Framúr ummæli til Olaf sum Jeppe á fjallinum

Skuldi leiðin ligið til Keypmannahavnar í summar og um hugurin er okkurt gott mentanarligt, so er Holberg jú ein av teimum ordiliga klóku og áhugaverdu norðurlendsku dramatikarunum. Og tá høvuðspersónurin í hansara Jeppe på bjerget nú verður leiktur av okkara Olaf Johannessen og tá hesin sami við Reumert virðislønini tvey ár í trekk hevur fingið pappír uppá, at hann er allarbesti sjónleikari í ríkinum, ja so skuldi ikki verið nógv at ivast í ha? Leikurin verður framførdur í alt summar inntil 20.august. Sí heimasíðuna hjá Grønnegårdsteatret her: http://www.groennegaard.dk/jeppe-paa-bjerget/

Jeppe på bjerget

Úr ummælum higartil: 

JEPPE I VERDENSKLASSE

Holbergs klassiker får fuld skrue med en sublim Olaf Johannessen i centrum.
Thomas Bendixens opsætning er klassisk med et moderne strejf, hvor energien og de mange kropslige udfoldelser gør mere end godt.Og med en fin, tildigtet åbningspointe, der giver et flot afsæt for en stærk Nille-figur – en smuk kvinde, der kæmper for eksistensen, gården, og børnene med en alkoholikermand som en klods om benet.
Ingen kan diskutere valget af Olaf Johannessen som Jeppe. Han er verdensklasse, simpelt hen. Den bedste Jeppe-figur, jeg har set? Det er ikke for meget sagt.
Som klassikeroplevelse er ”Jeppe” i luksusklasse i Steffen Aarfings nøgne scenebillede, Marie í Dalis varmtglødende kostumer og Thomas Bendixens energimættede og potente iscenesættelse.

(Henrik Lyding, Jyllandsposten 26.juni 2016)
 

NUANCESPIL OG SUVERÆNE GREB
Olaf Johannessen er en fænomenal Jeppe [….] den tumpede bonde bliver en mere moderne anfægtende figur, hvor Johannessen med suverænt greb om nuancerne får anskueliggjort Jeppes tilstand af konstant splittelse.
Nille er [….] ikke bare en rappenskralde, Christine Gjerullf får hende til at fremstå stærk og tiltrækkende, en kvinde, der i grunden elsker sin Jeppe, men forgæves må råbe på hjælp fra sin mand.

(Monna Dithmer, Politiken 28.juni 2016)
 

EMINENT JOHANNESSEN

Olaf Johannessen som Jeppe til alle tider. Senet, plaget og duknakket og efterhånden også slingrende på sine usikre brændevinsben. Men også med et særligt liv i de vandblå, rødrandede øjne, når han løfter ansigtet og byder verden trods med sin sprukne stemme. Han er alt andet end en tung, skiden bondestud, snarere en dynamisk, hvid klovn, der svinger mellem alt det, Jeppe skal svinge: snart udspekuleret, snart tung at danse med. Snart selvhævdende pralrøv, snart ynkelig prügelknabe. Snart følsomt eftertænksom, så i sit ulmende temperaments vold og uforblændet hævnlysten. Olaf Johannesen, eminent skuespiller, fylder dygtigt hullerne ud uden at tabe komikken af syne.
Spillet omkring og med Jeppe sættes klart og kyndigt på scenen som en slags småperverteret commedia dell'arte-komedie:  Steen Stig Lommers distræte replik og alt for vennesæle smil som baronen vidner om en mand, der afretter for sin egen fornøjelses skyld. Og Andreas Jebro, Jakob Fauerby, Kasper Leisner og Sigurd Holmen le Dous giver kollektivt og individuelt liv til hans adrætte tjenerskab, mens Peter Oliver Hansen og Ditte Ylva Olsen tegner sikre vignetter som ridefogeden og hans smukke kone. Michael Moritzen er en infam Jacob Skomager uden forsonende mellemregninger. Og så må vi ikke glemme Christine Gjerulffs appetitlige, skægge og skrappe Nille, ikke så lidt træt af det hele. Vi forstår hende godt. Men vi forstår også ham Jeppe, den evige klovn, som sgu ikke har det for let…
(Jakob Steen Olsen, Berlingske 26.juni 2016)

 
FRYDEFULD SOMMERUNDERHOLDNING

Grønnegårds Teatret byder atter på frydefuld sommerunderholdning - denne gang med Olaf Johannessen som en fuldstændig forrygende Jeppe. At tænke sig at denne forunderlige skuespiller, der de seneste to år er blevet Reumert-belønnet for sine roller som uhyggelige magtmænd, kan spille en så svag og sølle Jeppe med en perfekt afvejning af det komiske og det tragiske. Præstationen er endnu en fjer i hatten på Olaf Johannessen, hvis internationale niveau i disse år synes uomtvisteligt.

Steffen Aarfings dødsdrom af en scenografi gør netop Jeppe til en brik i et større spil, som han ganske ufrivilligt deltager i - med livet som indsats tilsyneladende. Iscenesætteren Thomas Bendixen har bearbejdet teksten, så den virker forfriskende ny, og hele holdet forekommer veloplagt.
En forestilling, der fortjener et stort publikum.

(Michael Søby, cphculture.dk 25.juni 2016)

 
JEPPE SOM TRAGISK ENER

En smuk og morsom forestilling med usædvanlige scenografiske løsninger. Det fungerer tæt og dramatisk at Jeppe anbringes på et cirkelrundt plateau, der fungerer som mødding det ene øjeblik og det næste som baronens seng. Mødding og pragtseng, de to nøglepunkter for mobningen af Jeppe.
Olaf Johannessen får Holbergs Jeppe til at vokse fra sjællandsk bondredrog til tragisk ener i skildringen af et menneske, der sættes skakmat af sit forkuede mindreværd og som offer for sin mislige placering i samfundshierarkiet.

(GregersDH.dk 26.juni 2016)

 TEATERMAGI
Sort teaterkunst. [......] Det er rørende at mærke, hvordan Olaf Johannessen har udfyldt Jeppe med sødme, oprigtighed, glæde og frygt. [….]

(Jonas Gudmand, Ungt Teaterblod 28. Juni 2016)

 
NUTIDIG HOLBERG

Olaf Johannessen spiller Jeppe med stor indsigt, der betoner det umulige i Jeppes situation.
Thomas Bendixen har som begavet instruktør korrigeret Ludvig Holberg i nutidig retning.

(Knud Cornelius, Frb. Amts Avis 26.juni 2016)

 CHARME OG DYBDE

Det er et driftssikkert hold, der leverer årets store sommerforestilling. Med så meget talent samlet, tåler bearbejdelse af ”Jeppe på Bjerget” at være skåret helt ind til benet.
Det kræver en stor og alsidig skuespiller at spille så skvattet drukmås med charme og dybde [….] Christine Gjerulff tilfører Nille nye dimensioner og stor humor.

(Dorthe Studsgarth, BT 25.juni 2016)

Steinprent fingið gávufæ frá danska tjóðbankanum

Í Steinprenti eru smílini eitt sindur breiðari enn vanligt hetta vikuskiftið. Tað er altíð gott at verða virðismettur og fáa viðurkenning. Tað hevur Steinprent fingið og er æraði móttakarin av einum stórum heiðurslegati frá danska tjóðbankanum (Nationalbankens Jubileumsfond) áljóðandi 100.000 krónur. Hesin grunnurin letur gávufæ eina ferð um árið og tað ber ikki til at søkja legatið. Í brævinum frá nevndini í Jubileumsfondinum stendur skrivað: “Med legatet ønsker fonden at påskønne jer som en af nordens mest særegne grafiske værksteder. I har forstået et at bevare håndværket i den grafiske trykkunst og samtidig formået at formidle jeres arbejde til en bred kreds via galleriet.”

Hon er so klók handan konan

Foto: Mureldur

Eg eri ikki royalist! Tann útsøgnin er vanlig og ikki serliga vandamikil í dag, tí nú er langt síðani, kongur ráddi í Føroyum og í Danmark. Danska monarkiið er sambært Grundlógini av stýrisskipanarligum slag og tað er í roynd og veru enn maktminni enn tað ljóðar, tí tað hevur við sær, at sitandi monarkur ikki fær gjørt nakað sum helst av sínum eintingum. Sjálvt um hon skrivar undir allar lógirnar, eru tær treytaðar av undirskriftini hjá einum parlamentariskt valdum ráðharra ella –frú við áyrgd av avvarðandi øki. Men um hennara hátign nú bert er ein sonevndur kransakøkufigurur, hví man tað so vera, at tann, sum hesar reglur skrivar, sær út til at vera við at bresta av errinskapi og hátíð á myndini omanfyri? – Ja, kanska stóð eg og hugsaði um mammu og øll gamlaárskvøldini, tá tey vaksnu andektig lurtaðu eftir røðuni hjá drottningini áðrenn rituella fransbreyðið við rækjum og tað eina glasið av hvítvíni var á skránni. Eg haldi hon segði tað sama á hvørjum ári, altso mamma á sínum góða Eiðismáli: “Hon er so klók handan konan”. Løgmennirnir fingu meira skiftandi ummæli frá mammu, men teir vóru eisini ymiskir - drottningin var tann sama og hon er enn tann sama. Danska kongshúsið er eyðvitað gamalt, gongur aftur til Gorm hin gamla, skilst - hon er ein søguligur persónur, Margreta, so har var eitt sindur at vera spent um.

