Fríða Matras Brekku - fernisering

Foto: Steinprent og Óluva Zachariasen

Leygardagin 19.november læt framsýning upp í Steinprenti við myndum hjá Fríðu Matras Brekku. Ikki kann sigast um Fríðu, at hon hevur tránýtt Steinprent sum framsýningarhøli. Henda framsýningin er hennara fyrsta í gallarínum, sum nú hevur hýst yvir 60 framsýningum. Myndirnar hjá Fríðu líkjast frá aðrari føroyskari samtíðarlist og bera myndevnisliga frá teirri ekspressivu og abstraktu hevdini her heima. Í mun til ógvusligar myndatulkingar av brimi og ódn, hava myndirnar hjá Fríðu Matras Brekku eitt heldur stillisligt brá. Summar eru merktar av tómleika, aðrar eru fevndar av fjálgum skemti. Tær nettu laseringarnar og neyvleikin í strikuni siga okkum hvussu stóran týdning handverkið hevur fyri listakvinnuna. Her eru nakrar myndir frá ferniseringini. 

Úr bókarúgvuni

Fyrstu og seinastu ferð, eg spældi eitt telduspæl, var einaferð í hálvfemsunum, tá ein vinkona hevði fingið nýggja teldu og við henni eitt golf-telduspæl. Eg sat við tí einar tíggju minuttir, eg dugdi ikki og hvørja ferð, eg gjørdi skeivt, viðmerkti ein nasal kvinnurødd forhánisliga: “Don´t quit your day job”. Ræðuliga troyttandi, men eg má viðganga, at hesin setningurin stakk seg upp, tá eg sat og blaðaði í heystbókabunkanum, sum hesa ferð inniheldur sjáldsama nógvar bøkur, ið eru skrivaðar av ikki-rithøvundum, altso av fólkum, sum ikki hava fingist við bókmentir. Eg eri so heppin/óheppin at eg fái nógvar av bókunum, sum verða givnar út, tað kemst av, at eg eri við í nevndini, sum tilnevnir føroysku uppskotini til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins. Í ár havi eg fingið rættiliga nógvar bøkur, sum eg ikki havi ynskt mær, fleiri eru skrivaðar av ikki-rithøvundum og fleiri koma ikki upp á tal sum møguligar innstillingar í og við, at tær ikki eru rætt tekstaslag. Vit tilnevna bara fagrar bókmentir og fáa tessvegna ikki skotið upp lívsstíls- ella sjálvhjálpsbøkur, sjálvt um hetta eftir øllum at døma er tað heitasta millum føroyskar lesarar beint nú. Eg veit ikki hvat er hent við fólkum, sjálvt tey rímiliga intelligentu eru farin at rinda túsundavís av krónum fyri at sleppa at sleipa runt við gomlum dekkum og ketum, tey fáa eina kostvegleiðing - har tað stendur útspesificerað á fleiri síðum, at tey einki feitt skulu eta. Tað kundi eg sagt teimum fyri lítið og lætt. Tá tey eru liðug at stríðast og hava mist nøkur kilo og nakrar túsundkrónuseðlar, fara tey allíkavæl í dýnujakka og fáa allar síðudellurnar uppá aftur tann vegin. Álvaratos, eitt er at dyrka heilsuna, at royna at klænka seg, og renna meira og drekka minni, men ikki er tað eitt serliga áhugavert konversatiónsevni, og at lesa um tað, ja hvat sigur lesarin? Eg skilji tað ikki, hóast eg havi varhugan av, at heilsan nú verður dyrkað sum vit einaferð dyrkaðu Guð, eitt nú er bókin hjá Kitty May Ellefsen so mikið væl dámd, at hon er útseld. Religiøsi undirtónin hómast frá byrjan í bókini, tá høvundurin staðfestir: "Hetta er ein bók um gleðiboðskapin. Ikki gleðiboðskapin í rætta og sanna týdningi, sum vit kenna hann. Men um hvussu eg havi lagt lívið um soleiðis, at eg kann vera nakað gott fyri onnur og meg sjálva." Eg havi alla virðing fyri tí alkoholikararelateraða í bókini, tað er djarvt, tí alkoholisma er eitt reelt og ræðuligt problem, og tað er helst gott hjá teimum, sum kenna sviðan av teirri sjúkuni at kunna lesa um ein líðingarfelaga. Eg ivist bara í um allir teir mongu áhoyrararnir hjá Kitty May Ellefsen hava alkoholtrupulleikar - tað vil eg ikki hopa. Hon hevur fleiri ferð greitt frá bókini fyri fullsettum húsum. Eg havi sæð onkra mynd frá hesum seansum og helt meg síggja flest konufólk, tað er neyvan, tí vit drekka so illa, men kanska meira, tí okkara kyn er tað mest disponeraða fyri Askepotkendum umbroytingartilboðum eins og tað, ið bókin hjá Kitty May Ellefsen bjóðar okkum. Undirheitið á bókini er "-ein søga um, at alt ber til". Tað verður í kvinnueygum lisið sum: "eg kann eisini blíva pen og kløn, um eg geri sum Kitty May Ellefsen" - í hesum sambandi komi eg eisini í tankar um játtanarsjangruna, sum upprunaliga var átrúnaðarlig, tá hampafólk stillaðu seg upp at vitna. Summi eru fødd frásøgufólk, ið duga at taka rívan til, tá tað snýr seg um at niðurgera egnar syndugar tankar og gerðir. Játtanarsjangran er sera relevant, tá tað snýr seg um okkara kroppar og hvussu vit tosa um teir. Vit synda, tá vit eta og avleiðingarnar av syndini ganga út yvir útsjóndina og vísa seg sum feitt, rukkur, posar yvir og undir eygunum, niðurbitnar negl, silpur, undirhøkur, appilsinhúð, hangandi munnklovar, hangandi kjálkar, ja hangandi hvatsumhelst, tunnt hár ella skallutheit, og frelsan er klænkikurar, sjálvsagi, fitness og burn, klænkibøkur, serligar matvørur, serliga okkurt, sum ikki smakkar væl, vatn, sjálvhjálpsbøkur og í síðsta enda deyðin, og tann seinasta loysnin er kanska í so radikal, men tá verða vit øll í øllum førum berlig uppá kropp tann eina dag.

