Korallbruni - flúgvandi undirvatnsyrkingar
/
Havið dregur. Tað vita vit.
Og tað er einki nýtt, at havið er vandamikið og tiltrekkjandi eins og havfrýr, kópakonur, marmennlar og nykar, sum nú í hópatali verða til turistmagnetiskar standmyndir á náttúruvøkrum blettum kring landið alt. Standmyndirnar eru eyðvitað ein ítøkiliggerð av mýtum úr gomlum døgum. Hetta eru søgur, ið eru bygdar á fólksligar ímyndir um møtið millum menniskju og hugfloygdar havfrýr og havmenn, sum ikki minst romantiskir høvundar hava dyrkað. Hesar frásagnir um havsins fatalu atdráttarmegi eru í roynd og veru so mikið tugdar, at tær í útgangsstøði hava eitthvørt klichékent yvir sær. So tá yrkjaraegið í byrjanini av nýggja yrkingasavninum hjá Onnu Maluni Jógvansdóttir, Korallbruni leggur klæði síni í ein penan bunka, stígur á helluna og tveitir seg á bláman, ja, so verða mínar lesaravónir skrúvaðar niður. Eg stúri heilt einfalt fyri at skula lesa okkurt longsulsfult rutinupatetiskt kenslusvans av eini sjálvmorðsbók.
Eg kundi ikki farið meira skeiv. Sjálvmorð og deyði eru í grundini ikki av stórum týdningí í hesum yrkingasavninum – savnið er hinvegin fult av yðjandi lívi, av skapan og av tilverunnar lívrunnu ringrásum. Av týdningi í hesi bók eru metabolisman, stoffskiftið ella tilfarsliga umbroytingin frá holdsligum menniskjahylki til náttúrufevnda vistfrøðiskipan.
Kanska kunnu vit siga, at tá yrkjaraegið setir av og kroppurin brýtur vatnskorpuna, verður eisini sett av fyri einum nýggjum máta at skriva um náttúru í føroyskari yrking. Hetta er næstan sum við alduni hjá J.P.Jacobsen, sum í staðin fyri at fylgja síni lagnu í teirri ævigu rørsluni millum land og hav, brádliga steðgar, fer á flog og undir veingjabreiði hjá sjálvum Pegasus verður ein yrking ella ein Arabesk til eina tekning hjá Michelangelo í Uffiziskálanum í Firenze.
Eins og aldan hjá J.P.Jacobsen er eisini Anna Malan Jógvansdóttir flúgvandi í hesum sjáldsama væl samanhangandi undirvatnssavninum, Korallbruni. Savnið byrjar við einum lyfti, eini einfaldari, konsentreraðari lítlari inngangsyrking við beinleiðis samanfalli millum yrkjaraeg og hav við tilsipingum til Hamlet og hansara tilveruligu hugleiðingar, meðan hann heldur í skøltinum á Yorick. Lesarin verður biðin um at lurta, og vit lýða gleðiliga á eina bók sum hesa.
Savnið hongur saman eins og ein yrkingasvita, sum í byrjanini lýsir yrkjaraegið á einari síðu og havið á hinari. Hetta havið bæði lokkar og lýgur, tí tað vil hava yrkjaraegið útí seg. Próvgrundin er tilfarsliga samanfallið millum salta havið og so saltið í egpersónsins sveitta og tárum júst sum í kenda sanginum hjá Eivør/Marjuni Kjelnæs. Og meðan júst hetta er ítøkiligt og satt, vísir uppáhaldið um, at deyðin er róligur og vakur, seg at vera lygn. Har er líðing og blóð í deyðanum. Kroppurin doyr og søkkur til botns og á botninum gera havsins djór sær dælt av honum. Krabbar og gággur leggjast á og verða likamliga eitt við yrkjaraegið. Meðan henda prosessin er í gongd, gongur eisini ein annar leikur fyri seg, sum fyrst er ein samrøða millum havið, sonevnda gágguhjartað og aðrar verur. Miðskeiðis í bókini er ein mynd, eitt ravmagnshjartarit ella eitt EKG av tí slagnum, sum verður gjørd, tá tú kemur til kanningar á sjúkrahúsinum og elektrodur verða settar ymsastaðni á yvirkroppinum at máta virksemið hjá hjartanum. Gágguhjartað er eitt slag av høvuðspersóni í frásøgnini. Tað liggur væl vart inni í eini gágguskel og ber, sum tað so vakurt stendur, beinagrindina uttaná. Hjartað er eftir øllum at døma gitnaðarført og leggur rogn, sum klekjast út í ljósið alt í meðan kroppurin upploysist, verður etin av fiskum og fer í eitt við havsins lívrunnu vøkstir: "eygnatarin blundar/ munntarin gapar reytt/ andlitstarin sveimar tungt".
Tvær hvalspýggjur dala niður á hvør sítt rivjabein hjá yrkjaraegnum og verða havbróst. Her broytist huglagið og verður meira pøst við endurtøkum, ið mynda eina ógvusliga havkvinnu, sum bæði ber í sær skapan og oyðilegging.
míni bróst eru tung nú
skína eldreytt
eru havsólir
við langum træðrum
skyggja
goysandi
sum eldgos
á havsins botni
Yrkjaraegið verður fyrst til taraskóg, men avmaterialiserast enn meira og verður at enda til blátt hav. Søgan er mýtukend og transformatiónin gevur lesaranum hugasamband við eitt nú ævintýrið um havfrúnna hjá H.C.Andersen, sum umbroytist fyrst til menniskja og síðani til eitt frumevni, men eg komi eisini í tankar um onkra erotiska, vitalistiska yrking hjá Karsteni Hoydal og sjálvandi hugsa vit eisini øll um ta dragandi Alduna hjá Gunnari Hoydal.
Í tíðindaskrivi frá forlagnum Eksil verður greitt frá, at savnið Korallbruni sambært yrkjaranum er ein roynd at skriva seg burtur frá menniskjanum og út í náttúruna, og at Anna Malan Jógvansdóttir arbeiðir út frá einum sokallaðum posthumanum og náttúruheimspekisleiddum rákið, ið er sterkt í hesum døgum innan innan list og skaldskap í Norðurlondum. Hetta ljóðar áhugavert, men tað einasta, sum í grundini hevur týdning er um yrkingarnar í bókini eru listarliga relevantar. Tað eru tær. Teksturin er yvirhøvur merktur av stórum málsligum, tilfarsligum, evnisligum og poetiskum tilviti og konsekvensi í hesi bókini, Korallbruni, sum bert er onnur útgáva hjá unga, gávuríka yrkjaranum, Onnu Maluni Jógvansdóttir. Eitt merkisvert avrik.
Ólavsøkuframsýningin 2018
/
Í ár verður tað listamaðurin Jón Sonni Jensen, sum kuraterar Ólavsøkuframsýningina. Hon hevur fingið undirheitið mál.
Heitið tekur støði í orðastovninum ‘mál’. Hendan stavsamansetingin finst í eini ørgrynnu av føroyskum orðum. Hesi orð nema við m.a.: mál, søgu, siðvenju, politikk, list, ítrótt, mat, sosial og menniskjaslig viðurskiftir. Hetta talar tí til flest øll økir innan okkara samleika sum tjóð og fólk sum heild. Hesi evni eru serliga nógv á breddanum um Ólavsøkumundið, og tí er hetta heitið kosið til Ólavsøkuframsýningina 2018. Gjørdur er ein listi við uml. 240 orðum við orðastovninum ‘mál’, og er hann at finna á síðu 3. Sum nakað heldur øðrvísi, so er heitið í ár ein áheitan til tey vitjandi á framsýningini, og ikki til listafólkini, sum vanligt er. Samskipari, Jón Sonni Jensen, metir tað vera sera umráðandi at listafólkini hava so fríar teymar sum møguligt, og at teirra listarliga arbeiði ikki verður avmarkað av einum ávisum evni, sum møguliga liggur við síðuna av teirra egna praksis. Tó er frítt hjá listafólkunum at leita sær íblástur í áðurnevnda orðalista. Av tí at heitið vendir sær til hyggjaran, er ætlanin í ár at gera meira við upplýsingum til tey vitjandi í mun til undanfarin ár. Umframt at okkurt samvirkið (interaktivt) eisini gerst partur av upplivingini. ‘Eg sakni ofta eina sakliga og fakliga kjakmentan í Føroyum, bæði innan list og í tí almenna rúminum sum heild. Vit eru ofta ov friðarlig ella ósaklig. Tí vil eg í ár gera ein framsýning sum eggjar til kjak, samrøðu og sjónligar fríar meiningar. Eitt tiltak, ið loyvir meiningunum fram at’, sigur samskipari og kurator av framsýningini, Jón Sonni Jensen Til ber nú at senda uppkot til Ólavsøkuframsýningina 2018. Tað er frítt hjá øllum at senda verk inn, og valt verður síðani úr teimum innsendu uppskotunum. Samskiparin, leitar eftir uppskotum innan allar listagreinar: myndlist, installatiónslist, videolist, ljóðlist, framførslulist osfr.
