Ein flóðalda av ljóði og ljósi

Eg væntaði mær ikki lítið av konsertini hjá Eivør Pálsdóttir í kvøld. Hon er ein einastandandi sangari og sangskrivari - tað vita vit. Eisini eru konsertirnar í kvøld, morgin og ovurmorgin endin á drúgvari konsertferð, og bæði Eivør og orkestrið skuldu tessvegna verið í allarbesta framførsluformi - tá tað heila so haraftrat gongur fyri seg í tí ediliga Sjónleikarhúsinum í Havn, ja, so eru allar orsøkir til at hava góðar vónir.

Og tað veit Guð, at skal mann vera eitt súrt apparat fyri ikki at lata seg tøla av einari konsert sum hesari. Eivør og hennara menn vóru og eru í toppformi, allar mínar vónir vóru eftirlíkaðar og tað við lít. Í hálvan annan tíma stóð eg í Sjónleikarhúsinum og lat meg traktera av eini sannari flóðaldu av ljóði og ljósi – litríka ljósshowið var í serflokki og rakti ekstravaganta huglagið í tónleikinum við blóðreyðum ljósaldum, sum snaraðu seg og tvinnaðust saman við tónleikinum. Aðrastaðni var huglagið blátt og stórbært og í meira ógvusligum brotum vóru vit púrasta tikin á bóli av einum framúrskarandi lasaraljósshowi. Eg eri fullkomiliga hugtikin fjeppari og ætli ongantíð aftur á konsert um Turpin Napoleon Djurhuus ikki ger ljós!

Konsertin byrjaði við, at Marius Ziska og Allan Tausen framførdu fýra sangir og hetta var eisini út yvir tað, eg hevði væntað. Marius hevur eina yndisliga, melankolskt ljómandi ljósa rødd, sum er kend og góð, men eg havi ikki hoyrt hana so vakra, sterka og reina sum í kvøld. Heilt einastandandi gott og eg haldi, at tann næsti sangurin hjá teimum báðum Mariusi og Allan, "Runaway", sum eg ikki havi hoyrt fyrr var hugtakandi, melodiøsur við vøkrum kórpassasjum, ein sangur sum smeyg seg oman yvir áhoyrarnar sum besta marsipan við smáum lekrum bitum av Alan Parsons Project og Enya.

Framførslan hjá Eivør var ein sonn sigursparada av kendum sangum frá "Room", "Bridges" og "Slør", sum hon, Mikael Blak (bass og alt millum himmal og jørð), Høgni Lisberg (trummur, kór) og Hallur Jonson (ljóð) hava spælt so ofta, at sangirnir sita á nervalagnum. Trygt men við orku og nerv vórðu vit leidd gjøgnum universið hjá Eivør og hjá kvinnuligu yrkjarunum, hvørs tekstir, hon hevur latið seg inspirerað av (Marjun S.Kjelnæs og Randi Ward). Har vóru nógvir av mínum yndissangum hjá Eivør, "Remember me", "Boxes" og "Rain" við K.D.Lang countrysligum kóri, har menninir ikki stóðu langt aftanfyri Bee Gees í yndisligari harmoni og mitt í rokanum var stilt og blátt og "Mjørkaflókar" og so bleiv eg rørd, tá ljóðini og ljóðførini steðgaðu á eitt og eitt ísenn eins og ein stór, vøkur og væl smurd maskina, ið steðgar upp. Tað var ikki bara eg, sum var hugtikin, fegin og rørd í kvøld. Tá eg í áðni skundaði mær til hús at skriva hesi orð, royndu áhoyrarnir fyri triðju ferð at klappa Eivør upp aftur á pallin.

Bank Nordik er høvuðsstuðul hjá Norðurlandahúsinum

Í desember boðaði Atlantic frá stovnanini av einum listagrunni, sum árliga letur 100.000 krónur til listafólk umframt flogferðaseðlarnar, ið verða lætnir umvegis flogbrúnna. Og nú er nýggja árið ikki meira enn júst byrjað, tá Norðurlandahúsið og Bank Nordik boða frá, at Bank Nordik verður høvuðusstuðul hjá Norðurlandahúsinum í 2017 og 2018. Tíðirnar eru góðar í Føroyum í løtuni bæði fíggjarliga,men eisini listarliga, og tí er tað gleðiligt og klæðiligt, at vinnurekandi á henda hátt stovnar sýna mentanarliga ábyrgd til gagns fyri samfelagið. Á heimasíðuni hjá Bank Nordik stendur: 

Sif Gunnarsdóttir, stjóri í Norðurlandahúsinum, og Árni Ellefsen, forstjóri í BankNordik, skriva undir stuðulssáttmálan. Bank Nordik verður sostatt ein virkin luttakari í kjarnutiltøkum hjá Norðurlandahúsinum, har denturverður lagt á húsins endamál – at vera eitt livandi mentanarhús, ið bjóðar áskoðarum eina breiða norðurlendska skrá, har allar mentanargreinar fáa rúm at spretta.

BankNordik og Norðurlandahúsið eru at kalla grannar í Tórshavn, og økir hetta um møguleikarnar um gagnnýtslu av hølum á ein nýhugsandi og skapandi hátt. Umframt stórfingna høvuðsæti bankans í Tórshavn, hevur BankNordik fimm deildir kring landið, sum skapa spennandi samstarvsmøguleikar. Hetta er eisini galdandi fyri deildirnar í Danmark og Grønlandi, sum kunnu grunda á eitt av málum Norðurlandahúsins – at vísa á føroyska mentan í Norðurlondum.

BankNordik og Norðurlandahúsið gleða seg til eitt spennandi samstarv, sum uttan iva setur í verk fleiri áhugaverd og týðandi tiltøk til alla familjuna næstu tvey árini. Árni Ellefsen, forstjóri í BankNordik, fegnast um nýggju samstarvsavtaluna: “Norðurlandahúsið hevur stóran týdning sum miðlari av norðurlendskari mentan og list, og avtalan gevur okkum møguleika fyri at stuðla hesum arbeiði, sum gagnar bæði føroyingum og ferðafólkum, ið leita sær til Føroya. Harumframt ynskja vit sum føroyskur peningastovnur við deildum í Danmark og Grønlandi at gagnnýta okkara støðu uttanfyri landoddarnar til at varpa ljós á og harvið stuðla føroyskari mentan og list uttanlands.”                     

Samstarvið verður skotið í gongd við einum fjølbroyttum tiltaki 21. -22. januar í Norðurlandahúsinum og BankNordik.

10 milliónir í mentanarpuljuna -3,3 milliónir til yrkislist

Tað var líka við, at mann eina løtu føldi seg sum Jeppe, tá hann vaknar í songini hjá baróninum og undrandi spyr um alt tað glæsiliga, hann sær, man vera ein dreymur. Men eg haldi, at boðini frá mentamálaráðfrúuni, Rigmor Dam í Degi og Viku í kvøld vóru eins greið og tey vóru verulig og gleðilig, nú yrkislistagrunnur er settur á stovn og ætlanin um at fleirfalda mentanarstuðulin aftur varð staðfest í Degi og Viku fríggjakvøldið 30.12. Tað er ómetaliga týdningarmikið, at vit nú fara undir eina tilgongd har vit skilja ímillum áhuga- og yrkislist, og at mentanarstuðulspuljan verður hækkað. 

Hetta er ein einki minni enn framúrskarandi endi á einum frammanundan frálíka goðum ári. Gott nýggjár øll somul, takk fyri tað brátt farna, bestu eydnu og góðar listaupplivingar ynski eg tykkum í 2017. 

Gleðilig jól

Foto: Ásmundur Poulsen

Gleðilig jól, kæru lesarar, og gott nýggjár við tøkk fyri tað brátt farna og vón um nógvar góðar listasøgur at siga her á Listaportalinum í 17. 

Við jólakvøðu

Kinna

Ingun í Skrivarastovu skal stjórna Mentanargrunninum

Ingun í Skrivarastovu er á odda í nýggju nevndini fyri Mentanargrunnin

Fotomynd: kvf.fo

Mentamálaráðið boðar frá, at Rigmor Dam hevur valt nýggja nevnd fyri Mentanargrunn Landsins fyri næstu fýra árini. Fyrrverandi formaðurin var løgfrøðingur og tað má sigast at vera eitt ordans stev rætta vegin, at nýggi formaðurin í Mentanargrunni Landsins er úr listaumhørvinum. Talan er um Ingun í Skrivarastovu filmsframleiðara, sum eigur og rekur Fish & Film, ið eitt nú framleiðir filmarnar hjá Sakarisi Stórá.

Í stýrinum sita fimmlimir og 5 varalimir. Landsstýriskvinnan velur trý teirra sjálv, og tveir av limunum verða tilnevndir eftir tilmæli frá Listafólkasambandi Føroya. Fyri hvønn lim verður varalimur eisini valdur.

Landsstýriskvinnan tilnevnir formann og næstformann. Nevndin skal hava breiða samfelagsliga og mentanarliga umboðan.

Frá 1. januar 2017 eru limirnir í Mentanargrunni Landsins hesir:

Formaður: Ingun í Skrivarastovu

Varalimur: Sissal Kampmann

Næstformaður: Annfinnur Heinesen

Varalimur: Dagfinn Olsen

Nevndarlimur: Gulla Øregaard

Varalimur: Kristina Joensen

Nevndarlimur:  Urd Johannesen

Varalimur: Sunnvá Bæk

Nevndarlimur: Leif Hansen

Varalimur: Ivan Niclasen

Stýrið er sett fyri fýra ár, tíðarskeiðið er 1. januar 2017 til 31. desember 2020.

Flotin hjá Atlantic fingið listafólkanøvn

Beint í áðni var hátíðarhald í hangarinum vesturi í Vágunum. Jonhard Mikkelsen avdúkaði, at Atlantsflog hevur stovnað ein nýggjan listagrunn, sum eitur Listaflog og sum umframt flogferðaseðlar inniheldur 100.000 krónur árliga til listafólkini. Tað er fantastiskt, at vinnan soleiðis virðir okkara listafólk. Eisinihava flogførini og tyrlurnar hjá Atlantic fingið listafólkanøvn: William, Sámal, Ingálvur, Elinborg og Ruth.

Hetta var sum flestum kunnugt úrslitið av eini kapping - tá eg hoyrdi um hesa kapping kom eg alt fyri eitt í tankar um listafólkini og skrivaði soleiðis til Atlantsflog: Flotin hjá Atlantic Airways hevur ómissandi týdning fyri allar føroyingar, bæði tá vit ferðast innanlanda millum oyggjarnar og tá vit skulu uttanlands. Eg haldi, at tað er upplagt at uppkalla flotan hjá Atlantsflog eftir føroyskum listafólkum, ið á sama hátt hava alstóran týdning fyri bæði okkara trivnað innanlands, samstundis sum listafólkini javnt og samt vinna okkum frama í útlondum. Listafólkini flúgva høgt og bróta støðugt upp úr nýggjum, og sjálvt hugskotið um flúgvandi akfør kom sum kunnugt upprunaliga frá einum listamanni, tað var flogvitið Leonardo da Vinci, ið hugsaði tann vegin longu í endurburðartíðini.