Deyðin er farin í bindiklubb í krimibókini hjá Steintór Rasmussen, sum eg havi lisið av forvitni og tí, at hon eisini var í hesum vælsignaða bókabunkanum, sum eg fekk forerandi frá Sprotanum, sjálvt um tílíkar sjangrubøkur reelt ikki verða tilnevndar norðurlendsku bókmentavirðislønina. Men mær dámar væl krimi og fyrr í tíðini, tá eg hevði betur tíð, las eg krimibøkur hjá t.d. P.D.James og røðina hjá Maj Sjöwall and Per Wahlöö. Eg havi sostatt lisið fleiri krimibøkur, onkrar góðar og nógvar vánaligar og hendan hjá Steintór Rasmussen er hvørki tann besta ella tann versta, eg havi lisið, men eg má tó mótmæla upplýsingunum frá Sprotanum, sum á bakpermuni pástendur, at Steintór Rasmussen skrivar, sum er hann ein royndur meistari. Her verður altso gjørt nakað nógv av; umhvørvislýsingar og mál gerst ov ofta líkt málinum í einum damu- ella lívstílsblaði, tað er um somu tíð grunnt, yvirforklárað og klichémerkt við denti á útsjónd og lívsstíl, at vera í góðum formi, eta góðan mat, føroyskan mat og franskan sinnopp - har er ein endaleys røð av bygdasligum, smáborgaraligum detaljum hesum viðvíkjandi við kinakáli og Royal Copenhagen stelli. Tað er stundum grunnskygt, stundum yvirtulkað, so at lítið og einki verður eftir hjá lesaranum at hugsa seg fram til og vera spent um. Ein lýsing av morðoffrinum, stjørnupsykopatinum og konubukaranum Hallvin ljóðar t.d. “Persónliga dámdi Mariu ikki familjuna í móðurætt. Allarminst av øllum Hallvin. Drongurin, sum var fýra ár eldri enn hon sjálv, hevði altíð verið svarta fárið í illa gitna flokkinum. Sjálvsøkin og samvitskuleysur. Men eisini væltalandi og sjarmerandi. Og púra kaldur ímóti øðrum menniskjum. Hann líktist pápanum. Og uppaftur meira pápabeiggjanum, Bjarnhardi. Bæði í sinn og skinn”. Hetta er ikki serliga óunniligt at lesa. Fleiri høvundar munu hava ásannað, at tað er ikki lætt at skriva um kynslív uttan at koma til at vera óviljað stuttligur sum her: "Holdsliga girndin hevði fastatøkur á báðum. Hon hugdi djúpt inn í eyguni á honum. Kroysti seg fastari inn móti honum. Gekk hann við revolvara á miðjari nátt? Ella var hetta eitt annað, betri vápn, sum hann hevði løtt til hennara? Við aðrari hondini fekk hon sløkt kontaktina..."Bókin byrjar við einum morði, vit fáa alt fyri eitt at vita, at orsøkin til morðið er hevnd, og at mordarin er eitt konufólk. Vit fáa tó ikki at vita hvør drápskonan er og við tað, at bókin snýr seg um ein bindiklubba, eru fleiri í at velja; Jórun, Maria, Tarina, Anita, Ronja, Ruth, Marta og Bjørg. Í bókini eru tvær tíðarásir; ein gongur fyri seg í hálvfemsunum, hin gongur fyri seg í nærmastu framtíð, mikudagin 23.november, tá tað fyrsta morðið hendir, frásøguliga er somuleiðis talanum tvær ásir, har vit í teirri einu fylgja drápskonuni og í ríkiligt mát fáa fatan av hennara motivatiónum fyri at gera tað, hon ger. Býurin eitur Norðvík, men kann ikki vera annað enn ein eitt sindur idealiserað og globaliserað versión av Klaksvík við fleiri caféum, har tey eta heilsugóðan, trevjumiklan og vistfrøðiligan kost við kjarnum, og har bæði ung og gomul, útlendingar og samkynd trívast. Og ljóðar hetta eitt sindur naivt og konstruerað, so er tað júst soleiðis tað lesist. Tað góða við bókini hjá Steintór er, at hon er so ósek, sum hon er. Í mun til aðrar krimibøkur hjá t.d. Sara Blædel er bindiklubbakrimibókin óvanliga ópervers og fitt, og harumframt fara summir lesarar at halda tað vera undirhaldandi at vera staddir nøkulunda í egnari samtíð við arabiskum vári og føroyskum listaboykotti í bakspeglinum. 

AVLÝST!!!! Fjálg jólasólarmegi í Dómkirkjuni

Vegna forfall er matiné avlýst!

Føroyar verða við í Nordic Matters

Foto: Verkið, sum Hanni Bjartalíð hevði við á Liverpool Biennaluni

 Føroyar við í norðurlendskari mentanarinnrás í London í 2017

 Alt árið 2017 verður mentan og list úr øllum Norðurlondun  sett á breddan í London, har størsti mentanar- og listadepilin Soutbank Centre verður karmur um stórfingna mentanarfestivalin  Nordic Matters.

Norðurlandaráðið hevur stuðlað tiltakinum við fimm milliónum krónum, og nógvar ymiskar listagreinar og tiltøk verða á skránni, harímillum tónleikur, dansur, palllist, bókmentir, design, myndlist, móti og matur, fyrilestrar og kjak.

Fleiri føroysk listafólk verða við í festivalinum, og kunngjørt verður seinni, hvørji hesi eru. Tað eru Norðurlandahúsið, Sendistovan í London og Mentamálaráðið, ið seinasta árið hava arbeitt við at fáa føroysk listafólk at umboða føroyska partin.

Rigmor Dam, landsstýriskvinna, tekur lut í setanini, sum verður í London 13.-14. januar 2017. Tað sama gera ráðharrar úr hinum Norðurlondunum og Bretlandi umframt tey norðurlendsku sendifólkini. Landsstýriskvinnan hevur stórar vónir til Nordic Matters og tann týdning, festivalurin kann fáa fyri føroysku listafólkini, sum skulu luttaka:

“Við hesum felags átakinum fáa føroysk listafólk saman við sínum norðurlendsku starvsfeløgum eitt gylt høvi at røkka nýggjum áskoðarum og marknaðum. Tað er forkunnugt at kunna vera við til at varpa ljós á norðurlendska list og á henda hátt skapa møguleikar fyri at menna listina og eisini flyta hana út um landoddarnar.”

Nordic Matters er eitt fjølbroytt og framsøkið átak. Southbank Centre fer at vísa bretum, at norðurlendsk mentan er annað enn myrkar sjónvarpsrøðir og krimisøgur, sum vit kenna tær frá Nordic Noir-rákinum. Nordic Matters fer eisini at fevna um serstøk norðurlendsk fyribrigdi sum eitt nú javnstøðu millum kynini og raðfesting av børnum og ungum. Listaligi leiðarin á Southbank Centre, Jude Kelly, leggur dent á hetta, tá hon sigur:

“Norðurlondini hava í fleiri ár slóðað fyri at skapa sosialar broytingar – frá at berjast fyri rættindum hjá ungum til umhvørvisspurningin og til stríðið fyri javnstøðu millum kynini. Norðurlendska tilgongdin til mentan og útbúgving er í góðum samljóði við áskoðanina hjá Southbank Centre, at listin kann broyta lívið hjá menniskjum.”

Seinasti stóri mentanarfestivalinum av hesum slagi var  Nordic Cool í Washington  í 2013. Tá vitjaðu á leið 300.000 fólk festivalin, og teir á leið 90 glasfuglarnir hjá Tróndi Patursson vaktu serligan ans. Harumframt høvdu Eivør og Yggdrasil konsertir, og Guðrun Rógvadóttir og Hanus Kamban luttóku í pallborðsfundum um ávikavist norðurlendska sniðgeving og norðurlendskar bókmentir.

Til ber at lesa meir um Nordic Matters her: http://www.southbankcentre.co.uk/whatson/festivals-series/nordic-matters

Seyðirnir koma!

Fríða Matras Brekku sýnir fram í Steinprenti

Um hugsað verður um hvussu nógv seyður og seyðahald fyllir í okkara mentan, er tað í grundini løgið hvussu lítið okkara ferføttu sambúgvar her á landi hava fyllt í okkara myndlist. At hetta nú er broytt, sæst á framsýningini við prentum og vatnlitamyndum hjá Fríðu Matras Brekku, sum letur upp leygardagin 19. november. Hetta er fyrsta serframsýningin hjá henni í egnum gallaríi í framsýningarhølunum undir grafiska verkstaðnum, men ikki er talan um nakran nýbyrjara á listaøkinum. Fríða Matras Brekku er tvørturímóti sera roynd, hon hevur í nógv ár arbeitt saman við manninum við grafiskum prenti í Steinprenti, men hon hevur harumframt eisini verið listakvinna í mong ár og hevur tikið lut á framsýningum bæði uttanlands og í Føroyum.