HVØR KANN LATA VERK INN TIL METINGAR TIL ÓLAVSØKUFRAMSÝNINGINA 2018? Ein og hvør kann lata verk inn til metingar. Bæði einstaklingar sum bólkar eru vælkomin at lata verk inn. Samskiparin vil eisini sera fegin leggja dent á at ALLAR listagreinar hava áhugað! (myndlist, installatiónslist, videolist, ljóðlist, framførslulist osfr.)
NÆR ER UMSÓKNARFREISTIN? Innlating av verkum gongur fyri seg umvegis teldupost. Tað vil siga við talgildari skjalprógvan av verkunum. Hetta skal latast inn í seinasta lagi sunnudagin 1. juli 2018 – kl. 18:00
SENDAST SKAL TIL HENDAN TELSDUPOSTIN: olavsokuframsyning2018@gmail.com
HVUSSU NÓGV VERK KUNNU LATAST INN? Tað ber til at senda so nógv verk inn sum tær lystir, men samskiparin tilskilir sær rættin til sjálvur at velja úr rúgvuni. Um tú ynskir at tað er alt ella einki, so skal hetta viðmerkjast í teldupostinum. Fyri hvørt verk skulu í mesta lagi latast inn 4 myndir. Og hesar skulu vísa á heildina, smálutir og ymsir vinklar, har tað hevur týdning av heildarfatanini. Eitt videoverk ella líknandi verk, kann eisini latast inn sum ein leinkja til heimasíðu ella líknandi. Tó skal skal tað vera heilt greitt hvat verk verður latið inn til metingar.
HVAT SKAL LATAST INN SAMAN VIÐ VERKUNUM? Verkini skulu latast inn umvegis teldupost. Hvørt verk (fíla) skal vera navngivið við navni á listafólki, og nummari. Umframt hetta skal latast inn: 1) Ein greiður listi við nummari á verki og tilhoyrandi heiti, ár, stødd/longd, nøgd/upplag (til dømis í samband við grafiskt verk, foto osv.), tilfar, prísur, og annars aðrar viðkomandi upplýsingar. Ynskir tú ikki at verkið skal vera til sølu, so skal hetta eisini viðmerkjast við t.d.: ‘ikki til sølu’, ‘egin ogn’, ‘ogn’. GG! Skjalprógvan/myndir skulu vera av nóg høgari góðsku, soleiðis at samskiparin ikki er í iva, hvussu verkið sær út! 2) Ein listi við navni á listafólki, telefonnummar og t-postur. 3) Stutt frágreiðing (okkurt um 5-10 linjur) um tankarnar handan verkini. 4) Ein stutt lýsing av tær sum listafólk, tína bakgrund (t.d. útbúgving, royndir), og tína praksis. Umbiðið verður um hesa lýsingina, tí møguliga koma hesar at heingja á vegginum í ársins framsýning. GG! Tað hevur alstóran týdning at allar upplýsingarnar, sum umbidnar eru omanfyri eru við í innsendingini!
NÆR OG HVUSSU FÆR EIN BOÐ UM VERKINI ERU VIÐ Í FRAMSÝNINGINI ELLA IKKI? Avgerðin hjá kuratori verður send út umvegis t-posti, sum er nevndur á listanum, sum verður sendur við verkunum. Umsóknarfreistin er mikudagin 1. juli 2018, kl. 18:00, og svar verður sent út 2-4 dagar eftir freist.
PERSÓNSMÁL ÁHUGAMÁL DULMÁL EYGAMÁL LOYNDARMÁL HUGMÁL HJARTAMÁL LÍVSMÁL IVAMÁL VANDAMÁL MÁLBUNDIN SKOTMÁL MÁLLEYSUR MÁLSETNINGUR MÁLTIKIN MÁL ENDAMÁL ENDAMÁLSGREIN AÐALMÁL ÁLVARSMÁL EVNISMÁL SKUNDMÁL UMMÁL LEIGUMÁL MÁLBÓLKUR MÁLDRÚGVUR LJÓSMÁLI MÁLSØGA FEDRAMÁL FORNMÁL UPPRUNAMÁL NÚTÍÐARMÁL MÁLÆTT KVÆÐAMÁL RIDDARAMÁL RÚNAMÁL MÁLAGREIN BENDINGARMÁL SERMÁL MÁLAMÓT MÁLBERING MÁLBINDA MÁLBROYTING MÁLBURÐUR MÁLBÚNI MÁLBÚNING MÁLBYGNAÐUR MÁLFELAG MÁLFORMUR MÁLFRØÐI MÁLFØRI MÁLFØRLEIKI MÁLFØRSLA MÁLHUGUR MÁLISKA MÁLKENSLA MÁLKUNNLEIKI MÁLKÚGAN MÁLKØN MÁLMENNING MÁLMERKI MÁLNEVND MÁLNÝTSLAMÁLREGLA MÁLREINSING MÁLRØKT MÁLRØRSLA MÁLSKEIVT MÁLSLINGUR MÁLSNIÐ MÁLSNILD MÁLSPILLA MÁLSTARV MÁLSTREV MÁLSTRÍÐ MÁLSTØÐA MÁLSÝNI MÁLTÁTTUR MÁLVILLA MÁLVINUR MÁLVÍSINDI SJÁLVSTÝRISMÁL LÆKNAMÁL LØGREGLUMÁL LØGTINGSMÁL ORKUMÁL REVSIMÁL UMHVØRVISMÁL VINNUMÁL MENTAMÁL ALMANNAMÁL BÚNAÐARMÁL BÚSKAPARMÁL LØGMÁL FERÐSLUMÁL FISKIVINNUMÁL FÍGGJARMÁL STJÓRNARMÁL HANDILSMÁL HEILSUMÁL HERNAÐARMÁL INNLENDISMÁL ÚTLENDISMÁL SAMFELAGSMÁL UTTANRÍKISMÁL RÍKISMÁL SKÚLAMÁL TINGMÁL TRÚARMÁL VERJUMÁL MÁLPOLITIKKUR MÁLSØKI ARVAMÁL SAKARMÁL RÆTTARMÁL SKILNAÐARMÁL TRÆTUMÁL MÁLSEVNI SÁTTMÁLI MÁLSRÆÐI MÁLSSKJAL MÁLSVIÐGERÐ ÁSTARMÁL BARNAMÁL BLAÐMÁL BÓKAMÁL MÓÐURMÁL GERANDISMÁL BLANDINGSMÁL KUNNINGARMÁL LAKMÁL SKRIFTMÁL SMÁMÁL STÓRMÁL TALUMÁL TVÍMÁLSLIGUR MÁLA MÁLAGANGUR MÁLAGEIPAN MÁLAMIKIL MÁLASKJALDUR MÁLBLAND MÁLBLENDINGUR MÁLDÁMUR MÁLDRÁTTUR MÁLFIMI MÁLGAGN MÁLKRINGUR MÁLKYNSTUR MÁLLJÓÐ MÁLMIKIL MÁLMISSUR MÁLNÆMI MÁLÓÐUR MÁLREYSTUR MÁLRÓMUR MÁLSKUR MÁLTÓNI MÁLVEIKUR BÓLKAMÁL FELAGSMÁL MÁLSAMFELAG MÁLTELD MÁLTRÁÐUR KVINNUMÁL MÁLKYN ÓMÁLI MÁLLOYSINGUR NORÐANMÁL SUNNANMÁL GRANNAMÁL HAVNARMÁL BYGDARMÁL NORÐURLANDAMÁL HEIMAMÁL SKYLDMÁL TJÓÐARMÁL MÁLØKI KROPSMÁL TUNGUMÁL MÁLBEIN MÁLOYRA MÁLTONN MATMÁL MÁLTÍÐ MORGUNMÁLI DØGURÐAMÁLI MILLUMMÁLI NÁTTURÐAMÁLI DJÓRAMÁL NEYTAMÁL REYÐFISKAMÁL KRÁKUMÁL SEIÐAMÁL STEGGJAMÁL MÁLREVUR MÁLMBRESSA MÁLARALIST MÁLINGARBLIKK MÁLINGARPENSIL MÁLNINGAFRAMSÝNING MÁLNINGALIST MÁLNINGUR SJÓVARMÁLI SUMMARMÁLI MÁLS SJÁLVMÁL MÁLKAST MÁLSPARK MÁLLINJA MÁLVERJI MÁLMØGULEIKI MÁLMUNUR MÁLSØKIN MÁLTEIGUR BUMBUMÁL STRÍÐSMÁL BRUNAMÁL VANDAMÁL
Eyðun Johannessen 80
/
Henda einastandandi fína málningin hjá Torbjørn Olsen sóu vit á fyrsta sinni á Heystframsýningini í 2010. Og hvør tann, sum hevur møtt manninum, sum hann ímyndar, man vita, at talan er um ein óvanliga væl eydnaðan portrettmálning. Hann lýsir ikki bara tað ytra, ta tilvildarligu útsjóndina hjá manninum, men fer inn um skræðuna og fær sjálva ta fabulerandi, opnu og gløggu persónsmenskuna við. Tí hetta er jú hann sjálvur, Eyðun Johannessen, stórprátandi skrøggarin, generøsi forteljarin, slóðbrótandi sjónleikarin, megnar leikstjórin, ósvitaligi listamaðurin, herliga menniskjað og afturvendandi, rótfasta rabarban alt í einum og leygardagin 28.apríl verður hann 80 ár.