Foto: Mureldur

Men hugsi eg meg um, var eg kanska mest spent uppá listina, bæði hana uppi á í Steinprenti, har so ómetaliga nógv áhugavert gongur fyri seg, sum Jan Andersson livandi greiddi drotningini frá, men eg gleddi meg altso eisini til, at hennara hátign skuldi niðurundir at síggja framsýningina Sjá tú blánar í gallarínum. Margreta drotning var ikki minst áhugað í málningunum hjá Tróndi Patursson, sum hon eisini visti nógv um. Eg greiddi frá, at Tróndur ikki brúkar oljumáling, tí oljumáling reflekterar út í rúmið. – Ja, og hann ynskir at varðveita alt ljósið í sjálvum málninginum, nikkaði drotningin. Men hon lurtaði eisini við áhuga eftir frágreiðingini um gipsverkini hjá Jóhan Martini Christiansen, fotomyndirnar hjá Ásmundi Poulsen og steinprentini hjá John Kørner, um blánandi røðina av træprentum hjá Tóroddi Poulsen, og Peter Carlsen hevði Jan Andersson longu greitt frá um uppiá. Drotningavitjanin í Steinprenti var forkunnug og hon gjørdist eisini væl drúgvari enn ætlað og tað haldi eg koma av tí stóra áhuganum, sum Margreta drotning hevur fyri list. 

Foto: KP. Prent: Fríða Matras Brekku

Foto: BT

Foto: Mureldur. Vit lurta eftir Jan.

Foto:Kp. Frá framsýningini 

Frygten og de faste kategorier

Peter Carlsen har været i Steinprent på Færøernes Grafiske Værksted, hvor han sammen med værkstedsfolkene, litograf Jan Andersson og Fríða Matras Brekku har produceret en serie litografier. Den 9.juni havde jeg en samtale med Peter Carlsen, der handlede om de nye tryk, men som også berørte emner som danskhed, frygt og faste kategorier.

Peter Carlsen har haft flere arbejdsophold i Steinprent og i 2010 havde han en udstilling i galleriet på første sal, som efterlod et uudsletteligt indtryk på undertegnede. De på én gang sanselige og humoristiske skildringer af den Anders Andske antihelt, Villy, som afbildes med kunstnerens egen fysiognomi, repræsenterer en typisk gennemsnitsdansker af en roligan med ølbajer og chipspose, i kasket eller gammeldags safarihjelm af den slags, der giver associationer til en naiv heltefigur som Tin Tin og som giver fornemmelsen af, at ham Villy er en rigtig eventyrer. Villy både forfærdes og forarges over de skrækkelige skandaler i Ekstrabladet, men læser dem dog grundigt og med stor nydelse, og så holder han af det storladne. For Villy er royal og Villy er selvhøjtidelig, dobbeltmoralsk, materialistisk og så er han ganske tilfreds med sig selv og tilværelsen i sikker forvisning om at befinde sig i centrum for verdens begivenheder. Selv om beskrivelsen ikke er ukærlig, giver Peter Carlsens billeder os et indblik i vores tendens til at forenkle normaliteten til vores egen fordel, mens vi fordømmer dem, der ikke er som vi. Peter Carlsens værker er som det lille spejl på væggen, der afspejler og gennemskuer vores samfund.

Stenene

Efter kunstnerens anvisninger er en stor litografisk sten blevet savet i stykker og forvandlet til flere små sten, der måler nøjagtig 18,5 x 24,5 cm. Og selv om stenene er små, er materialet det samme, som altid bliver brugt i Steinprent - det ville også være mærkeligt andet et sted, der hedder efter det færøske ord for litografi - det er de originale skifersten fra Solnhofen i Tyskland, der anvendes, teknikken er ældgammel og det samme kan nok også siges om Peter Carlsens syv motiver. Mit første spørgsmål til kunstneren handler om den aktuelle serie, som jeg beder ham forklare.

Faste strukturer

PC: Jeg har i mange år været optaget af vores trang til at strukturere vores forståelse af tilværelsen. Den hænger formentlig sammen med vores måde at percipere verden på, og kan udmønte sig i sådan noget som de fire temperamenter, de syv dødssynder eller godt og ondt, det er kategorier, som man opstiller for at få struktur på det, man oplever, så at man bliver tryg ved dem. Det drejer sig om forskelligt, vi ikke kan kapere, såsom eksistensen og naturens mangfoldighed. Det er der jo mange, som føler sig nødsaget til at konstruere forklaringer på. De bliver religiøse og tror på, at nogen har skabt disse ting, for den mulighed, at det drejer sig om et åbent mysterium, kan de ikke rumme. Jeg opfatter alle disse strukturer som menneskeskabte, de kan være mere eller mindre rigide, og de kan være med til at lukke af for vores oplevelse af omverdenen. Det er jo i virkeligheden ikke let at forholde sig åben, det er meget lettere at ty til færdige forklaringer, således at tilværelsens kompleksitet reduceres. Det fænomen interesserer mig, for jeg mener, at kunsten kan være med til at relativere de faste strukturer og hvis et værk kan være med til at sætte spørgsmålstegn ved de kategorier, som vi kører hele vores verden igennem, ja, så synes jeg, at kunsten har en ret god funktion. Jeg har arbejdet med de syv dødssynder i mine værker i nogle år, inspireret af Jan Lindhardts bog om dødssynderne, og så har jeg også arbejdet med grimasser som udtryk for forskellige følelser og sindstilstande og nu har jeg så kombineret de to ting i denne serie på syv billeder.

Dødssynderne

KP: De syv dødssynder er et ældgammelt udtryk for et menneskes principielle oprør mod Gud. Dødssynderne er: Superbia (hovmod), Avaritia (griskhed), Luxuria (nydelsessyge), Invidia (misundelse), Gula (frådseri), Ira (vrede) og Acedia (dovenskab). Hvordan kan et så gammelt religiøst begreb være relevant i en samtidskunstnerisk kontekst?

 PC: Jeg har været optaget af dødssynderne i nogle år. Biskop Jan Lindhardt har skrevet om disse synder, der i sin tid blev opfattet som utilgivelige af oldkirken, men som faktisk er opfattet som dyder i dag. Tag eksempelvis sådan noget som liderlighed – det er kun dem uden et sexliv, som vi virkelig ynker, og vrede er jo noget, man skal komme af med eksempelvis i trafikken. Grådigheden er allestedsnærværende, fornogle år siden var der en fjernsynsudsendelse, der hed “Grisk når det gælder”, hvor den mest grådige vandt. Jo mere fritid man kan opnå og jo flere blå drinksm man kan indtage ved swimmingpools eksotiske steder, iøvrigt uden at interessere sig for det sted hvortil man er rejst, des bedre. Dovenskab bliver anset som et tegn på velstand, mens arbejdsomhed eller nøjsomhed ikke vurderes særlig højt. Hovmod har vel altid været der, men det bliver der heller ikke set ned på i dag, de hovmodige er sådan nogle, der har styr på tingene mens man derimod forbinder ydmyghed med sådan nogle underdogs og tabere. Se bare de gyldne håndtryk for eksempel. Man kan snildt få en aftrædelsesordning på en tredive-fyrre millioner, hvis man har kørt en bank i sænk og det er i min verden et udtryk for både hovmod og grådighed, men sådan en bunke penge får man vel ikke, fordi der bliver set ned på en. Og sådankunne jeg gennemgå alle de syv dødssynder i forhold til samfundet i dag. Jeg synes, at det er enormt spændende, at sådanne kategorier som de syv dødssynder har gennemgået en glidning gennem tiden, det siger noget om kategoriernes relativitet. Jeg tænkte på at male syv billeder, mens jeg arbejdede med idéen til mit store Danmarksbillede, som jeg malede i 2009. Men så gik det op for mig, at dødssynderne var en god måde at strukturere billedet efter. Jeg havde en del overvejelser i starten om hvem der skulle med på billedet, jeg har siden fået en del spørgsmål om de personer, der er med; hvorfor er der kun én kvinde med og hvorfor har hun ikke tøj på, hvilket hun forresten har. Hun var nøgen i starten. Men jeg fik at vide, at sådan ser en nutidig kvinde ikke ud, der er ingen, der kunne drømme om at gå rundt offentligt med nøgne bryster i dag. Jeg havde ellers en malet en, splitternøgen, frodig kvinde af den slags, som jeg selv holder meget af og som man næsten ikke ser længere på stranden. Jeg synes, at hun var pragtfuldt malet, men hun blev malet over og erstattet med en fotomodel i bikini, hvilket altså forekommer meget mere nutidigt end den rigtige, nøgne kvinde.

Danmark

KP: Måske er det at vise sine bryster offentligt blandt de nye dødssynder? Kan du forklare på  hvilken måde, de syv dødssynder optræder i dit Danmarksbillede?

