður,

tínar ørvir oyða,

um enn tú skjýtur í allan dag,

tú fært meg ikki deyðan.”

 

56 Ormar Tóraldsson,

hann heldur á brandinum bjarta,

rendi hann so fyri kattins bróst,

at oddurin stóð í hjarta.

 

57 Katturin fell á jørðina niður,

verildin tók at skelva,

út so lupu tey fimtan trøll,

tey ristu sínar bjálvar.

 

58 Tá var hjartað í Ormari kvikt

sum knívur í leysum skefti,

hann fekk dripið tey fimtan trøll,

tá var Brúsi eftir.

 

59 Ormar gekk í hellið inn,

sum ikki hevði verið fyrr,

so varð mær av sonnum sagt,

hann risti kross í dyr.

 

60 Tí svaraði Brúsajøkil,

mælir fyri munni á sær:

“Tú hevur dripið tann besta katt,

var komin av sjálvum mær.”

 

61 “Hoyr tú, vándin Brúsajøkil,

tað tali eg til tín,

eg havi ongar bøtur tikið

eftir Ásmund, bróður mín.”

 

62 “Hann tók burt mítt gull og fæ,

so mínar góðs og garðar,

hevði hann ikki tikið mítt váknapróv,

tá mundi tað minst um varða.”

 

63 Ganga teir um hellisgólv,

tá eykaðist vandi meiri,

so traðkaðu teir hellisgólv,

sum tað var bleyta leir.

 

64 Tá var brak í Brúsa høll,

Ormar komst á knæ:

“Av Gudi signaður Ólavur kongur,

dugnað veit tú mær!”

 

65 So varð sagt, at Ormar sterki

mikla megi fekk,

báðar hendur í risans skegg,

føtur í fjallið setti.

 

66 Hann reiv av honum kjøtið alt,

skeggið inn at tonnum,

enn tá tóktist Brúsajøkil

frálíkur øðrum monnum.

 

67 Hann reiv av honum skeggið alt,

kjøt og kjálkafillur.

“Eya meg,” segði Brúsajøkil,

“nú gerast leikir illir.

 

68 Skeggið ræð at prýða meg,

vænt var tað og tekt,

tríggjar reisir á hvørjum degi

yvir gullroyki hekk.

 

69 Skeggið ræð at prýða meg,

er tess virðin full,

tríggjar reisir á hvørjum degi

prýddi eg tað við gull.”

 

70 So varð sagt, at Ormar sterki

mikla megi fekk,

hann sipaði risan á hellisgólv,

at hálsur av liði gekk.

 

71 So gekk Ormar innanhallar,

rívur upp grót og grund,

tríggjar steinar í barm á sær,

hvør stóð meir enn pund.

 

72 Tríggjar steinar í barm á sær,

tann hin ríki álvur,

tveir gav hann sankt Ólavi kongi,

ein behelt hann sjálvur.

 

73 “Eg vil tæna tær, Ólavur kongur,

ævi og allan aldur,

um enn eg lívi híðaleysur,”

segði tann benjarbaldur.

 

          Ólavur kongur, herjar hann mót trøllum,

          hansara segl er silkireytt,

          Ormurin rennur, og árar leika við tolli.

 

CCF 25 B.

TSB E 128

 

Handrit: Savnið hjá Hentze. Ny Kgl. Saml.  1954, 4to. Nr. 11, s. 62.

 

Útgávur: 

1. Eivind Weyhe: “Hentzasavn – kvæðasavnið hjá Jóannesi í Króki 1819”, Fróðskapur 2011

2. Føroya kvæði (N. Djurhuus greiddi til útgávu, 1951) Band  I, Teil 3, s. 522.

3. Føroya kvæði (Inngangur og úrtøk eftir Dánjal Niclasen, 1998) 8. bind, s. 74.

 

Heimild: Jóannes í Króki (1794-1869), Sandi, 1819.

MECHANICAL POSES - Jón Sonni Jensen í Víngarðinum

Leygardagin 14.mai klokkan 15-17 er vernissage í Víngarðinum - tá letur upp serframsýning hjá listamanninum, Jón Sonna Jensen. Framsýningin hevur heitið MECHANICAL POSES, meira um hana seinni!