Bjarne Werner Sørensen á Norðurbryggjuni

Bjarne Werner Sørensen. PANORAMA

Nordatlantens Brygge

9. december 2017 – 4. februar 2018.

Hvilke forestillinger vækker et værk i os? Hvilket Panorama er det, vi her præsenteres for? Er det kunstnerens udsyn? Omfanget af hans oeuvre? Detaljer fra et færøsk landskab eller udtræk af byens hvirvel? Det er ikke til at vide, men det er tilladt at komme med et bud! Den dansk/færøske billedkunstner Bjarne Werner Sørensens abstrakte værker sitrer af rastløs energi, har noget organisk over sig, og ofte også en lethed og en musikalitet, der pirrer beskuerens øje og giver én lyst til at tage på vandring i værkerne.

Bjarne Werner Sørensen arbejder frit indenfor flere kunstneriske genrer; fra oliemaleri til litografi over pvc-udstandsninger og fotos. Fælles for værkerne er rytmen, de formmæssige gentagelser og variationer, transformationer og bevægelser. Resultatet er et vitalt samspil mellem streg, form og flade. Senest er det dog især oliemaleriet, der tiltrukket sig opmærksomhed; en fascination og basal glæde ved pigment, lærred og penselstrøg.

Som fast rekvisit lader han ofte også tilfældighedernes spil få plads på værkets flade. ”Man udvikler sig sine virkemidler og værktøj som kunstner”, som BWS siger. I forlængelse deraf, arbejder han med forskellige typer ”benspænd” eller disciplineringer af sig selv og den kunstneriske proces. I de nye værker kan det bl.a. ses i en streng anvendelse af lag. Ét værk må f.eks. kun bestå af to lag maling, et andet tre lag og så fremdeles. På den måde bliver værkerne varierede i udtryk, men også eksempler på den skabelsesproces et værk og kunstner gennemgår. Jo flere malinglag, jo flere sprækker og jo mere dybde i værket.

Udstillingen Panorama består af en række helt nye oliemalerier og værker i laserudskåret pvc. De vises sammen med tidligere grafiske arbejder, fotos og objekter, som på forskellig vis knytter an til Færøerne og kunstnerens færøske rødder. I forbindelse med udstillingen udgives en katalog, en indbundet og omfattende illustreret bog, der med tekster af Mai Misfeldt, Sissal Kampmann og Erik Steffensen belyser udstillingen fra tre forskellige vinkler.

Færøerne i Bjarne Werner Sørensen

Bjarne Werner Sørensen (f. 1960) lever og arbejder i København, men har Færøerne i blodet fra sin mors side. Selv om han er bosiddende i Danmark, har han gennem årene spillet en aktiv rolle i færøsk kunstliv, bl.a. i det grafiske værksted Steinprent, som arrangør og kurator af en række udstillinger og workshops, samt som medlem af udstillingsgruppen Heystframsýningin.

Udstillingen Bjarne Werner Sørensen – Panorama er muliggjort med støtte fra Grosserer L.F Foghts Fond, Statens Kunstfond & Statens Værksteder for Kunst.

Der er fernisering fredag den 8. december kl. 16-18.

Øll eru vælkomin!

Bøkur bøkur bøkur bøkur bøkur

Sýnisgluggin í Gamla Bókhandli

Í Gamla Bókhandli feira tey Tórodd Poulsen, sum fyllti trýss 15.oktober. Hann verður aftur fagnaður - so dyggiliga - komandi fríggjadag, tá fyrilestrarøð verður í Norðurlandahúsinum um hansara verk. Tiltakið hevur heiti úr Hávamáli: Um allar gáttir, ið sipar til eitt sera umfatandi verk, ið fer um allar gáttir - eisini yvir um markið millum tær ymisku listirnar. Klokkan 10 til 10.30 hevur Turið Sigurðardóttir, professari ein fyrilestur við Tóroddskt klingandi heitinum Nú´ið, minnið og guðs laggadropi. Síðani hevur kendi danski ummælarin, Lars Bukdahl eina sonevnda Tóroddur Poulsen Hit Parade, har hann fer at greiða frá nøkrum sínum yndisyrkingum hjá Tóroddi. Heitið á fyrilestrinum hjá bókmentafrøðinginum, Bergi D.Hansen bendir á skemtiliga bógvin, hann eitur “Góðan dag, eg eiti Niels Finsensgøta, hvussu eita tygum?” og snýr seg um Havnina í yrkingum eftir Tórodd Poulsen. Eg gleði meg at hoyra fyrilesturin, sum er frá kl.11 til 11.30 og eisini at hoyra um drúgva samstarvið millum Steinprent og fjøllistamannin, sum Jan Andersson fer at røða um. Eg haldi sjálv, at hetta er eitt tað týdningarmesta samstarvi yvirhøvur í føroyskari samtíðarlist. Eftir døgverðasteðgin verður forkunnugur fyrilestur frá kl.13-13.30, har kendi danski bókmentafrøðingurin, Peter Stein Larsen fer at seta yrkingarnar hjá Tóroddi Poulsen í norðurlendskt høpi og so er tað Paula Gaard, sum er í holtur við at skriva Phd um føroysk bókmentaummæli og sum fer at greiða frá Tóroddi og ummælarunum. Tað verður áhugavert at hoyra. Eg fari sjálv kl. 14-14.30 at greiða frá bókini, Úr myrkrinum, sum eg havi skrivað um Tórodd Poulsen og at enda fer høvuðspersónurin sjálvur at lesa yrkingar.

Komandi vikuskifti verða bókmentirnar fagnaðar og eg eri spakuliga farin at gleða meg til ta spennandi og fjølbroyttu skránna, sum Norðurlandahúsið borðreiðir við - har eru rættiliga nógv (ókeypis!) tiltøk, sum eg kundi hugsað mær at farið til. Bæði Vencil og Varðin skipa fyri tiltøkum, Sprotin hevur Orð og Tónar og samrøða verður við nakrar av høvundunum, ið vórðu nomineraðir til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins: Sissal Kampmann,  Guðmundur Andri Thorsson, Vigdis Hjorth og Kirsten Thorup, ið vann virðislønina. Eitt tiltak snýr seg um tá skrift og tónleikur møtast og ein fyrilestur verður um permugerð, har besta bókaperman skal finnast. Vit, sum hava givið bøkur út, eru sjálvsagt sera spent! 

Bókafagnaðurin heldur fram 3.desember klokkan 16 á Reinsarínum, tá verður Carl Jóhan Jensen fagnaður - hann fyllir trýss 2.des og gevur sunnudagin 3.desember út nýggju skaldsøguna, SÆR ein fuglabók av gloymsku, so nú er stund at gleða seg.

http://www.nlh.fo/fo/bokadagar/#/_

Filmsstuðul 2017: 10 fingu stuðul í seinna umfari

Landsstýriskvinnan í mentamálum, Rigmor Dam, hevur í ársins seinna stuðulsumfari gjørt av at lata 10 verkætlanum stuðul til filmsgerð. Stuðulin fevnir um hugskotsmenning/undanframleiðslu, framleiðslu, eftirframleiðslu og útbreiðslu. Talan er um dokumentarfilmar, stuttfilmar og spælifilmar.

Samlaða játtanin til føroyska filmsframleiðslu er tvær milliónir krónur í 2017, og til seinna stuðulsumfar vóru 557.100 kr. tøkar.

Tá freistin at søkja til seinna stuðulsumfar var úti 1. september, vóru 21 umsóknir komnar inn. Tveir filmsráðgevar, sum í løtuni eru Vár B. Jacobsen og Magni Høgnesen, hava gjørt tilmæli til landsstýriskvinnuna um stuðulsbýtið.

Hesi 10 fingu stuðul í seinna umfari:

Teitur Árnason Dahl Zacharias kr. 105.000

Jón Hammer/IVF KYK Myndir Experiment IXkr. 25.000

Eir í Ólavsstovu/Hugmynd Havið kr. 50.000

Jón Hammer Nordic Trips kr. 30.000

Maria Winther Olsen/Sp/f Toka Film NINA kr. 90.000

Dávur Djurhuus In Security kr. 50.000

Ingun í Skrivarastovu Dreymar við havið kr.  25.000

Theresa Jákupsdóttir Føðing kr.  55.000

Annika á Lofti Góða Mary kr. 97.000

Torfinnur Jákupsson TROM kr. 30.000

 

Millum mongu áhugaverdu verkætlanirnar kann sigast frá, at Dávur Djurhuus, sum m.a. vann Geytan fyri Terminal í 2013, arbeiðir við stuttfilmsverkætlanini In Security, sum er ein myrkur, humoristiskur stuttfilmur um álvarsomu avbjóðingarnar, ið standast av vaksandi tørvi menniskjans at liva eitt tøkniligt lív við Facebook o.s.fr. og ovurstóra ynskinum hjá myndugleikunum at fylgja við í hesum lívi, sum alsamt minni kann lýsast sum ”privatlív”.