PC: De syv dødssynder danner den mentale struktur, som binder det billede sammen. Det er ikke sådan at forstå, at billedets figurer repræsenterer én dødssynd hver, de optræder rundt omkring i hele billedet. Måske er der mest misundelse over ham fyren, der sidder ned og læser Ekstrabladet, og er ærgerlig over, at han ikke har nogen syttenårig sexslave, mens både statsministeren, der har fået maling på sig og bondemanden ser noget hovmodige ud, mens grådigheden tydeligvis samler sig omkring ham med posen fra Brugsen og dovenskaben ses hos ham, der ligger og sover på gaden. Det skal jo ikke forstås således, at jeg moraliserer og fremstiller hjemløse som dovne, men det er måden, som nutiden opfatter de socialt udsatte; er det gået ned ad bakke, så er det deres egen skyld, de må være dovne, dumme, utilstrækkelige, kedelige mennesker. Jeg kommer ikke med nogen dom over hvordan det er, men billedet indeholder noget af det, jeg oplever. Nåh, men jeg blev åbenbart ikke helt færdig med de syv dødssynder, for hvis vi kommer tilbage til de aktuelle litografier og vores lidt uheldige måde at strukturere vores omverden, så har jeg brugt emnet igen her.

KP: Jeg synes, at dine litografier af dødssynderne er interessante og meget koncentrerede i forhold til mange af kunsthistoriens repræsentationer af de syv dødssynder, der ofte er narrativt betonede, sceniske beskrivelser med en kraftig morale, hvor vi også får indblik i hvad der sker, hvis man falder i og begår en af dødssynderne. I forhold til det teatralske udtryk i eksempelvis Hieronymus Bosch´ billeder af dødssynderne eller i barokkens allegorier, så udtrykkes dødssynderne i dine små litografier alene via mimik, som jo er en af de enkleste og samtidig dybeste udtryksformer inden for teatret, men som også er grundlæggende i al menneskelig kommunikation. Det er meget tydeligt at se hvad de drejer sig om, disse billeder og det er jo også følelser, som vi kan genkende fra os selv. De syv dødssynder er sin tid blevet brugt moralsk af kirken. Vi skal ikke begå disse synder, hvis vi skal have en billet til paradis. Jeg synes du omgår den moralske pegefinger meget fint ved at bruge dig selv som motiv. I stedet for at pege fingre ad andre, inddrager du din egen person ind i svaghederne, det er dit eget ansigt, der skærer grimasserne, som udtrykker dødssynderne.

PC: Ja jeg synes det er vigtigt at inddrage sig selv, ellers bliver det netop for påpegende og for demonstrativt moraliserende - det kan let blive meget kedeligt.

Danskheden

KP: Jeg har kurateret en udstilling i galleriet nedenunder, hvor jeg har taget udgangspunkt i et gammelt færøsk, nationalromantisk digt. Udstillingen kredser omkring nationale idéer og konstruktioner, og den indeholder bl.a. et par af dine litografier, blandt andet et billede af et dannebrogsflag, som er ved at falde dramatisk ned – måske fra himlen, måske på grund af Danmarks krigsdeltagelse. Du har i mange år kredset omkring danskheden, og dine billeder er blevet misforstået og brugt af forskellige grupperinger af bekymrede borgere, der forskanser sig i foreninger af danske danskere. Hvorfor interesserer danskheden dig?

PC: Hvis jeg skal svare lidt polemisk kan jeg sige, at det gør den ikke. Jeg interesserer mig for optagetheden af danskheden, altså det, at der er nogle mennesker, der føler, at de kan styrke sig selv ved at besidde såkaldte danske værdier. Det skurrer i mine ører, at der kan sættes en slags facitliste over henholdsvis danske og svenske værdier. Det er landområder, der af talrige politiske årsager er skilt ad, og de hænger jo på en eller anden måde sammen alligevel. Der har åbenbart været nogle herskende normer, der har vundet over nogle andre normer, og nu ligger der næsten det samme i påstanden om en særlig danskhed, som der tidligere lå i udsagnet om at noget var gudgivet. I den erklæring lå der en underliggende forventning om, at hvis noget var gudgivet, så skulle man ikke stille flere spørgsmål. Bare fordi en herskende ideologi såsom nazismen eller en anden ideologi eller en herskende norm vinder, så er det ikke nødvendigvis fordi den absolut er den gudgivet bedste. Det var bare den, som vandt, og det, vi for tiden omtaler som danske værdier, er nogle tidsbundne og relative værdier, som nogle har behov for at definere som en fast kategori, for de kan ikke holde åbenheden og tvivlen ud.

Samtalen er færdig, og litografen skal i gang med at blande farven til den sidste sten. Peter Carlsen ønsker sig sort blandet op med okker. Jan Andersson blander og siger, at det ikke ligner farven i nogen af de andre seks tryk – den er fin, siger Peter, hvorefter stenen straks gøres klar til tryk. 

http://petercarlsen.dk/

Olaf Johannessen er best – aftur í ár

Í fjør vann Olaf Johannessen Reumertvirðislønina sum ársins mannligi sjónleikari og aftur í ár vann hann virðislønina fyri sín leiklut sum Puntila í leikinum við sama heiti í  Det Kongelige Teater. Tað er ikki heilt almindiligt og vit eru errin av honum í Føroyum. Hjartaliga til lukku, Olaf.

Motivatiónin hjá dómsnevndini:

Olaf Johannessen, Puntila, Det Kongelige Teater

Sjældent har en skuespiller været så beruset som her. Olaf Johannessen var generøs og kærlig som fuld – og beregnende og benhård som ædru. Hans ben flaksede musikalsk, mens hans stemmeklang tyranniserede alt. Jakkesættet sad upåklageligt, selv efter fjerde flaske vodka. En intelligent magtherre, der styrede både forestillingen og publikum.

Fyri einum ári síðani hevði eg eitt viðtal við sjónleikaran, sum er takksamur fyri tilnevningar og heiður, men sum neyvan missur fótafestið av hesum.

http://www.listaportal.com/tidindi/2015/7/2/beint-n-samra-vi-sjnleikaran-olaf-johannesen?rq=Olaf

Barbara 50

Í dag fyllir ein egin og sjáldsom listakvinna runt, sum er kend í norðanlondum og innan móta- og avantgardeumhvøvi kring heimin. Tað er sniðgevin Barbara í Gongini, sum rundar hálva øld. Hon er úr Havn, men hevur síðstu nógvu árini búð í Keypmannahavn. Hon kennir mótaverðina innanífrá, tí hon byrjaði í sera ungum aldri at ganga model fyri Elspu Hardlei (Elspu í Skotinum). Seinni í tíðini fyriskipaði hon mótasýningar í SMS fyri m.a. Klivan, men í dag eru tað hennara designhugskot, hennara tankar um snið, sum verða presenteraðir, tá modellirnar spáka um pallin. Hugurin mótvegis list og kreativum vinnum kom tíðliga. Barbara í Gongini teknaði í fyrstani og arbeiddi við skitsum. Hon fór á designskúla í Keypmannahavn á deildina fyri unika-sniðgeving, haðani hon tók prógv í 1996. Síðani hevur hon arbeitt og hon hevur arbeitt hart síðani merkið BARBARA Í GONGINI var stovnað í 2005, tí tað er ikki bara sum at siga tað, at lansera eitt nýtt klædnamerki. Men við sínum konsekventa dapra og dramatiskt dekonstrueraða úttrykki hevur hon arbeitt seg upp til at vera millum kendastu donsku klædnamerkini.

Merkið er grundað á hennara design-visiónir, men hon er ikki einsamøll í fyritøkuni og leggur sjálv dent á, at uttan toymið hevði einki borið til, stjóri í fyritøkuni er maður hennara, Ole Gongini Jensen. Fyritøkan metir sosiala ábyrgd vera sjálvsagdan part av rakstrinum, hetta sæst aftur á, at dentur eitt nú verður lagdur á burðardygga framleiðslu við eitt nú endurnýtslu av pørtum av framleiðsluni. Serliga seinastu árini hava vit sæð, at tað fer at loysa seg hjá Barbaru í Gongini at vera so konsekvent, sum hon er hvat viðvíkur stíli. Barbara í Gongini er kend sum avantgardedesignari, hennara outfit eru skulpturkend og hennara sýningar minna í støðum um listarliga performance. Javnan samstarvar hon við listafólk bæði innan film, tónleik, dans í crossoverframførslum. Hon hevur fleiri ferðir samstarvað við Jens L.Thomsen/Orka og við Eivør og við pop-avantgarde-improvisatiónsbólkin Den Magnetiske Ørn. Barbara í Gongini hevur somuleiðis gjørt búnar til leikin Elektra hjá Sofokles, sum Betty Nansen Teatrið pallsetti í 2010. Fyri Barbaru í Gongini er eingin ørkymlandi munur millum list og móta við tað, at bæði spretta úr somu kreativu keldu. Vit kunnu fegnast um alt tað, sum sprettir úr hesi keldu og ynskja Barbaru í Gongini hjartaliga til lukku við føðingardegnum.

