Træyrkingar

Sigurjón Ólafsson á Norðurbryggjuni

Herfyri læt ein ansingarverd framsýning upp við standmyndum úr viði hjá íslendska listamanninum Sigurjón Ólafsson á Norðurbryggjuni í Keypmannahavn. Tó at heitið á framsýningini, Digte i træ stavar frá eini ritroynd frá 1980, rakar tað beint á aktuellu framsýningina, ið av sonnum er poetisk. Hon fekk í hvussu er meg at hugsa um sonevndar millumgerðir í gomlum kirkjum, t.v.s. útskornu trærimarnar millum altar og skip, sum jú í sjálvum sær eru eitt slag av træsálmum. Hyggja vit nærri at listini hjá Sigurjóni Ólafsson, er hon í stóran mun modernistisk við støði í listsøguligum rákum í tjúgundu øld.

Úr Nes Kirkju

Listamaðurin

Sigurjón Ólafsson (1908 –1982) var íslendskur myndahøggari, sum byrjaði sína listaligu útbúgving á Kunstakademinum í Keypmannahavn í 1928 – sama ár, sum eisini Mikines byrjaði har. Í 1939 fekk Ólafsson Eckersberg-medaljuna fyri eina bringumynd, sum hann gjørdi av mammu síni. Tey fyrstu myndevnini og stílurin hjá honum annars kann samanberast við verkini hjá Janusi Kamban. Talan er m.a. um lutfalsliga naturalistiskar, monumentalar standmyndir og relieffir av arbeiðarum, fiskimonnum, saltfiskakonum osfr. Ei undur í um líkskapur er millum listamenninar – Ólafsson og Kamban høvdu sama lærara, Einar Utzon-Frank professara – Ólafsson varð liðugt útbúgvin í 1935 – Kamban í 1940.

Royndir við abstraktión

Longu miðskeiðis í 1930´unum eksperimenteraði íslendski myndahøggarin við meira abstraktum, einfaldaðum standmyndum, t.d. gjørdi hann í 1936 Fótbóltamenn, ið er ein ógvuliga opin og dynamisk standmynd. Í 1939 gjørdi hann upprunakendu steinsúlustandmyndina, Kvinna – Louisiana Museum of Modern Art í Humlebæk eigur hana, og sama ár skapti Ólafsson slóðbrótandi standmyndina, Maður og kvinna, sum er fullkomiliga abstrakt. Hesi árini samstarvaði hann við listafólk í donsku avantgarduni, Asger Jorn, Ejler Bille, Erik Thommesen o.o, men flutti eftir kríggið til Íslands, har hann fekk alstóran týdning fyri menningina av íslendskari modernismu. Hansara verk eru í nógvum donskum listasavnum, t.d. Museum Jorn í Silkeborg og Statens Museum for Kunst, eins og standmyndir hjá Sigurjóni Ólafsson standa runt um í Íslandi m.a. tað risastóra 90 metrar breiða relieffið á vatnorkuverkinum, Búrfelli (1969).

Træ

Orsakað av tuberklasjúku og viðkvæmi mátti listamaðurin so líðandi halda uppat við at høgga í stein og at fáast við gips og leir. Tað gekk betri við timburarbeiði, so hann fór í holtur við at skera rekavið, men eisini keyptan turkaðan við og hervið eru vit komin fram til framsýningina á Norðurbryggjuni. Kuraterað framsýningina hevur Birgitta Spur, ið er einkja eftir listamannin og ein ófør kona. Hon er fødd í 1931 á Fyn, hon var myndahøggaranæmingur til hon í 1956 varð gift við listamanninum. Síðan maðurin doyði, hevur hon miðlað hansara list og í 1984 stovnaði hon Listasafn Sigurjóns Ólafssonar í Reykjavík, sum hon sjálv var leiðari á inntil fyri kortum. Hon hevur kuraterað eina ørgrynnu av framsýningum við verkum hjá Sigurjóni Ólafsson ella í høpum, har hansara verk verða sett saman við verkum hjá øðrum listafólkum, t.d. Asger Jorn. Birgitta Spur hevur eisini skrivað um listamannin og ritstjórnað fleiri útgávur um listamannin, m.a. ævisøguna Sigurjón Ólafsson – Ævi og List I-II (1999) við einum fullfíggjaðum verkyvirliti/ catalogue raisonné.

