Nú nærkast...

/

Í morgin verður mentanarligur dagur í viku, tí tá verður frumsýning av spælifilminum LUDO eftir Katrina Ottarsdóttir. Tað verður klokkan 19.30 í Norðurlandahúsinum, at vit fara at uppliva eitt psykologiskt drama um eina 11 ára gamla gentu, ið er fangað sum gísli millum myrka sinnalagið hjá mammuni og hjálparloysið hjá pápanum. Høvuðsleikarar eru Lea Blaaberg (dóttirin), Hjálmar Dam (pápin), og Hildigunn Eyðfinnsdóttir (mamman). longd 71 min.

Áðrenn hetta, frá 17 til 18 sendir Kringvarpið frá Mentanarcafé í Norðurlanda-húsinum, har viðtal verður við Katrina Ottarsdóttir. 

Ein góð kórbyrjan

/

Fyrsti partur av kórsendingini í útvarpinum, Chorus var sum heild áhugaverdur og eisini rættiliga stuttligur í støðum. Vit hoyrdu Ivan Niclasen práta við teir tríggjar kórútvarpsvertirnar, Urd Johannesen, Gunnvør Poulsen og Bjarna Restorff um kórsang fyrr og nú í Føroyum og tað var nærverandi útvarp, og tónleikurin var góður í støðum og stuttligur aðrar tíðir, í øllum førum var hann øðrvísi enn tað, sum vit plaga at hoyra í útvarpinum. Eg ætli mær at fylgja hesari sendingini sunnumorgnar. Senditíðin klokkan 9.30 er sera góð haldi eg, men sendingin er heldur stutt, kundi hon ikki vart ein tíma hvørja ferð? Eg hopi tey umhugsa at ekspandera og gleði meg at hoyra næsta part av Chorus.

 

Tónleikurin hesa ferð: 

09:19   Tarira, Sunleif Rasmussen stjórnar - Takkarljóð á vármorgni

09:23   Tórshavnar Kamarkór - Hegrin

09:29   Húsakórið - Tá ið teir sóu landið

09:35   Skýrák choir - Jarðareygað

09:42   Pheonix Chorale - Ubi Caritas

09:53   Húsakórið - California dreaming

09:57   Arvo Pärt - Seven Magnificat Antiphons: O Morgenstern

Mentanardagar í Fuglafirði - Skráin

/

Mánadagur 8. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 08:00-17:00

STROPIN [ Kambsdalur ]

 Stropin og Kambur sýna fram list og handverk í verkstaðnum á Stropanum

 12:00-22:00

MUNTRA [ Toftagøta 1 ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat

 15:00-17:30

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið. Framsýning við Eli Smith.

 18:00-22:00

BILASAVNIР[ ]

 Opið hús í Bilasavninum. Framsýning við

 18:00-22:00

BÁTASAVNIР[ ]

 Opið hús.

 18:00-22:00

HØVDAHÚSINI [ ]

 Opið hús.

 19:00-20:30

BÓKASAVNIР[ ]

 Filmskvøld fyri børn, aldur 12+


Týsdagur 9. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 00:15-17:30

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 08:00-17:00

STROPIN [ ]

 Stropin og Kambur sýna fram list og handverk

 12:00-22:00

MUNTRA [ Toftagøta 1 ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat

 19:00-20:30

BÓKASAVNIР[ ]

 Filmskvøld fyri børn, aldur 7-12

 19:00-21:00

KIRKJAN [ ]

 Kingokvøld. Sangur og framløga við

 19:00-21:00

HØLLIN Á KAMBSDALI [ ]

 Sirkus Baldoni.


Mikudagur 10. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 08:00-17:00

STROPIN [ ]

 Stropin og Kambur sýna fram list og

 12:00-22:00

MUNTRA [ ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat

 13:00-20:00

DAGTILHALDIР[ ]

 Opið hús.

 14:00-00:00

DAGTILHALDIР[ ]

 Gongutúrur vesturi á Horn.

 15:00-17:30

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 16:30-00:00

HØLLIN Á KAMBSDALI [ ]

 Badmintonfelagið skipar

 17:00-00:00

DAGSTOVNURIN [ ]

 Móttøka í samband við at

 18:00-00:00

DAGTILHALDIР[ ]

 Móttøka í samband við avdúkin

 19:00-20:30

BÓKASAVNIР[ ]

 Filmskvøld fyri børn, aldur 12+

 19:00-21:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Kvøldseta við ábiti. Undirhald


Hósdagur 11. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 08:00-17:00

STROPIN [ ]

 Stropin og Kambur sýna fram list og

 09:00-17:00

BÓKASAVNIР[ ]

 Mumi-dagar á Bókasavninum.