Marius Olsen sýnir fram sítt lívsverk

Tíðindaskriv

Framsýningin letur upp í Norðurlandahúsinum fríggjadagin 17. juni kl. 16.00 og er opin fram til 14. august. Raffineraðu grafisku verkini hjá Mariusi Olsen rúma óendalig nógv løg. Eitt eftir eitt lata fín, viðbrekin og lýrisk løg seg upp. Skemtilig, sjálvt speisk løg, gátufør, innilig, symbolistisk løg og sniðfundig, filosofisk løg avdúkast spakuliga. Beint fyri eygunum á okkum vaksa løg við ekspressivum ørskapi, løg við nossligari ornamentgleði og løg við eini vakrari, myrkari dýpd, sum tað bara ber til at finna í listaverkunum hjá Mariusi Olsen. Onki annað stað í heiminum. Øll løg møtast og vaksa saman í eina fagra og tølandi heild. Men hvørja ferð verkini verða sýnd fram, hvørja ferð eygað sær tey, stinga nýggj løg seg upp úr heildini og nýggir møguleikar rísa. Á hesi framsýningini, sum er tann higartil vavmiklasta hjá Mariusi Olsen, opinberast ein ørgrynna av nýggjum løgum, nýggjum upplivingum og nýggjum sannkenningum.

Bók um verkini eftir Marius Olsen Bókina um Marius Olsen, sum Sprotin leggur fram, tá ið framsýningin letur upp tann 17. Juni, er 400 síður í brotinum 30x30, so sama um myndirnar standa ella liggja, er rúmsátt hjá verkunum, og tey sleppa at tala fyri seg hvørt á sínari opnu. Tekstur: Gunnar Hoydal, Jan Andersson, Ilona Raipala, Marius Olsen og Inger Smærup Sørensen.

NÚ - ung breidd í kassum

Jens L.Thomsen

Summarframsýningin í Norðurlandahúsinum í ár eitur Nú og er vígd teimum ungu fólkunum, harav summi eru myndlistafólk. Fleiri fáast við ymisk listasløg og eru t.d. sjónleikarar, scenografar, høvundar, grafiskir sniðgevar, reklamufotografar, tónleikarar ella okkurt annað umframt, at tey fáast við myndlist. Talan er um eina serstakliga breiða presentatión. Teir útivið 30 luttakararnir eru allir føddir aftaná 1980 og meginparturin býr uttanlands Sum gjørt verður vart við í tíðindaskrivinum, er talan heldur um margfeldni enn um nakran ávísan avmarkaðan stíl á úttrykkinum hjá teimum ungu. Fjølbroytnið verður helst ikki minni av høvuðstreytini, sum verður sett øllum teimum framsýnandi, ið hava fingið ein kassa hvør at framsýna í ella á. Hesa avmarking hava tey framsýnandi fyrihildið seg meira og minni kreativt til. Um vit tosa um áskoðaraupplivingar, liggur ein ávís avmarking í kassunum, sum hinvegin veita ein higartil ósæddan møguleika fyri breidd í presentatiónini av yngra ættarliðnum.

Katalogið hevur eitt ungt, frískt snið og er umframt innleiðslutekstin hjá kuratorinum, Inger Smærup Sørensen, myndað av smáum viðtalum við listafólkini. Framtíðin tykist opin og ljósareyð í dynamiska ritinum, sum eisini er merkt av, at onkrir av luttakarunum eru nóg so feskir uttan tað stóra, listarliga miðvísi. Listarliga miðvís hevur Silja Strøm verið í mong ár, hon hevur brúkt kassan sum podium ella pall við poppstríputum assosiatiónum, har ein at síggja til óruddilig, men sera strukturerað uppseting av litføgrum keramiskum brotpettum er verkið sjálvt. Kassin hjá Bjørk Jónheðinsdóttir Tróndheim er verkstaðskendur, vit fáa í og á kassanum innlit í hennara arbeiðsprosess. Jón Sonni Jensen, ið plagar at miðsavna seg um menniskjakroppin, hevur klætt sín kassa, so at hann fær eitt organiskt, villvaksandi brá. Verkið hjá Jens L.Thomsen, sum sæst ovast her, er konseptuelt hugsað á markinum til land art, men tað fungerar sera væl á framsýningini. Kassauppgávan hjá Heidi Andreasen er somuleiðis sera væl loyst, hennara verk hongur væl saman innihaldsliga og estetiskt. Hon arbeiðir við samansettum, surrealistiskum myndum, sum hómast á kassaflatunum, ið geva áskoðaranum innlit í ein myndaheim við trídimensjonalum geometriskum op art- kendum mynstrum. 

Heidi Andreasen

Jón Sonni Jensen

Ditte Mathilda Joensen er við á framsýningini og hevur sniðgivið katalogið

Kirstin Helgadóttir

Bjørk Jónheðinsdóttir Tróndheim

Eirikur Poulsen

Sjá tú blánar - Røðan hjá Rigmor Dam

Røða hjá Rigmor Dam til setan av Summarframsýningini “Sjá tú blánar” í Steinprent á mentanarnáttini 3. juni 2016 kl. 17.00

Góða samkoma. Góðu Fríða og Jan, sum so hegnisliga reka Steinprent – listareiðrið mikla. Góða “kurator-Kinna”.

Endiliga var Mentanarnátt aftur í Havn. Tann edrúa og óstressaða, ja, tann mentaða ólavsøkan, sum longu er vorðin ein traditión, startskotið til summarið hjá mongum okkara.

Summarkvøldið, har vit havnarfólk, og onnur við, leggja okkum aftur á og nýta og njóta mentan í breiðum høpi og list á høgum støði. Har vit andliga verða lyft upp frá gerandisløtum á heimligum gøtum.

Og júst summarið er sum tikið úr leikum til slíkar listaløtur. Hesin sansaligi hásongurin, har turkislitta lívið lær, har grøna litspælið sær, har ljós og skuggar bjóða glamlýsinum upp til tølandi kjálkadans - dag og nátt.

Á mentanarnátt við framsýningum og framførslum av øllum handa slag. Her verður ikki bara víst fram, men bjóðað inn og bjóðað av. Og takk fyri tað!

Steinprent er vertur, og heitið er úr flaggsanginum “Sjá tú blánar”. Politisk kunnu vit tíbetur leggja afturat: Og tú rodnar sum blóð.

Verkini eru vald út frá heitinum og eini góðvarnari fatan av sangtekstinum.

Kenna vit kanska sangin aftur í verkunum? Finna vit tað innlítandi ella útlítandi, tað altjóða ella tjóðskaparliga, tað lítillátna ella uppblásta? Ella finna vit í verkunum tað lakoniskt beinrakna ella kanska ironisku frástøðuna, sum er so nærløgd, tá vit lýsa okkum sjálvi? Í øllum førum er hetta ein áhugaverdur háttur at viðgera tað heimliga.

Lat okkum í felag nýta høvi at fagna summarinum við at seta listina í hásæti. Og hóast síðstu dagarnir hava verið óvanliga heitir og høgir, so má eg viðganga, at eg eisini elski havnarsummarið, har ljóðliga mjørkatámið avdúkar hvørt eitt veingjasuð, hvønn ein skansamuss, hvørt eitt áratak og hvønn ein brest frá flagginum á Tinganesi.

Nei, nú er ikki at standa og gána, fær tú heldur og blána, áðrenn framsýningin burt er fánað.

Góða eydnu við framsýningini og góða mentanarnátt øll somul!

Takk fyri!             

Fotomyndir: Steinprent og Visit Tórshavn

Sjá tú blánar - Listaframsýning í Steinprenti

Tróndur Patursson

Sjá, tú blánar sum loftið og tú rodnar sum blóð,

men hitt hvíta er fossur, brot og vetrarins ljóð.

Har tú veittrar á báru, fjalli, bergi og ong,

syngur tjóðin tær glaðasta song 

Framsýningin Sjá tú blánar letur upp mentanarnáttina klokkan 17. Hon er fjølbroytt og eitt sindur øðrvísi enn aðrar listaframsýningar við tað, at hon er konseptuel, og byggir á eina yrking, sum Hans Andrias Djurhuus skrivaði í 1920. Flestir føroyingar kenna yrkingina, sum verður framførd við lagi eftir Gunnar Mikkelsen, tá flaggdagur er. Yrkingin vendir sær sum kunnugt til Merkið, hvørs reyði, blái og hvíti litur myndar koloristiska útgangsstøðið hjá framsýningini, sum eisini innihaldsliga nertur við tjóðskaparlig evni.

Ultramarinbláar eru fýra framúrskarandi kompositiónir hjá Tróndi Patursson, sum við síni svimlandi dýpd geva okkum eina stórbæra visión av kosmiskum upplivingum, sum Tróndur Patursson hevur havt á sjóferðum sínum. Bæði evnisliga og stílsliga fevnir henda listaframsýningin nokk so breitt um bæði náttúru og mentan, abstrakta og figurativa list, fínmentan og kitsch frá træprenti og litografi yvir málarí til fotografi og gipsrelieff umframt postkort. Síðstnevndu kort vórðu í sínari tíð framleidd og einamest seld til ferðafólk. Tað var Ásmundur Poulsen, sum tók myndirnar á kortunum og gav tey út, hann var fotografur í hálva øld og tók nógvar myndir til øll hugsandi høvi. Kongaligar vitjanir eru eyðvitað góð myndahøvi og tí eru fleiri fotomyndir av Margretu drottning og av foreldrum hennara, sum eru við á framsýningini, bæði tí tær eru áhugaverdar myndaliga, men eisini tí, at tær á onkran hátt snúgva seg um Føroyar og sambandið við Danmark. Hesi viðurskifti eru sum kunnugt  á breddanum í hesum døgum nú kjakast verður um eina føroyska stjórnarskipan, sum skal vera innan fyri ella uttan fyri grundlógina. Spyrja vit yrkjaran Carl Jóhan Jensen man lítil ivi vera um hansara støðu hesum viðvíkjandi og henda greiða støða sæst eisini í teimum báðum prentunum, sum hann gjørdi saman við Tróndi Patursson og sum var partur av valstríðnum hjá Tjóðveldi. Kanska er tað ikki heilt so einfalt at gita sær til hvat danski listamaðurin Peter Carlsen heldur um tað heila, men hansara neyvu myndir av F-16 flogførum og av danska flagginum eru í øllum førum hugvekjandi og vakrar.

