Úr bókarúgvuni

Fyrstu og seinastu ferð, eg spældi eitt telduspæl, var einaferð í hálvfemsunum, tá ein vinkona hevði fingið nýggja teldu og við henni eitt golf-telduspæl. Eg sat við tí einar tíggju minuttir, eg dugdi ikki og hvørja ferð, eg gjørdi skeivt, viðmerkti ein nasal kvinnurødd forhánisliga: “Don´t quit your day job”. Ræðuliga troyttandi, men eg má viðganga, at hesin setningurin stakk seg upp, tá eg sat og blaðaði í heystbókabunkanum, sum hesa ferð inniheldur sjáldsama nógvar bøkur, ið eru skrivaðar av ikki-rithøvundum, altso av fólkum, sum ikki hava fingist við bókmentir. Eg eri so heppin/óheppin at eg fái nógvar av bókunum, sum verða givnar út, tað kemst av, at eg eri við í nevndini, sum tilnevnir føroysku uppskotini til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins. Í ár havi eg fingið rættiliga nógvar bøkur, sum eg ikki havi ynskt mær, fleiri eru skrivaðar av ikki-rithøvundum og fleiri koma ikki upp á tal sum møguligar innstillingar í og við, at tær ikki eru rætt tekstaslag. Vit tilnevna bara fagrar bókmentir og fáa tessvegna ikki skotið upp lívsstíls- ella sjálvhjálpsbøkur, sjálvt um hetta eftir øllum at døma er tað heitasta millum føroyskar lesarar beint nú. Eg veit ikki hvat er hent við fólkum, sjálvt tey rímiliga intelligentu eru farin at rinda túsundavís av krónum fyri at sleppa at sleipa runt við gomlum dekkum og ketum, tey fáa eina kostvegleiðing - har tað stendur útspesificerað á fleiri síðum, at tey einki feitt skulu eta. Tað kundi eg sagt teimum fyri lítið og lætt. Tá tey eru liðug at stríðast og hava mist nøkur kilo og nakrar túsundkrónuseðlar, fara tey allíkavæl í dýnujakka og fáa allar síðudellurnar uppá aftur tann vegin. Álvaratos, eitt er at dyrka heilsuna, at royna at klænka seg, og renna meira og drekka minni, men ikki er tað eitt serliga áhugavert konversatiónsevni, og at lesa um tað, ja hvat sigur lesarin? Eg skilji tað ikki, hóast eg havi varhugan av, at heilsan nú verður dyrkað sum vit einaferð dyrkaðu Guð, eitt nú er bókin hjá Kitty May Ellefsen so mikið væl dámd, at hon er útseld. Religiøsi undirtónin hómast frá byrjan í bókini, tá høvundurin staðfestir: "Hetta er ein bók um gleðiboðskapin. Ikki gleðiboðskapin í rætta og sanna týdningi, sum vit kenna hann. Men um hvussu eg havi lagt lívið um soleiðis, at eg kann vera nakað gott fyri onnur og meg sjálva." Eg havi alla virðing fyri tí alkoholikararelateraða í bókini, tað er djarvt, tí alkoholisma er eitt reelt og ræðuligt problem, og tað er helst gott hjá teimum, sum kenna sviðan av teirri sjúkuni at kunna lesa um ein líðingarfelaga. Eg ivist bara í um allir teir mongu áhoyrararnir hjá Kitty May Ellefsen hava alkoholtrupulleikar - tað vil eg ikki hopa. Hon hevur fleiri ferð greitt frá bókini fyri fullsettum húsum. Eg havi sæð onkra mynd frá hesum seansum og helt meg síggja flest konufólk, tað er neyvan, tí vit drekka so illa, men kanska meira, tí okkara kyn er tað mest disponeraða fyri Askepotkendum umbroytingartilboðum eins og tað, ið bókin hjá Kitty May Ellefsen bjóðar okkum. Undirheitið á bókini er "-ein søga um, at alt ber til". Tað verður í kvinnueygum lisið sum: "eg kann eisini blíva pen og kløn, um eg geri sum Kitty May Ellefsen" - í hesum sambandi komi eg eisini í tankar um játtanarsjangruna, sum upprunaliga var átrúnaðarlig, tá hampafólk stillaðu seg upp at vitna. Summi eru fødd frásøgufólk, ið duga at taka rívan til, tá tað snýr seg um at niðurgera egnar syndugar tankar og gerðir. Játtanarsjangran er sera relevant, tá tað snýr seg um okkara kroppar og hvussu vit tosa um teir. Vit synda, tá vit eta og avleiðingarnar av syndini ganga út yvir útsjóndina og vísa seg sum feitt, rukkur, posar yvir og undir eygunum, niðurbitnar negl, silpur, undirhøkur, appilsinhúð, hangandi munnklovar, hangandi kjálkar, ja hangandi hvatsumhelst, tunnt hár ella skallutheit, og frelsan er klænkikurar, sjálvsagi, fitness og burn, klænkibøkur, serligar matvørur, serliga okkurt, sum ikki smakkar væl, vatn, sjálvhjálpsbøkur og í síðsta enda deyðin, og tann seinasta loysnin er kanska í so radikal, men tá verða vit øll í øllum førum berlig uppá kropp tann eina dag.