 10:00-00:00

RIBARHÚS [ ]

 Bindifestivalurin hevur almennan

 12:00-22:00

MUNTRA [ ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat

 15:00-17:30

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 15:00-18:00

RIBARHÚS [ ]

 Kreativur verkstaður fyri ung, partur av

 15:00-20:00

VESTURSTOVA [ ]

 Opið hús og framsýning við myndum

 19:00-20:00

STROPIN [ ]

 Fyrilestur ”Pedagogikkur í

 19:00-20:30

BÓKASAVNIР[ ]

 Filmskvøld fyri børn, aldur 7-12.

 20:00-22:00

VESTURSTOVA [ ]

 Hugnaløta við hugleiðingum eftir Jónu

 21:00-22:00

RIBARHÚS [ ]

 Hugnaløta við tónleiki. Simon Lynge og


Fríggjadagur 12. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 08:00-17:00

STROPIN [ ]

 Stropin og Kambur sýna fram list og

 09:00-17:00

BÓKASAVNIР[ ]

 Mumi-dagar á Bókasavninum. Filmar,

 12:00-22:00

MUNTRA [ ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat.

 15:00-20:00

EIK-BYGNINGURIN [ ]

 Kreativir spírar. Søluframsýning

 15:00-20:00

VESTURSTOVA [ ]

 Opið hús og framsýning við myndum

 15:00-21:00

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 17:00-20:00

BRANDSTØÐIN [ ]

 Opið hús. Brandvenjing v.m.

 19:00-00:00

KIRKJUVEGUR [ ]

 Regnskjólsgøtan letur upp.

 19:00-00:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Terry’s Saga.

 19:00-22:00

FUGLAFJØRÐUR [ ]

 Grilltúrur við sluppini Jóhanna. Grill,

 19:00-22:00

BILASAVNIР[ ]

 Opið hús í Bilasavninum. Framsýning við

 19:00-22:00

BÁTASAVNIР[ ]

 Opið hús.

 19:00-22:00

HØVDAHÚSINI [ ]

 Opið hús.

 19:00-22:00

GAMLI SVIMJIHYLUR [ ]

 Útibiografur. Stuttir svart/hvítir

 19:00-04:00

JOHN’S [ ]

 Opið

 20:15-00:00

SVIMJIHYLURIN, SKÚLIN [ ]

 Konsert: HØGNI & AVE.

 21:00- ?

RIBARHÚS [ ]

 Livandi filmssýning við Rammatik.

 21:00-23:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Føroyskur dansur við

 21:00-23:00

JOHN’S [ ]

 Pool kapping.

 23:59- ?

JOHN’S [ ]

 Amaliel (DK) spælir livandi tónleik.


Leygardagur 13. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 09:00-15:00

BÓKASAVNIР[ ]

 Mumi-dagar á Bókasavninum.

 10:00- ?

SANDURIN [ ]

 Morgunsvimjing heimi á sand.

 10:00-12:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Brunsj.

 10:00-12:00

SANDURIN [ ]

 Pony-ríðing fyri børn.

 10:00-14:00

KAPPRÓÐRARNEYSTIР[ ]

 Kajakkrógving, snorkling o.a. á

 11:00-12:00

SANDURIN [ ]

 Fuglafjarðar Svimjifelagð skipar fyri

 11:00-20:00

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 12:00-22:00

MUNTRA [ ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdargóðan mat

 14:00-20:00

EIK-BYGNINGURIN [ ]

 Kreativir spírar. Søluframsýning

 15:00- ?

MENTANARHÚSIР[ ]

 Fiskatorg. Framherji bjóðar ókeypis

 15:00-20:00

VESTURSTOVA [ ]

 Opið hús og framsýning við myndum

 15:00-21:00

RIBARHÚS [ ]

 Ribarhús og Piddasahandil hava opið.

 15:00-22:00

BILASAVNIР[ ]

 Opið hús í Bilasavninum. Framsýning við

 15:00-22:00

BÁTASAVNIР[ ]

 Opið hús.

 15:00-22:00

HØVDAHÚSINI [ ]

 Opið hús. Framsýning av lutum,

 16:00- ?

KIRKJUVEGUR [ ]

 Klovnurin Bubu á Regnskjólsgøtuni.