Á eini framsýning um Føroyar sigur tað seg sjálvt, at landslagið er eitt mást og her er tað sjálvur meistarin á økinum, Zacharias Heinesen, sum sýnir fram seks smáar okkergular og regnbláar perlur av landslagsmyndum, sum vórðu gjørdar sum gávuprent til limir í grafikkáhugafelagnum Steinbrá.  Hesar hanga saman við trimum fjálgum, midnáttarbláum seyðamyndum hjá Fríðu Matras Brekku - hon er fyrsta føroyska listafólk, sum skemtiliga og við kærleiksfullum álvara hevur valt sær tann í Føroyum omnipresenta seyðin sum høvuðsmyndevni. John Kørner hevur onkra mynd frá stórfingnu steinprentsrøðini The Whale Killing Project við á framsýningini.

Á framsýningini er ein spildurnýggj, modernað røð av væl hugsaðum sjálvsmyndum, sum Tóroddur Poulsen gjørdi í Steinprenti herfyri, og sum í byrjanini eru gular, appilsingular og reyðar, men sum spakuliga flyta seg yvir í blátt. Myndirnar hjá Tóroddi eru monokromar og tað sama er næstan eisini galdandi fyri tríggjar nonfigurativar myndir hjá bretska listamanninum Ian McKeever, sum arbeiðir við smáum miðlum, ið fáa maksimala effekt. Jóhan Martin Christiansen er yngstur av teimum framsýnandi listafólkunum, hann er eisini við á ungdómsframsýningini, ið letur upp í Norðurlandahúsinum klokkan fýra Mentanarnáttina. Hansara hvítu, stillu gipsmyndir eru avstoypingar av pappeskjum, sum listamaðurin fær nógv burturúr. Í mun til ta ekspressivu, náttúruíblástu høvuðsásina í føroyskari list, bróta verkini hjá Jóhan Martini Christiansen frá. Hansara tilfarsliga medvit og hugskots- og prosessmerkta listatilgongd er saman við hinum verkunum á framsýningini tekin um ta støðugu menningina í føroysku listini.

Sjá tú blánar letur upp mentanarnáttina 3.juni klokkan 17. Øll eru hjartans vælkomin. Kurator er Kinna Poulsen. Rigmor Dam, mentamálaráðfrú, letur framsýningina upp.

Tóroddur Poulsen

Orka í uppskoti at fáa Norðurlendsku Tónleikavirðislønina

1.november verður avdúkað hvør vinnur Norðurlendsku Tónleikavirðislønini, men longu nú kunnu fólkini í tónleikasamtakinum Orka erpa sær, tí Orka er tilnevnt virðislønina fyri huglagsríku útgávuna Leipzig, sum er fjórða útgáva hjá bólkinum. Bulurin á hesari útgávuni er upptikin í UT Connewitz, sum er ein gamal biografur í Leipzig. Bólkurin Orka er kendur fyri at brúka alternativ ljóðføri og fyri fantasifullar samansetingar av akustiskum og elektroniskum ljóðførum, eisini stílurin tykist samansettur og kann fevna um gamlan vísusang umframt tað elektroniska. Jens L. Thomsen er mær vitandi ein høvuðspersónur í bólkinum, sum sambært upplýsingar á FB síðuni eisini kann fevna um: Ólavur Jákupsson, Jens L. Thomsen, LV, Oktopus, Høgni Lisberg, Pushing Up Daisies, Benjamin, Sakaris, Greta Svabo Bech, Uni Árting, Knút H. Eysturstein, Jana Hjalgrímsdóttir, Allan Tausen, Jan Rúni Poulsen, Mikael Blak, Omar Pálsson, Bogi á Lakjuni, Jógvan Andreas á Brúnni, Kári Sverrisson, Yann Tiersen, Eivør Pálsdóttir, Anna Katrin Egilstrøð, Teitur, Magni Højgaard, Per I. Højgaard, Mariano Bulligan, Riccardo Pes, Kvartet Tercska, Kristian Blak, Jón ‘G!neral Kuster’ Tyril, Niels L. Thomsen, Cow No. 63, The Birds Uppi í Urðum, The Third Eye Foundation, Bookworms. Hiðani verða tey øll ynskt til lukku við tilnevningini og góða eydnu.

Tilnevnd eru: 

DANMARK
Sebastian fyri útgávuna “Øjeblikkets Mester”
Hans Abrahamsen fyri sangringrásina “Let me tell you”

FINNLAND
Sebastian Fagerlund fyri konsertina “Mana”
Antti Paalanen fyri útgávuna “Meluta”

FØROYAR
ORKA fyri útgávuna “Leipzig”

GRØNLAND
Uyarakq & Peand-eL fyri útgávuna “Kunngiitsuuffik (Republic)”

ÍSLAND
Karólína Eiríksdóttir fyri operuna “MagnusMaria”
Jóel Pálsson & Kjartan Valdemarsson fyri útgávuna “Innri”

NOREG
Øyvind Torvund fyri verkið “Willibald Motor Landscapes”
Ragnhild Berstad fyri verkið “Cardinem”

SVØRÍKI
Mats Larsson Gothe fyri hansara 3.symfoni “...de Blanche et Marie...”
Ida Lundén fyri verkið “Songs my mothers taught me”

Tíðarrúm - eitt viðmæli!

View fullsize

Í dag er seinasti møguleiki at uppliva framsýningina Tíðarrúm hjá Bjarne Werner Sørensen í Listahøllini í Skipasmiðjuni MEST. Tað er lutfalsliga sjáldan okkum býðst høvið at síggja tílíka framsýning heima í Føroyum og tí vil eg viðmæla øllum at fara ein svipp út í ídnaðarhøllina at hyggja. At hava fingið eina tílíka høll til framsýningarhøli er eitt satt bragd framt í verki av Heystframsýningarbólkinum við fyrimyndarligum vælvilja frá MEST.

Bjarne Werner Sørensen hevur í grundini ein rættiliga stóran leiklut í míni egnu, persónligu listasøgu. Tað var hann, ið saman við Listasavninum og Goethe Instituttinum skipaði fyri framsýningini FAR OUT - Natur arbeitet für die Kunst við týskari installatiónslist, ið varð gjørd í 1996 in situ á Listasavni Føroya. Føroyskt/týska verkætlanin var uttan iva mest progressiva og frammi í skónum listaframsýning, Føroyar tá høvdu upplivað, og nógv vórðu eisin provokerað av listamonnunum Raffael Rheinsberg, Erwin Wortelkamp og Nikolaus Nessler. Framsýningin fekk týdning fyri Tórodd Poulsen bæði poetiskt – hann skrivaði yrkingar út frá verkunum, men eisini installatiónslistarliga haldi eg, at týsku listamenninir veittu honum týdningarmiklan íblástur. Bjarne og Tóroddur hava fleiri ferð arbeitt saman, teir hava gjørt mappuna Otium við yrkingum hjá Tóroddi og mynstrum/myndatilfari hjá Bjarne, sum Jan Andersson prentaði í Grafiska Verkstaðnum í Hjørring. Hetta samstarvið helt fram í Grafiska Verkstaðnum í Listasavninum í Havn við upprunagrafiska yrkingasavninum “Villvísi”, sum Tóroddur skrivaði og sum Bjarne myndprýddi.

Meðan yrkingarnar hjá m.a. Tóroddi Poulsen var nakað av tí fyrsta, eg royndi meg við sum bókmentaummælari, var framsýningin hjá Bjarne Werner Sørensen í Føroyahúsinum í Keypmannahavn ein tann fyrsta listaframsýningin, sum eg ummælti í útisetablaðnum Oyggjaskeggja. Tað var eisini Bjarne, sum skaffaði mær eitt lítið jobb í Galleri Bie & Vadstrup, sum var mær til stóran íblástur. Síðani hevur Bjarne Werner Sørensen fingist nógv við yrkisfelagslig mál myndlistafólkum at bata, eitt langt skifti var hann sostatt formaður í BKF, Billedkunstnernes Forbund.