Eyðun Johannessen stovnaði Grímu í 1977, men leikstjórnaði sín fyrsta leik í Sjónleikarhúsinum longu í 1959. Hansara navn er vorðið synonymt við føroyskan sjónleik. Hann er útbúgvin sjónleikari og var rektari fyri sjónleikaraskúlan í Århus og so var hann fyrsti stjórin í Tjóðpalli Føroya, tá hesin varð stovnaður um aldarmótið. Í 1997 kom hann á heiðurslistan hjá Statens Kunstfond yvir listafólk, sum fáa veiting fyri lívið ella “livsvarig ydelse” og í 2001 fekk hann Mentanarvirðisløn Landsins.
Sum leiklistarligur undangongumaður kann hansara týdningur ikki yvirmetast, hann hevur sum sjónleikari og leikstjóri og fyriskipari so dyggiliga sett sítt árin á leiklistina í Føroyum og í Danmark. Leiklistarliga avrikið fevnir bæði um tað fólksliga og um listarlig stórverk - um eitt nú Fólk og Dólgar í Kardemummubýnum hjá Torben Egner, sum fleiri ættarlið av børnum og vaksnum hava fegnast um, tá tað tíðum verður endursent í Barnaútvarpinum. Men Eyðun Johannessen hevur eisini tulkað bókmentalig og dramatisk stórverk hjá t.d. Williami Heinesen, Henrik Ibsen, Samuel Beckett og August Strindberg. Hann hevur somuleiðis leikstjórnað fleiri nýggjar føroyskar leikir í 2014 var tað Tóm Rúm eftir Marjuna Kjelnæs og í 2016 var tað Havfrúgvin hjá Jóanesi Nielsen. Hesar uppsetingar hava allar verið hugtakandi upplivingar hjá okkum áskoðarum, t.d. Tóm Rúm, sum undirritaða ummælti: Tómrúmið sýgur seg niður yvir áskoðaran frá fyrstu løtu. Byrjanin er stórsligin og vøkur, yrkingin um óttan verður lýst uppá eitt tunt klæði, ið skapar eina illusión av stórari dýpd, veldugum tómleika, samstundis sum orðini verða borin fram vakurt og týðiliga við stórari rødd og rúmklangi og atmosferiskum tónleiki við smáum steðgum, ið tykjast víðka rúmið inni í høvdinum. Pallurin er høgur og tómur, hann er komponeraður soleiðis, at menniskjuni, Hann og Hon sýnast smá og tey tosa saman sum vóru tey í hvør sínum tómum rúmi. Tað eru tey eisini, skilst. Tey eru eitt par, sum hava upplivað tað ringasta, nakað menniskja kann koma út fyri, at missa sítt avkom. Søgan kemur til okkum í brotum gjøgnum samrøðuna hjá parinum, sum ikki dugir at tosa saman, sum brigslar hvør øðrum tað, sum er hent, sum hartar hvørt annað fyri mátan tey reagera ella ikki reagera uppá. Leikurin er í tveimum pørtum, fyrsti parturin er statiskur, hann snýr seg um ótta, seinni partur er dynamiskur, hann snýr seg um vreiði... Leikstjórin, Eyðun Johannesen hevur framt eitt leiklistarligt bragd, sum er ómetaliga ambitiøst, ein upprunaføroyskur leikur á tremur í tilsipingum og dramatiskari styrki og sum tessvegna fer at vera uppførdur aftur, vónandi í einum nýggjum leikhúsi.."
Hóskvøldið tann 26. apríl kl. 21 leggur Sprotin fram eina bók, sum í brotum lýsir lívið hjá Eyðuni Johannessen og sum harvið eisini er ein lýsing av føroyskum sjónleiki. Vónandi fara nógv at nýta høvið at heiðra Eyðun hetta kvøldið.
Hiðani av Listaportalinum takki eg fyri tær mongu stóru listarligu upplivingarnar, gleði meg at lesa bókina. Hjartaliga til lukku, Eyðun Johannessen við degnum 28.apríl.
HIMNAHYLJAR - eitt Tóroddskt savn
/
Í næstum gevur Sprotin út nýggja yrkingasavnið hjá Tóroddi Poulsen, Himnahyljar. Savnið, ið er nummar 39 í røðini av bókaútgávum frá Tóroddi, hevur sera litríka permu. Tað er steinprentið Farligt regn, sum yrkjarin og myndlistamaðurin sjálvur hevur umarbeitt til permumynd. Á permuni regnar av grimd við bókstavunum, sum á sinni vórðu útihýstir úr føroyska stavraðnum. Og avgjørda mótmælisstøðan er rættiliga typisk fyri yrkjaran, men tað er allíkavæl eins og mýkist hvassi tónin av litríkt spælandi myndaframburðinum í sprækligu permuni.
Frá byrjan fær lesarin tey góðu ráð, at tað sum líkist, ikki líkist. Vit skulu við øðrum orðum lesa yrkingarnar sum yrkingar, ikki sum ævisøgur Tað er annars so nógv frammi í løtuni við sjálvsævisøguligari lesing og eg hugsi eisini, at lesarin fleiri staðnum hómar persónin Tórodd í reglunum. Hetta eru í onkrum føri endurminningar frá trýssunum, tá hann og systirin, Annika gleða seg til pápin kemur heim úr Grønlandi við Kongshavn, og mamman sendir tey at síggja sjónleikin Ófriðaligar tíðir hjá Kristini í Geil. Fleiri fínar yrkingar eru eins og hendan skrivaðar í barnahædd og geva innlit í eitt frítt og fantasifult barnaunivers: “at tað/ oysti niður/ gjørdi ikki/ børnini/ minni kát// smáir/ bátar vórðu/ flotaðir/ og stevndu út/ og komu aftur/ fullir av/ góðum veðri”.
"Veðrið eigur orð" - ella soleiðis ljóðar ein gomul regla hjá Tóroddi Poulsen. Veðrið hevur yvirhøvur ein rættiliga týdningarmiklan leiklut í yrkingunum og ofta er tað nokk so ófýsi við vindi og regni - útgangsstøðið hjá yrkjaranum er føroyskt og hetta ávirkar eisini poetiska veðrið. Yrkjaraegið finst at málsligari purismu, men dámar allíkavæl betur føroyska bátin enn glastrevjabátarnar á flatskattabrúnni.