Myndirnar hjá Fríðu líkjast frá aðrari føroyskari samtíðarlist og bera myndevnisliga frá ekspressivu hevdini her heima. Í mun til ógvusligar myndatulkingar av brimi og ódn, halda hesar myndirnar hjá Fríðu Matras Brekku ikki nógvan gang, tær hava eitt heldur stillisligt brá. Sjálvt um listakvinnan tekur støði í náttúruni eins og siður hevur verið síðan føroysk list tók seg upp í byrjanini av 20. øld, eru hennara myndir grundleggjandi øðrvísi enn myndirnar hjá Niels Kruse, Jógvani Waagstein og Kristin í Geil, sum við íblástri frá tjóðskaparromantiska rákinum og fronskum listarákum stovnsettu føroyska list. Kanska skulu vit eitt vet longur aftur í føroysku listasøguna til tær estetisku blómumyndirnar hjá Floru Heilmann, ella til lætthentu, vøkru vatnlitamyndirnar hjá Bergithe Johannesen fyri at finna onkran listarligan skyldskap við listina hjá Fríðu Matras Brekku.

Har er skemt í myndunum hjá Fríðu Matras Brekku, sum tó eisini fevnir vakurleikan og sorgblídnið í menniskjatómum landsløgum. Tær nettu laseringarnar og neyvleikin í strikuni siga okkum hvussu stóran týdning handverkið hevur fyri listakvinnuna, sum í tí stilla megnar at fevna tilverunnar stórlæti. Landslagslist er vanliga horisontal og frásagnarlig, landslagsmyndirnar hjá Fríðu Matras Brekku eru vertikalar og so stillar, at vit næstan kunnu tosa um eitt slag av non-action og anti-drama í teimum. Í eini mynd av Nólsoynni fyllir landslagið bara ein sættapart av myndaflatuni, restin er eitt stórt himmalhválv, sum er lýst við fáum og smáum brøgdum, ið hava stórt árin. Tað er eins og noyðir tann stóri at síggja til tómi flatin áskoðaran at stilla eyguni fínliga inn alt meðan tú mást tola at vera tikin av fótum av øllum tómleikanum.

Djórini eru, sum áður nevnt myndevnisligur aðaltáttur í verkunum hjá Fríðu Matras Brekku og speglar hetta hennara stóra áhuga fyri djórum. Hon hevur málað fleiri kerlig og stuttlig seyðaportrettir, men seyðir síggjast eisini ymsastaðni í hennara landsløgum. Hennara alstóra virðing fyri djórum sæst sera væl aftur, t.d. í teimum mongu smáu prentunum av seyðum, sum hon hevur gjørt fleiri myndarøðir av. Fríða Matras Brekku fær ikki minst burtur úr trongum myndarúmum, eitt nú eru smáu seyðamyndirnar, sum hon gjørdi til jóla í fjør, serstakliga væl eydnaðar, hugfarsligar og fjálgar.

Øll eru hjartaliga vælkomin til framsýningina, sum verður hangandi inntil miðskeiðis í desember. Upplating: Leygardagin 19.nov. 15-17. Steinprent. Skálatrøð 16.

Føroysk list í útlendskum undanvindi

Tað tykist sum vinnur føroysk list frama uttanlands, tað er ordiliga stuttligt at fylgja við í øllum, sum gongur fyri seg. Í gjár vann Eivør eina flotta danska jazzvokalvirðisløn, desemberblaðið hjá danska listatíðarritinum Magasinet Kunst er temablað um føroyska list, á øllum møguligum heimasíðum og í hópin av bløðum verður reypað um matin og matstovurnar í Føroyum. Í Tokyo letur framsýningin Rainfall upp fríggjadagin við verkum hjá Jóhan Martin Christiansen m.a. Og so hevur Margrethe Odgaard vunnið heimsins størstu designvirðisløn Söderberg-virðislønina, sum umframt heiðurin fevnir um 1 mió krónur! Gamaní hevur hetta sum ikki nógv við Føroyar at gera. Og tó! Verkætlanin Y Arpeggios, sum Odgaard hevur gjørt saman við Teiti Lassen er framleidd í Steinprenti í Havn. Hon sæst í løtuni í Röhsska Museeum í Gøteborg. Harumframt eru heili fýra føroyingar nevndir í tilnevningunum hjá Ekko Shortlist Awards; Heiðrik á Heygum, Barbara Hilduberg og Janus Rasmussen eru tilnevnd fyri filmin SKULD, og Maria Winther Olsen er somuleiðis tilnevnd fyri sín film, Sum einglar vit falla. Tað ber til at atkvøða fyri filmunum her:  

http://www.ekkofilm.dk/awards/2016/

​BÓKADAGAR 2016

Nú gleða vit okkum til Bókadagar, sum verður í Norðurlandahúsinum Í døgunum 26. og 27. november. Partur av húsinum verður innrættaður til børnini við søgum, spølum og øðrum stuttleika. Bókadagarnir eru eitt samstarv millum Norðurlandahúsið, Rithøvundafelagið og føroysku útgávufeløgini og eru ætlaðir viðurkendum eins væl og spírandi høvundum úr Føroyum og norðurlondum, tíðindafólki og øllum, ið hava hug at skriva og lesa.

Tveir dagar, fjøruti  tiltøk, bøkur og upplivingar í túsundatali. Til dømis hetta:   

Linn Ullmann vitjar bókadagarnar: Skaldsøgan hjá Linn Ullmann (NO) “Tey óróligu”, sum í ár er tilnevnd til Bókmentavirðisløn Norðurlanda Ráðsins, er ein skaldsøga um eina mammu, ein pápa og eitt barn”. “at síggja, at minnast, at skilja. Alt er treytað av, hvar tú stendur“ verður sagt í skaldsøguni. Og Ullmann, sum er tað vaksna barnið, sigur frá og hevur eitt týðulugt støði í sær sjálvari, sum ger hana føra fyri at siga frá um foreldrini við eini sjaldsamari góðari javnvág millum innliving og eina meiri hóvliga,  eygleiðandi fjarstøðu. Skaldsøgan hevur fingið framúr góð ummæli og hevur longu nú fingið fleiri bókmentaprísir. Vertur: Bergur Djurhuus Hansen

Bommhjarta - Jóanes Nielsen við nýggjari skaldsøgu: Bommhjarta er framhald av Brahmadellunum frá 2010, og søgan tekur við, tá ið Tóvó sleppur úr fongslingum í Horsens, har hann hevur sitið í mong ár fyri tær gerðir hann framdi í tí undanfarnu bókini. Søgan flytir seg aftur og fram í tíð, men kjarnin er allatíðina Tóvó og hansara uppruni í Sumba. Hvussu tað harðrenda altíð fylgir honum, tó at hann mangan vil nakað annað. Einastaðni miðskeiðis í skaldsøguni skrivar hann til mammuna: "Ongin segði, at tað skuldi vera lætt at liva, men viðhvørt ivast mann í um tað er ómakin vert at skula klóra, krúpa og gráta seg ígjøgnum eini fýrs ár, og afturfyri fáa ein spaða av mold í gronina, sum tú plagar at taka til". Søgan um Tóvó er á tremur av harðskapi, girnd, kærleika, óndskapi og mongum øðrum, sum tilveran ser setta saman av. Vertur: Paula Gaard.

Høvi verður eisini at møta: Siri Ranva Hjelm Jacobsen, Bárður Oskarsson, Salla Simukka, Jakob Wegelius, Sissal Kampmann, Oddfríður Marni Rasmussen, Vónbjørt Vang, Sólrun Michelsen, Bergljót av Skarði, Zia Ískasdóttir, Khirvie Jacosalem Reinert, Rosely D. Reinert, Michele Querioz, Elena C. Joensen,  Hilda Adzroey Thomsen, Jógvan Arge, Hjálmar Dam, Elsubeth M. Fossádal, Hanus Kamban, Katrin Ottarsdóttir, Arnbjørn Ó. Dalsgarð, Ingun Christensen, Sámal Soll,  Oddvør Skarðhamar, Steintór Rasmussen, Lisbeth Nebelong, Elin Brimheim Heinesen, Heðin M. Klein, Flóvin Viderø,  Jógvan Isaksen, Sjúrður Skaale, Joan Sørinardóttir, Vónbjørt Vang,  Trygvi Danielsen,  Jákup á Lakjuni,  Kim Simonsen, Sóley Danielsen, Gunnvá Zachariasen, Kristina Sørensen Ougaard, Kinna Poulsen, Edvard Nyholm Debess, Magnus Johannessen, Óli Olsen, Páll Nolsøe, Dorit Hansen, Carl Jóhan Jensen, Svanhild Strøm, Marjun Biskopstø, Daniella Andreasen.