Hansara listarliga tilgongd er sera fjølbroytt,  hann málar og fotograferar, hann er dugnaligur grafikari og fæst bæði við tann siðbundna grafikkin, eins og hann finnur uppá alt møguligt við telduni. Fyri nøkrum árum síðani hevði hann eina spennandi framsýning í Steinprenti og nakrar av myndunum, sum vóru á hesari framsýningini eru eisini við úti á Skipasmiðjuni. Bjarne Werner Sørensen er upptikin av tí, hann nevnir samanførdir koordinatar, hetta at tvær myndir, ið verða settar saman úrslita í eini triðju, sum oftast ófyrisíggjandi mynd. Í steinprentsrøðini Matrix, sum er við á framsýningini Tíðarrúm, hevur Bjarne Werner Sørensen arbeitt við hesi tilgongd á ein rættiliga skipaðan, matematiskan hátt, har hann við at kombinera litografisku steinarnar á ymsan hátt hevur fingið eina rúgvu av litografiskum prentum burturúr, ið verða hongd upp í eini rektangulerari installatión eftir eini ávísari skipan. Skipanin er fleksibul og kann broytast frá framsýning til framsýning alt eftir stødd av vegginum osfr. Áhugin fyri skipanum, organiskum samanhangum og frítt vaksandi fyribrigdum er grundleggjandi í verkunum hjá Bjarne og sæst eisini aftur í frálíku bylgjandi uppheingingini av framsýningini Tíðarrúm. Í dag, sunnudagin 29.mai er síðsti dagur at síggja framsýningina, sum er opin frá 15-18. Listamaðurin er sjálvur til staðar. Far!

Myndirnar tók Kim Kristensen ferniseringsdagin

Trapputos

Nú tann berømta, monumentala trappan í Vágsbotni í Havn við at vera liðug verður dúgliga kjakast um hon er ljót, vøkur, fascistoid, fjálg, grúfull, eitt vindhol, ein skamblettur ella tvørturímóti ein savningarstaður, edeligt handverk osfr. Meiningarnar eru nógvar og hugsast kann, at hálvfems prosent av negativu meiningunum verða totalt viðvendar, tá henda góða trappan hevur verið har eina tíð, tí nógv eru, sum ikki dámar broytingar. Eg eri ikki sjálv ein av teimum, eg haldi broytingar eru góðar, eg haldi bara, at vit skulu vera sera varin, tá tað kemur til heildarloysnir. Tí dámar mær t.d. ikki tosið um, at ALLIR lyktapelar í Havn skulu skiftast. – Halló? Hvar kom hatta hugskotið frá? Tað er í familju við hasar yvirdimensioneraðu urtapottarnar, sum nú fjølgast yviri við Musikkskúlan. Nåh, men lítið er at ivast í, at trappan verður verandi - sjálvt ikki tað mest forvirraða býarstýrið kundi droymt um at tikið eina so dýra trappu sum hasa niðuraftur. Og í sólini í dag og í gjár hevði onkur sett seg á trappuna, sum í grundini ikki sá so galin út grótið er vakurt, rustlittu steyrarnir eru eitt sindur løgnir, men eru kanska partar av onkrum, sum ikki er heilt liðugt enn. Í nógvum býum í heiminum seta trappur dám á arkitekturin og um summarið kann nýggja trappan væl hugsast at fáa savnandi dám í okkar býarrúmi. Trappan verður alment tikin í nýtslu leygardagin 28.mai klokkan 10. 

Myndirnar tók Jógvan á Dul

NÚ/NOW - Summarframsýningin í Norðurlandahúsinum

Silja Strøm

Framsýningin letur upp fríggjadagin 3. juni kl. 16.00 og er opin fram til 21. august 2016. Summarframsýningin 2016 setir tey ungu føroysku listafólkini, ið eru fødd aftaná 1980, í miðdepilin.

Norðurlandahúsið sýnir fram verk hjá 26 ungum, gávuríkum listafólkum, sum arbeiða á hvønn sín hátt við tí visuellu listini. Hvørji eru hesi? Hvat arbeiða tey við? Hvørji nýggj rák kunnu hómast? Hvussu eru framtíðarútlitini hjá føroyskari list?

Margfeldni er meira eyðsýnt heldur enn einsháttan hjá unga ættarliðinum av listafólkum. Kanska tí at føroysk list í minni og minni mun bert verður skapt í Føroyum og í størri og størri mun eisini í øðrum londum. Og tað eru ikki bert landamørk, sum verða brotin niður. Mørkini millum tær ymsu listagreinirnar kámast eisini. Hetta skapar eina blanding av fleiri listagreinum, samstundis sum nýggir miðlar verða tiknir í brúk.

Ditte Mathilda Joensen

Listafólkini eru: Anna Malan Jógvansdóttir, Bárður Dal Christiansen, Beinta Glyn- Davies, Bjørk Jónheðinsdóttir Tróndheim, Charlotta Ingolfsdóttir, Ditte Mathilda Joensen, Eirikur Poulsen,  Gvøðny Maria Áarstein, Heidi Andreassen, Ingilín D. Strøm, Jan Nystrøm, Jens L. Thomsen, Jóannes Lamhauge, Jóhan Martin Christiansen, Jón Sonni Jensen, Kirstin Helgadóttir, Kjartan Hansen, Laura Edit Gunnváardóttir, Milja Hanusardóttir, Miram og Janus, Ólavur S. T. Thorsteinsson, Ragnhild Hjalmarsdóttir, Sámal Blak, Silja Eystberg Wendelboe, Silja Strøm og Trina Gaard. 

Jóhan Martin Christiansen

Michala Petri og Opera Voce í Norðurlandahúsinum

Hóskvøldið 2. juni sleppa føroyingar, sum teir fyrstu í heiminum at hoyra trý nýggj verk eftir altjóða viðurkendu tónaskøldini Hans Gefors úr Svøríki og føroyska Sunleif Rasmussen. Danski tónleikabólkurin Opera Voce, við m.ø heimskenda blokkfloytuleikaranum Michalu Petri, hevur bílagt og framførir verkini, sum eru Norðurlendsk burturav. Hans Gefors hevur skrivað tvey av verkunum, sum verða frumframførd, og eru tey ávikavist skrivað til tekstir úr “Det” hjá donsku Inger Christensen og yrkingar hjá norska Jon Fosse, sum vann bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins í 2015. Triðju fumframførsluna eigur Sunleif Rasmussen, sum hevur skrivað nýggjar variatiónir yvir kenda sálmin “Harmur og gleði” fyri altblokkfloytu. Bæði Sunleif Rasmussen og Michala Petri vunnu herfyri FMA virðislønir - Sunleif fyri bestu kompositión (Territorial Songs) og Michala fyri bestu útgávu (Danish & Faroese Recorder Concertos). Tey sum framføra á hesi konsertini eru, umframt Michalu Petri á blokkfloytu, mezzosopranin Mette Østergaard, cellisturin Toke Møldrup og pianisturin Tine Fenger. Á skránni annars verða verkini Sulamith og Solomon op. 1 og 6 fyri mezzosopran og klaver hjá Lange-Müller og Malinconia op. 20 fyri sello og klaver hjá Sibelius. Mette Østergaard gav í 2010 eina fløgu út við eini innspæling av Sulamith og Solomon, og hon varð tá kosin at vera besta danska útgávan av hesum verkinum. Konsertin við Opera Voce er í Norðurlandahúsinum hóskvøldið 2. juni kl 19.30.

Djóragerðir - Claus Carstensen í Steinprenti

Meðan tey bæði verkstaðsfólkini í Steinprenti njóta eina uppiborna feriu í útlondum, stendur arbeiðið ikki stilt á verkstaðnum. Síðani mikudagin hevur danski listamaðurin Claus Carstensen arbeitt á verkstaðnum og longu nú eru 3 væl eydnað prent liðug. Hetta er fyrstu ferð, Magnus V.Andersson hevur arbeitt einsamallur sum prentari og sigast má, at hetta var ein sonn dreymabyrjan.

Claus Carstensen ætlar at gera nøkur prent aftrat áðrenn hann mikudagin fer heim aftur. Hann hevur verið fleiri ferð í Føroyum og hevur arbeitt á grafiska verkstaðnum nógvar ferð síðan fyrsta arbeiðsuppihaldið í 2002. Hann hevur framsýnt bæði einsamallur og saman við Tóroddi Poulsen ymsastaðni. Claus Carstensen er sera aktivur listamaður við nógvum framsýningum á skránni, í fjør hevði hann stóra framsýning í ARoS við yvir hundrað verkum og í ár læt framsýning hansara BASTARD aftur á listasavninum í Esbjerg, sum var eitt serstakt bland úr savninum hjá Claus við verkum hjá ymiskum listafólkum umframt egnum verkum. Arbeiðsøkið hjá Claus Carstensen er óvanliga breitt, hann byrjaði sum yrkjari og hevur síðani 1975 javnan givið út yrkingasøvn. Hann hevur eisini skrivað ritroyndir og listástøðiligar tekstir. Hann málar og ger grafikk og arbeiðir harumframt sum kurator, har hann setir list saman á originalan hátt, t.d. kurateraði hann stórfingna framsýning, Café Dolly, har verkini hjá danska listamanninum, Willumsen vórðu sett í eitt altjóða høpi saman við verkum hjá Picabia og Schnabel. Fyri kortum hevði hann serframsýningina, Dyregørelser á gallarínum hjá Tom Christophersen í Skindergade og tað eru myndir frá hesari framsýningini, sum eru støðið undir nýggju steinprentunum. Tað snýr seg um sonevndar djóraverðan ella djóragerðir, sum Carstensen hevur havt áhuga fyri leingi, hetta, at djór ikki sum menniskju eru greið yvir, at tey skulu doyggja og tessvegna í størri mun mugu forvæntast at liva í núinum, djórðagerð fevnir eisini um menniskjað og okkara lyndi til at niðurgera onnur til djór við tilvitanini um, at mann er hægri í eini lívfrøðiligari tignarskipan enn tey, mann niðrar. Listamaðurin greiðir frá hugtakinum í kataloginum til framsýningina á ARoS:

’Dyregørelse’ er en tosidet, antropologisk størrelse, hvor begge sider har noget med hinanden at gøre, og som handler om gradueringer af begreber som kultur, bevidsthedsopståen, selvbevidsthed og det særligt menneskelige. Der findes en aforisme, der siger: At leve er at tabe terræn. Det skal forstås på den måde, at forskellen mellem mennesket og dyret er, at mennesket er bevidst om, at det ikke lever i et åbent, endeløst terræn, men ser sig selv tabe terræn – modsat dyret, der ser et åbent, uafgrænset, tidløst landskab, hvor der ikke er et ’før’ eller et ’efter’ og derfor heller ingen dødsbevidsthed. Dyregørelse eksisterer i en en agressiv, aktiv form og så en passiv form. Den passive del, “dyreblivelsen”, udgøres af en enorm længsel efter evigt liv uden dødsbevidsthed – evighedskulten er menneskets ældste sygdom. Den aktive del, “dyregørelsen”, handler om at gøre “de andre” til dyr med en bevidsthed om, at man står højere i hierakiet end dem man fornedrer.

Magnus V. Andersson skoðar ein stein - myndin er frá seinast, Claus Carstensen var á verkstaðnum

Djóragerðir

Listamaðurin arbeiðir uppá steinin

Yrkingasalong

Í gjár var yrkingasalong í Steinprenti, sum var uppkallað eftir einari reglu hjá Jóanesi Nielsen: ALT SUM ER FAST LOYSNAR. Jóanes byrjaði sjálvur kvøldið við at lesa upp ta longu yrkingina Telefonboksin, sum stendur í savninum Pentur (1998). Í 2014 varð eitt savn við 425 síðum av yrkingum givið út, sum staðfesti hansara støðu sum ein av okkara týdningarmestu samtíðaryrkjarum seinastu mongu árini. Hansara sentrallyrisku yrkingar eru fullar av passión, av saft og kraft og sjálvt um útgangsstøðið ofta sera jarðbundið,  hava hugmyndirnar flog. Tann stórsligna, symfoniska Telefonboksin snýr seg um deyðan og eitt eventuelt eftirlív:

“Hvar eg sjálvur fari,/ veit eg ikki./ Men eg óttist møguleikan at skula vakna upp niðri/ í kistumyrkrinum,/ ikki at kunna ringja til nakran/ og enn minni fáa hjálp úr grannakistuni./ Eg vil hava læknan at taka hjartað og alt innan úr mær./ Kanska eitt úrval av mínum yrkingum hevði verið hóskandi at/ havt inni í tómu bringuni./ Í hvussu er skal ongin sálmabók brettast inn millum mínar/ stívnaðu fingrar./ Bara tankin um at skula syngja vónleysa møsnið hjá/ kirkjuskøldunum á evsta degi er ræðuligur./ Eg vil møta Gudi, sum eg møtti medmenniskjanum./ Somu fet, ið ljóða í tráanini eftir rættvísi,/ hoyrast gjøgnum alt skapanarverkið:/ Gongustjørnurnar fylgja líka neyvum rásum/ sum strandfaraskipini hjá landinum fylgja./ Einglar draga óteljandi morgunroðar gjøgnum æl/ av torusteinum./ Stjørnur slókna, liva eina tilveru í myrkum einsemi, men í/ endaleysum gloprum vilstir dreymar frá ókendum verum./ Spakuliga breiðir rúmið seg,/ sveimandi oyðimerkur verða lagdur aftura okkara/ markleysa uttangarðshimmali,/ og á onkrum poknutum grótteigi úti á vetrarbreytini/ stendur hann, ið heintar hjørtu í skýmingini./ Spurningurin er ikki, um lív møguliga er at finna har úti,/ sum okkara radarar ikki røkka,/ heldur, hvussu vit tulka boðini, sekskantaða froststjørnan/ festir á køksrútin...” (brot)

Frá einum so royndum yrkjara sum Jóanesi til ta ungu Nólsoyarkvinnuna Onnu Malan Jógvansdóttir er eitt fitt petti, men Anna Malan heldur á at yrkja og er í gongd við at skriva sína næstu bók. Yrkingarnar hjá Onnu Malan eru eisini centrallyriskar og snúgva seg um eitt lyriskt ”eg”, sum følir og skrásetir og lýsir sínar kenslur í mun til umhvørvið, klettarnar og havið. Æðrar grógva, klettarnir smelta og stadna, eygu og blóð frysta til ís ella til glas og brotnu og staðnaðu formarnir halda egpersóninum føstum. Yrkingin Gjarhjarta stóð í savninum Undirfloyma: “Eg droymdi, at eg druknaði./ Eg sá geislarnar spríkja gjøgnum vatnskorpuna, /men kroppurin sakk bara longur og longur niður. /Ímeðan toygdu æðrarnar seg út/ og boraðu seg djúpt niður í havsins botn, /so eg hekk føst./ Meðan havið streymaði gjøgnum mínar æðrar,/ sprændi ein kensla av longsli inn í hjartað,/ sum seigliga bleiv fjalt av gjari,/ so eingin kundi síggja tað.”

Fyri meg var tað nakað heilt serstakt at hoyra Claus Carstensen lesa upp sínar yrkingar, sum eg kenni so ómetaliga væl av tí, at eg havi týtt tær til føroyskt. Í summarfrítíðini í fjør týddi eg nakrar yrkingar hjá Claus Carstensen. Tað endaði við einum heilum yrkingaúrvali við 37 týddum yrkingum, ið fevna um fjøruti ár í tíð. Yrkingarnar í savninum, sum fekk heitið Blindvunnir dagar eru sera ymiskar, har eru álvarsligar, stuttligar og sjálvspeiskar eygleiðingar. Tær surrealistisku yrkingarnar eru uppøstar sum í erotiskum dreymi, meðan kroppurin aðra staðni verður fataður á ein um somu tíð kliniskt patologiskan og sansaligan hátt. Eitt eyðkent fýrsaratema, sum eisini er nógv frammi innan modernismuna sum heild, er býarinnar melankoli, sum eisini er umboðað í úrvalinum, men evnið verður breitt út til náttúruna, til heystið og veturin og víðari út í hugtøkini.

Fleiri av yrkingunum eru sonevndar ekfrasur, sum sipa til myndir hjá listamanninum: "et dobbelt billede af en dreng/ der har hængt sig i et træ i en afløvet skov med/ sorte grene på hvid bund og mellem kroppene et/ ansigt af noget der må være det onde selv/ et ansigt der er formet af sammenslyngede/ kroppe, der nøgne spejler sig i det ondes øje/ you ain´t gonna hang no dead pig on me/ synes det at sige i dette dæmringslys/ hvor skiagrafien, modlyset,/ det sorte mod det hvide og/ hængning/ gravitation,/ død og/ fald/ skaber simple forhold af lys og rum/ med eksistentielle og politiske undertoner/ der synes at interpolere med digtet/ og det virkeligt/ virkelige." 

Meiningin var, at Lea Kampmann skuldi framføra nakrar sangir, men hon fekk forfall og uppá onga tíð fekk eg fatur á einum ungum manni, Benjamin J. Rajani, sum hevur verið næmingur hjá m.a. mær í Hoydølum seinastu árini. Eg og hinir áhoyrararnir vóru tikin av bóli av dirvinum hjá Benjamin, sum framførdi tveir sangir, sum hann sjálvur hevur skrivað lag og tekst til.

Síðani las Sissal Kampmann nakrar yrkingar úr nýggja savninum Sunnudagsland. Síðani Sissal Kampmann fekk ta tignarligu Klaus Rifbjerg debutvirðislønina fyri savnið Ravnar á ljóðleysum flog – Yrkingar úr uppgongdini hava vit verið greið yvir, at hon er áhugaverd, yrkjararøddin úr Vestmanna. Hon gav fyri stuttum út sítt fimta yrkingarsavn Sunnudagsland, ið hevur eitt slag av ítøkiligari hendingagongd við einum yrkjaraegi, sum kemur aftur til gomlu heimbygdina, hagar egið plagar at ferðast í frítíðum, fyri at búleikast í eina tíð. Tíðin og veðrið verða neyvt skrásett gjøgnum savnið, sum fevnir um eitt hálvt ár, tað byrjar seint um summarið um morgunin og endar um kvøldið eftir nýggjár, tá yrkjaraegið fer avstað av landinum aftur. Talan er um eitt búgvið og gott savn, sum er fult av góðum yrkingum, t.d. vakra og avkláraða yrkingin um sólstøðuna: "Í sólstøðuni/ seta hvítu fingrarnir brádliga/ orð saman til setningar/ í bygdini,/ har perurnar hava skrýtt allar altanirnar,/ upplýst allar urtagarðarnar,/ allan staðin við lítlum/ sólum.// Í henni savnar/ vitið, longsulin, trúgvin og megin/ seg aftur til eitt/ runt, appilsingult hol/ í gráum, har vit brotnaðu uttan at geva tí gætur/ við og uttan hvønn annan/eins risti spegilin og lygnin um,/ at hesin staður/ rúmar okkum øll."