Míni uppskot vóru Ingálvur, William, Ruth, Sunleif og Eivør og eftirsum, at eg hevði trý røtt vann eg (saman við Alvin Joensen og Hera Nolsøe og Páll Oddi Rubeksen), vit fáa tveir ferðaseðlar og 3000 krónur í part.  

Myndaódnin - Billedstormen 2016

Myndaódnin 2016

Har var rokan í fjøruni í Steinprenti í gjár, 14.des, tá Myndaódnin læt upp. Nógv fólk nýttu høvið til at velja sær eitt gávuprent burtur úr teimum fýra bláu prentunum, sum Tróndur Patursson hevur gjørt til endamálið, og sum limir í áhugafelagnum Steinbrá kunnu ogna sær, hava teir rindað limagjald. Fleiri nýggir limir meldaðu seg inn í felagið og enn ber til at melda seg inn og gera eitt satt listakvett. Steinbrá hevur kontu í Norðoya Sparikassa 9865-1042496. 

Myndaódnin er sett saman av verkum, sum eru framleiddí brátt farna ári umframt onkrum aftrat, sum vit hildu riggaði til. 2016 var eitt spennandi ár í Steinprenti við sera nógvum og ymiskum verkætlanum. Myndaódnin 2016: Silja Strøm, Hanni Bjartalíð, Claus Carstensen, Tóroddur Poulsen, Zacharias Heinesen, Fríða Matras Brekku, Tórbjørn Olsen, Erik Heide, Marius Olsen, Zven Balslev, Peter Carlsen, Tróndur Patursson, Ian McKeever, Hansina Iversen, Julie Sass, Margrethe Odgaard og Louise Sass, umframt bøkur hjá m.a. Daniel Milan og Pernille Kløvedal Helveg. Eisini er ein lítil minnisframsýning við grafiskum verkum hjá ávikavist Roj Friberg, Emil Westmann Hertz og Nils Erik Gjerdevik.

Eg seti nakrar myndir inn her frá upplatingini í gjár og nýti samstundis høvi at ynskja øllum tykkum eini góð og hugnalig jól og eitt eydnuríkt nýggjár – Túsund takk fyri nógvar góðar løtur í 2016.

Heilsan Kinna Poulsen

Billedstormen 2016

Julen fejres igen i år i Steinprent med et mylder af billeder, som hovedsagelig er fremstillet på værkstedet i indeværende år. Udstillingstitlen Billedstorm har forsåvidt ingenting med ikonoklasmen at gøre, titlen Myndaódnin var oprindelig inspireret af den berømte julestorm, der hærgede Færøerne i 1986, men lad mig forsikre jer om, at den årlige billedstorm i Steinprent er af en noget mere munter og opbyggelig beskaffenhed. Rent beset handler den mest om at mødes over et glas julegløgg, mens vi taler sammen og husker året der gik på Færøernes grafiske værksted.

Billedstormen 2016 indeholder værker af Silja Strøm, Hanni Bjartalíð, Claus Carstensen, Tóroddur Poulsen, Zacharias Heinesen, Fríða Matras Brekku, Tórbjørn Olsen, Erik Heide, Marius Olsen, Zven Balslev, Peter Carlsen, Tróndur Patursson, Ian McKeever, Hansina Iversen, Julie Sass, Margrethe Odgaard og Louise Sass, samt bøger af bl.a. Daniel Milan og Pernille Kløvedal Helveg. Vi har også lavet en lille mindeophængning med grafiske værker af henholdsvis Roj Friberg, Emil Westmann Hertz og Nils Erik Gjerdevik.

En del mennesker var mødt op i går for at hente foreningen Steinbrás gavetryk, som Tróndur Patursson har fremstillet. Foreningen, der støtter Steinprents virksomhed, er åben for alle og det kan stadig lade sig gøre for alle interesserede at tilmelde sig og dermed få et årligt gavetryk. Medlemsskab koster 500 kroner pr person og 2000 for firmaer og deslige.

Jeg sætter nogle billeder ind her fra åbningen i går og benytter anledningen til at ønske jer alle en god og hyggelig jul og et godt nytår. Tusind tak for gode stunder i 2016.

Hilsen Kinna Poulsen

Julen er hjerternes fest og en dejlig anledning til at hænge Peter Carlsens julebilleder op

Hanni Bjartalíðs værker placeret på en litografisk sten

Litografiet, som Tórbjørn Olsen lavede på sin 60 års fødselsdag d.22.januar i år

Fra udstillingen

Steinbrá´s kasserer, Gyðja Hjalmarsdóttir var travlt optaget.

Steinbrá´s kasserer, Gyðja Hjalmarsdóttir var travlt optaget.

Jan Andersson stod for gløggen

Fra udstillingen

http://www.listaportal.com/tidindi/2016/6/18/frygten-og-de-faste-kategorier

Tóroddur Poulsen

Silja Strøm

Fra udstillingen

Det ene af Claus Carstensens tryk

Glasir - listafólkini almannakunngjørd

Nú er greitt, hvørji listafólkini eru, ið skulu lyfta ta stóru uppgávuna at listprýða Glasir. Listprýðisnevndin, ið Rigmor Dam, landsstýriskvinna í mentamálum, setti í vár, hevur gjørt av hvørji listafólk fáa høvi at skapa listaverk til nýggja miðnámsskúlan í Marknagili. 

Tey útvaldu eru tríggjar listakvinnur og tríggir listamenn, tey eru øll føroysk, dugnalig og tey flestu eru etableraði listafólk, men tey ungu eru somuleiðis sloppin upp í part.

Hjartaliga tillukku øll somul:

Rannvá Kunoy (f.1975). Her er eitt verk hjá Rannvá: 

Anker Mortensen (f.1961). Her er ein málningur hjá Anker:

Jóhan Martin Christiansen (1987). Úr framsýning hansara í Listasavninum:

Brandur Patursson (1977). Frá framsýning hansara í Listahøllini:

Sigrun Gunnarsdóttir (1950). Eitt av hennara verkum:

Hanni Bjartalíð (1968): Eitt úrval av hansara verkum

Ragnhild Hjalmarsdóttir Højgaard (1982): Eitt verk, sum hevur verið framsýnt í Listasavninum

"Tað gleðir meg, at listprýðingin av Glasi nú fer at taka skap, og eg eri sannførd um, at tey listaligu spor, ið tey sjey listafólkini koma at seta í bygningin, verða við til at skapa eitt spennandi og gevandi umhvørvi í skúlanum", sigur Rigmor Dam, landsstýriskvinna í mentamálum. Tá listprýðisnevndin fór til verka í vár, gjørdi hon av at skriva út kapping um at koma við uppskotum um listprýðing. Í fyrsta umfari komu uppskot frá 40 listafólkum, og av hesum vórðu 11 listafólk vald út at koma við nágreiniligari uppskoti og frágreiðing um listaverkini. Nú, tá endalig støða er tikin, er úrslitið, at 7 listafólk koma at listprýða nýggja bygningin.

Nevndin er sera fegin um stóru undirtøkuna og høgu góðskuna á uppskotunum. “Tað hevur verið aðalmálið hjá nevndini at tryggja, at listprýðingin á Glasi verður á høgum listaligum stigi, og at listin, ið verður vald, er í góðum samanspæli við arkitekturin, og tað halda vit avgjørt, at tey uppskot, ið nú eru vald út, koma at liva upp til”, sigur Bogi Bech Jensen, rektari á Glasi og formaður í listprýðisnevndini.

Tá Løgtingið samtykti at byggja miðnámsskúlan í Marknagili, vórðu 3 mió. kr. settar av til listprýðing. Tað svarar til 1% av handverkaraútreiðslunum. Í listprýðisnevndini fyri Glasir eru Bogi Bech Jensen, rektari á Glasi og formaður í nevndini, Armgarð Weihe, fulltrúi í Mentamálaráðnum, Finn Nørkjær, arkitektur hjá BIG, Bárður í Baianstovu, arkitektur hjá Landsverki, Hansina Iversen, listakvinna og Solveig Hanusardóttir Olsen, listfrøðingur. 

Myndaódn við djúpum bládýpi

Tey prenta blátt í Steinprenti hesar dagarnar og tey hava úr at gera við at fáa øll prentini liðug og signeraði til gløgglistaløtuna, sum verður í Steinprenti mikudagin 14.des frá kl.16-18. Hetta verður samstundis upplating av framsýningini Myndaódnin 2016 við eini ørgrynnu av list hjá listafólkum, sum hava arbeitt og framsýnt í Steinprenti millum ár og dag og listabókum, sum verða til sølu og afturvið øllum tí listarliga verður gott jólagløgg at fáa.

Á framsýningini hanga m.a. tær seks, spildurnýggju djúpbláu myndirnar hjá Tróndi Patursson, sum limir í áhugafelagnum Steinbrá kunna velja ímillum sum gávuprent, einasta treyt er, at limagjaldið er goldið - tað ber væl til at hava limagjaldið við og eisini eru nýggir limir vælkomnir mikudagin. Steinbrá er áhugafelag, sum stuðlar virkseminum hjá Steinprenti, tvs. at øll inntøka felagsins fer beinleiðis til rakstur hjá Steinprenti. Limagjaldið er smáar 500,- krónur um árið hjá einstaklingum, feløg og virki rinda 2000,- . (Reg. nr. 9865 konto nr. 1042496 í Norðoya Sparikassa) og fyri hetta fæst á hvørjum ári m.a. eitt grafiskt listaverk, sum eitt av okkara bestu listafólkum hevur gjørt. Í ár er tað altso Tróndur Patursson, honum dámar annars best at arbeiða við stórari stødd, so at áskoðarin skal kunna kenna seg søkka inn í verkini og føla vektloysið og kosmiska sambandið við alheimin. Men eg haldi í grundini, at tað hevur eydnast Tróndi at fáa júst hesa kensluna fram í nýggju prentunum, sum tó at tey máta 25 x 20 cm, eru stórbær. Jan Andersson greiðir frá, at tað gjørdust ein avbjóðing hjá verkstaðnum af fáa hetta fram, sum listamaðurin ynskti, tað varð loyst m.a. við at finna og brúka serligar litir, tessvegna eru litirnir í myndunum m.a. av fronskum, hálendskum og amerikonskum uppruna. 

Øll eru hjartans vælkomin.