Teitur Árnason Dahl er komin væl áleiðis við heimildarfilmi sínum Zacharias, sum er ein manslýsing av bónda á útoyggj í Føroyum. Hesin maður umboðar eina farna tíð í slitnum, veðurbardum og einføldum rammum og gevur gávumilt innlit í sína lívssøgu og ikki minst sín litfagra hugaheim. Teitur Árnason Dahl hevur m.a. eisini gjørt heimildarfilmin burturhugur frá 2001.

Góða Mary er heitið á spælifilmi hjá Anniku á Lofti. Filmurin er um kærleika. Forbodnan kærleika, fjaldan kærleika og óynsktan kærleika. Søgan verður upplivað gjøgnum ein stillan 12-ára gamlan drong. Annika á Lofti skrivaði leikritið til filmin Mist, ið vann áskoðaravirðisløn Geytans í 2012.

Bókadagar - skráin

Følv

 

Hetta er tann góða tíðin, tá hópin av bókum koma út. Fleiri yrkingasøvn eru ímillum, í gjár ummælti eg tað nýggja hjá Jóanesi Nielsen og eg havi áður skrivað um nýggja savnið hjá Tóroddi Poulsen, Ferðamaður í egnum  heimi. Eg ætli mær at fáa fatur á fleiri bókum, men fyribils fáa tit eina fína, konsentreraða, kalda yrking, sum stendur í nýggja savninum hjá Tóroddi Poulsen:

følv er

eitt slag

av ljósi

hesa

myrku

tíð

tá

orðini

frysta

skjótari

enn eg

sigi tey

(s.17 Ferðamaður í egnum heimi)

 

Sjálvt um dreymakendu inngangsorðini um náttarbørnini, sum lofta við eygnasteinum, benda á kendar surrealistiskar leiðir, er eisini okkurt nýtt í seinasta yrkingasavninum hjá Tóroddi Poulsen, Ferðamaður í egnum heimi, Henda heim hava vit havt innlit í síðani yrkjarin og listamaðurin gav sítt fyrsta yrkingasavn út í 1984, og stjørnurnar í byrjanini av nýggju bókini, sum er tann 39. í røðini, minna um hesa fyrstu bókina, Botnfall. Poetiski og listarligi heimurin hjá Tóroddi Poulsen er bæði sjáldsama samanhangandi og fjølbroyttur og í nýggja savninum tekur hann enn eitt stig móti teirri fullkomnu abstraktiónini, samstundis sum hann er heilt niðri á jørðini, tá hann viðmerkir nútíðarsamfelagið.

Fyrsta yrkingin er eitt fagnaðarkvæði til grótbrotini, sum byrjar við, at yrkjaraegið minnist aftur á tíðina, tá hann arbeiddi við at spreingja og bora í grótbrotinum á Boðanesi. Fleiri av yrkingunum eru gløggar eygleiðingar av ymiskum løgnum, sum er púra vanligt í okkara tið, t.d. Líkskoðan, ið snýr seg um tey mongu, ið hugna sær um kvøldarnar við at hyggja at ótepsiligum morðum í krimifilmum. Ein onnur yrking er ein heldur speisk viðmerking til okkara ólavsøkuvanar og onkra aðrastaðni merkjast frustratiónirnar um allar tær óseldu bøkurnar, ið hópa seg upp kring yrkjaraegið.

Tvey sløg av tekstum eru í yrkingasavninum - munurin er frámerktur við ávikavist einari og tveimum stjørnum - ið er sett saman av konsentreraðum yrkingum við fáum orðum á hvørjari reglu og av smáum prosabrotum við gerandisligum og einføldum hugleiðingum um tilveruna, um trúgv og longsulin eftir posti og kærleika. Í báðum pørtum hómast ein filosofisk játtan til antimaterialismu og endamálsloysi; vit kunnu einki taka við okkum, tá vit doyggja. Lívið er eittmál í sær sjálvum, og tessvegna er tað óneyðugt at brúka tilveruna til at leggja ætlanir. Samstundis verður funnist at øllum okkara virknisfremjandi tiltøkum, sum javnan verða uppdaterað, so at alt verður skjótari at gera: “Følnaða leyvið verður ikki sópað saman longur. Tað verður sogið. Alt skal vera so lætt og skundmikið at tað nóg illa sleppur at sveima. At njóta løtuna áðrenn hon verður ævinligt støv...” (s.14)

Undirheitið á bókini er Loyniljóð, fleiri av yrkingunum tykjast onkursvegna afturlatnar kring seg sjálvar, tær upploysast ella flyta seg undan fatanini til ótítøkiligar skuggar, skýggjaflókar og mjørka. Grótbrotið og grótið lívir, og tað sama er galdandi fyri heystlitta leyvið, sum eisini kann brúkast til erotiskar dreymar. Nýggja yrkingasavnið hjá Tóroddi Poulsen er fult av góðum yrkingum og í yrkingini á síðu 84 er yrkjaraegið á veg til himmals í einum báti, sum er drigin upp á turt:

eg fari víðari

taki einki við mær

seti meg í ein bát

sum hevur ligið

á havsins botni

og sum nú

er drigin upp á turt

so eg kann sita í honum

og halda leiðina fram inn í himmalin.

Poetisk einglavernd

Sjálvt um bókin við gráu kardúspermuni við reyðum stavum og ongari mynd er merkt av stórum einfeldi og estetiskum lítillætni, er hon ein tann flottasta yrkingabókin, eg havi sæð leingi, bæði hálvfjersaralig og up to date.

Eg hugsi, at hetta er tíggjunda yrkingasavnið hjá Jóanesi Nielsen; reyðu stavirnir á permuni eru monumentalir og skriva heitið: GUDAHØVD. Og her eru nógvir gudar og høvd og eisini eitt gudahøvd í bókini, sum forrestin kom uttan tíðindaskriv; Mentunargrunnur Studentafelagsins plagdi annars at vera óførur at skriva og senda út tíðindaskriv afturvið sínum útgávum. Yrkingasavnið er 84 blaðsíður við 38 yrkingum, sum ikki eru heilt ólíkar øðrum yrkingum hjá sama yrkjara. Rannvá Holm Mortensen hevur lagt bókina til rættis og gjørt skreytmyndirnar í bókini; hetta eru ekspressiv og einføld linoprent, ið hóska sera væl til huglagið og stílin í bókini.

Tá eg sigi, at eg haldi meg kenni yrkingarnar aftur, merkir tað yvirhøvur ikki, at yrkingarnar eru av handahógvi merktar ella at tær eru keðiligar á nakran hátt. Tær eru ymiskar, men undirhaldandi sum altíð, tá Jóanes yrkir - onkur einstøk kann fáa lesaran at flenna, meðan onkur onnur vætti eygakrókin. Eg meini bara, at vit eftirhondini kennast við hetta poetiska universið, bæði tí yrkjarin sipar til sínar egnu yrkingar, men eisini tí talan er um ein rættiliga samanhangandi yrkingaheim við einum yrkjaraegi, sum bæði við ovurdirvi og ræðslu á la Munch í sjálvsmyndini millum klokkuna og seingina lýsir sítt egna aldurstreytaða likamsniðurbrot og tann æviga, glúpskt tivandi deyðan.