Zacharias 80

Í dag, 19.mai fyllir listamaðurin Zacharias Heinesen 80 ár. Á myndini omanfyri síggja vit listamannin hyggja at verkunum hjá einum starvsfelaga, tað er í Listahøllini á Skipasmiðjuni MEST í Havn, at gula verkið hjá Bjarne Werner Sørensen hongur. Á myndini sæst hvussu Zacharias framhaldandi hevur áhuga fyri listini - eisini øðrum listaidealum enn sínum egnu og eg má eisini fegnast um, at listamaðurin sær so birgur út. Zacharias Heinesen er útbúgvin á listaskúla í Íslandi 1957-58 og á Kunstakademinum í Keypmannahavn hjá Niels Lergaard frá 1959-63, men longu sum fimtan ára gamal debuteraði hann á Ólavsøkuframsýningini. Hann framsýnir ofta í Danmark og bæði har og heima í Føroyum hevur hann skrýtt fleiri bygningar, Eystara Landsrætt, auluna í Læraraskúlanum, Kommunuskúlanum og Studentaskúlanum í Havn. 

Áttati ár eru ikki áttati dagar og áttati ára føðingardagur Zachariasar er sjálvsagt ein merkisdagur fyri føroyska list. Hann er tann elsti og mest elskaði av føroysku listafólkunum, hann er ein listamaður, sum alla tíðina megnar at bróta upp úr nýggjum samstundis sum hann er erligur móti sær sjálvum, uttan at forsera ella koma framum seg sjálvan. Hann er figurativur fyri tað mesta, eisini tá hann er nokk so abstraktur, tí tá hann ikki er tað, ja so kennist tað onkursvegna falskt fyri hann sjálvan. Hansara myndevni taka støði í útsýninum har sum hann nú einaferð er og tí vit eru so mikið heppin, at hann meginpartin av síni livitíð hevur búð uppi á Varða, ja og tí er hansara útsýnið føroyskt. Í einum listaskúlaleysum landi sum okkara hevur Zacharias Heinesen megnað at mynda skúla ella ein ávísan stíl, sum fólk í heilum royna at nærkast. Men í grundini málar eingin akkurát sum Zacharias, bara Zacharias málar sum Zacharias og eingin hevur sum hann megnað at innlima ljósið og vætuna í føroyska landslagnum í tulkingum sínum av bygd, havi og fjalli, tá hann málar eitt fúlt æl í Havn, várligt sirm á Velbastað ella glitrandi ljósbrigdi í Mikinesi. Ofta eru spektrallitirnir umboðaðir í myndunum, har skyggjandi gulir og reyðir litblettir festa í grønt, violett og blátt. Føroyska landslagið, vátt í vátt við leskiligastu litum – tað ljóðar næstan sum kundi tað verið ov nógv av tí góða, men soleiðis er tað faktist ikki. Tá hann síðsta ár skuldi gera ársprent til limirnar í grafikkfelagnum Steinbrá gjørdist vætan eitt gjøgnumgangandi tema, meðan litirnir eru valdir við aga. Eisini tøkniliga er myndevnið næstan skvatlað á litografiska steinin, so at alt flýtur, blátt móti okkurgulum. Zacharias Heinesen er eyðsýniliga enn á tremur av komandi myndum, takk fyri tað og hjartaliga til lukku við runda degnum. 

Andalig, álvarslig og vøkur framsýning

Ein tílík luftig og sóljublomstrut høgtíð sum hvítusunnan er sum gjørd til eina framsýning sum ta hjá Anker Mortensen, ið er at síggja í Listasavni Føroya inntil 24.juli.

Henda framsýningin er fyri tað mesta afturlítandi og snýr seg um “Tað andaliga í málninginum” og dentur er sostatt lagdur á málningarnar, meðan tey meira progressivu og kanska eisini stuttligari pappírsverkini ikki eru við á framsýningini. Tað er spell, tí Anker Mortensen hevur verið serstakliga leitandi og eksperimenterandi listamaður. Læruárini í Danmark og Polen og tíðin aftaná vóru merkt av eksperimentum og tilfarsgransking, har hann skræddi, klipti og teknaði við blekki, blýanti og oljukriti uppá alt slag av pappírslepum, sum ofta vóru límaðir uppá eitt størri pappír. Tað hvíta tíðarskeiðið var í hæddini, tá hann saman við listamonnunum Bjarne Werner Sørensen og Tóroddi Poulsen hevði framsýningina Corda Atlantica í Keypmannahavn og nú ber til at síggja eitt av verkunum frá júst somu framsýning á Skipasmiðjuni MEST, har Bjarne Werner Sørensen júst í hesum døgum sýnir fram áhugaverdu framsýningina Tíðarrúm. Á áðurnevndu Corda Atlantica hekk ein røð av hvítum myndum hjá Anker, sum vórðu nevndar ikonir og sum góvu eina ábending um hvussu stóran týdning, tað andaliga hevði og enn hevur í hansara verkum, ið ofta innihalda tilspingar til eitt sakleyst og gandað barndómsunivers uttan rationel ella realistisk mørk. Tó at vit sum áskoðarar onkuntíð kennast við ímyndandi liðir í myndunum, er myndamálið grundleggjandi abstrakt. Miðað verður eftir at lýsa ein innara, andaligan veruleika. Íblásturin til verkini stavar frá minnum, sansaligum upplivingum í náttúruni av vindi og sól ella fuglasangi og frá bókmentum, frá yrkingum og aðrari myndlist. Hann byggir málningarnir upp av tjúkkum, kompaktum løgum av máling og av tunnum litfarrum, sum hevur við sær, at myndirnar ofta tykjast hava stóra og rúmliga dýpd. Rúmdin kann vera hvít, blá, grá, ljósareyð ella svørt og í hesum myndarúmi sveima ymsir lutir, skap, symbol, tekin og formar, ið á poetiskan, abstraktan hátt røra okkum inn á sálina. Uppi á balkongini í Listaskálanum hanga hvítu myndirnar við teirri fínu Kingomyndini fyri endan, har vit síggja eina gula melodilinju lýsa sær veg gjøgnum zink- og titaniumhvíta támið, her hanga eisini sveimandi myndirnar av sangsvanunum og av mánadúgvunum. Tær bláu myndirnar eru vakrar og bæði kenslubornar og inntonktar og tær tríggjar bláu, monumentalu myndirnar á norðara endavegginum rigga sera væl sum savnandi liður í framsýningini. Á eystara veggi eru tær visioneru svørtu myndirnar við lýsandi ljósareyðum, violettum, appilsingulum og kadmiumgulum gentulitum, sum eg altíð sambindi við Sólju, dóttir Anker og Ingun, sum fórst í eini ferðsluvanlukku í 2005, men kanska var Anker í veruleikanum byrjaður at mála svart longu áðrenn ta syrgiligu hendingina. Tað er satt at siga eitt sindur løgið, men heimligt at uppliva verk í Listasavninum, sum eg havi búð saman við í nógv ár bæði á Nørrebro saman við Anker, men eisini heima í Havn eru vit so heppin at hava nøkur av hansara verkum hangandi, sum nú eina tíð fara at hanga í Listasavninum.

Katalogið er fult av myndum og tekstum, Nils Ohrt hevur skrivað høvuðstekstin  og Jørgen Trap-Jensen gallaríeigari, René Hjelm, Dagmar Malena Winther og Amariel Norðoy hava skrivað smástubbar og Anker sjálvur hevur skrivað ein fínan, lyriskan tekst, Sólarinnar Dúgvur. Hatta við manglinum uppá pappírsverk er helst einasta atfinning eg havi til hesa framsýningina – jú eg sakni eisini høvuðsverkið Í urtagarði Konfusiusar. Til ferniseringina hoyrdi eg onkran tosa um hvørt ov nógv verk vóru við á framsýningini, tað er møguligt, men øll verkini eru góð og framsýningin er væl skipað og hongur væl saman og sum ein brosandi kvinna blídliga helt fyri við meg í Listasavninum í dag, so kann eg jú bara sjálv onkuntíð gera eina framsýning við pappírsverkunum.

Eg havi ikki lisið allan tekstin hjá Nils Ohrt í kataloginum, men datt um eina orðing, har tað stendur, at myndin vinstrumegin her omanfyri er eitt slag av ikonografiskari joke og sjálvt um eg skilji, at teksthøvundin hugsar um skapið í myndini av ichtys - kristna fiskasymbolinum, so má eg altso rætta og siga, at talan heilt ítøkiliga er um ein blomsturbukett og eina ta bestu bukettina, eg nakrantíð fekk - hon følnar ikki sum hinar.

Tíðarrúm - fernisering

Leygardagin 14.mai læt upp ein framúrskarandi framsýning hjá Bjarne Werner Sørensen í Listahøllini á Rundingi. Tað eru hølini hjá Skipasmiðjuni MEST, har sum Heystframsýningin heldur til. Hiðani verður viðmælt øllum at fara út at síggja framsýningina Tíðarrúm. Her eru nakrar myndir frá upplatingini, sum Kim Kristensen tók.

View fullsize