Ingolf Jacobsen á Kamarinum 100

8.desember fyri hundrað árum síðani varð evnaríki føroyski listamaðurin, Ingolf Jacobsen føddur. At hann ikki er betur kendur í dag, kemst helst av, at hann doyði tíðliga orsakað av sjúku. Ólavur Jakobsen hevur skrivað nøkur orð um ommubeiggjan, sum Listaportalurin slapp at læna:

Í dag, 8. desember, eru 100 ár liðin síðan ommubeiggi okkara, teknarin og listamaðurin Ingolf Jacobsen á Kamarinum var borin í heim. Ingolf var yngsti sonur Nicolinu Dam og Magnus á Kamarinum, byggimeistara í Havn. 19 ára gamal fór hann av landinum við lítið øðrum enn tekningum sínum og byrjaði í 1940 á Kunstakademinum í Keypmannahavn, har ið Aksel Jørgensen var lærari hansara. Ingolf luttók saman Janus Kamban, Gudmund Hentze, Elinborg Lützen, Ruth Smith og Mikines á tí fyrstu føroysku framsýningini nakrantíð í Keypmannahavn. Janus Kamban, sáli, segði mær fyri nógvum árum síðani frá um Ingolf og tíðina undir krígnum hjá ungu føroysku listafólkunum í Keypmannahavn. Janus segði mær, at Ingolf seinnu tíðina hann var næmingur hjá professaranum ikki treivst og at hann fekst við mong onnur ting og hevði nógv hugskot. Ingolf hevði mest hug til blaðtekning, og nógvar av tekningum hansara frá lestrartíðini eru rættiliga social-realistiskar, langt innan hetta orðið var komið til Føroyar. Óansæð hvør uppgávan var, so kláraði Ingolf tað við penni og blýanti sínum. Um tað var reklama, pallmyndir, keiputekningar. Hann vann sær inntøku sum teaturmálari á Kongaliga Teatrinum í Keypmannahavn, hann skrivaði útvarpsleik, sum var sendur við m.a. kendu sjónleikarunum Holger Reenberg og Mogens Wieth í Danmarks Radio. Ingolf hevði ítøkiligar ætlanir um at seta á stovn føroyskt útvarp og hevði somuleiðis ætlanir um eina ballet. Hann flutti til Århus og var hann við til at stovna føroyingafelag í Jyllandi. Ingolf gjørdist eisini høvuðsteknari á Aalborg Stiftstidende, umframt at hann virkaði sum teknari á satiru-blaðnum Cimbrer-Hylet. Ingolfi longdist heim til Føroyar og hugurin var á tremur við ætlanum. Alt hetta skuldi setast í verk, tá ið hann slapp aftur til Føroyar nú heimsbardagin var av. Men Ingolf gjørdist álvarsliga sjúkur av krabbasjúku í kjálkaholuni og doyði 15. juni 1946, bert 29 ára gamal.

Í bóklingi, ið Mentunargrunnur Studentafelagsins gav út í 1972, skrivar Gunnar Hoydal m.a. um Ingolf: "Eingin var í iva um, at Ingolf átti óvanligar gávur, heldur ikki hann sjálvur, og hann hevði hug at fáa meira burtur úr teimum. Men haðani, og so til at leita út í eina óvissa framtíð í einum ótryggum starvi í fremmandum landi, tað er eitt stórt stig, sum krevur einastandandi sjálvsálit og ágrýtni. Ingolf bilaði hvørki, og aðrir møguleikar vóru ikki ....”. Gunnar endar inngangin í bókini soleiðis:
".... At meta út frá hesum um tey úrslit, ið kundu komið burturúr hansara gávum er hættisligt, ivaleyst eisini óneyðugt. Vónin hjá tí, ið hevur savnað tilfarið, hevur verið at geva sína egnu mynd av einum gávuríkum landsmanni, sum fór so merkiliga opin, hugagóður og óspiltur gjøgnum sítt stutta lív"

William Heinesen, var nógv úti í Konradsbrekkuni, saman við Jørgen-Frantz Jacobsen, ið var granni hjá byggimeistaranum Magnusi og gávaðu børnum hansara. William skrivaði í brævi til bróðursystur Ingolfs um síni minni um hesar báðar úrmælingar, faðrin Magnus og sonin Ingolf, og at teir báðir vóru fyrimyndir til Marselius í stuttsøguni Det fortryllede lys. Ingolf giftist Clara Marie og fingu tey tvey børn, Stein og Ingun.

322 mentanarsíður og 1 djúsut appilsin

Framman fyri mær her á borðinum liggja tvey nýggj, føroysk tíðarrit við tilsamans 322 blaðsíðum av skaldskapi og mentan, harav ikki so fáar síður eru ognaðar ummælum og bókmentaviðgerð av ymiskum slagi. Henda støðan er sjáldsom og marglætiskend, hon leggur upp til bæði fagnað og kritikk.

Permumyndirnar, ið prýða Vencil og Varðan eru báðar vakrar og figurativar við einum høvuðsfiguri, sum er staðsettur vinstrumegin á permuni. Axolotlurin hjá Bárði Oskarsson er settur mitt á kápuna á Vencli soleiðis, at tekningin heldur fram yvirum á baksíðuna - tað riggar sera væl. Á Varðapermuni sæst bert eitt brot av eini hugfarsligari sjálvsmynd hjá Mariusi Olsen við Mimirslampu og glasi - brotamyndin kemst av uppsetingini við eini tekstrond vinstrumegin, tað minnur eitt sindur um permuna í Det Bedste heftunum, men eisini um permusniðið í danska bókmentatíðarritinum Kritik, sum forrestin helt uppat í september í ár.

Báðar permurnar eru vakurt gráar, og ljóma av góðari og gamlari, grafiskari góðsku. Í grundini signalerar alt í hesum útgávunum - heilt frá stavsniði til pappírsdygd umframt siðbundna uppsetingin hetta sama kultiveraða hóvsemið, ið mong okkara kanska sambinda við mentanarviðgerð. Sett eitt sindur fýrkantað upp, so eru vit von við, at menta- og listaviðgerð skal vera eitt sindur keðilig. Snýr tað seg um mentan og list, mugu vit ikki leypa framav, men heldur vera eitt sindur langdrigin og varin, jú keðiligari og jú meira siðsøguliga dustmikið, tess meira mentað ella hvat?

Varðin er nógv tann eldri av ritunum báðum, hann er ein tignarligur harri frá byrjanini av øldini, ið byrjaði sum mentanarligur felagsskapur í 1912, og í 1921 kom fyrsta tíðarritið út. Dorit Hansen ritstjórnaði sín fyrsta Varða í ár og tað skerst ikki burtur, at Varðin við henni aftur er eitt rit, sum tað ber til at ummæla. Varðin fevnir breiðari enn Vencil og eg haldi, at hann fevnir nóg so breitt, eins og hann tykist beinleiðis antikveraður í støðum, t.d. í summum av ferðafrásøgnunum og siðsøguligu greinunum. 

Í mun til Varðan er Vencil ein tíggju ára gamal nýlingur, sum hevur verið sera væl móttikin, ikki minst av føroysktlærarum, sum hava havt stóra gleði av teimum tekstum, sum Vencil almannakunnger. Vencil hevur tessvegna stóra ábyrgd, sum ikki altíð verður tikin í nóg stórum í álvara í mun til at halda dygdarstøði – hinvegin hevur ritið havt ein týdningarmiklan leiklut við atliti til debutantar, sum í Vencil hava fingið ein sýnisglugga til sínar fyrstu royndir. Onkuntíð er long tíð gingin millum Venclarnar, men higartil hevur tað so eydnast ritstjórunum báðum, Arnbirni Ólavsson Dalsgarð og Oddfríði Marna Rasmussen at fáa ritið út og í 2009 fingu teir M.A.Jacobsens virðislønina fyri mentanaravrik.

Og hvat spennandi hava teir valt at borðreiða fyri okkum í hesi feskastu útgávuni av Vencli Anno Domini 2016? Jú, lagt verður út við Gullhornunum! - Við Gullhornunum? - Ja, kæri læsari, við teirri aggomlu yrkingini “De hiige og søge..”, sum onkur kanska minnist frá onkrum danskttíma í Hoydølum, og sum Turið Sigurðardóttir nú hevur føroyskað. Hetta er neyvan løtuverk og sigast má, at Turið Sigurðardóttir hevur fingið yrkingina at sita bæði innihaldsliga og formliga – Gullhornini er í støðum enn meira rímføst enn Guldhornene, t.d. “Rímfaksi døkkur/ froysir og støkkur/ og í havdýpið søkkur./ Upp morgunsins hurðar/ Dellingur letur;/ og Skinfaksi fetar,/ í glæsandi loga/ á himinsins boga” (s.12-14 Vencil nr.17), sum í upprunayrkingini ljóðar: “Hrymfaxe den sorte/ puster og dukker/ og i Havet sig begraver./ Morgenens Porte/ Delling oplukker,/ og Skinfaxe traver/ i straalende Lue/ paa Himlens Bue”. Við allarstørstu virðing fyri stóra og dugnaliga avrikinum hjá Turið Sigurðardóttir og fyri Adam Oehlenschläger, gamla, so skilji eg yvirhøvur ikki raðfestingina hjá ritstjórunum at leggja fyri við hesari gomlu donsku yrkingini frá 1802. Í mínari verð skal Vencil fyrst og fremst fokusera uppá føroyskan samtíðarskaldskap. Nåh, men føroysktlærarirnir verða glaðir og við tað, at føroyskt næstan hevur yvirtikið danskt sum lærugrein, verður kanska tørvur á øllum hesum týðingunum av donskum tekstum og tekstum á øðrum málum hjá Tove Ditlevsen, Vagn Steen, Villy Sørensen, Yahya Hassan, Josef Brodsky, Bodil Malmsten, Julio Cortázar osfr.

Í hesi avmarkaðu grein fái eg sjálvandi ikki nevnt allar teir mongu tekstirnar í ritunum báðum, men eg nevni onkrar, sum sita eftir, tá eg nú havi lagt útgávurnar frá mær. Fleiri av stuttsøgunum í báðum ritunum viðgera ta øgiliga keðiligu menniskjatilveruna og tað er keðiligt og í støðum so veruleikakent, at eg eitt nú eri vís í, at eg havi møtt hasum gerandisliga parinum í søguni hjá Jón Thorsteinsson um tey bæði, eg havi eisini møtt vakra dronginum í søguni Áarross hjá Anniku Skaalum (Vencil) og hasum dysfunktionella parinum hjá Arnbirni Ó.Dalsgarð (Vencil), sum minnir um okkurt, sum Naja Maria Aidt kundi havt skrivað um primitiva menniskjadjórið. Somuleiðis kenni eg óttan, sum Bárður Persson lýsir í yrkingini Jesus kemur sum tjóvur á nátt (Vencil) tí eisini eg havi verið á Zarepta. Stuttsøgan Holið hjá Rannvá Næs Hoydal hevur eina surrealistiska snaring, sum er nokk so týpisk og uppi í tíðini, men henda søgan er væl skrivað og snarað.

Vencil hevur hesa ferð ummæli við, Oddfríður M.Rasmussen hevur skrivað 3 stutt ummæli, ið øll eru positiv; kanska kundi Vencil hildið seg til skaldskapin nú tá Varðin tekur sær av ummæli. Ikki kann sigast, at ummælið, sum Jóan Pauli Joensen skrivar í Varðanum um Sørvágs søgu, hjá Sonna Jacobsen er serliga positivt. Ummælið er í grundini so mikið skrappt, at ein umbering eftir øllum at døma er kravd, hon kemur til sjóndar eins og ein uggandi frágreiðing, tá Jóan Pauli Joensen staðfestir í yvirskriftini: “At verða skammróstur er at verða hildin fyri gjøldur”. Tað er annars frálíkt, at myndlistin er við í Varðanum, bjartlittu myndirnar hjá Hansinu Iversen eru eins og smáar oasur í øllum teksthópinum; meira av slíkum!