Kroppurin hevur altíð havt sítt demonstrativa pláss í yrkingunum hjá Jóanesi Nielsen og tá er tað ikki tað vakra, idealiseraða templið, talan er um, men tað seksualiseraða og animaliseraða likamið ella í hvussu er ein staðfesting av, at vit í mongum eru sum djórini. Sjálvt um kroppurin er lýstur frá sínum minni flatterandi síðum; ein ógloymandi lýsing er av øllum prostataharrunum, sum hvørja einastu nátt mugu upp at pissa tríggjar og fýra ferðir, og eina aðra staðni fær skólpurin sítt. Eg mátti satt at siga sprota orðið, tí eg kendi tað ikki, men tað er altso húðarposin uttan um eistuni. Um henda góða pung verður mikið røtt, m.a. verða gamlamannaheinginossur hongd út (!) og hildin at vera andstyggilig. Aja, ikki veit eg, men fyrr ella seinni rakar hon okkum øll, tyngdarlógin. Kvinnulýsingarnar eru ikki so beinleiðis seksuellar sum tær hava verið áður. Vinkulin er kanska meira kerligur og afturlítandi - yvirhøvur sýnist yrkjaraegið minni bombastiskt, meira sjálvkritiskt og eyðmjúkt enn áður. - Hetta minnir meg um eina samrøðu við danska rithøvundin Suzanne Brøgger á DR2 nú eitt kvøldið. Henda 73 ára gamla femme fataledaman varð spurd um hon enn helt fast í sínum sjokerandi djarva uppáhaldið frá reyðsokkatíðini, at hjúnarlagið er einasta slag av lóggildari kannibalismu í samfelagnum. - Í nøkur sekund segði hon ikki eitt orð, men hugdi niður og eg hugsaði: Åh nei, skulu vit nú uppliva eina av hesum óvirðiligu apologiunum frá fólkum, sum einaferð inniliga hava trúð uppá okkurt, tey ikki ordiliga trúgva longur. Men so hugdi hon upp við sínum døkku, glitrandi eygum, og segði avgjørd Ja! Og legði brosandi aftrat: Men det er dejligt at blive spist! Jóanes Nielsen hevur heldur ongar trupulleikar at halda fast í gomlum hugsjónum, sigur eitt nú sína vitan koma frá einum vikuligum skamti av norska arbeiðarablaðnum, Klassekampen, sum hann hevur fingið frá einum vinmanni síðani 2008.

Yrkingarnar snúgva seg um lívið og hugburðurin er eksistentiellur, bæði tá tað snýr seg um ein lítlan norskan fugl, ið finnur sín bana í Norðdepli, um vaksandi einsemi ella tey mongu bíðirúmini, har bíðað verður eftir nýggjum gøgnum, smákøkum ella bara eftir deyðanum. Yrkingin um teir smørelskandi brøðurnar Price er herliga sarkastisk og fær eina heldur óvæntaða vend, tá hon innihaldsliga broytist frá at snúgva seg um fínari matgerð til at handla um proletariska egpersónin og ein poetikk. Ein yrking skal eftir øllum at døma vera ekkaleys og nóg djørv til at stoyta seg út av fjallinum, tí hon má hava álit á teir poetisku einglarnar. Tá tað so onkuntíð hendir, at einglarnir ikki møta upp, verður yrkingin blóðsorað og má taka nakrar magnyl, meðan brøðurnir Price smakka til ta kongaligu sósina.

Jóanes Nielsen er ein framúrskarandi yrkjari. Hansara bestu yrkingar eru sum elasmáar, tættar skaldsøgur, har lesarin fær eina hóming av eini heilari søgugongd, stórum hugsanum og heilum øldum alt í meðan persónarnir verða merkiliga presentir og til staðar beint her og nú. Hetta er t.d. galdandi fyri yrkingina har eitt streymslit elvir til eina forkunnuga vitjan, tá teir báðir lagsbrøðurnir og reformatorisku høvuðspersónarnir, Luther og Melanchton koma á gátt. Og her er fleiri tílíkar luftigar perlur í savninum, t.d. Minni á síðu 8-9 og Innast inni standa vit altíð við eina lending og bíða s.30-32, Triðja bíðirúm á síðu 38 og Mín kæra lampa á síðu 58, ið allar orða lívsins treytir og samanhang.

Gud er ikki til og allíkavæl fær hann eina bøn, tí: “Harri/ vit sum hava avtikið helvitið hinumegin deyðan/ megna ikki at fyribyrgja helviti hesumegin deyðan/ hyklaranna og lygnaranna helviti/ helviti millum stættir og tjóðir/ åh! gev mær aftur tað gamla helvitið/ tað klæðir okkum betur// Dagarnir gerast støðugt steinutari/ vági mær so dánt at siga tað/ men lat meg vera eina urt millum klípini/ er tað ov nógv at krevja/ so bara eitt góðsligt orð sum kvinkar upp eina hurð./ Tak frá mær tað sum eg havi eftir av tonnum/ loys av fingrinum neglirnar/ eg taki til takkar við snøgt sagt øllum/ bara ikki deyðanum....” (Ákallan s.33-36).

Allarbest dámar mær henda yrkjaran, tá hann er mest einfaldur og lítillátin, tá fær hann ómetaliga nógv burturúr eitt nú minnum frá barndóminum. Her er ein lítil fitt søga, hvørs endareglur geva okkum ein frammaná.

 

Innast inni standa vit altíð við eina lending og bíða

 

Ein summardag fyrst í trýssunum

stóð eg einsamallur á lendingini í Skálavík

hevði mítt lítla kuffert í hondini

og sá Smiril hvørva suður um Skálhøvda.

Báturin sum hevði flutt vørur og ferðafólk í land lá

longu fyri teymi

føldi meg vera í dýrastu neyð

tí eg kendi ongan og heldur ongin tók ímóti mær.

 

Ta løtuna hevði eg loymt at pabba átti vinfólk í Skálavík

at hann hevði ringt til sjaførin á postbilinum og biðið hann

havt eyguni eftir mær.

Tí lætnaði tað fyri brósti tá ein maður sum kallaði seg Valdemar kom

til mín og spurdi hvør ið átti meg.

Eg svaraði at Svend og Marjun áttu meg

og at eg skuldi til Skopunar at vitja mammubeiggjan Ásbjørn.

Hann smíltist

kallaði meg vinurin

og saman við postsekkinum og nøkrum vørum

koyrdi hann meg til Skopunar í sínum gula Bedfordi.

 

Tilburðurin rann fram fyri meg ein dagin eg skuldi

heinta abbasonin.

Eg var ov seinur

fann hann einsamallan í skúlagarðinum

og ampin í hansara eygum var ikki ólíkur tí ampanum eg á

sinni kendi suðuri á lendingini í Skálavík.

 

Eg royndi at ugga hann

segði at í veruleikanum er mann ongantíð púra gloymdur

at tað altíð finst onkur Valdemar sum spyr hvør ein er og

hvagar leiðin gongur.

Abbasonurin svaraði at hann kendi ongan Valdemar

og eg segði at Valdemar var ein eingil

og tann dagin vit doyggja

heintar hann okkum í einum gulum bili

og vit koyra avstað ti onkra bygd í Himmiríki

ikki ólík Skálavík ella Skopun.

 

Ivist í um abbasonurin trúði míni einglasøgu

helst er rættari at siga

at hann hesa løtuna í skúlagarðinum lærdi nakað grundleggjandi

um menniskjans kor:

at vit innast inni 

altíð

standa aleina við eina lending og bíða.

Úr myrkrinum - tvey tekstbrot

Bókin um Tórodd Poulsen kom út á føðingardegi listamansin 15.oktober. Hon eitur "Úr myrkrinum" og heitið sipar til eina tráan hjá listamanninum at koma upp í ljósið, men bókin er eisini ein lýsing av einum avantgardulistamanni og hansara samtíð.

Eg havi fylgt við listamanninum og ummælt hansara verk í tjúgu ár, og bókin er í nógvum grundað á tað, eg havi skrivað um hann í tíðarskeiðinum 1997-2017.

Bókin snýr seg um yrkingar, myndlist og tónleik eftir Tórodd Poulsen, og um hvussu hansara verk hava verið móttikin. Síðan Tóroddur í 1984 gav út yrkingasavnið Botnfall, eru næstan fjøruti útgávur komnar frá honum umframt prent á Steinprenti og annað mangt. Í 2013 varð hann heiðraður við Mentanarvirðisløn landsins.

Her er eitt brot úr bókini, ið snýr seg um avantgardulist í Føroyum ella kanska um mangulin uppá tað sama.

Avantgardulistin í Føroyum

Tað ber neyvan til at siga, at avantgardulistin sum so hevur íbirt nakra rørslu í Føroyum, ei heldur finst nøkur viðgerð av føroyskari avantgardu. Eingin ivi kann tó vera um, at avantgardistisk drøg hómast ymsastaðni í einstøkum føroyskum listaverkum og hendingum.