Byrjað verður við eini smidligari, slingrandi vikuskiftisyrking, hvørs skap samsvarar innihaldinum. At yrkja og at skapa eru enn sum áður høvuðsevni í yrkingunum, eins og fleiri spískar viðmerkingar eru til samtíðina t.d. til okkara angist fyri at siga tað, vit í roynd og veru meina og til erkvisnar grannar, sum taka sær tikni av roykinum frá einum báli, tí tað fær teirra klæði á snórinum til at lukta av royki. Politikaraandstygdin stendur við og versnar: “tinghúsið líkist ikki bara/ eini heimamissiónskari lagkøku/ við gamlamanna sukursjúku/ og alzheimer/ men eisini einum gleðihúsi/ har hugsjónarleys tólmenni/ selja høvd og reyv/ fyri onkra atkvøðu.” Funnist verður somuleiðis at materialistiskum samkomuleiðarum og mátanum, vit ovurtroyta náttúrutilfeingi nú sjálvt aldan er farin at ræðast grammleikan hjá íbúgvunum í landinum:
og hvat skal
skipið eita
sum skal sigla
millum hesar
navnleysu havnir
skal tað spilla ongan
ella skal tað uppkallast
eftir sínum upphavi
stálinum
ella eftir alduni
sum ikki tordi
at nærkast landi
tí hon ræddist fólkið
sum rópti neyðarróp
eftir havsins ríkidømi
sum ikki vildi vera tað
men bara svimja í frið
Tóroddur Poulsen er ein sannur meistari, tá tað kemur til at orða pregnantar reglur við týdningum, sum kunnu fara fleiri vegir. Tað er honum so líkt at velja ein tekst til endayrking, sum er full av byrjan, av vón og av vanda: “okkurt/ nýtt/ sum ikki/ skal sigast/ men síggjast/ hóttir/ sjónarringin”.
Samanumtikið eru vit við nýggja yrkinga-savninum Himnahyljar framvegis á teirri somu poetisku ferðini, sum Tóroddur Poulsen setti sjøtul á í 1984 við fyrsta savninum, Botnfall. Hetta poetiska universið er so serstakt og so mikið homogent og heilskapað, at mann freistast at gera sum ein annar eldhugaður ummælari og kalla Himnahyljar fyri eitt Tóroddskt savn. Og sum vit síggja á luftiga heitinum, so er himmalin drigin niður á jørðina sum í eini spegling ella eini mynd hjá Anker Mortensen, t.d. Hyljarhøvd frá 2001 og tí eru “holini í skýnum full av kombikkum og marflugum og øðrum sum krevja nógvan frið og ongar spurningar”. Savnið er herligar 94 síður av abstraktum og sansaligum orðamyndum, av hugfarsligum aforismum, stuttligum orðaspæli, uppreksingum og aktuellum gløggskygdum viðmerkingum til nútíðarsamfelagið. Her er náttúrualskin økokritikkur, dagar sum ikki kunnu asfalterast, brestandi gassballónir, abstraktar dreymayrkingar og meira ítøkiligt asfalt, stálskip og colablikk á trappuni í Ebenezer, umframt púra vektleysar yrkingar, sum upploysast og hvørva eins og hendan:
viski meg
sjálvan út
so eg
ikki angri
at eg
var her
tað kundi
verið
skrivað
í sandin
sum longu
er burtur
Korallbruni - Nýtt yrkingasavn
/
Tíðindaskriv er komið frá forlagnum Eksil um, at Anna Malan Jógvansdóttir letur úr hondum nýtt savn við heitinum Korallbruni.
At skriva seg burtur frá menniskjanum og út í náttúruna
Nýtt savn eftir Onnu Malan Jógvansdóttir
slímutur snigil
undir
hjartaskalinum
eg
eri
hvít
mítt hjarta
ber beinagrindina
uttaná
Korallbruni er annað savnið hjá Onnu Maluni Jógvansdóttir. Í 2015 kom yrkingasavnið Undirfloyma, ið hon listprýddi sjálv. Hesu ferð hevur hon eisini myndprýtt savnið Korallbruni, m.a. við tara sum hon hevur funnið í Nólsoy, haðani hon er ættað. Hon er fødd í 1995 og gongur í løtuni á Rithøvundaskúlanum í Keypmannahavn. Í 2016 fekk hon Virðisløn til ungt listafólk.
Eitt rák móti náttúruni
Í fyrra savninum ferðast vit í myndum og yrkingum gjøgnum ein holdbundnan og stundum ræðandi vakurleika ímóti einum heimi, har eymleikin kundi hómast. Í savninum Korallbruni hevur Anna Malan flutt seg bæði í mun til innihald og formtilvit. Savnið er eitt umfar um eitt eg, ið druknar seg fyri at gerðast eitt við havið. Aftaná deyðan upploysist likamið og verður etið av krabbum og krossfiskum. Ein taraskógur veksur úr rovinum, soleiðis gerðst egið aftur eitt við havsins og náttúrunar ringrás.
Høvundin sigur at savnið er ein roynd at skriva seg vekk frá menniskjanum og út í náttúruna, so hon kann sleppa at ráða. Her arbeiðir Anna Malan út frá einum sokallaðum posthumanum og natúrheimspekisleiddum rákið, ið er sterkt í hesum døgum innan innan list og skaldskap í Norðurlondum. Savnið minnir okkum um at vit eru noydd at endurhugsa okkara støðu í heiminum, at tað materiella, ikki bert er deytt, óvirki, men júst sum yrkjarin vísir okkum, nakað sum er ein partur av øllum og av okkum sjálvum.
Korallbruni
Forlagið Eksil
Savnið er 48 síður
Rættlestur: Kirsten Brix
Redaktørur: Kim Simonsen
Sniðgeving: Veingir
Kostnaður 150 kr.
Í Bókahandlunum frá 20 apríl.
Stuðul veittur frá Mentanargrunni Landsins og Bakkafrost
HANNIMANIA
/
Hanni Bjartalíð má sigast at vera væl umboðaðar á framsýningum fyri tíðina. Bæði í Steinprenti og í Listasavninum ber til at síggja hansara fínu verk. Í Listasavninum hava tey gjørt eina framsýning við verkum hansara, nøkrum smærri verkum frá hávfemsunum og so nakrar nýggjari húsastandmyndir, t.d. høvuðsverk sum Dreymahúsini. Sjálv uppsetingin av serliga málningunum er eitt sindur løgin. Smáu løriftini eru hongd uppá ein dominerandi hvítan tvørbjálka. Men hvussu er og ikki, so er hetta ein viðkomandi uppheinging og ein áhugaverd samanseting av fleiri síðum av nýggjum og gomlum pørtum av lívserkinum hjá einum framúrskarandi istamanni. - Og so er tað eisini gott at síggja góða samtíðarlist á Listasavninum.
Mentanarmiðlingin kvalist av kurteisi
/
Brot úr steinprenti hjá Tóroddi Poulsen
Beint nú er Nón í útvarpinum. Tað er mentanarmikudagur og eg lurti aftur í dag, inniliga takksom sjálvandi, fyri at okkurt er til, sum eitur mentanarmikudagur. Hvønn tann einasta mikudag í vetrarskránni verða tveir heilir tímar brúktir uppá mentan, tað er jú ótrúligt... Og so mitt í øllum hesum áhugaverdu herligheitunum stingur onkur óflíggjaligur grumpy old tanki seg upp. Ásannandi, at grumpy er ómodernað í hesum jaligu tíðum, havi eg eitt sindur uppá tross gjørt mær hesar knarrutu tankar.