Yrkingin er eitt serliga eiggiligt tekstaslag og av teimum eru heili fimtan í Varðanum. Yrkingarnar hjá Kim Simonsen taka støði í einum ítøkiligum mikrokosmos, sum er klangbotnurin hjá einum sansandi og saknandi egi. Mær dámar serliga væl ta fyrstu, einføldu og sindur turrisliga skrásetandi yrkingina um kannibalismu millum klukkur og meyrur og tysjan í skógarbotninum, sum alt steðgar við staðfestingini “Eg havi mist teg” (s.14 Varðin 83 nr.2). Av yrkingunum skara tær báðar hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger í Varðanum framúr og mitt í fagnaðinum um hesar yrkingarnar komi eg aftur í tankar um mína høvuðsatfinning av báðum ritunum, Varðanum og Vencli.

Sum tíðarrit – rit í tiðini eru báðar útgávur alt ov gamaldags, her mangla nýggir, nútíðarligir, spraklandi tekstir og list av tí slagnum, sum eru framman fyri meg, og sum, tá eg lesi og upplivi, geva mær ein uppá kjaftin, so at mín imagineri fínlittereri hattur og brillurnar við flúgva av; eg vil lesa tekstir úr okkara tíð, sum fáa meg at føla nakað, sum eg ikki havi følt fyrr.

Tað er tann vegin, tær báðar yrkingarnar hjá Lív Mariu Róadóttir benda. Tær eru báðar settar saman av einum lyriskum teksti, sum er kursiveraður og einum prosapetti, ið líkasum greiðir frá umstøðunum og útgangsstøðinum hjá tí skrivaða. Hesi appendiksini eru bæði kenslu- og skilborin og tey tykjast í grundini óneyðug. Kursiveraða yrkingin er so ómetaliga væl skrivað í sær sjálvum, er so sansaliga og hysteriska neyvt fest á blað, at tað er ein fragd at lesa aftur og aftur: “ein djúsut appilsin, mín angist/ (mín angist, mín angist, mín angist, mín angist)/ ein etjandi strála í eygað/ tá eg flysi hana/ leðurkend/ eg skrivi á skýleysa ró/ eg skrivi á brandgult ljóð” (s.11 Varðin 83 nr 2). Himmalglað komi eg í tankar um eina yrking hjá danska yrkjaranum Johannes L. Madsen: “nedspildt spruttende af syre/ og med alle tanker antændt fægtende/ i delte mandariner/ skilt og fuldmoden laprende/ i grønt lys og flugt/ med ligegyldige anslag/ suget gennem minuttet/ sydende af saft og nedspildt/ fra hinkesten og mandariner...” (brot úr yrkingini, sum kann lesast í síni heild her: www.kristeligt-dagblad.dk/historier/10digte/johannes-l-madsen. Hetta hevur sum so einki við hvørki Varðan ella Vencil at gera, men øll høvi til at sitera Madsen eru eyðvitað góð og eg elski appilsinir og mandarinir og gleði meg til komandi savnið hjá Lív Mariu Róadóttir Jæger og til komandi Varðar og Venclar við feskari og betri samtíðarskaldskapi.  

Listaárið ið fór - 2016

Her í Dýnujakkalandi eru vit øll nøgd - serliga tí vit hava so góð listafólk. Áðrenn vit vita av er eisini hetta Harrans árið farið í søguna, tá vit hyggja aftur á 2016, varnast vit, at tað var fult av list.

Annika Hoydal signerar fløgur í Norðurlandahúsinum

Á føðingardegi William Heinesens, tann 15.januar varð avdúkað, at Annika Hoydal, tónaskald, sjónleikari, mentanarmiðlari og sangarinna var uppiborni móttakarin av ársins mentanarvirðisløn. Tað var gott og upp á tíðina. Andrias Høgenni, filmslistamaður fekk Virðislønina til Ung listafólk og J.P. Gregoriussen, arkitektur fekk Heiðursgávu Landsins fyri sítt stóra arbeiði innan byggilistina. Í februar frættist, at Eivør Pálsdóttir hevði fingið 3 ára starvsløn; hetta er ein íløga frá almennu Føroyum, sum heilt vist fer at bera ávøkstur, knubbaskjótingin gongur fyri seg javnt og samt. Hetta kundi staðfestast fleiri ferðir í brátt farna ári, m.a. á Kópakonuframførsluni, sum DR Big Band og DR Vokal Ensemble undir leiðslu av Geir Lysne høvdu í Norðurlandahúsinum í januar, har Eivør í grundini yvirstrálaði tey mongu dugnaligu framførandi. Seinni í ár fekk Eivør ta háttvirdu Danish Music Awards Jazz 2016 virðislønina fyri somu útgávu, At the heart of a Selkie. Tá Faroese Music Awards var hildið í mars, var Eivør ársins toppskorari við fimm heiðurslønum, og nummar tvey varð Annika Hoydal, ið vann tríggjar. Á klassisku síðuni vann Sunleif Rasmussen tvær FMA virðislønir. Harumframt var Studio Bloch eisini eitt slag av vinnara við tað, at tær flestu av vinnaraútgávunum eru upptiknar har.

Hansina Iversen. Frá framsýningini Dissonant Thought á Norðurbryggjuni

Eins og undanfarin ár, hava føroysk listafólk varpað positivt ljós á heimlandið við at skara framúr uttanlands. Eivør hevur eitt nú framført eina ørgrynnu av vælumtóktum konsertum í eitt nú Rumenia og Týsklandi m.a. Teitur Lassen hevur havt fleiri fagnaðar framførslur í eitt nú New York og seinast í Buenos Aires. Olaf Johannessen hevur havt eitt fult bookað ár og í øllum leiklutum verður hann fagnaður og aftur í ár fekk hann donsku Reumert virðislønina fyri sín leiklut sum Puntila í leikinum við sama heiti í Det Kongelige Teater. Bæði Hans Pauli Olsen og Hansina Iversen hava havt serframsýning í Norðurbryggjuni í Keypmannahavn og í summar var framsýning við verkum hjá Rannvá Kunoy i Lundgren Gallery á Mallorca, eins og samrøða var við føroysku listakvinnuna í The Independent. Fleiri onnur listafólk hava gjørt vart við seg altjóða: Rúni Brattaberg, operasangari, Barbara í Gongini, sniðgevi, Heiðrikur á Heygum, fjøllistamaður og Sofía Nolsøe, sjónleikari, fyri at nevna nøkur og júst í skrivandi stund síggi eg, at Haphe, útgávan hjá Konni Kass er Album der woche hjá týska Radio Eins. 

Tað hendi nógv innan sjónleik í 2016 í Føroyum, sum var karmur kring Norðurlendska Sjónleikafestivalin Dagarnir í mai. Tá var tann fagnaða og sera væl eydnaða norðurlendska uppsetingin av Veitsluni endurtikin. Marita Dalsgaard setti eisini nakað so fjart sum føroyska krígsluttøku á breddan við leikinum Jørðin er eitrað. Leikurin varð positivt ummæltur av m.a. Torbirni Jacobsen, sum skrivaði: “Leikurin er frágera góður, og tað, sum eg fegnist mest um, er, at Marita Dalsgaard hevur lagt seg eftir at brúka leikhúsini til at seta spekulatorin á fólki í gongd um evni, sum eiga at fáa eina rættiliga viðgerð, eina diagnosu og hareftir hóskiliga handfaring og heilsubót.”. Tjóðpallurin satsaði stórt uppá leikin, Havfrúgvin hjá Jóanesi Nielsen, sum Eyðun Johannessen leikstjórnaði. Talan var um ein klassiskan modernistiskan leik, ið var áhugaverdur og minst ein hálvan tíma ov drúgvur, men scenografiin var heilt óvanliga góð: “Pallmyndin byrjar beint har, sum hurðin gongur inn í teaterrúmið. Her er ein smøl gongd úr stáli, ið bæði minnir um leytaran umborð á einum skipi, men sum eisini alt fyri eitt gevur áskoðaranum eina likamliga kenslu av avmarkingum hjá honum, sum situr í rullistólinum...”. Í Perluni varð leikurin Einaferð var tað eg framførdur av Mariann Hansen og Duritu Dahl Andreasen við Búa Egason Dam sum leikstjóra, eitt modernað, feministiskt ævintýr ið tók áskoðararnar á bóli.

Nýggju myndirnar hjá Zachariasi Heinesen eru fevndar av einum serligum gyltum ljósi

Í Listasavni Føroya varð satsað uppá dygd fyri tað allarmesta við partvíst afturlítandi framsýningum við málningum hjá Zachariasi Heinesen og Anker Mortensen. Ta fyrrnevndu viðmældi eg við onkrum ávísum fyrivarni: “Far niðan í Listasavnið og hygg at einari mynd í senn soleiðis, at myndirnar við síðuna av ikki órógva, tá mást tú nokk so nær, tí tær 45 myndirnar á framsýningini eru ov nógvar til gamla salin. Uppheingingin er kronologisk og tematisk í støðum, men hon er ikki serliga harmonisk. Eg haldi heldur ikki, at myndaúrvalið er optimalt, onkur høvuðsverk mangla og sum heild eru ov nógv eldri verk við. Á sama hátt sum Ingálvur av Reyni er Zacharias Heinesen eisini ein listamaður, ið mennir seg sum árini ganga. Verkini í trýssunum og hálvfjersunum eru við onkrum undantaki ikki líka listarliga áhugaverd og sterk sum nýggju verkini, ið kundu verið hægri raðfest.”.

Framsýningin hjá Anker Mortensen var ómetaliga vøkur, eg skrivaði m.a.: “Íblásturin til verkini stavar frá minnum, sansaligum upplivingum í náttúruni av vindi og sól ella fuglasangi og frá bókmentum, frá yrkingum og aðrari myndlist. Hann byggir málningarnar upp av tjúkkum, kompaktum løgum av máling og av tunnum litfarrum, sum hevur við sær, at myndirnar ofta tykjast hava stóra og rúmliga dýpd. Rúmdin kann vera hvít, blá, grá, ljósareyð ella svørt og í hesum myndarúmi sveima ymsir lutir, skap, symbol, tekin og formar, ið á poetiskan, abstraktan hátt røra okkum inn á sálina. Uppi á balkongini í Listaskálanum hanga hvítu myndirnar við teirri fínu Kingomyndini fyri endan, har vit síggja eina gula melodilinju lýsa sær veg gjøgnum zink- og titaniumhvíta támið, her hanga eisini sveimandi myndirnar av sangsvanunum og av mánadúgvunum. Tær bláu myndirnar eru vakrar og bæði kenslubornar og inntonktar og tær tríggjar bláu, monumentalu myndirnar á norðara endavegginum rigga sera væl sum savnandi liður í framsýningini.”. Anker Mortensen hevur verið ein serstakliga leitandi og eksperimenterandi listamaður; henda týdningarmikla progressiva síðan av Anker sæst ikki minst í hansara pappírsverkum, sum tíverri ikki vóru umboðað á framsýningini, ið tessvegna tóktist meira gamaldags enn Anker er í veruleikanum.