Eg havi hug at eyðmerkja ta nógv umrøddu hendingina, tá Jóanes Nielsen um várið í 1976 vísti seg krossfestan á Vaglinum, sum eina avantgardistiska happening. Í lítla stubbanum, sum er einasta almenna dokumentatión, ið finst frá samtíðini um hendingina, og sum stóð at lesa í 14.September, er tó lítil ansur fyri tí avantgardistiska í hendingini. Her tykist megináhugin heldur savna seg um hvussu illa ílætin tann krossfesti er. Lýsta hendingin er annars rættiliga spennandi í sær sjálvum. Meðan hvítusunnusamkoman hevur útimøti á Vaglinum eitt meðalhampa sunnukvøld um várið, tá allar Føroyar anda frið og brúna sós, kemur ein lastbilur brádliga framvið samkomuni við einum krossfestum manni í lastini. Lagt verður aftrat, at tað frá bilinum varð rópt “Messias er komin, Messias er komin”. Greinaskrivarin tykist næstan líka ørkymlaður sum samkoman av hesi óvæntaðu afturkomu Kristusar á Vaglinum. Eingin eyðmerking er av gerningsmonnunum, men hugsast kann, at greinaskrivarin veit meira enn hann skrivar. Hann hevur í øllum førum ein greiðan illgruna um eina ávísa politiska motivatión, ið hann fær at hanga saman við eini altjóða hending júst sama dag, 9.mai í 1976, tá týski vinstrahalli terroristurin, Ulrike Meinhof doyr í Stammheim fongslinum. Meðan almenna frágreiðingin heldur uppá, at Meinhof hevur hongt seg, talar nógv fyri, at hon er myrd av sínum fangavørðum og hetta elvdi til mótmælistiltøk, ið vórðu fyriskipað av viðhaldsfólkum.

Eg havi spurt Tórodd Poulsen, ið heldur alt hetta vera reinar gitingar. Hvørki hann ella greinahøvundin vóru til staðar, tá hendingin fór fram, sigur hann. Sjálvur gekk hann á Háskúlanum um hetta mundið og júst tann morgunin, minnist hann, at hann aftur við morgunmatinum hevði greitt sínum undrandi skúlafelagum frá einum dreymi, hann hevði droymt; at okkurt provokerandi fór at henda á Vaglinum. Um kvøldið komu tvær gentur, sum høvdu verið í býnum, algoystar yvir til hann og søgdu við ein munn "Tóroddur, tú ert sanndroymari, oyn maður bleiv krossfestur á Vaglinum í kvøld!".

Nú kann kritiski lesarin kanska spyrja um henda góða krossfesting ikki bara var ein væl fyriskipað beistagerð og tað kann væl vera. Men eg haldi meg altso hóma okkurt avantgardistiskt í hesum mótmælinum móti sekteriskum kristindómi her á landi; tað hevur við villskapin og dirvið at gera. Sjálvandi er hetta ein heilt óalmindiliga stuttlig happening, men mest av øllum er sjálvur formurin hugtakandi og sterkur, eisini hjá okkum, sum ikki sóu tilburðin, men bara hava hoyrt um hann.

Ímyndin av einum krossfestum yrkjara, sum er stáplaður upp í einum pickup-lastbili, ið koyrir framvið einum útimøti á Vaglinum er einki minni enn fantastisk og hevur sitið rimmarføst í mínum høvdi, síðan eg hoyrdi hana, og tí kendi eg hana eisini aftur í installatiónsverkinum Bommgarðurin á framsýningini Steinsetingar (2009), sum Tóroddur Poulsen hevði í Listahøllini í hølunum hjá Skipasmiðjuni MEST á Rundingi í Havn. Verkið inniheldur eina týðiliga tilsiping til happeningina í 1976. Installatiónin var sett saman av einum organiskum flaggskapi í litunum hjá Merkinum, sum var myndað av hvítum sveisarabommum, reyðum kongabommum og bláum uglubommum, umframt unikabókaverkinum, Tað fyrsta og tað síðsta frá 1997. Oman á einum flaka úr íspinnum við síðuna av eini leikutoysbroyt lá sjálvur frelsarin; ein lítil hálvnakin Kristusfigurur við útbreiddum armum niðri í lastini á einum lítlum, gulum lastbili...

Tíverri er bert eittans eintak av installatiónunum hjá listamanninum varðveitt (í Listasavninum í Tønder), men onkrar fotomyndir eru tíbetur til skjals. Bommflaggið, sum hann hevur framsýnt fleiri ferð er ikki til meira; tað bleiv so klistrut og svansut, greiðir listamaðurin frá. Men hetta verkið er í grundini eyðkent fyri eitt fluxus-listaverk; framleitt úr forgeingiligum tilfari, ið lættliga kann niðurbrótast t.d. við at bommini smelta ella onkur áskoðari etur tey, og tað vóru í roynd og veru onkur børn, sum ikki heilt kundu lata bommini vera, og hetta leggur sjálvandi eina dimensión aftrat tulkingini. Ein onnur av installatiónunum á somu framsýning æt Sjósetingar og hevði sama forgeingiliga brá - tað var ein bunki av litrúkum pappírsbátum, sum vóru framleiddir av endurnýtslutilfari, m.a. av gomlum og nýggjum fernseringskortum.

Skálkabrøgd og avantgardisma hava ivaleyst felags eyðkenni júst sum óvitalótir og frælsisstríð; allýsingin valdast bæði avsendara og móttakara, hvørjar umstøðurnar eru, eins og munurin hevur við intentiónir og estetiskt skap at gera. Jóanes Nielsen kemur sjálvur inn á hugtakið avantgardulist í einum bíløgdum “Eftirgangi” í prosabókini Sót og søgn, sum kom út á forlagnum Fannir í 1998. Her nevnir Jóanes Nielsen m.a. at hann saman við Tóroddi og øðrum var við í einum sjónleikarabólki, sum skapti fleiri leikir síðst í hálvfjersunum og fyrst í fýrsunum. Upplýsingin er áhugaverd. Leikritið er millum fáu sjangrurnar, sum Tóroddur ikki hevur fingist við og allíkavæl sæst tað dramatiska ymsastaðni í verkinum hjá TP m.a. í yrkingum, ið eru settar upp eins og smáir leikir við orðaskifti millum tveir ella fleiri persónar. Í savninum Royggj, sum Mentunargrunnur Studentafelagsins gav út í 2002 er til dømis ein samrøða, har teir báðir T(róndur?) og S(igmundur?) á óhetjuligan hátt verða útsettir fyri fullisjúka sosialrealismu: “.. T Eigur tú ikki eina øl? Russarareyvar, tú og tínar russarareyvar og rómi, súrur rómi eisini./ S Halt nøs tína frá mínum køliskápi!/ T For helviti maður, tað vóru fleiri øl eftir, tá eg fór í gjár. Og tú lást har og snorkaði/ S Onkur hevur krógvað tær./ T Hvar?/ S Tað kanst tú ikki gita, men onkustaðni her í køkinum./ T Gev mær so for helviti eina øl!...”. Í Royggj verða fleiri romantiskir sannleikar bjóðaðir av. Í áhugaverdari grein um entropi og yrkingar frá ymiskum tíðarskeiðum vísir Bergur D.Hansen á hvussu Tóroddur Poulsen brúkar samlyndið í kendu yrkingini hjá Goethe Wandrers Nachtlied til at visa á vantandi harmoni í nútíðini: “Í yrkjarans nútíð er alt “ein helvitis gangur”, og einsemi er toført at finna, allastaðni troka onnur seg fram, ein rúgva av øðrum yrkjarum vilja halda somu leið, og tí ræður um at skrála og geyla fyri at rudda sær sjálvum slóð, serliga má ansast eftir nýkomnum epigonum..” (Bergur D.Hansen: Orðdeyvur Goethetróndur)

Listin hjá Tóroddi Poulsen er avantgardumerkt uppá fleiri ymiskar mátar. Avantgardubrá síggjast t.d. beinleiðis í orðatilfarinum og hugtøkum, sum koma fyri í hansara yrkingum, myndum, framførslum og sangum. Botnfall er eitt tílíkt orð um nakað, ið verður myndað av evnum, ið verða útskild og síðani søkka til botns. Í vanligum tosi sipar hugtakið til nakað negativt, men tað er eyðkent fyri henda listamannin, at áhugin er stórur fyri øllum tí, sum býr á botninum...

 

Fyrilestur og list í Hoyvíkar Kirkju

Nú mikukvøldið 15.november kl. 19.30 heldur Jákup Reinert Hansen, lektari, fyrilestur í Hoyvíkar kirkju við evninum "Tá reformatiónin kom til Føroyar".

Fyrilesturin, sum byggir á nýggja gransking, greiðir frá, hvussu tann evangeliska trúgvin fekk fastatøkur millum fólkið her á landi. Jákup Reinert Hansen sigur, at sambært Lucas Debes 1673 høvdu føroyingar so stóran kunnleika um trúnna, at eingin í Danmark kundi metast javntvið teir. Fyrilesturin er liður í Miðviku-tiltakinum hjá Hoyvíkar kirkju. Eftir framløguna hjá Jákupi verður drekkamunnur í kirkjukjallaranum, har fólk eisini hava høvi at spyrja og viðmerkja evnið. Øll eru vælkomin.