Til dømis um handan sangin, sum tey spæla í skrivandi stund - tað er hasin úthálaði sangurin hjá Leonard Cohen um at har er ein crack in everything, that´s how the light goes in. Av sonnum symbolikkur, so at øll kunnu vera við. Vertinnan í sendingini, Sissal Kampmann hevur júst tosað við tvær kvinnur í føroyska listafelagnum í Danmark og sum so ofta, tá talan er um list, er tónin ómetaliga jaligur fyri ikki at siga beinleiðis uppbyggiligur og endar samrøðan við einari hugnaligari áheitan á øll hesi ungu, sum tað ofta verður heitt á og sum eyðsýniliga sita kring landið og skapa. Eg veit ikki hvussu mong tey eru, men tey eru hjartaliga vælkomin at senda myndir av sínum tingum til nevndina í listafelagnum um tey hava hug og dirvi at framsýna. Tað er í lagi, men eg ivist í hvussu viðkomandi hetta er í mentanarmikudags-sendingini. Hesi ungu skapandi, lurta tey yvirhøvur eftir mentanarmikudags-útvarpi? Eg veit ikki og í øllum førum er tílíkt ikki viðkomandi fyri meg og eg eri nakað so týdningarmikið sum kjarnulurtarin hjá øllum mentanarmikudagssendingum og eg havi longu hoyrt hasa yvirlýsingina hjá Búa Dam um samfelagsuppgávuna hjá teatrinum. Tað var nevniliga forvitnisligt. Í øllum førum fyrstu ferð, eg hoyrdi tað og heilt dement eri eg ikki vorðin enn.
Har er forrestin eitt undantak í sendingini hjá Koba fríggjadagar. Hann roynir at vera kritiskur, hevur onkra naska eygleiðing av listamaktini og okkurt er áhugavert, tó at har í støðum tykist vanta vitan og innlit í listaøkið. Stuttligt er tað allíkavæl, tá listasavnarin Finnur Koba í eini sending spyr fíggjarmálaráðharran um ikki tað er for galið, at føroyskir listasavnarar skuu rinda mvg, tá tey keypa listaskattir hjá Mikines og øðrum frá donskum auktiónshúsum og føra hesar skattir til heimlandið. Kristina Háfoss lovar í sendingini at seta síni embætisfólk til at finna út av eini avmarking av hvat er listaskattur og ikki. Tað kann møguliga hava okkurt við aldur at gera halda tey. Tað má so merkja tað, at mann heldur gamla list vera meira týdningarmikla enn nýggja. Alt meðan øll søvn í Føroyum eru søkklaðin av hálvgamlari klassiskari modernismu hjá Mikines, Ingálvi av Reyni osfr. meðan samtíðarlistin ikki eigur sær nakran góðan uttan Steinprent og á hissini framsýningum í Listasavninum.
Eg veit ikki. Onkuntíð følist mentanarmiðling sum eitt slag av nyttuleysari roynd at vinna tíð, sum mann allíkavæl ikki hevur tørv á. Og sjálvt um eg eri greið yvir, at fleiri av fólkunum í Mentanarsendingunum berjast ein heroiskan og nokk so einsamallan bardaga við at fylla senditíðina út við relevantum tilfari, so er tað ikki altíð nóg áhugavert.
Nú sum áður tykjast serligar treytir vera galdandi fyri list- og mentanarmiðling. Alt er so áhugavert, at orðið í sær sjálvum verður púra uppslitið. Hugburðurin er konsekvent kvalandi yvirkurteisligur og stílurin er meira fagnandi enn greinandi, tá ymisk listafólk og onnur verða spurd um teirra verkætlanir (eisini eitt huff-slitið luftorð; verkætlanir). Ummæli eru viðhvørt og nú verða tey lisin upp og so kann mann lurta samstundis sum mann lesur tey í Dimmu. - Ummælissiðvenjan í útvarpinum broyttist eftir øllum at døma, tí Tóroddur brokkaði seg um øll sussmælini, men eg veit ikki hvussu nógv tað í grundini hjálpti, tá ummælini sum nú er eru 100 prosent positiv. Gamaní eiga vit framúr listafólk í Føroyum, men lýtaleys eru avrikini neyvan. Eldhugi er góður, men kritiskur ansur hevur sanniliga eisini týdning. Føroyska listin er ikki longur á grulvistøði. Hon tolir at vit tosa við hana sum var hon vaksin og tað tolir føroyskur mentanarpolitikkur og mentanarmikudagslurtarin eisini. Mentanarmiðling er ikki so øðrvísi samanborið við annan journalistikk. Hon skal vera skørp, intelligent, stuttlig, djúp og avdúkandi. Vit síggja tað í frálíku sendingunum hjá Heina í Skorini, sum viðgera eitt aktuelt og viðkomandi evni á gjølligan og seriøsan hátt. Tað kunnu vit eisini gera við listina og har er eingin grund til, at ØLL ummælini nú skulu lesast upp og í sama positiva tóna, onkuntíð mátti borið til at práta eisini. Tað hevur tann fyrimunin, at fleiri meiningar koma fram. Lyklaorðið í hesum sambandi er at fáa fólk til mikrofonina, sum duga og tora at fyrihalda seg til listina. Eg hugsi, at tað er ikki lætt. Men tað er heldur ikki ómøguligt. Og lat meg bara í sama viðfangi (við Finni Koba in mente) viðurkenna mínar egnu leiklutir og hattar, tí tað er ikki lætt at tveita við knarristeinum, tá mann býr í einum mentanarjaligum glashúsi eg havi sjálv OFTA sagt, at ting eru øgiliga áhugaverd, tí tað vóru tey. Men spurningurin er hvussu áhugavert tað hevði verið um eg var ókritisk og bara tosaði um tað áhugaverda.
Listaportalurin á enskum
/
Á Listaportalinum verða í summar greinar á enskum. Tær eru at finna longst til høgru á svarta evnisbjálkanum undir "Art in the Faroe Islands". Listaportalurin verður framhaldandi ein føroysk heimasíða, ið snýr seg um mentan og list, men fer at kunna bjóða útlendingum kunning um tað, sum gongur fyri seg á føroyska listaøkinum.
http://www.listaportal.com/english/
Listabøkur mon amour
/
Sunnudagar eru sum skaptir til at lesa listabøkur. Í dag havi eg blaðað í bókum, sum eg sjálv havi verið involverað í. Ein vinmaður mín, sum eins og eg fæst við at skriva, segði einaferð, at eg ofta skrivi í vøkrum bókum. Eg varð glað av viðmerkingini, men hetta er í grundini nakað, sum eg eri rættiliga tilvitað og fegin um. Nú fyri kortum kom katalogið til Lonely Hearts framsýningina hjá Hansinu Iversen og Jóhan Martini Christiansen. Ein flott og modernað, kritahvít listabók, sum eg eri sloppin at skriva eina ritroynd í, umframt at avrit av brøvum millum listafólkini bæði, Hansinu Iversen og Jóhan Martin Christiansen eru stungin inn í bókina.
Ein listabók kann vera so mangt, men ofta er talan um eina samanseting, ein kompositión av teksti og av myndum. Hvørt bókin eydnast, valdast innihaldið, hvørt mynda- og teksttilfar er áhugavert uttan oyðileggjandi villur. Tað tekniska hevur stóran týdning. Um myndirnar eru endurgivnar rætt, um bókstavtypur eru lesiligar og saman við layouti passa til tað estetiska úttrykkið, um bókin er bundin so, at hon letur seg upp. Men annars eru karmarnir víðir og sløgini av listabókum ymisk.
Í summum førum er talan um ein bókling, sum er framleiddur í sambandi við eina framsýning fyri onkursvegna at miðla listina. Í øðrum førum er listabókin eitt listaverk í sær sjálvum, men í summum førum eru katalog eisini listaverk. Vit kenna monografiirnar - tað eru ofta stórar bøkur, ið snúgva seg um verkið hjá einum listafólki. Eg havi sjálv skrivað bøkur um eitt nú Tórodd Poulsen, Steffan Danielsen til dømis, men eg havi eftirhondini skrivað tekstir í nógvum listabókum.
Í Steinprenti eru fleiri listabøkur og fleiri sløg av listabókum framleiddar. Tóroddur Poulsen og Bjarne Werner Sørensen skaptu saman ta einastandandi vøkru bókina Villvísi á verkstaðnum har. Listakvinnan Julie Sass hevur gjørt tvær bøkur her á staðnum, tann fyrra, Volume Rhythm Matter: Dialogues frá 2016 er longu heiðrað fleiri ferð, ei undur í tí. Her er bæði innihald og estetikkur á høgum støði. Bókahillin her hjá mær er konstant á tremur í bókum. Javnan gongur leiðin oman í tað lítlu biksina hjá Reyða Krossi í Vágsbotni við bókum, sum eg havi lisið og sum nú onnur kunnu keypa fyri bíligan penga og samstundis stuðla einum góðum endamáli. Tað er ikki so galið. Tá eg nú hyggi at bókahillini, kann staðfestast, at listabøkurnar fara ongan veg. Tær breiða seg og bretta sær á og verða verandi her hjá mær.