Árið í Listasavninum endað við einari øðrvísi framsýning hjá Jóhan Martin Christiansen; SPOR, og eg viðmælti øllum og viðmæli enn øllum at fara niðan í “Listasavnið at uppliva uppá egnan kropp ta fjálgu og fremmandagjørdu kensluna av stóru, samanseymaðu plaggdúkunum, sum hanga niður úr loftinum. Hetta eru segl ella fjallaskap, ið eru seymað burtur úr óheroiskum toyblæum, sum minnir um okkurt slag av øko-feminismu. Tit mugu gera tykkum tann beina og uppliva eina framsýning, sum er øðrvísi, men sum allíkavæl hongur merkiliga væl saman við staðnum, har hon er skapt. Umhvørvið kring húsini hjá Janusi Kamban er við á framsýningini og tað er ikki í skapi av avmyndingum, nei gras og træstubbar eru ítøkiliga komnir við uppí gipsið, sum er framsýnt. Landslagið er við ítøkiliga eins og spor, ið skapa eftirmyndir í huga áskoðarans. Eg eri als ikki liðug at hugsa og uppliva hesa asketisku og sansaligu framsýningina og eg ætli mær niðan aftur at hyggja – vakra, løgna videoverkið, sum Christoffer Berdal leikstjórnaði við dansarunum Búa Rouch og Alfredo Zinola er í sær sjálvum vert at síggja fleiri ferðir. Tað er púra kvirt og fult av orku, rørslum, eksistentialiteti, sexualiteti og kristindómi, eitt bland, sum eisini tykist næstan heimligt, men júst tá tað næstan verður ov klaustrofobiskt, rennur ein lítil tríbeintur hundur í rúminum og gevur hugasamband við bæði surrealismu og fjas og fjálgar gerandisdagar.” 

Í mai var ein serstøk framsýning hjá Bjarne Werner Sørensen at síggja í Listahøllini á Rundini (MEST), eg viðmælti framsýningina og skrivaði millum annað: "Hansara listarliga tilgongd er sera fjølbroytt,  hann málar og fotograferar, hann er dugnaligur grafikari og fæst bæði við tann siðbundna grafikkin, eins og hann finnur uppá alt møguligt við telduni. Fyri nøkrum árum síðani hevði hann eina spennandi framsýning í Steinprenti og nakrar av myndunum, sum vóru á hesari framsýningini eru eisini við úti á Skipasmiðjuni. Bjarne Werner Sørensen er upptikin av tí, hann nevnir samanførdir koordinatar, hetta at tvær myndir, ið verða settar saman úrslita í eini triðju, sum oftast ófyrisíggjandi mynd. Í steinprentsrøðini Matrix, sum er við á framsýningini Tíðarrúm, hevur Bjarne Werner Sørensen arbeitt við hesi tilgongd á ein rættiliga skipaðan, matematiskan hátt, har hann við at kombinera litografisku steinarnar á ymsan hátt hevur fingið eina rúgvu av litografiskum prentum burturúr, ið verða hongd upp í eini rektangulerari installatión eftir eini ávísari skipan. Skipanin er fleksibul og kann broytast frá framsýning til framsýning alt eftir stødd av vegginum osfr. Áhugin fyri skipanum, organiskum samanhangum og frítt vaksandi fyribrigdum er grundleggjandi í verkunum hjá Bjarne og sæst eisini aftur í frálíku bylgjandi uppheingingini av framsýningini Tíðarrúm".

Bókmentaliga var 2016 árið, tá Sprotin av álvara fór at geva út sonevndar coffee table bøkur. Altso risastórar bøkur við hópin av myndum, men ikki so nógvum teksti í. Ein bók við grafiskum myndum hjá Mariusi Olsen, ein onnur við klippmyndunum hjá Williami Heinesen og ein triðja er ein sera flott endurútgávu av Fuglabókini hjá Mikkjali á Ryggi. Av áhugaverdum bókum, ið komu út í hesum árinum kunnu annars nevnast t.d. Skriftstøð hjá Tóroddi Poulsen við yrkingum, sum eru fullar av myrkri og ljósi. Tilfarsbroyting ella metabolisman, tað, at okkurt bliknar, ræsir, rotnar, gránar, bráðnar, rustar, upploysist osfr. er afturvendandi í yrkingunum hjá Tóroddi Poulsen og ein onnur yrking, sum eisini eitur NÁTT kann brúkast sum eitt av fleiri dømum um hvussu nógv hann fær burturúr hesum: í nátt/ rusta/ allar/ tekjur/ eins og/ tá kavin/ minnist/ barndómin/ og bráðnar. Tá nýggja yrkingasavnið hjá Sissal Kampmann kom, skrivaði eg m.a.:” Serstaka heitið á nýggja yrkingasavninum hjá Sissal Kampmann er Sunnudagsland. Heitið sipar til eina friðarliga ella beinleiðis svøvnliga bygd í Føroyum og til drepandi keðiligar sunnudagar, men fyribrigdið sipar eisini til eina ávísa støðu av einsemi, meiningsloysi og eksistentiellum einkisleika, sum er undirstøðið í nýggju bókini hjá Sissal Kampmann....Við onkrum herliga ørkymlandi undantaki av skelvandi ótta, kunnu yrkingarnar í byrjanini av bókini lesast sum eitt slag av føroyskari veðurlagsrealismu, men beint sum hesin lesarin er um at blíva svøk av keðiliga veðurlagnum og teirri feittfornuftigu og mandlugnagandi ruddingini, hómi eg, at øll keðiligheitin og tað seina tempoið í byrjanini á bókini er tilvitað. Á síðu 12 hevur yrkjaraegið eina sjálvspeiska samrøðu við seg sjálvt um poesi og gerandisneurosur: “Í øllum hesum gráa, ráa/ staðfesti eg/ at eg eri troytt í rygginum av at sita./ At stólarnir eru úr svørtum kunstleðri./ At yrkingarnar gerast meir og meir/ tómar frágreiðingar um gerandisdagin,/ heldur enn/ fuglar yvir ongum/ við breyði í nevinum./ At eg eri vorðin ein kvinna/ ið kannar veðurlíkindini fleiri ferðir um dagin...” (s.12).

Tá eg hugsi um Norðurlandahúsið í brátt farna ári, komi eg allarfyrst í tankar um ta stóru framsýningina hjá Mariusi Olsen, sum bókin um Marius varð framleidd til við tekstum hjá Gunnari Hoydal, Jan Andersson, Ilona Raipala, Marius Olsen og Inger Smærup Sørensen. Í november vóru Bókadagar á skránni, tá hevði Rithøvundafelag Føroya fingið tað góða hugskotið at takka Gunnar Hoydal fyri hansara ídna virki fyri rættindum hjá listafólkum, slóðbrótandi íverksetan av felagsskapum listafólkum at gagni og fyri hansara ídna virki fyri føroyskum rithøvundum - og tilnevndu hann heiðurslim felagsins. Í Norðurlandahúsinum hava annars jóla- og familjukonsertirnar júst verið á skránni og áðrenn tað var tað sangleikurin Feitar tíðir, sum fekk áskoðarar at streyma til.

Framsýning hjá Hanna Bjartalíð í Gamla Seglhúsinum í Klaksvík

Gallarívirksemi hevur verið nógvastaðni í landinum. Í Klaksvík hava bæði Gamla Seglhúsið og Spaniastova verið karmur um góðar framsýningar hjá eitt nú Zachariasi Heinesen, Hanna Bjartalíð og Hansinu Iversen, og fleiri listafólk hava harumframt sýnt fram hjá sær sjálvum, t.d. hevði Sigrun Gunnarsdóttir eina sera væl vitjaða listaframsýning í atelieri sínum á Eiði. Galerie Focus í Havn hevur havt framsýningar við m.a. Rannvá Holm Mortensen, Arnold Vegghamar og Amariel Norðoy.

Frá framsýning í Steinprenti

2016 hevur verið eitt serstakliga hendingaríkt ár í Steinprenti - tað byrjaði við einum ordans braki, tá seksti ára føðingardagurin hjá Tórbirni Olsen varð hildin við framsýning og føðingardagsprenti, ið varð gjørt á degnum. Kurpali var stuttliga heitið á eini væl eydnaðari framsýning hjá Hanna Bjartalíð, sum var í Steinprenti í januar og í mars sýndi Erik Heide fram standmyndir. Í apríl sýndi Toni Larsen fram síni lyrisku prent og standmyndir, ið riggaðu sera væl sum karmur kring yrkingasalongina í Steinprenti, sum var uppkallað eftir einari reglu hjá Jóanesi Nielsen: ALT SUM ER FAST LOYSNAR.  Steinprent fekk heiðurslegat frá danska tjóðbankanum (Nationalbankens Jubilæumsfond) áljóðandi 100.000 krónur. Hesin grunnurin letur gávufæ eina ferð um árið og tað ber ikki til at søkja legatið. Í brævinum frá nevndini í Jubileumsfondinum stendur skrivað: “Med legatet ønsker fonden at påskønne jer som en af nordens mest særegne grafiske værksteder. I har forstået et at bevare håndværket i den grafiske trykkunst og samtidig formået at formidle jeres arbejde til en bred kreds via galleriet.” Upphæddin skal brúkast til nýggjar valsar, sum fara at lætta munandi um arbeiðið á verkstaðnum.  Á hvørjum ári eru nógv dugnalig listafólk, sum arbeiða í Steinprenti. Margrethe Odgaard er tekstilsniðgevi, sum nýliga hevur fingið tillutaða heimsins størstu designheiðursløn, Torsten og Wanja Söderbergs pris uppá eina millión svenskar krónur. Tónleikarin, Teitur Lassen hevur í nøkur ár arbeitt við sonevndum arpeggio tónarøðum, sum hann speglar og sum tilsamans mynda smáar, einfaldar, men sera vakrar og hugfarsligar klaverkompositiónir. Margrethe Odgaard er hugtikin av speglingini og av tónleikinum, ið kyknar í henni, og saman gjørdu hon og Teitur av at gera eina bókaútgávu Y Arpeggio við nótum og myndum, myndasíðan er gjørd sum prent í Steinprenti. Tóroddur Poulsen hevur arbeitt í fleiri umførum á verkstaðnum, har hann hevur fingið nógv góð verk burturúr, sum verða við á framsýning í komandi ári, hann er í skrivandi stund umboðaður á eini framsýning í Kunstmuseum Sønderjylland. Saman við prentarunum í Steinprenti framleiddi Julie Sass eina serstakliga áhugaverda listabók við heitinum VOLUME RHYTHM MATTER dialogues við heliografiskum prentum, umframt samrøðum við fýra nonfigurativ listafólk Arturo Herrera, Erin Lawlor, Ann Pibal og Steel Stillman. Seyðirnir koma! er heitið á væl umtóktu framsýningini hjá Fríðu Matras Brekku við vatnlitamyndum og steinprentum, sum er at síggja nakrar dagar aftrat, áðrenn Myndaódnin kemur upp at hanga í næstu viku.