Mikukvøldið er somuleiðis síðsta kvøld, at framsýningin um trúnna á tað góða sjálvt um tað ónda er til er opin. Henda lítla framsýningin fekk størri uppmerksemi enn eg hevði væntað fyrst frá Kringvarpinum og síðani frá Norðlýsinum, ið so púrasta demonstrativ misskilir mínar tankar við framsýningini. - Ikki pláss fyri Jesusi í framsýning í Hoyvíkar Kirkju var yvirskriftin hjá John Williami Joensen 6.nov í Norðlýsinum. Um hann hevði sæð framsýningina ella bara hevði hoyrt meg rætt, hevði hann helst verið greiður yvir hvussu skeivur hann fór, tí framsýningin er full av Jesusi - har eru kanska ikki so nógvar myndir av ljóshærda, síðhærda glansibílætajesuspápanum, men hópin av ymishættaðum Jesus-lýsingum í abstraktum líki í skapi av nøkrum inniligum, góðum og eyðmjúkum.

Áðrenn upplatingina av framsýningini, sendi eg hesa greinina til Dimmalætting:

Leygardagin 4.nov læt ein serstøk listaframsýning upp í Hoyvíkar kirkju í sambandi við 10 ára vígsludagin hjá kirkjuni. Talan er um eina framsýning, ið snýr seg um okkara ímyndir um gott og ónt. Verkini eru framleidd í Steinprenti av listafólkunum Claus Carstensen, Erik Heide, Peter Carlsen, Anker Mortensen, Tóroddi Poulsen og Fríðu Matras Brekku. Kinna Poulsen er kurator og greiðir her frá framsýningargrundarlagnum.

 

Í bókini hjá Søren Ulrik Thomsen og Claus Carstensen, Lille Dæmonologi frá 2013 hugleiðir danski yrkjarin um óndskap og okkara lyndi til at minka um og gera óndskapin minni duldarfullan við at fata hann sálarfrøðiliga eins eina holdsliggerð av okkara burturskotraðu hugsanum, angist og trá. Claus Carstensen hevur í fleiri umførum granskað í ymiskum sløgum av myrkum myndamáli, ið talar til tey ólukkuligu og ótilpassaðu og vil ala fram eina hatursmentan. Hansara døkku myndir eru fullar av negativari orku, av uppøstum hundum og bøðlum, av hatri og maskukendum andlitum, sum við óndum, tómum eygum stara illbønandi út móti áskoðaranum. Við støði í ræðuligu frásagnunum frá nazistiskum týningarlegum, men eisini orsakað av hansara egnu upplivingum av púra gerandisligari sadismu, er Søren Ulrik Thomsen farin at halda, at tað ónda er til heilt ítøkiliga, tí hóast óndskapur er ringur at fata, er hann ikki uttan mál og mið. Thomsen heldur, at sjálvt um djevulin kann tykjast sum ein mystiskur, miðaldarligur figurur, hava vit tørv á einum tílíkum tilvitaðum illamanni, sum vil øllum ilt og sum innlimar allan óndskap.

 

Hugmóðin

Andsagnarligi trupulleikin við illamanni og óndskapi er sjálvandi, at tað ónda onkursvegna má henda við loyvi frá einum alvaldandi Guði. Vit kenna øll klassiska spurningin: Um Guð er til, hevur skapt alt, er allastaðni og altavgerandi, hvussu kann Hann tá loyva øllum ræðuleikunum í heiminum og hevur Hann ikki skapt hungursneyð, kríggj, terror, flóttafólkastreymar, ja sjálvan deyðan? Í Koranini kemur tað ónda inn í heimin við syndafallinum, ið á sama hátt sum í Bíbliuni er ein søga um hvussu fyrsta menniskjað misti sítt sakloysi. Koranin hevur eins og Bíblian onga eintýðuga frágreiðing, ið ger greitt hví tað ónda er til, og hvaðani tað stavar. Men óndskapurin tykist fylgja menniskjanum næstan sum ein trúfastur hundur og sýnist knýttur at nøkrum kenslum, ið tykjast sára menniskjansligar. Sambært Koranini skapti Guð menniskjað av leiri og blásti lív í tað. Síðani greiddi Guð einglunum frá ætlan síni við menniskjunum, at tey skuldu vera hansara umboð á foldum. Einglarnir høvdu hug at mótmæla eitt sindur og hildu, at hetta fór ikki at ganga væl. Men Guð sannførdi einglarnar og vildi hava teir at bukka fyri og vera lýdnir mótvegis fyrsta menniskjanum. Hetta gjørdu allir einglarnir uttan ein, sum æt Iblis og tá Guð spurdi hann hví hann ikki vildi bukka, svaraði Iblis: Eg eri betur enn menniskjað; tú skapti meg av eldi og hann av leiri. Síðani varð Iblis stoyttur út úr himmalinum og í fallinum umbroyttist hann frá lýsandi eingli til ein ræðuligan skapning, al-Shaytân (Sátan). Søgan minnir um okkara skapanarsøgu, hon endar ikki her - tað áhugaverda í sambandi við framsýningina er, at útgangsstøðið í niðurtúrinum og orsøkin til tað fatala ólýdnið er hugmóðin.

Deyðssyndir sum nútíðar dygdir

Hugmóðina kenna vit menniskju væl. Henda sjálvfeita varhugan av, at vit eru betri enn hini fólkini. Hugmóðin varð einaferð hildin at vera ein tann ringasta syndin. Tær sjey deyðssyndirnar er elligamalt hugtak fyri kardinalsyndir so álvarsligar, at tær vóru mettar at vera ein grundleggjandi og ófyrigevandi uppreistur móti Guði. Men sambært listamanninum Peter Carlsen, ið tekur útgangsstøði í bókini hjá Jan Lindhardt frá 2001 De syv dødssynder, eru deyðssyndirnar als ikki hvat tær hava verið, fleiri av hesum syndum verða beint tvørturímóti mettar sum dygdir í dag. Grammleiki verður t.d. samsýndur ikki við revsing men við pengum, ognum og dýrum ferðum. Tílíkar herligheitir verða lovprísaðar ella leikaðar í stóran stíl á Facebook – ikki minst um tú onkran vanligan dag uttan fyri feriutíð almannakunnger eina mynd av lekrum hotelmati, víni og easy living. Leti er gott, tí tað verður mett sum eitt tekin um ríkidømi. At vera nøgdur og støðufastur, at stríðast og geva einum arbeiðsplássi alla tína arbeiðstíð verður hinvegin ikki mett serliga høgt. - Nei, tú skalt flyta teg javnt og samt og menna tíni potentiali. Hesin hugsunarhátturin er bara áhugaverdur út frá eini samtykt um, at menning er nakað, sum er gott. Uttan nakað endamál tykist hugsunarhátturin avstubbaður sum var einstaklingurin sjálvur byrjanin og endin á alheiminum og tað er hetta sjálvgóða, stuttskygda og stupida bráið, sum Peter Carlsen viðger í sínum sjey sjálvsmyndum.

Menniskjansliga anti-hetjan

Í okkara bíbliusøgu hava leiklutirnir hjá antihetjunum ikki minni týdning enn tann  hjá hetjunum. Tað heroiska er onkursvegna upphevjað og oman fyri okkum øll, meðan vit væl skilja menniskjansligar veikleikar. Tá nú Judas er ónøgdur og verður freistaður, so skilja vit, at eisini lærusveinarnir vóru menniskju eins og vit. Tað sama tykist Tóroddur Poulsen halda í síni mynd av Heilagu Kvøldmáltíðini, sum er nakað væl einfaldari enn kenda myndin hjá Leonardo da Vinci. Samstundis er hon meira kompleks, tí listin hjá Tóroddi Poulsen er konseptuel og grundað á tankar og hugskot. Á myndini hjá Tóroddi Poulsen síggja vit gyltar ljósstrálur í erva. Í miðjuni eru trettan spannir, har tann eina er rein innan og ein er koppað og niðast eru trettan skøltar. Øll tann neyðuga sorgarsøgan verður søgd við fáum skreytum við denti á tað menniskjansliga. 