Fleiri verk hjá Hanna Bjartalíð framsýnd í Steinprenti
/
Vit kenna vernissage, finissage, men midissage... - hvat er tað? Vernissage er jú franska orðið fyri upplating av eini listaframsýning. Tað kemur av lakkinum, fernissinum, sum málningar vórðu lakkeraðir við. Og finissage hevur við okkurt, sum er finis at gera. Síðsta vikuskifti høvdu Hansina Iversen og Jóhan Martin Christiansen eina sonevnda finissage á framsýningini Lonely Hearts, altso ein endabrest, har síðsti upplatingardagurin verður nýttur til eitt nú bókaútgávu, listafólkasamrøðu osfr.
Eg fekk ein teldupost frá Steinprenti, sum greiðir frá, at framsýningin læt upp í skundi síðsta sunnudag, av tí at uppihaldið hjá Hanna Bjartalíð var heldur avmarkað hesa ferð. Framsýningin varð sett upp síðsta sunnumorgun, men Hanni Bjartalíð helt fram við at arbeiða uppá nøkur verk og tessvegna kundu tey í Steinprenti hildið eina midissage, men í staðin bjóða tey øllum hjartaliga vælkomin at síggja ella endursíggja framsýningina. Har er opið allar dagar uttan sunnudag frá 9 til 17. Leygardag er opið frá 11-17.
Hanni Bjartalíð - Upplating
/
Sunnudagin 8.apríl læt framsýningin hjá Hanna Bjartalíð upp í Steinprenti. Fitt av fólki var til upplatingina, sjálvt um tað var sunnudag og ikki sum tað plagar, fríggjadag ella leygardag, men Hanni Bjartalíð hevur sínar fjepparar, sum koma, tá hann framsýnir, tí tey eru spent at síggja hvat føroyski listamaðurin í Finnlandi nú hevur funnið uppá. Og tað er heilt ótrúligt sum hann kann blíva við at enduruppfinna sína list. Hansara organiska, vakra og stuttliga úttrykk kenna vit, men har er altíð okkurt nýtt brigdi í verkunum, ein víðari menning av hugskotum, sum tú kanska hevur hómað í eldri verkum, men sum nú er sett saman á óvæntaðan hátt. Hetta er eitt nú galdandi fyri undurvøkru skurðmyndina av eini kvinnu, sum er stødd í einum rektangulerum opi í einum gulum kassa við reyðum fundamenti og einum blaði ella einum súrepli, sum er skorið út og sett omaná. Heilt merkiligt verk, sum minnir meg um Gauguin og hansara Vahine no te tiare frá 1891, tó at hetta var ein málningur. Onnur verk eru heilar scenografiir, sum seta gongd á løgnar, surrealistiskar leikir í huganum á áskoðaranum. Eg havi bara verið einaferð, so eg fari omanaftur í Steinprent at hyggja. Har eru nógv góð nýggj verk hjá Hanna Bjartalíð at síggja.
Lonely Hearts - Finissage
/
Foto: Eiler Fagraklett
Í gjár, sunnudagin 8.apríl endaði framsýningin Lonely Hearts, sum Hansina Iversen og Jóhan Martin Christiansen hava havt í Listahøllini á Skipasmiðjuni MEST frá 24.februar. Listafólkini bjóðaðu Cremant bobluvín afturvið samrøðuni, sum undirritaða hevði við listafólkini um framsýningina. Henda veitslukenda framsýningar-finalan var somuleiðis karmur um eina bókaútgávu við myndum frá framsýningini umframt teksti, sum undirritaða skrivaði og brøvum, sum listafólkini hava skrivað til hvønn annan og sum liggja sum leys bløð í ymsum litum í teimum talmerktu bókunum.
Foto: Eiler Fagraklett
Foto: Torben Eskerod
Foto: Randi Samsonsen
Foto: Randi Samsonsen
Foto: Randi Samsonsen
Foto: Eiler Fagraklett
Ein tom Várframsýning við áhugaverdum verkum
/
Tann 29. Várframsýningin er við fáum undantøkum ein ljós, luftig og heldur tom uppliving av deja vu.
Sum ein listamaður skemtandi helt fyri, verður av álvara oyðslað við veggjaplássinum í Listaskálanum. Fjúrtan luttakarar eru við, harav fleiri bert hava eitt ella tvey verk við á framsýningini. Tey trý í úrveljingarnevndini, Randi Samsonsen, Jón Sonni Jensen og Annika Gregoriussen hava gjørt eitt gott arbeiði og hava sáldað nógv frá.
Stranga úrveljingin hevur við sær, at framsýningin hevur eitt reint og ruddiligt yvirbrá uttan serliga nógva kitsch og tað er gott, tá vit nú eru stødd í Listaskálanum og á eini Várframsýning, sum skuldi verið framsýningar-pallurin hjá yrkislistafólkunum. Tað er hon ikki og ein so mikið reduktiv uppheinging, sum úrveljingarnevndin hevur framt, krevur eina ávísa nøgd av ordiligari dygdarlist. Har eru nøkur tílík verk á framsýningini, men tey eru heldur fá. Spurningurin er um ikki Várframsýningin átti at broytt format til biennalu, so at framsýningin annað hvørt ár gav okkum eina sannførandi mynd av hvat rør seg millum yrkislistafólkini.
Við á Várframsýningini 2018 eru Alda Mohr Eyðunardóttir, Anna Kathrina Højgaard, Astri Luihn, Bjarni Mohr, Bjørg Jacobsen, Dan Helgi í Gong, Jana Jónhardsdóttir, Jóhan Martin Christiansen, Maria Smith, Nicolina Højgaard, Pernille Mejslov, Vagnur Dam, Vígdis Petersen og Zacharias Heinesen.
Hóast tað, at nógv av nøvnunum eru lutfalsliga ókend, so er samlaða listarliga úttrykkið á framsýningini merkiliga gamalkent. Støðið sum heild ger ongum fortreð. Nógv verk eru rímiliga góð, nógv av hesum er grafikkur og blandað tøkni, ið ber brá av góðum estetiskum smakki og tilfarsligum ansi og hesi innan listina ungu ella nýggju fólkini eru so mikið dugnalig, at tey kundu uppiborið eitt pláss á Ólavsøkuframsýningini. Tað er heilt einfalt ov nógv við tveimum amatørframsýningum í Listasavninum um árið.
Sum kunnugt er einki so ringt, at tað ikki er gott fyri okkurt. Tómleikin á Várframsýningini skapar rúm fyri nøkrum listafólkum, sum hervið trína týðiligari fram enn tey plaga. Hetta er galdandi fyri Vígdis Petersen, hvørs abstraktu monotypi- og fotomyndir breiða seg um alla balkongina. Níggju abstraktar, svarthvítar myndir, sum minna okkum á tær fínu, seriellu, trídimensjonalu konstruktiónirnar, sum Vígdis Petersen gjørdi í hálvfemsunum.