Alt hetta er bert ein lítil brotpartur av teimum upplivingum, sum listin hevur givið okkum í brátt farna ári og eg vil nýta høvi at takka øllum listafólkum, nevndum sum ónevndum fyri tykkara ómissandi leiklut í samfelagnum. Tað er eisini at fegnast um, at Listafólkasambandið LISA varpar ljós á umstøður listafólksins í Føroyum, so at vit kunnu betra um hesar umstøður.  

Arnold Vegghamar. Mynd frá framsýning í Galerie Focus

Eitt viðmæli (aftrat) til SPOR hjá Jóhan Martini Christiansen

Frá fernisering í Listasavninum

Kunstkritikk er heitið á eini áhugaverdari norðurlendskari heimasíðu, við listaviðgerð. Hesa tíðina er árið, ið fór á skránni, tey skrivandi á heimasíðuni hyggja aftur á árið og nevna listarlig hæddarpunkt. Í dag er tað listaummælari, høvundur og kurator, Maria Bordorff, sum hevur valt nakrar framsýningar út, og tann eina av hesum er enn at síggja í Listasavni Føroya. Maria Bordorff skrivar um :Jóhan Martin Christiansen, Spor, Listasavn Føroya, Tórshavn "Jóhan Martin Christiansens soloudstilling på Færøernes Kunstmuseum står også som et af årets udstillingshøjdepunkter. Ikke bare har Jóhan Martin med udstillingen gjort markante ryk i sin kunstneriske praksis, han slår også fast, at kunstens autonome poetiske rum findes og at det for alt i verden skal blive ved med det. For de (mig selv inklusive) som har for vane at efterlyse et klarere politisk indhold i snart samtlige værker, de møder, er udstillingen en lektie i ikke at diskvalificere materialepoesiens kvaliteter. Desuden giver dialogen med færøsk malertradition og de underspillede queernoter i det i øvrigt meget rørende videoværk en funky spændvidde. "

http://www.kunstkritikk.dk/artikler/4-december-maria-bordorff/

Myndaódn og gávuprent í Steinprenti

14.desember klokkan 16-18 letur árliga Myndaódnin upp í Steinprenti. Hetta er ein framsýning við eini ørgrynnu av listaverkum, sum øll verða til keyps. Kennir tú onkran, sum hevur uppiborið eina serliga jólagávu, kann vera, at tú finnur hana á Myndaódnini. Samstundis verður ársins gávuprent, sum the one and only Tróndur Patursson í løtuni er í ferð við at gera, latið limum í Steinbrá, eins og til ber hjá nýggjum limum at tekna seg. Tað kostar bara 500 krónur fyri einstaklingar og 2000 krónur fyri feløg at gerast limur í Steinbrá og upphæddin er at meta sum ein listaíløga, sum loysir seg fyri øll.

2016 hevur verið eitt serstakliga hendingaríkt ár í Steinprenti - tað byrjaði við einum ordans braki, tá seksti ára føðingardagurin hjá Tórbirni Olsen varð hildin við framsýning og føðingardagsprenti, ið varð gjørt á degnum. At Torbjørn Olsen er ein sera avhildin listamaður, høvdu vit longu varhugan av - hann fekk jú Mentanarvirðisløn Landsins í fjør. Men allíkavæl høvdu vit ikki væntað eina so stóra fólkamongd, sum hana, ið hevði leitað sær oman í Steinprent at fagna Torbirni.

Kurpali var stuttliga heitið á eini væl eydnaðari framsýning hjá Hanna Bjartalíð, sum var í Steinprenti í januar. Í mars sýndi Erik Heide fram standmyndir. Hesin listamaðurin hevur stóran áhuga fyri keltiskari list, sigast kann um hansara egnu verk, at tey eru merkt av sama sterka einfeldi og inniliga átrúna, sum hómast inni í gomlum romanskum kirkjum. Verkini hjá Erik Heide eru modernað við álvarsligum eksistentiellum innihaldi, tey snúgva seg um lív og deyða hjá menniskjanum á foldum, men standmyndirnar kunnu eisini vera stuttligar, lættar og hugfarsligar.

Í apríl sýndi Toni Larsen fram síni lyrisku prent og standmyndir, ið riggaðu sera væl sum karmur kring yrkingasalongina í Steinprenti, sum var uppkallað eftir einari reglu hjá Jóanesi Nielsen: ALT SUM ER FAST LOYSNAR. Í mai var Claus Carstensen á verkstaðnum, har hann gjørdi fimm væl eydnað prent saman við Magnus Andersson. Temaið í myndunum er sonevndar djóragerðir, sum Carstensen hevur havt áhuga fyri leingi, hetta, at djór ikki sum menniskju eru greið yvir, at tey skulu doyggja og tessvegna í størri mun mugu forvæntast at liva í núinum, djórðagerð tekur eisini støðu vil menniskjað og okkara lyndi til at niðurgera onnur til djór við tilvitanini um, at mann er hægri í eini lívfrøðiligari tignarskipan enn tey, mann niðrar. 

Marius Olsen hevði stórsligna framsýning í Norðurlandahúsinum í summar, og Sprotin gav út størstu listabókina, sum nakrantíð er útkomin á føroyskum við myndum og tekstum. Flleiri av prentunum vórðu framleidd í Steinprenti, m.a. tann vakra plakatin. Zven Balslev var á verkstaðnum nakrar dagar, har hann gjørdi nøkur sera væl eydnað ársprent til Glostrup Kunstforening. 

2016 hevur verið eitt ár fult av fagnaði, í summar vitjaði Drottning Margreta í Steinprenti, ið eisini gjørdist æraði móttakarin av einum stórum heiðurslegati frá danska tjóðbankanum (Nationalbankens Jubileumsfond) áljóðandi 100.000 krónur. Hesin grunnurin letur gávufæ eina ferð um árið og tað ber ikki til at søkja legatið. Í brævinum frá nevndini í Jubileumsfondinum stendur skrivað: “Med legatet ønsker fonden at påskønne jer som en af nordens mest særegne grafiske værksteder. I har forstået et at bevare håndværket i den grafiske trykkunst og samtidig formået at formidle jeres arbejde til en bred kreds via galleriet.” Upphæddin skal brúkast til nýggjar valsar, sum fara at lætta munandi um arbeiðið á verkstaðnum. Síðst í november gav Jan Cortzen eina bók út, sum nevnist Vi, der er færinger og her er Steinprent týdningarmikið ískot í mentanarpartinum.

Á hvørjum ári eru nógv dugnalig listafólk, sum arbeiða í Steinprenti. Margrethe Odgaard er tekstilsniðgevi, sum nýliga hevur fingið tillutaða heimsins størstu designheiðursløn, Torsten og Wanja Söderbergs pris uppá eina millión svenskar krónur. Tónleikarin, Teitur Lassen hevur í nøkur ár arbeitt við sonevndum arpeggio tónarøðum, sum hann speglar og sum tilsamans mynda smáar, einfaldar, men sera vakrar og hugfarsligar klaverkompositiónir. Margrethe Odgaard er hugtikin av speglingini og av tónleikinum, ið kyknar í henni, og saman gjørdu hon og Teitur av at gera eina bókaútgávu Y Arpeggio við nótum og myndum, myndasíðan er gjørd sum prent í Steinprenti.

Tóroddur Poulsen hevur arbeitt í fleiri umførum á verkstaðnum, har hann hevur fingið nógv góð verk burturúr, sum verða við á framsýning í komandi ári. Bæði Tóroddur og Peter Carlsen høvdu myndir við á Ólavsøkuframsýningini í Listasavninum og á framsýningini Sjá tú blánar, sum var í Steinprenti og í Glostrup Kunstforening. Tóroddur Poulsen framsýndi m.a. eina røð av træprentum við eini sjálvsmynd í ymiskum litum, sum verður blá. Peter Carlsen arbeiddi við teimum sjey deyðasyndunum, soleiðis sum tær síggja út á hansara egna andliti.  

Í september var debutfotoframsýning við myndum hjá Sveini Jákupsson. Myndevnini vóru fólk, landsløg og býarløg. Saman við prentarunum í Steinprenti framleiddi Julie Sass eina serstakliga áhugaverda listabók við heitinum VOLUME RHYTHM MATTER dialogues við heliografiskum prentum, umframt samrøðum við fýra nonfigurativ listafólk Arturo Herrera, Erin Lawlor, Ann Pibal og Steel Stillman.

Seyðirnir koma! var heitið á væl umtóktu framsýningini hjá Fríðu Matras Brekku við vatnlitamyndum og steinprentum, sum hon hevði fyri kortum, og sum er fyrsta serframsýning hennara í Steinprenti.

Øll eru hjartaliga vælkomin til Myndaódnina, sum verður hangandi fram til jóla. 

Várframsýningin 2017

Foto: Frá Várframsýningini 2009. Dennis Agerblad. 

VÁRFRAMSÝNINGIN 2017

Framsýningin er skipað av felagnum FØROYSK MYNDLISTAFÓLK.

Framsýningin gongur fyri seg á LISTASAVNI FØROYA.

Innlatingarfreist: 16. MARS 2017 – KL. 18:00

Fernisering er:  FRÍGGJADAGIN 7. APRÍL 2017 – KL. 16:00

Framsýningin er opin: 8. - 30. APRÍL 2017

Várframsýningin er ein sokallað "sensurerað" framsýning.

Skipað hevur verið fyri Várframsýning síðani 1990, og tískil er hetta 28. framsýningin í røðini.

Eyðkennið fyri Várframsýningina er at úrvalsnevndin er samasett av listafólki, sum skipa fyri og velja verkini út til framsýningina.

Yvirskipaði arbeiðssetningurin fyri Várframsýningina er hugtakið “Art for Art’s Sake”.

Tískil er salong ein fastur táttur í samband við framsýningina. Hetta fyri at luttakandi listafólkini fáa møguleikan at kjakast um verkini hjá hvørjum øðrum.

Úrvalsnevndin fyri Várframsýningina 2017 er:

Jóhan Martin Christiansen

Randi Samsonsen

Jón Sonni Jensen

VEGLEIÐING FYRI INNLATING AV VERKUM TIL METINGAR:

HVØR KANN LATA VERK INN TIL METINGAR Á VÁRFRAMSÝNINGINI 2016?

Ein og hvør kann lata verk inn til metingar, bæði einstaklingar sum bólkar eru vælkomin at lata verk inn. Nevndin vil eisini sera fegin leggja dent á at ALLAR listagreinar hava áhugað!

NÆR ER UMSÓKNARFREISTIN?