Nógv spennandi verður til børnini á bókadøgunum. Til dømis hetta:

Bókaklubbin bjóðar tær inn í ein spennandi og stuttligan heim við verkstovum, kappingum, upplestri og gandakendum upplivingum. Vitja básin hjá okkum í forhøllini. Vit hava allar tær nýggjastu barna- og ungdómsbøkurnar, góð tilboð, stuttligar gestir og bjóða sjálvandi eisini okkurt gott til góman. Ella kom og hugna tær í lounge’ini við eini forvitnisligari bók ella tekna eina bókamynd. Í básinum kanst tú eisini royna kustin hjá Harry Potter og taka eina kula mynd! Og niðri í Skálanum fara vit á verkstovu við Hvannpoppkorn og summardáafruktsalat. Um tú fylgir Orðagøtuni niðan á ovastaloft, kanst tú hoyra Søguskrínið, vitja á havsins botni, gera hvalspýggjur, leita eftir krossfiskum og síggja, hvussu eitt igulker sær út – bæði uttan og innan! Síggj eisini forvitnisligar framsýningar við myndum, pallmyndum og video, sum børn hava gjørt.

Eivør fingið Danish Music Awards Jazz 2016 virðisløn

Foto: Nicholas Koch Futtrup

Í gjárkvøldið vórðu donsku jazzvirðislønirnar latnar í Bremen Teater í Keypmannahavn og Eivør, Peter Jensen, DR Big Band og DR Vokalensemble fingu heiðurin at vinna virðislønina fyri ársins vokaljazzútgávu At the heart of a selkie, sum Tutl gav út í ár. Eivør varð tilnevnd saman við øðrum góðum fólkum: Cæcilie Norby & Lars Danielsson, Kira, Margrete Grarup, Johanna Elina og Mette Juul.

Marjun Syderbø Kjelnæs skrivaði tekstirnar í sangunum hjá Eivør í At the heart of a selkie við støði í søgnini um Kópakonuna; verkið varð framført í Norðurlandahúsinum í januar og varð ummælt her:

http://www.listaportal.com/tidindi/2016/1/28/episk-eivr

Hjartaliga til lukku við virðislønini!

Smør

Fyri tann mentanaráhugaða lesaran eru vikuskiftisbløðini heldur soltin hesa ferð. Jú, Sosialurin hevur viðtal við multikunstnaran Steintór Rasmussen, sum hevur skrivað eina krimibók, og tað er fínt, men eg havi longu hoyrt hann greiða frá hesum fleiri ferðir, og tað sama er galdandi fyri nevndina í felagnum LISA um sosialt degraderað listafólk og um neyðuga munin millum list og mentan, sum eingin normalt skilagóður persónur kann vera ímóti. Listaráðstevnan hjá LISA hevur verið væl umboðað í miðlunum og tað er jú gott. Eg havi eisini keypt donsk bløð og har kundi eg lesa greinar um okkurt, sum eg ikki visti áðrenn, eitt nú ymiskt um vinnararnar av teimum stóru virðislønunum frá Norðurlandaráðnum. Hetta var 31. árið á rað, at Føroyar ikki vunnu bókmentavirðislønina – har er í sær sjálvum tilfar til eina áhugaverda grein, tí hvussu ber tað til og hví blíva vit við? Og hvussu við hasari risastóru verkætlanini á Drelnesi? Hevur nøkur mentanarjournalistisk viðgerð verið yvirhøvur av hesum staðnum ella av innihaldinum og ætlanunum við hesum stað, sum væl og virðiliga spreingir allar vanligar mentanarfíggjarætlanir í Føroyum? Mentan og list eru enn í stóran mun hurrá-øki hjá okkum og tað sær forrestin út til at smitta í norðurlendskum høpi, enn havi eg so ikki lisið eitt kritiskt orð um hasa ikki serliga hepnu norðurlendsku hymnuna/lovsangin hjá Kim Leine, eitt misjavnt tekstavrik, sum kanska kemst av, at sjangran er eitt sindur out of date, og at tann dámligi Leine er prosaistur um ein háls - hann veit av tí sjálvur, á heimasíðuni hjá DR sigur hann m.a. “Jeg er lidt lyrik-tonedøv. Jeg har simpelthen ikke sans for digte. Hver gang jeg ser et godt digt tænker jeg, at det må da kunne bruges i en prosatekst”. Og tað er júst tað. Nåh, men í tí eg slongdi bløðini yvir í vaksandi bunkan, sum er á veg út í ta fínu grønu pappírsskrellispannina í túninum, bar eg eyga við orðið Cartland á aftastu síðu í Sosialinum, og eftirsum eg sjálv sum ungur tannáringur og tweenari mundi lesa einar 43 Barbara Cartland romanir minst afturvið umleið 378 skipskeksum við smøri (!), so las eg hesa nýggju umafturumklummuna hjá Høgna Djurhuus bara tí, at tey í sær sjálvum eru eitt so ómakað par, Barbara og Høgni. Men tað vóru tey eftir øllum at døma ikki, tá Høgni var studentaskúlanæmingur, tí tá hevði hann einki til yvirs fyri glæsiligu bretsku romansudrottningini. Á stuttligan, áhugaverdan hátt snarar hann hesi ungdómsaversión síni fram til nihilistisku staðfestingina, at ummæli sum heild eru heilt burturvið, tí tey eru tengd at subjektivum smakki. Hann skrivar millum annað: “Eg fekst við at ummæla sjónleik í nógv ár, til eg fekk at vita, at journalistar hava ikki skil fyri sjónleiki og tí eiga at halda kjaft um sjónleik. Tá gavst eg, og eg sakni tað ikki. Tað gera onnur heldur ikki.”

Lat meg bara siga tað heilt stutt: Hatta passar ikki, tørvur er á øllum kritiskum røddum á mentanarøkinum, og eg havi av sonnum í longri tíð saknað gløggu ummælararøddina hjá Høgna Djurhuus, so: KOM AFTUR HØGNI!  

It was 31 years ago today

Fyri einum ári síðani skrivaði eg eina grein um, at Carl Jóhan Jensen neyvan var øgiliga spentur, tá hann varð uppringdur í Bruxelles og gratuleraður í sambandi við, at hansara bók, Eg síggi teg betur í myrkri. Forspæl til ein gleðileik (2015) er føroyska uppskotið at fáa Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins. Nú dagurin endiliga er upprunnin, tá norðurlandavirðislønirnar verða lætnar, er høvundurin um møguligt enn minni spentur, tí nú hevur norska blaðið Dagsavisen í úrtíð avdúkað, at tað verður svenski yrkjarin Katarina Frostenson, sum fær virðislønina og tær 350.000 krónurnar í kvøld.

Eingin er bilsin um, at Føroyar eru fyri ósigri aftur í ár, hetta er hóast alt 31. árið, at ein føroyskur rithøvundur ikki vinnur, tann seinasti føroyski vinnarin var Rói Patursson, ið sum kunnugt fekk virðislønina fyri yrkingasavnið "Líkasum". Tað nevnda vantandi bilsnið kemst væl at merkja ikki orsakað av vantandi dygd, tí dygdin er vanliga í lagi, tá vit innstilla føroyskar bøkur, og eg havi fleiri ferðir verið øgiliga spent fram móti virðislønarhandanini.