Dan Helgi í Gong var fyrstu ferð við á Várframsýningini fyri tveimum árum síðani. Hann hevur tvey áhugaverd videoverk við í ár. Tað eina verkið, "Kroppur" er ein stuttur filmur við ekstremum nærmyndum av einum kroppi. Hitt verkið er audiovisuelt við ljóðum og tónleiki, tað eitur "You Should Clean Yourself" og vísir listamannin sitandi/liggjandi í eini balju meðan hann at kalla dansar og rørir seg við ávikavist boygdum og strektum beinum. Nú er hetta neyvan fyrstu ella einastu ferð, at ein videolistamaður filmar seg sjálvan exhibitionistiskt poserandi í ongum klæðum. Men í einum føroyskum samanhangi er hetta ein sera djørv sjálvsmynd og hvussu er og ikki er talan um eitt áhugavert listaverk, sum er fult av tilsipingum til barndóm, til sexualitet, eins og tað viðger og setir spurningar til maskulinitet. Hetta er tessvegna nakað so sjáldsamt sum eitt queer listaverk, ið eftir heitinum at døma, snýr seg um skomm og vónleysu royndina at vaska vaska hana burtur. Verkið er rættiliga myrkt við bláum ljósi, sum bæði gevur hugasamband til onkra gamla videoinstallatión hjá Bruce Nauman og til eina filmplakat, eg havi sæð frá filminum Blaue Engel, har tað er Marlene Dietrich, sum poserar og ger seg lekkra. Videoverkið varar í 2,09 minuttir (ljóðsíðan er longri) og er merkt av eini ávísari útvikling, ið flytir seg frá afturlatnum til meira opið og ekspressivt kroppsmál. Mótsetningurin millum ta barnsligu støðuna í baljuni og tað í støðum sexualiseraða kroppsmálið ger verkið groteskt og rørandi í senn. Var persónurin í baljuni ein kvinna, so var hetta í grundini ein klassisk og púra vanlig pinup positur - konur verða jú javnan pallsettar sum sexualiserað pinkubørn við stórum, óvitandi eygum í baljum, á bilum, í baðnum osfr. Lítla baljan, sum listamaðurin situr í, stendur ítøkiliga á gólvinum í Listasavninum á tremur í vatni, hesin rúm-installatoriski parturin riggar væl, men er kanska ein eitt sindur undirformuleraður partur av verkinum, sum kundi verið meira avgjørdur. Og møguliga er hetta galdandi fyri alla framsýningina.
Verkið, sum Astri Luihn framsýnir, er heldur óvæntað eitt videoverk. Tað eitur "Sexy Planet" og er ein djúpt ironisk viðmerking til okkara tíð, sum eg fegin vildi sæð meira av á Várframsýningini. Videoverkið er 3:32 minuttir til longdar og er eitt stationert útsýni við lúrikamera út yvir eitt feriustað við kunstgrasi og bleikum fólkum, sum liggja og sóla sær meðan lívið gerandisdagurin heldur áfram uttanfyri og bilarnar halda á við at koyra framvið.
Málningurin hjá Zachariasi Heinesen er í sær sjálvum eitt glógvandi prógv fyri, at góð list als ikki er treytað av, at tøkni er nýskapandi og øðrvísandi. Heitið er eitt sindur spælandi og spyrjandi; "kan--din--sky" við tilsiping til abstrakta pionerin, Wassily Kandinsky. Málningurin er ein kompositión av bláum, okkur, turkis, violettum, gulum og rosalittum fýrkantum, ið eru settir saman í eini hugtakandi mynd sum eitt glitrandi, várligt lognbrá av sprækligum kanska jazzinspireraðum litsamansetingum.
Fólk til upplating
Alda Mohr Eyðunardóttir
Dan Helgi í Gong
Jóhan Martin Christiansen
Atri Luihn
Meistaraligur málningur hjá Rannvá Kunoy á uppboðsølu í Finsen
/
Nú leygardagin 7.apríl frá klokkan 14 ber til at gera eitt satt listakvett í Finsen, tá Fountainhúsið fer at hava eina listauppboðsølu har. Her verður hópin av listaverkum hjá ymiskum føroyskum listafólkum sett undir hamaran. Hetta eru listafólk, sum ynskja at stuðla virkseminum hjá Fountainhúsinum. Tann størsti og dýrasti málningurin á uppboðsøluni er eitt verk hjá Rannvá Kunoy, sum nú eina tíð hevur hingið uppiá í Steinprenti.
Legal Tender eitur skínandi blái málningurin frá 2016, ið at síggja til er rættiliga líkur teimum málningunum hjá Rannvá Kunoy, sum júst í løtuni eru at síggja á framsýning í Saatchi Gallery í London. Við hesum bláu málningunum fann Rannvá Kunoy eitt úttrykk, sum hon í grundini hevur sóknast eftir líka síðani hon byrjaði at mála. Tað snýr seg um at bjóða grundleggjandi treytunum hjá málarínum av. Ein málningur er jú vanliga flatur og stationerur, hann er stillur og flytir seg ikki. Hyggja vit hinvegin at málninginum hjá Rannvá Kunoy, so leggur hann upp til rørslur og rúmd. Vit síggja tað á áskoðarunum, sum næstan trína eitt lítlan dans rundan um málningin, tí hann broytist alt eftir hvar áskoðarin er staddur. Myndevnið flýtur og glíður onkursvegna undan áskoðaranum og brádliga tykist myndin næstan holografisk, sum var talan um eina trýdimensjonalt rúm í myndaflatanum. Hetta kemst m.a. av nógvum tunnum málingaløgum, ið geva kensluna av dýpd og ljósi innan úr myndini frá tí hvítt grundaða løriftinum. Harumframt er tað sum um skyggjandi málingin skínur út í rúmið við einum um somu tíð metalliskum og yvirjarðligum dámi. Samstundis forðar listakvinnan okkum í at njóta illusiónina, tað ger hon við rektangulera skapinum, sum er strikað á myndina til tess at leggja dent á, at talan altso er um ein ítøkiligan flata, ein málning. Og hendan málningin kann mann altso keypa á uppboðsølu til frama fyri Fountainhúsinum og gera listarligt kvetti samstundis sum mann ger eina góða samfelagsgerð.
https://www.facebook.com/fountainhus/photos/pcb.1275908602554100/1676332199111221/?type=3&theater
Erik Heide í Steinprent
/
Í hvíta ljósinum í dag fór eg mær ein túr í Steinprent og tað vísti seg at vera eitt serstakliga gott hugskot. Har arbeiðir í løtuni danski listamaðurin Erik Heide. Hann er so einastandandi áhugaverdur at práta við um listina og um lívið sum heild. Sama um samrøðan snýr seg um foie gras, sauterne og ristað rugbreyð, um snurrandi kettur, um skapið av klæna manninum, sum myndast av tveimum pappírslepum ella um gøtuna, har listamaðurin gongur hvønn dag inntil hann ikki gongur har meira. -"Tí hon endar jú" staðfestir hann púra róligt og ósentimentalt meðan eg stari intenst niður í litografiska steinin eftir bylgjandi landslagnum við gøtuni fyri at finna eitt framhald av gøtuni ella bara okkurt meiningsfult at siga. So eg spyrji um hetta, at trøini eru ber á myndini indikerar, at tað er um veturin og um hetta skal fatast symbolskt. Í veruleikanum sigi eg kanska bara eitt ella tvey orð, men Heide skilir hvat eg meini og smílist ristandi á høvdinum, nei, hasir píningarnir av nøkrum runnum síggja altíð soleiðis út, summar og vetur. Og tað er tað.
Hansara persónsmenska líkist í grundini listini, hann letur úr hondum. Tað ljóðar og sær so sera einfalt og eyðmjúkt út tað heila, men er í veruleikanum rættiliga djúpt hugsað og stórbært uttan at vilja vera tað. Listamaðurin sær so mildur og alfaðirligur út við hvítum skeggi, men tak ikki feil - Heide er óvanliga skarpur, vitugur og kritiskur maður, sum fylgir væl við og hevur stóran áhuga eitt nú í listini hjá samstarvsfelagum í Steinprenti. Hann er sera sjálvkritiskur og er hann ikki nøgdur við eitt prent, so verður tað heilt einfalt destruerað. Tað hendir ikki sjáldan.
Arbeiðsborðið sigur eitt sindur um hansara akkumulerandi arbeiðshátt við øllum møguligum skitsum og pappírsklippum, sum kunnu vera restir av øðrum verkum, sum hann endurnýtir til grafisk listaverk. Á tekniblokkinum hjá honum sæst ein mynd hjá Tóroddi Poulsen av eini beinagrind við beinunum í tveimum spannum. Hann heldur myndina vera herliga. Honum dámar eisini væl seyðamyndirnar hjá Fríðu Matras Brekku og málningarnar hjá Rannvá Kunoy, sum hanga uppiá í Steinprenti í løtuni, og hann hevur ognað sær eitt av hennara prentum, sum skal við, tá hann fer við Norrønu í morgin. Erik Heide er javnan í Steinprenti og arbeiðir. Har er gott at vera, heldur hann, og sjálvt um hann arbeiðir tað mesta av tíðini, so heldur hann tað vera avslappandi.