Innlating av verkum gongur fyri seg umvegis teldupost, tað vil siga við talgildari skjalprógvan av verkunum. Hetta skal latast inn í seinasta lagi hósdagin 16. mars 2017 – kl. 18:00

SENDAST SKAL TIL HENDAN T-POSTIN:

Varframsyning2017@gmail.com

HVUSSU NÓGV VERK KUNNU LATAST INN?

Tað ber til at lata í mesta lagi 10 verk, líka mikið hvør tøknin er.

Fyri hvørt verk skulu í mesta lagi latast inn 4 myndir. Eitt videoverk ella líknandi verk, kann eisini latast inn sum ein leinkja til heimasíðu ella líknandi. Tó skal skal tað vera heilt greitt hvat verk verður latið inn til metingar.

Verkini skulu ikki vera eldri enn 2 ár.

HVAT SKAL LATAST INN SAMAN VIÐ VERKUNUM?

Verkini skulu latast inn umvegis teldupost. Hvørt verk (fíla) skal vera navngivið við navni á listafólki

og nummari. Umframt hetta skal latast inn:

1) Ein greiður listi við nummari á verki og tilhoyrandi heiti, ár, stødd/longd, nøgd/upplag (til dømis

í samband við grafiskt verk, foto ella video osv.), tilfari, prísi, og annars aðrar viðkomandi

upplýsingar.

2) Ein listi við navni á listafólki, telefonnummar og t-postur.

3) Eventuelt stutt frágreiðing (okkurt um 5-10 linjur) um tankarnar handan verkini.

GG! Skjalprógvan/myndir skulu vera av nóg høgari góðsku, so at nevndin ikki er í

iva, hvussu verkið sær út!

NÆR OG HVUSSU FÆR EIN BOÐ UM VERKINI ERU VIÐ Í FRAMSÝNINGINI ELLA IKKI?

Avgerðin hjá nevndini verður send út umvegis t-post, sum er nevndur á listanum, sum verður sendur við verkunum. Umsóknarfreistin er 16. mars 2017, kl. 18:00, og svar verður sent út í seinasta lagi eina viku seinni.

UM EITT VERK VERÐUR VIÐ Á FRAMSÝNINGINI, HVØR STENDUR SO FYRI UPPHEINGING OG LÍKNANDI?

Nevndin fyri Várframsýningina stendur fyri hesum, og hevur fullan rætt til at disponera yvir framsýningini og hvussu verk verða hongd upp.

HVUSSU ER VIÐ TEKNISKARI ÚTGERÐ?

Listafólkið skal lata tekniska útgerð inn saman við verkunum. Set teg í samband við nevndina frammanundan umsóknarfreistina um neyðugt.

NÆR OG HVAR SKULU ÚTVALD VERK LATAST INN?

Um tíni verk eru útvald til Várframsýningina 2017 skal hetta latast inn á Listasavni Føroya mánadagin

3. Apríl 2017.

Listafólkið stendur sjálvt fyri flutningi av verkunum, bæði til og frá Listasavni Føroya.

Verkini eru tryggjað meðan tey verða sýnd fram á Listasavni Føroya frá 7. apríl til 30. apríl 2017.

UM EITT VERK VERÐUR SELT?

Verður eitt verk selt, verður 20% av prísinum á verkinum latin til Føroysk Myndlistafólk. Tískil skal

hetta vera íroknað prísinum, sum stendur á listanum, sum verður latin inn við verkunum.

Peningurin verður útgoldin, tá ið keypari hevur goldið alla upphæddina til Føroysk Myndlistafólk.

ØLL VERK SUM IKKI VERÐA SELD, SKULU AVHEINTAST Á LISTASAVNI FØROYA TÁ IÐ

FRAMSÝNINGIN LETUR AFTUR, Í SEINASTA LAGI MÁNADAGIN 1. MEI 2017 - Kl. 12:00 !

Um tú hevur nakrar spurningar viðvíkjandi Várframsýningini 2017, ert tú vælkomin at seta teg í

samband við okkum á: varframsyning2017@gmail.com

 Vinarliga heilsan

Nevndin fyri Várframsýningina 2017

Jóhan Martin Christiansen, Randi Samsonsen og Jón Sonni Jensen

Fríða Matras Brekku - fernisering

Foto: Steinprent og Óluva Zachariasen

Leygardagin 19.november læt framsýning upp í Steinprenti við myndum hjá Fríðu Matras Brekku. Ikki kann sigast um Fríðu, at hon hevur tránýtt Steinprent sum framsýningarhøli. Henda framsýningin er hennara fyrsta í gallarínum, sum nú hevur hýst yvir 60 framsýningum. Myndirnar hjá Fríðu líkjast frá aðrari føroyskari samtíðarlist og bera myndevnisliga frá teirri ekspressivu og abstraktu hevdini her heima. Í mun til ógvusligar myndatulkingar av brimi og ódn, hava myndirnar hjá Fríðu Matras Brekku eitt heldur stillisligt brá. Summar eru merktar av tómleika, aðrar eru fevndar av fjálgum skemti. Tær nettu laseringarnar og neyvleikin í strikuni siga okkum hvussu stóran týdning handverkið hevur fyri listakvinnuna. Her eru nakrar myndir frá ferniseringini. 

Úr bókarúgvuni

Fyrstu og seinastu ferð, eg spældi eitt telduspæl, var einaferð í hálvfemsunum, tá ein vinkona hevði fingið nýggja teldu og við henni eitt golf-telduspæl. Eg sat við tí einar tíggju minuttir, eg dugdi ikki og hvørja ferð, eg gjørdi skeivt, viðmerkti ein nasal kvinnurødd forhánisliga: “Don´t quit your day job”. Ræðuliga troyttandi, men eg má viðganga, at hesin setningurin stakk seg upp, tá eg sat og blaðaði í heystbókabunkanum, sum hesa ferð inniheldur sjáldsama nógvar bøkur, ið eru skrivaðar av ikki-rithøvundum, altso av fólkum, sum ikki hava fingist við bókmentir. Eg eri so heppin/óheppin at eg fái nógvar av bókunum, sum verða givnar út, tað kemst av, at eg eri við í nevndini, sum tilnevnir føroysku uppskotini til Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins. Í ár havi eg fingið rættiliga nógvar bøkur, sum eg ikki havi ynskt mær, fleiri eru skrivaðar av ikki-rithøvundum og fleiri koma ikki upp á tal sum møguligar innstillingar í og við, at tær ikki eru rætt tekstaslag. Vit tilnevna bara fagrar bókmentir og fáa tessvegna ikki skotið upp lívsstíls- ella sjálvhjálpsbøkur, sjálvt um hetta eftir øllum at døma er tað heitasta millum føroyskar lesarar beint nú. Eg veit ikki hvat er hent við fólkum, sjálvt tey rímiliga intelligentu eru farin at rinda túsundavís av krónum fyri at sleppa at sleipa runt við gomlum dekkum og ketum, tey fáa eina kostvegleiðing - har tað stendur útspesificerað á fleiri síðum, at tey einki feitt skulu eta. Tað kundi eg sagt teimum fyri lítið og lætt. Tá tey eru liðug at stríðast og hava mist nøkur kilo og nakrar túsundkrónuseðlar, fara tey allíkavæl í dýnujakka og fáa allar síðudellurnar uppá aftur tann vegin. Álvaratos, eitt er at dyrka heilsuna, at royna at klænka seg, og renna meira og drekka minni, men ikki er tað eitt serliga áhugavert konversatiónsevni, og at lesa um tað, ja hvat sigur lesarin? Eg skilji tað ikki, hóast eg havi varhugan av, at heilsan nú verður dyrkað sum vit einaferð dyrkaðu Guð, eitt nú er bókin hjá Kitty May Ellefsen so mikið væl dámd, at hon er útseld. Religiøsi undirtónin hómast frá byrjan í bókini, tá høvundurin staðfestir: "Hetta er ein bók um gleðiboðskapin. Ikki gleðiboðskapin í rætta og sanna týdningi, sum vit kenna hann. Men um hvussu eg havi lagt lívið um soleiðis, at eg kann vera nakað gott fyri onnur og meg sjálva." Eg havi alla virðing fyri tí alkoholikararelateraða í bókini, tað er djarvt, tí alkoholisma er eitt reelt og ræðuligt problem, og tað er helst gott hjá teimum, sum kenna sviðan av teirri sjúkuni at kunna lesa um ein líðingarfelaga. Eg ivist bara í um allir teir mongu áhoyrararnir hjá Kitty May Ellefsen hava alkoholtrupulleikar - tað vil eg ikki hopa. Hon hevur fleiri ferð greitt frá bókini fyri fullsettum húsum. Eg havi sæð onkra mynd frá hesum seansum og helt meg síggja flest konufólk, tað er neyvan, tí vit drekka so illa, men kanska meira, tí okkara kyn er tað mest disponeraða fyri Askepotkendum umbroytingartilboðum eins og tað, ið bókin hjá Kitty May Ellefsen bjóðar okkum. Undirheitið á bókini er "-ein søga um, at alt ber til". Tað verður í kvinnueygum lisið sum: "eg kann eisini blíva pen og kløn, um eg geri sum Kitty May Ellefsen" - í hesum sambandi komi eg eisini í tankar um játtanarsjangruna, sum upprunaliga var átrúnaðarlig, tá hampafólk stillaðu seg upp at vitna. Summi eru fødd frásøgufólk, ið duga at taka rívan til, tá tað snýr seg um at niðurgera egnar syndugar tankar og gerðir. Játtanarsjangran er sera relevant, tá tað snýr seg um okkara kroppar og hvussu vit tosa um teir. Vit synda, tá vit eta og avleiðingarnar av syndini ganga út yvir útsjóndina og vísa seg sum feitt, rukkur, posar yvir og undir eygunum, niðurbitnar negl, silpur, undirhøkur, appilsinhúð, hangandi munnklovar, hangandi kjálkar, ja hangandi hvatsumhelst, tunnt hár ella skallutheit, og frelsan er klænkikurar, sjálvsagi, fitness og burn, klænkibøkur, serligar matvørur, serliga okkurt, sum ikki smakkar væl, vatn, sjálvhjálpsbøkur og í síðsta enda deyðin, og tann seinasta loysnin er kanska í so radikal, men tá verða vit øll í øllum førum berlig uppá kropp tann eina dag.