Náttúra og menniskja

Elsta verkið á framsýningini, Jákupsstigin er frá 1958 og tey nýggjastu eru frá 1982. Fleiri av teimum eldru standmyndunum eru áhugaverdar, settar saman av ormetnum rekaviði við seymum  – hesin samanhangur millum hol og naglar millum náttúru og menniskjaskapt er æviga áhugaverdur og aktuellur eisini. Yvirhøvur bera hesi eldru verkini brá av ymiskum progressivum anti-list rákum í seksti- og sjeytiárunum sum fluxus. Fleiri av verkunum frá 1970´unum hava ein upprunakendan, primitivistiskan ella shamanistiskan dám - okkurt minnir um totemsteyrar.

Menning

Eingin ivi er um, at listamaðurin hevur ment seg javnt og samt, og henda menning er áhugaverd eisini úr einum føroyskum sjónarmiði. Eg haldi næstan ikki, at nakað land er meira áhugavert enn Ísland, tá tað kemur til listasøgu og umstøðurnar hjá listafólkunum. Har er so ótrúliga nógv, sum líkist føroyskum umstøðum og kortini ikki. Øll byrjanin við sjálvlærdum og hálvlærdum listafólkum, sum fyrst málaðu landslagið og umhvørvi har tey búðu og síðani fóru á kunstakademi í Keypmannahavn er fullkomiliga javnlík gongdini í føroyskari list. Og tað er ikki bara listasøguliga men eisini landafrøðiliga, at umstøður líkjast - hygg til dømis hvat kendi íslendski listfrøðingurin, høvundin Björn Th.Björnsson (1922-2007) staðfestir í tekstinum frá 1980, sum er settur í katalogið: “Atlantshavið er ein dýrgoldin forðing fyri navnframi hjá einum íslendskum myndahøggara. Hiðani eru eingi tok, eingin bilur frá Laugarnesi til París, Venezia ella Róm. Innbjóðingar hava vit ikki manglað, men tíverri heldur ikki útreiðslur...”. Føroysk list hevur havt somu avbjóðingar og umstøður, og gongdin líkist sum heild teirri íslendsku fram til kríggið, tá alt broyttist. Sum kunnugt gjørdist Ísland sjálvstøðugt land í 1944 og tá listaliga heimsmiðdepilin eftir kríggið skifti frá París til New York, kagaðu fleiri íslendsk listafólk tann vegin, meðan donsk list, danska kunstakademiið og harvið eisini føroysk list helt fast við europiska hevd eina tíð. Alheimsgerð hevur sum kunnugt javnað munir í listmenningini kring alla klótuna, men í mun til altjóða listmarknaðin eru vit í Føroyum komin stutt samanborið við Ísland t.d. tá hugsað verður um Venesia biennaluna, har Ísland hevur tikið lut síðan 1984.

Dansandi skuggar

Listakarrieran hjá Sigurjóni Ólafsson er sum skilst drúgv og røkkur langt aftur í tíðina við skiftandi evnum. Sambært áðurnevnda Björn Th.Björnsson hevur havið ein grundleggjandi týdning í verkinum hjá Sigurjóni Ólafsson m.a. orsakað av rekaviði, sum gjørdist týdningarmikið tilfarsligt útgangsstøði hjá listamanninum og sum hann hartil plagdi at finna við sjóvarmálan á Eyrarbakka, har hann vaks upp. Trettan verk eru á framsýningini og tað kann tykjast heldur nógv til hølini í erva á Norðurbryggjuni. Kortini tykist framsýningin á Norðurbryggjuni væl plaserað, merkt av frískleika og fjølbroytni, bæði tí hon vísir menningina hjá einum áhugaverdum listamanni, men eisini tí at sjálv uppsetingin er framd við listaligum og poetiskum ansi – eisini fyri teimum dansandi skuggunum á gólvinum.