At spenningurin í ár hevur verið lakari, hevur altso einki við innstillaðu bókina at gera. Hon er kanska ikki heilt so tjúkk sum Ó og hon hevur ikki sama status sum akademisk lakmusroynd í heimliga dunnugarðinum, men Eg síggi teg betur í myrkri. Forspæl til ein gleðileik – er ein góð bók, ið bjóðar lesarum sínum av. Skaldsøgan er stuttlig í støðum, t.d. í byrjanini, tá tveir menn, sum ikki kunnu torga hvønn annan, møtast, men sum heild er talan um eina myrka, ófjálga søgu uttan brá av eydnu, kærleika, hugna, hita, gleði og vinarlagi. Høvuðspersónur er Benedikt Einarsson, íslendskt skald við áhuga fyri teirri siðbundnu, formføstu listini heldur enn kyknandi modernismuni við øllum hennara ómentaða villskapi. Tá bókin byrjar er hann staddur umborð á skipinum S/S Lyru á veg til Føroya. Hetta er ein veldug bók, ein stór, altjóða søga, ein ferð inn í myrkrið. Málið er óvanligt og ríkt, skaldsøgan er ómetaliga samansett við hópin av tilsipingum til annan skaldskap.

Eg spurdi einaferð ein vinmann mín, sum er listamaður, um Carnegie Art Award, sum var ein stór svensk virðisløn, ið varð latin norðurlendskum listafólkum, hvussu mann kundi vinna hesa virðislønina. Vinmaðurin svaraði kvikliga, at til tess kravdist, at mann vera svenskur. Hann gjørdi heilt vist ov nógv av, men ein sannroynd var tað helst, at tað hjálpti at koma úr Svøríki, ætlaði mann at fáa CAA, spurningurin er um nakað tað sama er galdandi fyri norðurlandavirðislønina, at tað hjálpir at vera úr teimum stóru norðurlendsku londunum, um mann ætlar at fáa virðislønina, og tað er kanska sjálvsagt; hesi londini eru júst størri við fleiri høvundum og við møguleikanum at innstilla tvær bøkur í part.

Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins hevur síðani 1962 verið latin føgrum bókmentum, einum verki, eini skaldsøgu, sjónleiki, yrkingasavni, ritroyndarsavni ella stuttsøgusavni á høgum dygdarstigi, sum er skrivað á einum av norðurlendsku málunum. Endamálið við virðislønini er at økja áhugan fyri norðurlendskum bókmentum og at vaksa um áhugan fyri norðurlendska mentanarfelagsskapinum.

Fyri Føroyar er norðurlendska samstarvið sum heild sera gott. Eg havi í fleiri ár sitið í nevndini, sum innstillar føroyskar bøkur til virðislønina og eg má siga, at tað hevur verið ein fragd ár eftir ár at kunna innstilla bøkur úr okkara lítla máløki av høgari góðsku til virðislønina, ið síðan verða týddar til svenskt, norskt ella danskt, so at hini londini kunnu lesa við. Týddu bøkurnar verða síðani ummæltar og viðgjørdar í hinum norðurlondunum. Føroyingar fáa yvirhøvur sera nógv gott burtur úr norðurlendska samstarvinum og norðurlendsku stuðulsgrunnunum, nógv meira enn vit lata, tað hevði verið ógvuliga gott um vit kundi verið góðtikin sum land, so at vit kunnu rinda í felagskassan og vera fullgyldugir limir í norðurlendska samstarvinum. 

Hvørki vónbrot um 31 rak ár ella um vantandi spenningin í kvøld kunnu oyðileggja gleðina um, at tað er ein góður lyrikari, sum hesa fær Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins (um avdúkingin vísir seg at vera sonn). Seinastu mongu árini er virðislønin latin prosaverkum. Hetta er ikki fyrstu ferð, Katarina Frostenson er tilnevnd at fáa virðislønina. Hon er 63 ár og ein royndur yrkjari við 19 yrkingasøvnum á baki; tað fyrsta savnið “I mellan” kom út í 1978. Virðislønina fær hon fyri savnið “Sånger och formler”, sum kom út í fjør. Yrkingarnar eru ikki júst brávakrar, hugsi eg við mær sjálvari, tá eg siti og blaði í bókini millum allar tær mongu innstillaðu bøkurnar, mær dámdi væl “Flodtid” hjá sama yrkjara, men í nýggja savninum er okkurt, ið minnir um melankolskar náttúrulýsingar av óspennandi slag, tað er um veturin í ringum ljósi og við berum greinum. Men við eitt letur ein yrking seg upp fyri mær, tað loysir seg at lesa einaferð aftrat eitt sindur spakligari og uppdaga, at hetta er alt annað enn keðiligt. Í náttúrulýsingunum er eitt serligt tilfarsligt tilvit, ein gransking av tiverunnar grundtilfari, av ljósi og myrkri, av grasi og stjørnum og luft. Her er ein framúrskarandi yrking, sum eitur Morgondagar.

Morgondagar:

Imorgon kryper jag ut i en skog

och lägger mig vid ett träd, efter en stund

ringlad om det

Gnager en bit

bark smakar varmt

tänderna går genom poriga skikt

jag är närd

av luft

o motstånds

løshet

ord rinner ner

hela kroppen är om stammen snart

Jag är på min mark, ris och tall

Det kommer ett rå och ser ut

vi är de enda här

det heter ensamhet och är inte undergång

Lilla rå, stora blick, stå inte kvar, gå till gäntans ljus

jag äter stilla av det omkring

allas dröm, försvinna i ro

på barmarken

vittra, nära den verklighet

ordet är. Imorgon. I morgon n gn m

Soleiðis elskar hann orðini

SKRIFTSTØÐ eitur ein nýggj bók, sum Mentunargrunnur Studentafelagsins hevur givið út. Hon er reyð, vøkur og grafiskt greið við svartari skrift. Permuna hevur yrkjarin sjálvur gjørt lag oman á lag á eitt træprent við eini sjálvsmynd, ið er lagt á liðina. Á bakpermuni eru tvær tekningar av maskinkendum ringrásum kliptar og klistraðar inn við undirtekstinum: SOLEIÐIS ELSKI EG ORÐINI. Orðingarnar klinga átrúnaðarliga; skriftstøð plaga sum kunnugt at standa í Halgu Bók, men hesin yrkjarin plagar kanska at ivast meira enn hann trýr, lovsangurin er speiskur og himmalin hoyrir einamest barndóminum til.

Virkin yrkjari

Talan er um nýggjasta yrkingasavnið hjá orðaekvilibristinum, orðaelskaranum, Tóroddi Poulsen. Savnið fevnir um 90 síður av yrkingum hjá hesum roynda yrkjara, sum nú hevur givið 38 bøkur út. Í onkrum førum er talan um uppsamlingar við týddum yrkingum, og tríggjar av útgávunum eru prosa, men um vit fyri stuttleikar falda 34 (bøkur) við 70 (yrkingar í meðal í hvørjari bók), so siga vit ikki ov nógv, tá vit meta, at Tóroddur Poulsen hevur ríkað okkum við eini 2380 góðum yrkingum. Og tá eg nú haldi, at hetta nýggjasta yrkingasavnið minnir um hini, skal tað ikki skiljast soleiðis, at eg ikki haldi hesa bókina vera neyðuga, tí í øllum bókunum hjá Tóroddi Poulsen eru sera góðar yrkingar og fleiri fantastiska góðar yrkingar, so tað er at fegnast um, at yrkjarin er so virkin sum hann er. 