Deyðin er farin í bindiklubb í krimibókini hjá Steintór Rasmussen, sum eg havi lisið av forvitni og tí, at hon eisini var í hesum vælsignaða bókabunkanum, sum eg fekk forerandi frá Sprotanum, sjálvt um tílíkar sjangrubøkur reelt ikki verða tilnevndar norðurlendsku bókmentavirðislønina. Men mær dámar væl krimi og fyrr í tíðini, tá eg hevði betur tíð, las eg krimibøkur hjá t.d. P.D.James og røðina hjá Maj Sjöwall and Per Wahlöö. Eg havi sostatt lisið fleiri krimibøkur, onkrar góðar og nógvar vánaligar og hendan hjá Steintór Rasmussen er hvørki tann besta ella tann versta, eg havi lisið, men eg má tó mótmæla upplýsingunum frá Sprotanum, sum á bakpermuni pástendur, at Steintór Rasmussen skrivar, sum er hann ein royndur meistari. Her verður altso gjørt nakað nógv av; umhvørvislýsingar og mál gerst ov ofta líkt málinum í einum damu- ella lívstílsblaði, tað er um somu tíð grunnt, yvirforklárað og klichémerkt við denti á útsjónd og lívsstíl, at vera í góðum formi, eta góðan mat, føroyskan mat og franskan sinnopp - har er ein endaleys røð av bygdasligum, smáborgaraligum detaljum hesum viðvíkjandi við kinakáli og Royal Copenhagen stelli. Tað er stundum grunnskygt, stundum yvirtulkað, so at lítið og einki verður eftir hjá lesaranum at hugsa seg fram til og vera spent um. Ein lýsing av morðoffrinum, stjørnupsykopatinum og konubukaranum Hallvin ljóðar t.d. “Persónliga dámdi Mariu ikki familjuna í móðurætt. Allarminst av øllum Hallvin. Drongurin, sum var fýra ár eldri enn hon sjálv, hevði altíð verið svarta fárið í illa gitna flokkinum. Sjálvsøkin og samvitskuleysur. Men eisini væltalandi og sjarmerandi. Og púra kaldur ímóti øðrum menniskjum. Hann líktist pápanum. Og uppaftur meira pápabeiggjanum, Bjarnhardi. Bæði í sinn og skinn”. Hetta er ikki serliga óunniligt at lesa. Fleiri høvundar munu hava ásannað, at tað er ikki lætt at skriva um kynslív uttan at koma til at vera óviljað stuttligur sum her: "Holdsliga girndin hevði fastatøkur á báðum. Hon hugdi djúpt inn í eyguni á honum. Kroysti seg fastari inn móti honum. Gekk hann við revolvara á miðjari nátt? Ella var hetta eitt annað, betri vápn, sum hann hevði løtt til hennara? Við aðrari hondini fekk hon sløkt kontaktina..."Bókin byrjar við einum morði, vit fáa alt fyri eitt at vita, at orsøkin til morðið er hevnd, og at mordarin er eitt konufólk. Vit fáa tó ikki at vita hvør drápskonan er og við tað, at bókin snýr seg um ein bindiklubba, eru fleiri í at velja; Jórun, Maria, Tarina, Anita, Ronja, Ruth, Marta og Bjørg. Í bókini eru tvær tíðarásir; ein gongur fyri seg í hálvfemsunum, hin gongur fyri seg í nærmastu framtíð, mikudagin 23.november, tá tað fyrsta morðið hendir, frásøguliga er somuleiðis talanum tvær ásir, har vit í teirri einu fylgja drápskonuni og í ríkiligt mát fáa fatan av hennara motivatiónum fyri at gera tað, hon ger. Býurin eitur Norðvík, men kann ikki vera annað enn ein eitt sindur idealiserað og globaliserað versión av Klaksvík við fleiri caféum, har tey eta heilsugóðan, trevjumiklan og vistfrøðiligan kost við kjarnum, og har bæði ung og gomul, útlendingar og samkynd trívast. Og ljóðar hetta eitt sindur naivt og konstruerað, so er tað júst soleiðis tað lesist. Tað góða við bókini hjá Steintór er, at hon er so ósek, sum hon er. Í mun til aðrar krimibøkur hjá t.d. Sara Blædel er bindiklubbakrimibókin óvanliga ópervers og fitt, og harumframt fara summir lesarar at halda tað vera undirhaldandi at vera staddir nøkulunda í egnari samtíð við arabiskum vári og føroyskum listaboykotti í bakspeglinum. 

AVLÝST!!!! Fjálg jólasólarmegi í Dómkirkjuni

Vegna forfall er matiné avlýst!

Føroyar verða við í Nordic Matters

Foto: Verkið, sum Hanni Bjartalíð hevði við á Liverpool Biennaluni

 Føroyar við í norðurlendskari mentanarinnrás í London í 2017

 Alt árið 2017 verður mentan og list úr øllum Norðurlondun  sett á breddan í London, har størsti mentanar- og listadepilin Soutbank Centre verður karmur um stórfingna mentanarfestivalin  Nordic Matters.

Norðurlandaráðið hevur stuðlað tiltakinum við fimm milliónum krónum, og nógvar ymiskar listagreinar og tiltøk verða á skránni, harímillum tónleikur, dansur, palllist, bókmentir, design, myndlist, móti og matur, fyrilestrar og kjak.

Fleiri føroysk listafólk verða við í festivalinum, og kunngjørt verður seinni, hvørji hesi eru. Tað eru Norðurlandahúsið, Sendistovan í London og Mentamálaráðið, ið seinasta árið hava arbeitt við at fáa føroysk listafólk at umboða føroyska partin.

Rigmor Dam, landsstýriskvinna, tekur lut í setanini, sum verður í London 13.-14. januar 2017. Tað sama gera ráðharrar úr hinum Norðurlondunum og Bretlandi umframt tey norðurlendsku sendifólkini. Landsstýriskvinnan hevur stórar vónir til Nordic Matters og tann týdning, festivalurin kann fáa fyri føroysku listafólkini, sum skulu luttaka:

“Við hesum felags átakinum fáa føroysk listafólk saman við sínum norðurlendsku starvsfeløgum eitt gylt høvi at røkka nýggjum áskoðarum og marknaðum. Tað er forkunnugt at kunna vera við til at varpa ljós á norðurlendska list og á henda hátt skapa møguleikar fyri at menna listina og eisini flyta hana út um landoddarnar.”

Nordic Matters er eitt fjølbroytt og framsøkið átak. Southbank Centre fer at vísa bretum, at norðurlendsk mentan er annað enn myrkar sjónvarpsrøðir og krimisøgur, sum vit kenna tær frá Nordic Noir-rákinum. Nordic Matters fer eisini at fevna um serstøk norðurlendsk fyribrigdi sum eitt nú javnstøðu millum kynini og raðfesting av børnum og ungum. Listaligi leiðarin á Southbank Centre, Jude Kelly, leggur dent á hetta, tá hon sigur:

“Norðurlondini hava í fleiri ár slóðað fyri at skapa sosialar broytingar – frá at berjast fyri rættindum hjá ungum til umhvørvisspurningin og til stríðið fyri javnstøðu millum kynini. Norðurlendska tilgongdin til mentan og útbúgving er í góðum samljóði við áskoðanina hjá Southbank Centre, at listin kann broyta lívið hjá menniskjum.”

Seinasti stóri mentanarfestivalinum av hesum slagi var  Nordic Cool í Washington  í 2013. Tá vitjaðu á leið 300.000 fólk festivalin, og teir á leið 90 glasfuglarnir hjá Tróndi Patursson vaktu serligan ans. Harumframt høvdu Eivør og Yggdrasil konsertir, og Guðrun Rógvadóttir og Hanus Kamban luttóku í pallborðsfundum um ávikavist norðurlendska sniðgeving og norðurlendskar bókmentir.

Til ber at lesa meir um Nordic Matters her: http://www.southbankcentre.co.uk/whatson/festivals-series/nordic-matters

Seyðirnir koma!

Fríða Matras Brekku sýnir fram í Steinprenti

Um hugsað verður um hvussu nógv seyður og seyðahald fyllir í okkara mentan, er tað í grundini løgið hvussu lítið okkara ferføttu sambúgvar her á landi hava fyllt í okkara myndlist. At hetta nú er broytt, sæst á framsýningini við prentum og vatnlitamyndum hjá Fríðu Matras Brekku, sum letur upp leygardagin 19. november. Hetta er fyrsta serframsýningin hjá henni í egnum gallaríi í framsýningarhølunum undir grafiska verkstaðnum, men ikki er talan um nakran nýbyrjara á listaøkinum. Fríða Matras Brekku er tvørturímóti sera roynd, hon hevur í nógv ár arbeitt saman við manninum við grafiskum prenti í Steinprenti, men hon hevur harumframt eisini verið listakvinna í mong ár og hevur tikið lut á framsýningum bæði uttanlands og í Føroyum.

Myndirnar hjá Fríðu líkjast frá aðrari føroyskari samtíðarlist og bera myndevnisliga frá ekspressivu hevdini her heima. Í mun til ógvusligar myndatulkingar av brimi og ódn, halda hesar myndirnar hjá Fríðu Matras Brekku ikki nógvan gang, tær hava eitt heldur stillisligt brá. Sjálvt um listakvinnan tekur støði í náttúruni eins og siður hevur verið síðan føroysk list tók seg upp í byrjanini av 20. øld, eru hennara myndir grundleggjandi øðrvísi enn myndirnar hjá Niels Kruse, Jógvani Waagstein og Kristin í Geil, sum við íblástri frá tjóðskaparromantiska rákinum og fronskum listarákum stovnsettu føroyska list. Kanska skulu vit eitt vet longur aftur í føroysku listasøguna til tær estetisku blómumyndirnar hjá Floru Heilmann, ella til lætthentu, vøkru vatnlitamyndirnar hjá Bergithe Johannesen fyri at finna onkran listarligan skyldskap við listina hjá Fríðu Matras Brekku.

Har er skemt í myndunum hjá Fríðu Matras Brekku, sum tó eisini fevnir vakurleikan og sorgblídnið í menniskjatómum landsløgum. Tær nettu laseringarnar og neyvleikin í strikuni siga okkum hvussu stóran týdning handverkið hevur fyri listakvinnuna, sum í tí stilla megnar at fevna tilverunnar stórlæti. Landslagslist er vanliga horisontal og frásagnarlig, landslagsmyndirnar hjá Fríðu Matras Brekku eru vertikalar og so stillar, at vit næstan kunnu tosa um eitt slag av non-action og anti-drama í teimum. Í eini mynd av Nólsoynni fyllir landslagið bara ein sættapart av myndaflatuni, restin er eitt stórt himmalhválv, sum er lýst við fáum og smáum brøgdum, ið hava stórt árin. Tað er eins og noyðir tann stóri at síggja til tómi flatin áskoðaran at stilla eyguni fínliga inn alt meðan tú mást tola at vera tikin av fótum av øllum tómleikanum.

Djórini eru, sum áður nevnt myndevnisligur aðaltáttur í verkunum hjá Fríðu Matras Brekku og speglar hetta hennara stóra áhuga fyri djórum. Hon hevur málað fleiri kerlig og stuttlig seyðaportrettir, men seyðir síggjast eisini ymsastaðni í hennara landsløgum. Hennara alstóra virðing fyri djórum sæst sera væl aftur, t.d. í teimum mongu smáu prentunum av seyðum, sum hon hevur gjørt fleiri myndarøðir av. Fríða Matras Brekku fær ikki minst burtur úr trongum myndarúmum, eitt nú eru smáu seyðamyndirnar, sum hon gjørdi til jóla í fjør, serstakliga væl eydnaðar, hugfarsligar og fjálgar.

Øll eru hjartaliga vælkomin til framsýningina, sum verður hangandi inntil miðskeiðis í desember. Upplating: Leygardagin 19.nov. 15-17. Steinprent. Skálatrøð 16.