Deyðin er farin í bindiklubb í krimibókini hjá Steintór Rasmussen, sum eg havi lisið av forvitni og tí, at hon eisini var í hesum vælsignaða bókabunkanum, sum eg fekk forerandi frá Sprotanum, sjálvt um tílíkar sjangrubøkur reelt ikki verða tilnevndar norðurlendsku bókmentavirðislønina. Men mær dámar væl krimi og fyrr í tíðini, tá eg hevði betur tíð, las eg krimibøkur hjá t.d. P.D.James og røðina hjá Maj Sjöwall and Per Wahlöö. Eg havi sostatt lisið fleiri krimibøkur, onkrar góðar og nógvar vánaligar og hendan hjá Steintór Rasmussen er hvørki tann besta ella tann versta, eg havi lisið, men eg má tó mótmæla upplýsingunum frá Sprotanum, sum á bakpermuni pástendur, at Steintór Rasmussen skrivar, sum er hann ein royndur meistari. Her verður altso gjørt nakað nógv av; umhvørvislýsingar og mál gerst ov ofta líkt málinum í einum damu- ella lívstílsblaði, tað er um somu tíð grunnt, yvirforklárað og klichémerkt við denti á útsjónd og lívsstíl, at vera í góðum formi, eta góðan mat, føroyskan mat og franskan sinnopp - har er ein endaleys røð av bygdasligum, smáborgaraligum detaljum hesum viðvíkjandi við kinakáli og Royal Copenhagen stelli. Tað er stundum grunnskygt, stundum yvirtulkað, so at lítið og einki verður eftir hjá lesaranum at hugsa seg fram til og vera spent um. Ein lýsing av morðoffrinum, stjørnupsykopatinum og konubukaranum Hallvin ljóðar t.d. “Persónliga dámdi Mariu ikki familjuna í móðurætt. Allarminst av øllum Hallvin. Drongurin, sum var fýra ár eldri enn hon sjálv, hevði altíð verið svarta fárið í illa gitna flokkinum. Sjálvsøkin og samvitskuleysur. Men eisini væltalandi og sjarmerandi. Og púra kaldur ímóti øðrum menniskjum. Hann líktist pápanum. Og uppaftur meira pápabeiggjanum, Bjarnhardi. Bæði í sinn og skinn”. Hetta er ikki serliga óunniligt at lesa. Fleiri høvundar munu hava ásannað, at tað er ikki lætt at skriva um kynslív uttan at koma til at vera óviljað stuttligur sum her: "Holdsliga girndin hevði fastatøkur á báðum. Hon hugdi djúpt inn í eyguni á honum. Kroysti seg fastari inn móti honum. Gekk hann við revolvara á miðjari nátt? Ella var hetta eitt annað, betri vápn, sum hann hevði løtt til hennara? Við aðrari hondini fekk hon sløkt kontaktina..."Bókin byrjar við einum morði, vit fáa alt fyri eitt at vita, at orsøkin til morðið er hevnd, og at mordarin er eitt konufólk. Vit fáa tó ikki at vita hvør drápskonan er og við tað, at bókin snýr seg um ein bindiklubba, eru fleiri í at velja; Jórun, Maria, Tarina, Anita, Ronja, Ruth, Marta og Bjørg. Í bókini eru tvær tíðarásir; ein gongur fyri seg í hálvfemsunum, hin gongur fyri seg í nærmastu framtíð, mikudagin 23.november, tá tað fyrsta morðið hendir, frásøguliga er somuleiðis talanum tvær ásir, har vit í teirri einu fylgja drápskonuni og í ríkiligt mát fáa fatan av hennara motivatiónum fyri at gera tað, hon ger. Býurin eitur Norðvík, men kann ikki vera annað enn ein eitt sindur idealiserað og globaliserað versión av Klaksvík við fleiri caféum, har tey eta heilsugóðan, trevjumiklan og vistfrøðiligan kost við kjarnum, og har bæði ung og gomul, útlendingar og samkynd trívast. Og ljóðar hetta eitt sindur naivt og konstruerað, so er tað júst soleiðis tað lesist. Tað góða við bókini hjá Steintór er, at hon er so ósek, sum hon er. Í mun til aðrar krimibøkur hjá t.d. Sara Blædel er bindiklubbakrimibókin óvanliga ópervers og fitt, og harumframt fara summir lesarar at halda tað vera undirhaldandi at vera staddir nøkulunda í egnari samtíð við arabiskum vári og føroyskum listaboykotti í bakspeglinum.