Fleirtýdni

Bókaheitið er fleirtýtt og orðið skriftstøð kann heilt einfalt sipa til støð, har sum skriftin heldur til og tað kann t.d. væl vera í einumyrkingarsavni. Við einum heldur slitnum mótahugtaki kann savnið sigast at vera autofiktivt í støðum. Í øllum førum hómast onkur sjálvsævisøgulig drøg onkrastaðni t.d. tá tann gamli verjir seg við at lata vera við at gráta undir hátíðarhaldinum. Men tað, at ein bók í onkran mun lýsir umhvørvið og upplivingar hjá avvarðandi skaldi, er kanska so mikið sjálvsagt, og nýtist mest at verið tikið upp, um hetta ikki er so. Í fleiri yrkingum sæst afturvendandi lyndið til at venda tingunum við. T.d. verður objekt til subjekt, tá veggurin sigur við yrkjaraegið, at hann sær slitin út og treingir til máling og nýggjar myndir. Hvassa svarið “takk á sama hátt/ tú treingir til/ at verða rivin niður/ so eg kann sita og stara/ út í ta tómu luftina/ sum aldrin verður slitin” kann tulkast sum eitt slag av poetiskari trúarjáttan til ta ultimativt antimateriellu abstraktiónina. Fleiri av yrkingunum eru í øllum førum rættiliga abstraktar og torskildar,  og kunnu lesast fleiri ferðir. Tær skulu helst hómast og undrast heldur enn at tær skulu lesast skjótt og effektivt. Til tíðir eru yrkingarnar formliga settar upp sum mótsetningar og ofta eru tær merktar av perspektivforskjótingum í tíð og stað, har t.d. barndómurin og ellin ganga hond í hond. Í yrkingunum eru hópin av negatiónum, t.d. tá yrkjaraegið kínur andlitinum á síni elligomlu konu, sum ongantíð hevur verið til ella tá texturin endar framman fyri hurðini hjá ongum, tað ýðir sum heild av orðum sum “eingin”, “aldrin”, “ongantíð” og “ikki” í SKRIFTSTØÐ.

Metapoesi

Innihaldsliga snúgva yrkingarnar seg um at yrkja, um málið og orðini og um bókstavarnar (teir útihýstu), um yrkingar, ið eymliga verða ballaðar og signaðar, áðrenn tær skulu út í verðina at klára seg sjálvar.  Hesar yrkingarnar snúgva seg um lívið, um barndóm og elli og um deyðan - eingin dugir so væl at yrkja um deyðan sum Tóroddur Poulsen. Hann ger tað ósentimentalt og uttan uppgjørdar, tugdar hugmyndir, tá hann gevur lesaranum ein varhuga av tí ófatiliga við at seta ljós og myrkur samani eini yrking sum NÁTT:

heldur tú

ljósið

í hondini

fer til

handils

keypir

eitt kilo

av myrkri

og sleppir ljósinum

niður í

ein hárutan

myrkan lógva

sum bliknar

og gránar

Tilfarsbroyting ella metabolisma, tað, at okkurt bliknar, ræsir, rotnar, gránar, bráðnar, rustar, upploysist osfr. er afturvendandi í yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen og ein onnur yrking, sum eisini eitur NÁTT kann brúkast sum eitt av fleiri dømum um hvussu nógv hann fær burturúr hesum:

í nátt

rusta

allar

tekjur

eins og

tá kavin

minnist

barndómin

og bráðnar

 Dunnuhylurin í Havn og á G!

Aðrar yrkingar sum MOLDIN og DREYMURIN UM FLYTING eru inni á sama evni, hetta eru báðar frálíkar yrkingar. Einsemi og heimlongsul eru onnur evni í yrkingum, sum skifta frá gerandisligum eygleiðingum til stórslignar surrealistiskar, dreymakendar frásagnir um ævintýrkendar umbroytingar. Dunnuhylurin og bygdasligheitin gera um seg bæði í Havn og á G! Og tað er yrkjaraegið sjálvt, sum sutlar dunnuhylin í seg fyri síðani at flúgva burtur at skvetta hann burturúr sær aftur. Myndamálið er originalt sum altíð og fleiri yrkingar snúgva seg um ella sipa til eldri skaldskap, O móðirmál hjá Fríðriki Petersen og Viðoy hjá Christiani Matras. Fína yrkingin EIN DAG minnir meg um yrkingina Goymi eg minni hjá Regini Dahl, tá smádrongurin rópar ”Hjálp mær, hjálp mær, eg detti!” Her er eisini ein rættiliga øðrvísi og óunnilig versión av søgnini um kópakonuna, ið ongantíð er skrivað sjálvandi, hevdin hevur ongan áhuga fyri tí óuppbyggiliga. Í herligu yrkingini LÍV MÍTT SUM SKIP tekur yrkjarin ítøkiligt støði í orðingini úr Viðoy “Nú ert tú eitt skip”. Yrkjaraegið er tessvegna eitt skip, ið siglur gjøgnum Føroyasøguna, meðan hann áhaldandi fraktar sínar bøkur til Føroya. Takk fyri tað!

Shakespeare í kórtónum og drama

Tarira framførir Shakespeare í Runavík og í Havn

Í sambandi við 400 ára dagin hjá William Shakespeare, sum var 23.apríl í ár, hevur kórið Tarira undir leiðslu av Jóhannesi Andreasen vant eina heldur óvanliga skrá, ið verður framførd á tveimum konsertum. Tær verða ávikavist í Gulu Smiðju í Runavík og í Læraraskúlahøllini í Havn. Men júst tað sjáldsama og tað ótrúliga klæðir væl rithøvundinum, sum er í miðdeplinum á hesari framførsluni. Øll munu kenna úrmælingin William Shakespeare, eisini tey, sum kanska ikki lesa yrkingar ella ganga til sjónleik, tí honum slepst ikki undan. Til dømis er hann upphav til fleiri orðatøk; tað var hann, sum skrivaði "...We are such stuff as dreams are made on”; upprunaliga ein orðing, sum kemur fyri í The Tempest (Harðveðrið). Og við tað, at høvundurin var ein guðsnáðaður dramatikari, er jú upplagt at fáa sjónleik við í framførslurnar. Tað verða sjónleikararnir Ria Tórgarð og Gunnvá Zachariasen frá Tjóðpalli Føroya, sum fara at lesa upp og framføra ymiskt Shakespeare tilfar, ið er týtt til føroyskt.

Tarira hevur, síðani kórið varð stovnað fyri fjúrtan árum síðani, lagt seg eftir at framføra tilfar, sum ikki áður er framført í Føroyum, og tað mesta avtilfarinum á Shakespearekonsertini er ikki framført her um leiðir. Hetta merkir tó ikki, at tilfarið á Shakespearekonsertunum er torskilt. Talan er um eina sera fjølbroytta konsert við plássi fyri bæði dapurleika og skemti. Á skránni eru m.a. tríggjar frumframførslur av verkum, sum ávikavist Pauli í Sandagerði, Unn Paturson og Tróndur Bogason hava skrivað til kórið, eins og bæði eldri og nýggjar kompositiónir hjá ymiskum útlendskum tónaskøldum. Framførdir verða millum annað tríggir Shakespearesangir, sum bretska tónaskaldið R.Vaughan Williams skrivaði í 1951. Upprunaliga vórðu hesir sangirnir gjørdir til eina kórkapping, og teir eru av sonnum eisini ein avbjóðing at syngja. Tað sama er galdandi fyri teir fýra Shakespearesangirnar hjá Jaakko Mäntyjärvi, sum eisini eru hugfarsligir og undirhaldandi; Tarira framførdi tveir teirra á Kórfestivalinum í ár og vann eina virðisløn fyri framførsluna.

Konsertirnar verða í Gulu Smiðju í Runavík mikukvøldið 26.oktober klokkan 19 og í Læraraskúlahøllini leygarkvøldið 29.oktober klokkan 19.