Trúgvin á tað góða

Í øllum prentmyndunum hjá Erik Heide hómast ein serligur forkærleiki fyri ti eyðmjúka og eitt inniligt takksemi fyri tað stórbæra í lívsins smálutum. Ein av prentmyndum hansara hevur sermerkta heitið: Pinnurin hjá Mikkjali og er hetta ein tekning av einum pinni, sum ein smádrongur einaferð fann sær at spæla við. Samstundis er myndin ein pallseting av øllum tí nógva, sum eitt barn kann fáa burtur úr einum púra einføldum pinni. Erik Heide er føddur á oynni Mors í 1934, har hann enn býr. Hann er ikki minst kendur fyri sínar mongu kirkjuprýðingar, sum hann sjálvur hevur mist talið á, hann var bara 22 ára gamal, tá tann gjørdi ta fyrstu. Listamaðurin hevur stóran áhuga fyri keltiskari list og hansara egnu verk eru merkt av sama sterka einfeldi og inniliga átrúna sum hómast inni í gomlum romanskum kirkjum. Verkini hjá Erik Heide eru modernað við álvarsligum eksistentiellum innihaldi, tey snúgva seg um lív og deyða hjá menniskjanum á foldum og sjálvt um listamaðurin ikki altíð nýtir eitt beinleiðis kristiligt myndamál í myndum sínum, eru hetta myndir, sum trúgva uppá og sum takka fyri alt tað góða í tilveruni. Eitt takksemi, ið er fult av ljósi og skugga sum í hesi lýsingini hjá Williami Heinesen, ið lýsir bardagan millum ónt og gott soleiðis:

“Solen skinner paa vaagens vestlige side. En vidunderlig morgen! De smaa støvede og skimlede pakhusruder fører en haabløs kamp for at holde solskinnet ude. Men det er dem for overmægtigt. Det har godhedens sejrrige vælde i sig, det tøer dem op med samt deres grønne mug og teologiske edderkoppespind, ligesom den gode handling tilintetgør smaa menneskers rænker og nederdrægtigheder (s.199 De fortabte Spillemænd).

Ein spildurnýggj mynd, ið er gjørd í oktober í ár, er av bamsuni hjá Erik Heide, sum hann hevur havt síðani hann var føddur. Og um hon sær eitt sindur vesalig út er tað tí, at hon var inni, tá húsini hjá listamanninum og hansara familju brunnu niður í grund fyri nøkrum árum síðani. Tey sloppu øll út og tá tey skoðaðu toftirnar, sat bamsan so svinn mitt í rokanum. Songin, har hon annars átti at liggja var fullkomiliga brend, men bamsan var næstan óskalað. Eftir hetta hevur listamaðurin ansað enn betri eftir bamsuni.

Seyðir og Víkin fagra

Djóra- og landslagslýsingarnar hjá Fríðu Matras Brekku eru somuleiðis fullar av kærleika og tokka. Djórini eru myndevnisligur aðaltáttur í verkunum hjá Fríðu Matras Brekku og speglar hetta hennara stóra áhuga fyri djórum, hundum ikki minst. Hon hevur teknað hundar, men hevur í serligan mun lagt seg eftir at tekna og mála seyð, sum annars hava verið meira ella minni ósjónligir í føroyskari list. Fríða Matras Brekku hevur málað fleiri kerlig og stuttlig seyðaportrett, og seyðir síggjast eisini ymsastaðni í hennara landsløgum. Hugsa vit listasøguliga um seyð og lomb, eru vit komin til tað øvugta av hugmóðini og aggressiónini, tí seyður hevur altíð verið ímyndin av tí eyðmjúka. Seyðirnir hjá Fríðu Matras Brekku eru ikki beinleiðis kristin symbol eins og í bíbliuni, men allíkavæl eru seyðamyndirnar merktar av einum serligum takksemi og undran yvir heimin og tilveruna. Og sjálvt um myndamálið hjá Anker Mortensen er meira abstrakt, eru hansara myndir av Víkini føgru merktar av júst sama inniliga takksemi. Figuratiónirnar av húsa- og skipaskapilsum og úr haganum eru úr Hoyvík, har Anker Mortensen búði eina tíð. Umframt abstrakt mynstur innihalda hesar myndir afturminningar til eitt sakleyst og gandað barndómsunivers uttan rationel ella realistisk mørk ella sum Tóroddur Poulsen yrkir í nýggja yrkingasavni sínum, Ferðamaður í egnum heimi:

og fari víðari

taki einki við mær

seti meg í ein bát

sum hevur ligið

á havsins botni

og sum nú

er drigin upp á turt

so eg kann sita í honum

og halda leiðina fram

inn í himmalin

 

Keldur: Søren Ulrik Thomsen og Claus Carstensen: Lille Dæmonologi (2013), William Heinesen: De fortabte spillemænd (1950), Iblis/Islam Britannica.com, Tóroddur Poulsen: Ferðamaður í egnum heimi (2017).

 

List úr Norðoyggjum

10. november 2017 til 21. januar 2018

Verk frá Norðoya Listafelagi, Norðoya Sparikassa og Klaksvíkar Kommunu

Norðoya Listafelag, Norðoya Sparikassi og Klaksvíkar Kommuna hava lænt Listasavninum eina røð av góðum listaverkum frá listafólkum, sum hava tilknýti til Norðoyggjar. Nógv forkunnug verk eru at síggja, og fleiri av hesum hava ikki verið sýnd fram í eitt longri tíðarskeið. Listafólkini á framsýningini eru Amariel Norðoy, Edward Fuglø, Frida Zachariassen, Hanni Bjartalíð, Hans Hansen, Hans Jákup Glerfoss, Marianna Bjørgheim og Olivur við Neyst.

Framsýningin er opin til sunnudagin 21. januar 2018.
Til og við 28. februar 2018 er ókeypis atgongd á Listasavninum. 

Opið er týsdag til sunnudag frá kl. 13-16.

Opið týsdag - sunnudag kl. 13-16. Eisini heiligdagar. Ókeypis atgongd til 28. februar 2018

Ein undirhaldandi sending um Ebbu Hentze

Eg havi sitið og hugt at dokumentarsendingini um Ebbu Hentze við forvitnum, sorgblíðum eygum, sum eisini vórðu eitt sindur blonk av lýsingini hjá Oddvá Nattestad av likkunum, ið vórðu komnar at siga divuni á deyðastrá farvæl – Aja, soleiðis fer verðin við øllum, mutli eg og fái púrasta ómotiverað hug at drekka hvítvin og roykja grønar look-sigarettir. Eg havi áður ummælt tílíkar portrettsendingar hjá Kringvarpinum, har eg havi funnist at vantandi listaviðgerð, at dentur heldur verður lagdur á persónligar og anekdotiskar lýsingar. Hetta sama má sigast at vera galdandi fyri nýggja dokumentarin hjá Suna Merkistein, at hann fyrst og fremst er ævisøguligur og snýr seg um lívið hjá Ebbu Hentze soleiðis sum hennara góðu vinfólk lýsa tað. Og tá tað er Ebba Hentze, sum hevur høvuðsleiklutin, so er tað stak undirhaldandi m.a. at hoyra høvundar, vinfólk og grannan í C.Pløyensgøtu, Brynhild Thomsen greiða frá. Í sendingini verður sagt, at Ebba Hentze hevði alstóran leiklut í føroyskum bókmentum sum týðari, ráðgevi, íbirtari og rithøvundur. Hon varð heiðrað við barnabókavirðisløn Tórshavnar Býráðs, virðisløn M.A. Jacobsens fyri mentanarlig avrik, við Mentanarvirðisløn Landsins, við Sømdargávu Landsins, eins og hon var heiðurslimur í Rithøvundafelag Føroya. Í veruleikanum er tað undrunarvert, at hon fekk ta stóru mentanarvirðislønina, tí tann virðislønin verður latin fyri útinnt listarligt verk og so stórt ella sannførandi var hennara sjálvstøðuga listarliga lívsverk neyvan - og hvør veit um hetta møguliga er ein orsøk til ta vantandi listaviðgerðina í sendingin (tað er bara Malan Marnersdóttir, ið sum so nertir við hennara bókmentaliga innsats). Eg minnist sjálv, at Ebba Hentze var ein, mann legði til merkis, bæði tá hon var í bestu árum, men eisini tá hon var ein gomul dama. Hon var allan vegin í gjøgnum ein markant persónligheit, sum uppførdi seg øðrvísi enn hinar konurnar. Eitt konufólk, sum hvørki kjøtgrýtur ella ráðandi ideal um penan gentuatburð fingu fastatøkur á. Kanska er tað hetta serstaka intellektuella frælsið, kritiska vitið og bitið, sum hennara landsmenn og – konur vildu virðismeta og takka henni fyri. Ikki veit eg annað enn, at Ebba Hentze í sjáldsama stóran mun tordi at taka blaðið frá munninum og siga erligt hvat hon meinti. Hennara kritiska lyndi er óvanligt í okkara lítla samfelag og konsensusmerktu mentan og fyri hetta hevur hon uppiborið allar møguligar virðislønir. Hetta er sama orsøkin til, at mann má fegnast um, at Suni Merkistein hevur gjørt portrettsendingina. Sendingin um Ebbu Hentze er partur av røðini um kendar føroyingar og sum so er tað ikki løgið, at tað ævisøguliga fyllir. Og tá er tað befríandi, at Suni Merkistein letur øll tey fittu fólkini kring Ebbu vera erlig og eitt nú greiða frá hvussu stríggin persónur hon kundi vera; áfallin, dominerandi, men eisini herlig, lisin og kultiverað. Tað er somuleiðis eitt stórt framstig, at eitt evni sum kynsligur samleiki verður tikið uppá tungu í einari føroyskari listafólkaportrettsending. Tað var ikki gamalt, men tá Carl Jóhan Jensen í sendingini staðfestir, at eingin mundi ivast í, at Ebba Hentze var samkynd, er tað gott og neyðugt – ikki tí at sendingin snýr seg um seksualitet, men tí at kynsligi samleikin er týdningarmikil partur av ævisøguni, sum verður søgd.  