Vit bæði, Heide og eg, standa í køkinum og hyggja at eini grein um framsýningina í Hoyvíkar Kirkju Um trúnna á tað góða sjálvt um tað ónda er til, sum undirritaða kurateraði og sum m.a. varð myndað av fleiri verkum hjá Erik Heide. Heide hevur hoyrt frá Jan Andersson, at onkur var ónøgdur um manglandi Jesupápar á hesari framsýningini. - "Eg havi annars gjørt nokk so nógvar sovorðnar" sigur hann brosandi og heldur, at undirritaða kundi havt lænt ein. Eitt sindur álvarsligur leggur hann stillisliga aftrat, at hann í øllum førum heldur, at framsýningarhugskotið var gott.
Á vegginum hongur eitt liðugt prent, sum næstan sær eitt sindur abstrakt út. Tað minnir meg um okkurt hjá Hansinu Iversen, men so síggi eg, at talan er um tríggjar bláar fuglar, myndevnið kemur eyðsýnliga frá einum relieffi hjá Heide. Fuglarnir sveima í ring á einum óendaligum himmalhválvi og mynda eina vakra ringrás. Í steinprentspressuni liggur ein stórur steinur og er við at verða prentaður. Á arbeiðsborðinum hjá listamanninum liggja fýra steinar og eru lidnir frá hansara hond. Teir mangla bara at verða prentaðir
Erik Heide er føddur á oynni Mors í 1934, har hann enn býr. Hann er ikki minst kendur fyri sínar mongu kirkjuprýðingar, sum hann sjálvur hevur mist talið á, hann var bara 22 ára gamal, tá tann gjørdi ta fyrstu. Listamaðurin hevur stóran áhuga fyri keltiskari list og hansara egnu verk eru merkt av sama sterka einfeldi og inniliga átrúna sum hómast inni í gomlum romanskum kirkjum. Verkini hjá Erik Heide eru modernað við eksistentiellum innihaldi, tey snúgva seg um lív og deyða hjá menniskjanum á foldum og sjálvt um listamaðurin ikki nýtir eitt beinleiðis kristiligt myndamál í myndum sínum, eru hetta myndir, sum trúgva uppá og sum takka fyri alt tað góða í tilveruni. Eitt takksemi, ið er fult av ljósi og skugga sum í hesi lýsingini hjá Williami Heinesen, ið lýsir bardagan millum ónt og gott soleiðis: “Solen skinner paa vaagens vestlige side. En vidunderlig morgen! De smaa støvede og skimlede pakhusruder fører en haabløs kamp for at holde solskinnet ude. Men det er dem for overmægtigt. Det har godhedens sejrrige vælde i sig, det tøer dem op med samt deres grønne mug og teologiske edderkoppespind, ligesom den gode handling tilintetgør smaa menneskers rænker og nederdrægtigheder (s.199 De fortabte Spillemænd).
Hanni Bjartalíð - Nýggj verk
/
Hjá listamanninum Hanna Bjartalíð heldur tilfarsgranskingin á. Tað sæst á øllum brøgdum á framsýningini, sum letur upp í Steinprenti sunnudagin 8.apríl 2018 klokkan 15. Tessvegna tykist tað narrativa ella frásøgnin ikki so frammarlaga í huga á fleiri av teimum nýggju framskornu myndunum, sum eru meira miðsavnaðar um sjálvan formin og um organiska tilfarið, tær eru evnaðar úr.
Í Listasavni Føroya eru í løtuni fleiri húsaskapilsi hjá Hanna Bjartalíð framsýnd. Hetta eru eldri standmyndir, sum Listasavnið eigur. Og eisini á framsýningini í Steinprenti fara vit at síggja húsafasadur, men nú hanga tær á vegginum.
Eitt annað myndevni, ið gongur aftur bæði í teimum trídimensjonalu træverkunum og tveydimensjonalu prentmyndunum, er skapið av fløskum ella karaflum, sum Hanni Bjartalíð hevur arbeitt við seinastu árini. Hetta er í roynd og veru ein myndevnisligur klassikari í listasøguni antin tað er keraldið, sum Jesus í miðaldar- og renesansumyndum bjóðar lærusveinunum vín at drekka úr ella tað eru tømdar kannur og fløskur í vanitaslýsingum av forgeingiliga jarðarlívinum í barokkmyndum, ella um talan heilt einfalt er um fløskur í kyrrlutamyndum, sum modernistarnir allir hava fingist við, har ymiskir lutir verða settir upp til tess at mynda eitt dekorativt myndevni.
Fløskuskapið leggur í stóran mun upp til myndatalu, men tað er eyðkent fyri Hanna Bjartalíð, at hann brúkar myndevnið á sín heilt egna hátt. Vit kunnu næstan siga, at hann so at siga tømir bikarið fyri gamlar týdningar, so at tað í staðin verður fult av nýggjum møguleikum. Soleiðis ger listamaðurin myndevnið til sítt egna í fjølbroyttum og føgrum uppstillingum.
Bæði í prentum og standmyndum eru litirnir heldur øðrvísi, myrkari og djúpari enn teir hava verið. Fleiri staðni sæst grátt, violett og svart í vøkrum samansetingum. Hesin listamaðurin finnur støðugt uppá nýtt, men har er greiðir samanhangur og listaligt yvirskot í samlaða verkinum. Enn sum áður er framferðarhátturin hjá listamanninum spælandi og sansaligur, men eingin ivi er um, at hetta er ein royndur listamaður, ið veit hvat hann vil og sum eisini handverkliga dugir at fáa tað fram, sum hann ynskir og sum við banalum lutum úr gerandisdegnum megnar at ala fram dreymakendar visiónir.
Øll eru hjartaliga vælkomin til framsýningina í Steinprenti.
Várframsýningin 2018
/
Málningurin hjá Jens Dam Ziska var á Várframsýningini í fjør
Várframsýningin 2018 letur upp í Listasavni Føroya fríggjadagin 6. apríl kl. 16.
Vónbjørt Vang, rithøvundur, setur framsýningina.
Tað er felagið Føroysk Myndlistafólk, ið skipar fyri Várframsýningini.
14 listafólk luttaka í ár. Tey eru: Alda Mohr Eyðunardóttir, Anna Kathrina Højgaard, Astri Luihn, Bjarni Mohr, Bjørg Jacobsen, Dan Helgi í Gong, Jana Jónhardsdóttir, Jóhan Martin Christiansen, Maria Smith, Nicolina Højgaard, Pernille Mejslov, Vagnur Dam, Vígdis Petersen og Zacharias Heinesen.
Ì ár sita Jón Sonni Jensen, Annika Gregoriussen og Randi Samsonsen í úrvalsvendini.
Framsýningin verður at síggja á Listasavni Føroya frá 6. til 29. apríl 2018.
Opið er týsdag - sunnudag frá kl. 13:00 til kl. 16:00
(Mánadag er stongt)
Gleðiligar páskir
/
Foto: Torben Eskerod
Eg fari at ynskja mínum lesarum einar gleðiligar páskir. Myndin er av einum verki hjá Jóhan Martini Christiansen, sum eg helt hevði heitið Pieta, tá eg fór í útvarpið at práta við Sissal Kampmann og Solveig Hanusardóttir um páskalist http://kvf.fo/non?sid=79254.
Í endaligu framsýningarskránni á framsýningini Lonely Hearts hjá Jóhan Martini Christiansen og Hansinu Iversen hevur verkið einki heiti, men eg haldi allíkavæl, at verkið er brúkiligt í mínari páskaheilsan. Framsýningin Lonely Hearts er ein í føroyskum samanhangi rættiliga øðrvísi framsýning, sum er eitt gott mið um páskirnar. Tá steikin er gliðin niðurum og brúna sósin er sodnað, kann spákast út á skipasmiðjuna MEST at uppliva eina framsýning, sum er stórbær, full av undirgangi og undurfullum lívshuga júst sum páskirnar. Lonely Hearts er opin í dag, páskadag frá 15-18.
Foto: Torben Eskerod