Atgongumerki á 100 krónur fáast við dyrnar.

Teitur væl móttikin í New York

Teitur Lassen og Nico Muhly høvdu útgávukonsert í (le) poisson rouge í New York í gjárkvøldið og móttøkan tykist hava verið góð. Tað er ikki hvør sum helst, sum  fær góða umrøðu í miðlum sum New York Times, The Atlantic og Evening Standard og Teitur er ovfarin og fegin um móttøkuna og um, at konsertin varð spæld fyri fullum húsum

Ummælarin í thelineofbestfit.com, Sam Cleeve skrivar m.a. at “Muhly og Teitur hava funnið nakrar óslípaðar diamantar í teimum fjaldu perspektivunum og forvitnu lýsingunum av gerandisdegnum, sum eru í útgávuni Confessions. Og røddin hjá Teiti, sum er merkt av onkrum útsettum og inniligum, er fyrimyndarlig til tess at sýna teir. Við høviskliga tónleikaligum dugnasemi hjá Holland Baroque er Confessions ein pláta við botnleysari sjarmu” skrivar Cleeve. Tað tykist sum hava vit gott í væntu í Confessions. 

Heðin M. Klein fekk M.A.Jacobsens virðislønina fyri fagrar bókmentir

Hendan bókin varð í dag virðislønt - Bárður Jákupsson gjørdi ta vøkru permuna

Tað kann ikki sigast annað enn, at virðislønarnevndin hevur satsað uppá tað siðbundna í ár -  tað vóru teir royndu harrarnir, sum sigraðu á M.A. Jacobsens virðislønarhandanini í dag. Báðir vinnarar eru av bygd, eru útbúnir lærarar og báðir hava virkað sum politikarar. Heðin M.Klein fekk á øðrum sinni virðisløn M.A.Jacobsens fyri fagrar bókmentir fyri sína langyrking Tað orðið, hann fekk eisini virðislønina í 1985, og Eilif Samuelsen, sum m.a. hevur týtt Játtanir Augustinusar og aðrar klassiskar bókmentir til føroyskt, fekk virðislønina fyri mentanaravrik. 

Beinta Johannesen fekk barnamentanarheiðursløn fyri sítt áhaldandi arbeiði at skapa børnum áhugavert tilfar. Joan Sørinardóttir fekk barnamentanarheiðursløn fyri bókina "Hvannpoppkorn og summardáafruktsalat", sum er ein føroysk uppskriftsbók.

Fríða Matras Brekku og Bárður Jákupsson í Huset i Asnæs

Fríggjadagin læt upp framsýning í Huset i Asnæs við verkum hjá Bárði Jákupsson og Fríðu Matras Brekku. Bárður framsýndi olju- og vatnlitamálningar, meðan Fríða framsýndi vatnlitamyndir og steinprent. Her eru myndir frá framsýningini. Fríða Matras Brekku fer í næstum at hava serframsýning í Steinprenti. 

Emmutíð

Hósdagin 20.oktober klokkan 17 verða mentanarvirðislønir M.A. Jacobsens handaðar í Reinsarínum í Havn. Tilsamans fimm virðislønir verða latnar, tvær barnamentanarvirðislønir og tríggjar M.A. Jacobsens virðislønir, ið verða latnar fyri fagurbókmentir, yrkisbókmentir og mentanaravrik. Ein nevnd við fimm limum umboðandi býráðið, Fróðskaparsetrið og Rithøvundafelagið, ger av, hvør fær virðislønirnar. Limir í nevnd M.A. Jacobsens frá 2012 og fýra ár fram eru Maria H. Olsen, Erling Isholm og Jákup Jacobsen, vald av býráðnum, Vár í Ólavsstovu fyri Rithøvundafelagið og Malan Marnersdóttir fyri Fróðskaparsetrið. Eingin formaður er í nevndini, men fastur skrivari er býarbókavørðurin.

Í nevndini fyri Barnamentanarheiðursløn Tórshavnar býráðs eru Helena Dam á Neystabø, formaður í mentamálanevndini og fastur limur, Malan Hilmarsdóttir, barnabókavørður á Býarbókasavninum, skrivari og fastur limur, Bjørg Dam og Sólrún Michelsen, valdar av býráðnum, og Hansina Huusgaard, vald av skúlabókavørðunum við kommunalu skúlarnar í Tórshavnar kommunu.

Skriftstøð

SKRIFTSTØÐ eitur ein nýggj bók, hon er reyð og vøkur, og Tórodur Poulsen hevur skrivað hana. Ummælið stendur í Dimmalætting komandi.

Kátir Kallar í Danmark

Det færøske jazzband Kátir Kallar er koncertaktuelle i Danmark i denne uge. Fredag d.14. okt. kl. 21.00 spiller de til kulturnat i Færingehuset i København, Vesterbrogade 17A. På lørdag d.15.oktober kl.15 spiller de eftermiddagskoncert i det Nordatlantiske Hus i Odense. Begge koncerter er gratis. Kátir Kallar er en forholdsvis ny gruppe, der spiller nye og ældre kendte Færøske numre, som bandmedlemmerne har arrangeret til jazz. Netop det kendte i en ny jazzet form har gjort gruppens CD Jazzbók Føroya Fólks populær på Færøerne. Kátir Kallar består af de fire kompetente musikere Herluf Lútzen på guitar, Magnus Johannesen på piano. Arnold Ludvig på bas og Rógvi á Rógvu på trommer. After brunch i Nordatlantisk Hus er sponseret af Nordatlantisk erhvervsklub

Noget helt særligt!

Julie Sass i Steinprent

Efteråret er kommet til Færøerne og pludselig kan kulden rigtig mærkes i luften på øerne, som langsomt, men rutinemæssigt har indledt årstidens transformation fra saftiggrønt til de dybere gyldenbrune toner, der breder sig over de græsbevoksede bjergskråninger og træerne. Med sig har kulden bragt en sand overflod af storslåede solopgange med høj, rødviolet himmel, og det var netop en af disse underskønne morgener i næstsidste uge, at jeg gik gennem byen til Steinprent, der ligger ved bådehavnen i Tórshavn.

Den fortættede, travle stemning var mærkbar lige fra det øjeblik, jeg trådte ind gennem døren i galleriet neden under værkstedet, hvor de vedvarende lyde fra trykmaskinen ovenpå vidnede om, at et værk var i gang med at blive til

Da jeg nåede op gennem trappen og ind i de lyse arbejdslokaler mødte blev travhedsfornemmelsen yderligere bekræftiget af alle de arbejdende mennesker, de store papirstakke og de mange forskellige skitser, der hang rundt omkring i forskellige farver, der mindede mig om morgenens solopgang. I aktiviteternes centrum midt i værkstedsrummet stod billedkunstneren Julie Sass og var i færd med at koreografere en kæmpestor og meget krævende proces, der efter planen skulle udmunde i bogværket VOLUME RHYTHM MATTER dialogues.

Sammen med trykkere og assistenter i Steinprent; Jan Andersson, Fríða Matras Brekku, Magnus V.Andersson og Louise Aakermann Nielsen har Julie Sass de sidste to uger været i gang med at producere en kunstnerbog, som ud over fire samtaleinterviews indeholder flere heliografiske tryk. Hele bogen skal trykkes i Steinprent, såvel tekst- som billedmateriale. Bogen handler om abstraktion og i dialog med fire forskellige nonfigurative kunstnere, Arturo Herrera, Erin Lawlor, Ann Pibal og Steel Stillman, hvis værker hun synes om, og hvis udtryk er væsentlig anderledes end hendes eget, afsøger Julie Sass begrebet abstraktion.