Teitur spælir nýggjar sálmar og sangir í Vesturkirkjuni

Herfyri stóð Teitur fyri einum listarligum innslagi í danska Fólkatinginum í sambandi við reformatiónsdagin. Hann framførdi nakrar nýskrivaðar sálmar og framførslan var óvanliga innilig. Nú fáa vit í Føroyum skjótt høvið at uppliva hetta live í Vesturkirkjuni. 

Tað var í sambandi við reformatiónshátíðarhaldið, at Det Kgl. Vajsenhus í mei gav út nýggja kirkjusongbók. Bókin er lýst at vera margfaldar tulkingar av kristna trúarlívium og tilveru í samtíðini. Av teim 229 sálmunum eigur Teitur átta teirra. Hesir átta eru nú týddir til føroyskt og fer tónlistamaðurin at syngja og spæla teir og aðrar

í Vesturkirkjuni legardagin 2. desember klokkan 19.30.

Konsertin er ókeypis

Eitt sindur um trúnna á tað góða sjálvt um tað ónda er til - Upplating

Fríða Matras Brekku

Í gjár læt listaframsýningin upp í Hoyvíkar Kirkju, sum eg kallaði Eitt sindur um trúnna á tað góða sjálvt um tað ónda er til við steinprentum hjá Peter Carlsen, Fríðu Matras Brekku, Erik Heide, Anker Mortensen, Tórodd Poulsen og Claus Carstensen. Eg hugleiddi eina løtu og greiddi frá mínum hugsanum í sambandi við framsýningina. Hesar eru eitt sindur neyvari lýstar í grein í Dimmalætting. Hoyvíkar Kirkja er eitt sindur uttanfyri mítt vanliga framsýningarøki, so eg visti ikki hvat eg kundi væntað mær, men gleðist um fjálga áhugan, sum framsýningargestirnir sýndu mær og listini á vegginum. Framsýningin verður hangandi inntil 15.nov og er opin dagliga frá klokkan 14-16 - tó ikki í dag. Har hevur verið morgunmatur í kirkjuni í morgun og guðstænastan verður sjónvarpað í dag klokkan 15.30. Eg seti nakrar myndir her, sum Jan Andersson og Tórður Mikkelsen hava tikið.

Upplatingarrøða http://kvf.fo/netvarp/uv/2017/11/04/10-r-sani-hoyvkar-kirkja-var-vgd

Erik Heide

Eg greiði Dorthe frá tveimum prentum hjá Fríðu Matras Brekku

Fríða Matras Brekku

Claus Carstensen

Peter Carlsen

Prát

Borð og stólar vóru settir upp til morgunmat sunnumorgun

Erik Heide - Pinnurin hjá Mikkjali

Bamsan hjá Erik Heide

Tóroddur Poulsen

Ein vakur dagur og útsýnið úr kirkjukjallaranum er gott

Art me up, Scotty!

Ein ljósan, lættan og langan leygardag sum hendan, hevði eg ynskt, at eg átti ein transportara líka sum tann, tey hava umborð á Starship Enterprise, har tú ómakasleyst kanst beama hagar tær lystir, bæði fram og aftur uttan kuffert og reisifepur. Eg tími so illa at ferðast. Orki ikki fyri paranoida hýrinum í lufthavnum og flogførum, har øll eru potentiell kriminell. Tok ræðist eg, tí tey koyra so skjótt, og mann veit ongantíð um mann koyrir rættan veg.

- Nei, tá er tað hópin lættari við transportaranum á Starship Enterprise. Átti eg eitt tílíkt akfar, hevði eg heilt vist fari mær ein beamitúr til Keypmannahavnar, New York, Lübeck og Hoyvíkar og hugt at hvussu tann føroyska listin skínur og glógvar - eisini uttanlands. Niðri eru ofta nógvar føroyskar framsýningar, konsertir o.a. Í Huset i Asnæs er í løtuni ein framsýning við frálíkum málningum hjá Tóroddi Poulsen og Zachariasi Heinesen, og í dag letur framsýningin, Seeing the unseen upp í Sophienholm í Kgs. Lyngby. Eg havi sæð málningarnar hjá Hansinu Iversen,sum eru við har og veit, at framsýningargestirnir hava okkurt heilt serligt í væntu. Eftir myndunum at døma er tað sama galdandi fyri framsýningargestirnir á gallarínum hjá Nathalie Karg í New York, har Rannva Kunoy hevur serframsýning.

https://wsimag.com/art/32179-rannva-kunoy

Og í Lübeck verður virðislønarhandan í kvøld, har fíni filmurin Dreymar við havið hjá Sakarisi Stórá og Marjun S. Kjelnæs er tilnevndur og har áhugin er stórur; Sakaris er á forsíðuni á kultursektiónini. - Tað hevði ikki verið so galið at uppliva alt hetta, men eg eigi ongan transportara, ei heldur havi eg koyrikort til vanligan bil, eg verði alsamt meira stationer og má lata mær lynda við møguleikunum her um leiðir.

Í Gøtu verða Hoymakonsertirnar í kvøld og Í Klaksvík er tann ótrúliga Eyð Matras í holtur við eykasýningum av leikinum Katarina von Bora, sum hon sjálv hevur skrivað, og bæði á Tjóðpallinum og í Sjónleikarhúsinum eru sjónleikarar og tónleikarar í ferð við at fyrireika jólaundirhald. Í Steinprenti er ein undirhaldandi framsýning við verkum hjá Tóroddi Poulsen og í dag klokkan trý lata vit upp framsýning í Hoyvíkar Kirkju við verkum, sum eru framleidd í Steinprenti. Har fari eg! 

Kirsten Thorup vann

Foto: Scanpix/ Niels Svalebøg

Tað var danski rithøvundurin, Kirsten Thorup, sum fekk Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins 2017 fyri skaldsøguna Erindring om kærligheden. Harvið gjørdist okkara egna boð uppá ein vinnara, Sissal Kampmann ov stutt at vinna stóru norðurlendsku virðislønina, sum føroyingar nú ikki vunnu fyri 31. ferð - hvørki Rakel Helmsdal ella Yggdrasil fingu heldur virðisløn heim við sær. Men tey halda møguliga sum Sissal Kampmann, ið longu áðrenn nakað var avgjørt staðfesti (á FB), at hon følir tað sum hevur hon vunnið bara við at fáa sítt yrkingasavn, Sunnudagsland tilnevnt í so mikið flottum høpi sum hesum.

Í dag snúi mentanarsendingin Nón í útvarpinum seg um virðislønirnar. Vit hoyrdu góðar gjøgnumgongdir av tilnevnda tónleikinum, bókunum og barnabókunum, og harumframt var eitt prát við Sissal Kampmann, ið tóktist stórtrívast í Helsinki "millum hetjur sum Kirsten Thorup", sum Sissal orðaði seg.

Kirsten Thorup er fødd í 1942 - eg minnist, at vit lósu hennara Himmel og Helvede í studentaskúlanum í fýrsunum. Hon gav út sína fyrstu bók, Baby í 1973. Erindring om kærligheden snýr seg bæði um persónligar relatiónir og um danska samfelagið í dag og verður av fleiri ummælarum søgd at vera ein sera djørv skaldsøga. Takkarrøðan (hvør í himmalsins navni hevur funnið uppá, at vinnarin av størstu og týdningarmestu bókmentavirðislønini ikki skal hava meira enn 2 minuttir talutíð eyðsýniliga fyri at eitt ella annað popp-orkestur skal sleppa framat? Álvaratos, hatta má broytast!!!). Men Kirsten Thorup var væl fyrireikað og í stuttu røðu síni megnaði hon umframt at takka, eisini at varpa ljós á tann mangan kalda og ófestliga veruleikan, sum er hennara bókmentaliga útgangsstøði.