En del af Julie Sass´ egne svar udmønter sig i de grafiske billeder, som er trykt på farvet papir og som skal sættes ind i mellem med teksterne. Det siger sig selv, at et sådant arbejde kræver megen forberedelse af kunstneren, hvis krav og ønsker lydes - ikke blindt, men med den nødvendige viden og erfaring. Selv om Julie Sass har været meget struktureret og velforberedt, har der været dele af processen, som hun ikke har kunnet forudsige, ligesom hun ikke har været bekendt med præcis hvorledes bogen ville komme til at se ud i virkeligheden. Denne uvished kræver meget både af kunstneren og af hendes allierede. Man skal forestille sig et samarbejde, der i høj grad beror på intuitiv forståelse og grænseløs tillid.

Trykketeknisk er bogen ligeledes en særdeles kompliceret affære, eller som litografen, Jan Andersson gentager op til flere gange i løbet af mine besøg på værkstedet: “Det er et ekstremt projekt”. Det er altså ikke for meget sagt, at stemningen på værkstedet til tider har været spændt de sidste dage. Den langstrakte pause, der gentagne gange blev udløst af mit enkelte, men krævende spørgsmål:” Hvordan går det med bogen” gav også fornemmelsen af en meget indviklet og presset proces og en nagende tvivl, hvorvidt det kunne lade sig gøre og om resultatet ville være godt.

Værkstedet med den erfarne litograf Jan Andersson i spidsen er blevet udfordret til det yderste og det er ellers en litograf og et værksted, der ikke er helt ubekendt med store udfordringer. Efterhånden har Steinprent udgivet flere kunstbøger, bl.a. to bøger med tekster af Søren Ulrik Thomsen med heliografier af Claus Carstensen Dét, hvorom man hverken kan tale eller tie og Lille dæmonologi og to af Tóroddur Poulsens digtsamlinger, og herudover er også andre bogprojekter planlagt, der indbefatter interessante samarbejder mellem billedkunstnere og digtere.

Jeg har i løbet af disse to arbejdsuger fået indblik i en åndeløst spændende arbejdsproces, og jeg har også fået lov til at læse en pdf-version af bogen med interessante og underholdende tekster, af hvilke læseren får et indblik i kunstnerens tanker, men hvor vi også klart fornemmer også hendes suveræne fornemmelse for form og komposition og for sammensætning af dele til et hele, samt den inkluderende og generøse arbejdsmetode, der også præger hendes kuratering af udstillinger og som altså afspejles i det kommende bogværk. Hun er optaget af fællesskabet og af de fælles tanker og idéer, der hele tiden fører os videre i den kollektive proces, som kunsten er. Det er også tydeligt at se hvor åben en person, Julie Sass er i de forskellige samtaler, der forgrener sig på organisk vis i bogen.

Selv er jeg yderst taknemmelig for de mange samtaler med kunstneren i værkstedskøkkenet. Det har været livsbekræftende samtaler, som samtidig var søgende, fulde af uafsluttede fornemmelser og håbefulde anelser om sammenhænge og mening.

I går aftes ringede telefonen klokken 22; det var en sjældent lykkelig litograf, Jan Andersson, der proklamerede: “Nu er den her! Det første eksemplar af bogen er færdigtrykt og det er altså noget helt særligt”.

Fingrarnar vekk frá Ingálvi

Eitt øgiligt kjak er komið í kjalarvørrinum av avgerðini hjá Piu Kjærsgaard um at heingja eitt stórt Dannebrogsflagg upp mitt í Fólkatingssalinum. Nógv eru atfinningarsom og halda, at danski tingsalurin gerst meira nationalistiskur við flagginum enn við myndateppinum Som en rejselysten flåde, sum Berit Ann-Mari Hjelholt gjørdi í 1982 yvir sangin av sama navni, sum Helge Rode skrivaði og sum Carl Nielsen setti lag til. Myndateppið er til renovatión og verður til alla lukku hongt upp aftur, eins og flaggið verður tikið niður aftur.  

Men tað skuldi jú koma, uppskotið um, at eisini vit eiga at fylgja fyridøminum hjá frúnni Kjærsgaard. Uppskotið er enn bara sæð á Facebook, men allíkavæl, so rennur tað mær kalt niður eftir rygginum bara tankin um eitt andarhald at skula vera fyriuttan stórverkið hjá Ingálvi av Reyni frá 2002, Gjøgnum tíð og rúmdir, sum gjøgnum fleiri ár hevur verið mær ein sannur uggi av stórslignari visión í tí ikki altíð so imponerandi kjakinum, sum hevur verið at hoyrt í Tingvarpinum.

Ingálvur av Reyni var 82 ára gamal, tá hann fekk heiðursuppgávuna at mála eitt stórt verk til Løgtingsalin, sum skuldi hanga á endavegginum. Hann vrakaði ta fyrstu myndina og málaði eina aðra einfaldari og lættari mynd til tingsalin. Tryggingarsambandið Føroyar keypti ta vrakaðu myndina, sum eisini er góð og sum prýðir móttøkuna á Kongabrúnni. Heitið á myndunum báðum stavar frá yrking hjá Janusi Djurhuus: “Gjøgnum tíð og rúmdir”, brot í yrkingini ljóðar soleiðis:

Djúpt í mínum huga

har alfjarar øldir húsast

djúpt í mínum huga

har forfedra fjøldir durva

drálar ein sangur...

í honum hoyrist látur frá leskandi keldum...

í honum andar fleyrið hitt lina og lotið hitt lýggja

í honum dunar øgiligt brim og skakandi stormar...

Myndin hjá Ingálvi av Reyni er hansara tulking, hansara sangur um Føroyar. Hann hevur lagt alla sína vitan og allar sínar royndir í hesa uppgávuna og málað eina abstrakta mynd, so at vit áhaldandi kunnu hyggja at henni og fáa nakað nýtt burturúr.

Yrkingin hjá Helge Rode:

Som en rejselysten flåde

ankret op ved Jyllands bro

under vejrs og vindes nåde

ligger landet dybt i ro.

Hårdt går hav mod bro og stavn

møder Danmarks stille navn.

Hør, hvor blidt det klinger.

Hvor vi stod og hvor vi gik,

kom dit navn, som sød musik

blødt på hvide vinger.

Havombruset yngler landet.

Tusind øer gik af havn,

lod sig bære bort af vandet

for at bære Danmarks navn.

Muntert frem til livets dyst

gennem mulm og strålelyst.

Hil jer, vore skibe!

Flaget blaffer rødt og hvidt.

Her er Danmark, dit og mit,

med sin kølvandsstribe.

Hav og muld skal dansken pløje.

Venner. Hvad vi fik for muld!

Bølgelandets runde høje

tavlet ud i grønt og guld.

Lærken klatrer fra sin seng

i den morgenvåde eng

ad sin jakobsstige.

Med de lyse nætters skær

over stille bøgetræer

åbner himmerige.

Hør det! Husk det, alle danske!

Klar og frodig er vor ånd.

Sproget slutter som en handske

om en fast og venlig hånd.

Værn med vid, hvad hélt er vort.

Sig kun sandhed, jævnt og kort,

gladest ved det milde.

Danskens lov i strid og fred

være ret og billighed,

som kong Volmer ville.

Vinterklart og sommerbroget,

morgenmuntert, skumringssvøbt,

ligefremt og latterkroget

smilbestrålet, tåredøbt.

Det er Danmarks frie sprog,

uden tryk af fremmed åg

frejdig Freja taler.

Eget brød på egen dug,

Danmarks hvede, Danmarks rug,

Dybbøl mølle maler.

Om din frihed vil vi værne,

holde skjoldvagt om din fred,

ofre dig en moden kerne,

fra din jord i tusind led.

Indånd Nordens frie luft,

stilhed sød af blomsterduft,

blæst, som søen salter,

medens vi med trofast sind

sætter al vor gerning ind

Danmark, på dit alter

Foto: Liselotte Sabro