Kirsten Thorup verður við á Bókadøgum í Norðurlandahúsinum 24-26.nov.

   

Koyr á Sissal, Rakel og Yggdrasil!

Í kvøld verður árliga handanin av norðurlendskum virðislønum í Finlandiahøllini í Helsinki. Føroyar eru við í kappingini um tríggjar heiðurslønir, tá Norðurlandaráðið í kvøld fer at lata sínar fimm heiðurslønir. Yrkingasavnið Sunnudagsland eftir Sissal Kampmann er innstillað til bókmentaheiðurslønina. Her er ein grein, eg skrivaði, tá savnið kom:

http://www.listaportal.com/tidindi/2016/3/10/o0ck3bgn3a2u1kv72re2d0ldkssxkw

Harumframt er tónleikabólkurin Yggdrasil innstillaður til tónlistarheiðurslønina, og bókin Hon, sum róði eftir ælaboganum eftir Rakel Helmsdal er innstillað til barna- og ungdómsbókmentaheiðurslønina.

Heiðurslønirnar eru 350.000 kr og handanin kann stroymast her: 

http://www.norden.org/en/news-and-events/news/watch-the-prize-ceremony

Teitur syngur í Fólkatinginum

í danska Fólkatinginum hátíðarhalda tey í dag reformatiónsdagin. Umframt røðu frá Margretu drottning hevði Teitur eitt listarligt innslag við nýskrivaðum sálmum. Eitt inniligt og rørandi innslag, ikki minst síðsti sálmurin, sum endar á føroyskum. Sjálvur sangstílurin er rættiliga serstakur, bæði ekspressivur og heilt niðri á jørðini - næstan sum tá sungið verður fyri børnum áðrenn songartíð. Har verður andað og hugsað millum orðini og yvirhøvur verður dentur lagdur meira á ta einføldu og inniligu frásøgnina í sálminum heldur enn á klassiskar sangteknikkir. So løgið sum tað ljóðar eru tey ómetaliga fá, sum megna at hava eina tílíka listarliga framførslu. Tað ger Teitur við eini eyðmýkt, ið riggar heilt ómetaliga har mitt í maktini. 

Teitur syngur, tá uml.40 min eru farnir:

http://mobiltv.ft.dk/video/20171/fpr/tv.4180

Hoyvíkar Kirkja 10 ár - Listaframsýning

Leygardagin 4.nov kl.15-16 letur ein serstøk listaframsýning upp í Hoyvíkar kirkju í sambandi við, at kirkjan hátíðarheldur sín tíggju ára vígsludag.

Talan er um eina framsýning við átrúnaðarligum perspektivum, sum m.a. snýr seg  ímyndir okkara um gott og ónt. Verkini eru framleidd í Steinprenti av listafólkunum Claus Carstensen, Erik Heide, Peter Carlsen, Anker Mortensen, Tóroddi Poulsen og Fríðu Matras Brekku. Kinna Poulsen er kurator og hevur tikið útgangsstøði í bókini hjá Søren Ulrik Thomsen og Claus Carstensen, Lille Dæmonologi frá 2013, har danski yrkjarin hugleiðir um óndskapsins lyndi. Claus Carstensen hevur í fleiri umførum granskað í ymiskum sløgum av myrkum myndamáli. Hansara døkku myndir eru fullar av negativari orku, av uppøstum hundum og bøðlum, av hatri og maskukendum andlitum, sum við óndum, tómum eygum stara illbønandi út moti askoðaranum.

Myndirnar hjá Peter Carlsen eru ímyndir av hugmóðini, ið einaferð varð hildin at vera ein tann ringasta syndin. Sambært listamanninum eru deyðssyndirnar als ikki hvat tær hava verið, fleiri av hesum syndum verða beint tvørturímóti mettar sum dygdir í dag. Í okkara bíbliusøgu hava leiklutirnir hjá antihetjunum ikki minni týdning enn tann  hjá hetjunum. Tað heroiska er oman fyri okkum meðan vit skilja tað menniskjansliga. Tá nú Judas er ónøgdur og verður freistaður, so skilja vit, at eisini lærusveinarnir vóru menniskju eins og vit, og at valið millum tað ónda og tað góða er eitt val. Myndin hjá Tóroddi Poulsen av Heilagu Kvøldmáltíðini er um somu tíð einfaldari og meira kompleks enn kenda myndin hjá Leonardo da Vinci. Á myndini hjá Tóroddi Poulsen síggja vit gyltar ljósstrálur í erva. Í miðjuni eru trettan spannir, har ein er koppað og niðast eru trettan skøltar. Øll tann neyðuga sorgarsøgan verður søgd við denti á tað menniskjansliga. 

Í øllum prentmyndunum hjá Erik Heide hómast ein serligur forkærleiki fyri ti eyðmjúka og eitt inniligt takksemi fyri tað stórbæra í lívsins smálutum. Ein av prentmyndum hansara hevur sermerkta heitið: Pinnurin hjá Mikkjali og er hetta ein tekning av einum pinni, sum ein smádrongur einaferð fann sær at spæla við. Samstundis er myndin ein pallseting av øllum tí nógva, sum eitt barn kann fáa burtur úr einum púra einføldum pinni.

Fríða Matras Brekku

Djóra- og landslagslýsingarnar hjá Fríðu Matras Brekku eru somuleiðis fullar av kærleika og tokka. Hon hevur teknað hundar, men hevur í serligan mun lagt seg eftir at tekna og mála seyð, sum annars hava verið meira ella minni ósjónligir í føroyskari list. Fríða Matras Brekku hevur málað fleiri kerlig og stuttlig seyðaportrett, og seyðir síggjast eisini ymsastaðni í hennara landsløgum. Hugsa vit listasøguliga um seyð og lomb, eru vit komin til tað øvugta av hugmóðini og aggressiónini, tí seyður hevur altíð verið ímyndin av tí eyðmjúka. Sjálv um seyðirnir hjá Fríðu Matras Brekku ikki eru beinleiðis kristin symbol, eru hennara seyðamyndir hennara merktar av einum serligum takksemi og undran yvir heimin og tilveruna. Og sjálvt um myndamálið hjá Anker Mortensen er meira abstrakt, eru hansara myndir av Víkini føgru merktar av sama inniliga takksemi. Figuratiónirnar av húsa- og skipaskapilsum og úr haganum eru úr Hoyvík, har Anker Mortensen búði eina tíð.  Umframt abstrakt mynstur innihalda hesar myndir afturminningar til eitt sakleyst og gandað barndómsunivers uttan rationel ella realistisk mørk.

Framsýningin í kirkjukjallaranum í Hoyvíkar kirkju er almenn og øll eru hjartans vælkomin.

Poul Andrias Ziska er besti kokkur í danska ríkinum

Foto: KOKS

Poul Andrias Ziska er ársins kokkur boðar matstovan KOKS frá á síni FB-síðu. Tað er Den Danske Spiseguide, sum hevur latið sínar árligu virðislønir í kvøld og sum skilst hava Føroyar aftur gjørt eitt ordans gastronomiskt hál, tí umframt at vit eiga besta kokkin, er eisini Barbara Fish House virðislønt sum ársins besta fiskamatstova. Hjartaliga til lukku!

Tveir Havnarmenn sýna fram í Asnæs

Leygardagin læt upp framsýning í Huset i Asnæs við málningum hjá Tóroddi Poulsen og Zachariasi Heinesen. Sjálv havi eg tíanverri ikki tíð at fara til Danmarkar beint í løtuni, men á myndunum, sum eg havi fingið frá Kim Kristensen sær tað út til, at heldur óvæntaða parlagið - millum the grand old man, Zacharias Heinesen, listamannin, sum meira enn nakar hevur definerað ta føroysku føroysku myndina, og sum ongantíð stendur stillur, men sum støðugt málar og flytur seg listarliga framá og endurnýggjaran, Tórodd Poulsen og hansara yrktu myndir  - eydnast ómetaliga væl. Kanska eru teir ikki so ymiskir, Havnarmenninir báðir. 

Rannva Kunoy - Nathalie Karg Gallery

NATHALIE KARG GALLERY    
291 GRAND STREET
(CORNER ELDRIDGE)
NEW YORK, NY 10002

R A N N V A   K U N O Y

OPENING RECEPTION TOMORROW
WEDNESDAY, OCTOBER 25th, 6 – 8 PM

OCTOBER 25 — DECEMBER 3, 2017

https://hamptonsarthub.com/2017/10/24/exhibitions-nyc-gallery-scene-highlights-through-october-29-2017/