 16:00-19:00

FUGLAFJØRÐUR [ ]

 Grilltúrur við sluppini Jóhanna. Grill,

 17:00-04:00

JOHN’S [ ]

 Opið

 17:30-19:30

JOHN´S [ ]

 Fótbóltur á stórskíggja:

 19:00-21:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Fyrilestur við Arna Vatnhamar,

 20:00-23:00

GAMLI SVIMJIHYLURIN [ ]

 20.00 Konsert við Hustrion

 22:00- ?

JOHN’S [ ]

 Pubquiz

 23:00-04:00

MENTANARHÚSIР[ ]

 Stórt konserttiltak

 23:59- ?

JOHN’S [ ]

 ROX spæla livandi tónleik.


Sunnudagur 14. september

TÍÐSTAÐ/TILTAK

 09:00- ?

FUGLAFJØRÐUR [ ]

 Roysnið skipar fyri rennikapping

 10:00-17:00

FUGLAFJØRÐUR [ ]

 Top-Fuglafjørð. Gongutúrur í fjøllunum

 12:00-22:00

MUNTRA [ ]

 Matstovan Muntra bjóðar dygdar góðan mat

 14:00-18:00

RIBARHÚSLOFTIР[ ]

 Loppumarknaður fyri børn og vaksin.

 15:00-16:50

FLØTUGERÐI [ ]

 EFFO-deildin. ÍF – B68.

 15:00-20:00

EIK-BYGNINGURIN [ ]

 Kreativir spírar. Søluframsýning

 15:00-20:00

VESTURSTOVA [ ]

 Opið hús og framsýning av

 17:00-21:00

BILASAVNIР[ ]

 Opið hús í Bilasavninum. Framsýning við

 17:00-21:00

BÁTASAVNIР[ ]

 Opið hús.

 17:00-21:00

HØVDAHÚSINI [ ]

 Opið hús.

 17:00-23:00

JOHN’S [ ]

 Opið.

 17:30- ?

MENTANARHÚSIР[ ]

 Konsert við T.O.S.

 19:00- ?

MENTANARHÚSIР[ ]

 Fyrilestur við Niclas Hera

 20:30- ?

MENTANARHÚSIР[ ]

 Kvøldseta. røða, urtagarðskapping,

 

Paolo Russo spælir í Norðurlandahúsinum

/

Paolo Russo telist millum fremstu italsku tónleikarar, sum halda til í Norður Europa, hann hevur framført bæði solo og saman við altjóða viðurkendum tóneleikarum, sum eitt nú Stefano Bollani, Paolo Fresu, Diego Figueiredo, Josefine Cronholm og Etta Cameron. Hann var upprunaliga útbúgvin sum klassiskur pianistur á musikkonservatorium í Italia í 1993 og leyk seinni prógv sum rytmiskur pianistur á Rymisk Musikkonservatorium í Danmark. 
Hann hevur spælt tónleik frá ungum árum og er í dag kendur og vælumtóktur bæði í Italia og øðrum londum. Hann hevur seinnu árini framført og framleitt tónleik við bandoneón (harmonikuinstrument), sum hann gjørdist hugtikin av í 2001. Paolo Russo gav út tónleikaverkið “Archipelago” herfyri, sum var innstillað til heiðursløn á “Danish Music Awards Jazz 2013”. Bandoneón tónleikur hansara er eisini eyðsýndur á tónleikasporinum til filmin “Love is all you need” hjá Susanne Bier. Konsertin hjá Paolo Russo verður í Klingruni í Norðurlandahúsinum sunnudagin 7/9 klokkan 16 og hon er ókeypis.  
 

https://www.youtube.com/watch?v=Z-fFfuBqdGk

Føroyar eru eisini myndlistarligir eftirbátar

/

Ragnar Kjartansson: S.S.Hangover í Veneziabiennaluni 2013 https://www.youtube.com/watch?v=qrA0XGUgDc0

Sambært áhugaverdari grein hjá Barbaru Holm á in.fo er Jákup Dahl vónbrotin av føroyskum politikarum í sambandi við royndirnar at skapa áhuga fyri Føroyum sum filmslandi. Sjálvt um áhugi tykist vera til staðar, verður einki ítøkiligt gjørt, heldur hann, fyri t.d. at tryggja føroyska luttøku á týdningarmiklum filmsfestivalum uttanlands. - Vit kunnu ikki blíva við at sita hendur í favn og bíða inntil onkur uppdagar okkum, eins og vit altíð hava gjørt, sigur Jákup Dahl. Mentamálaráðharrin Bjørn Kalsø ger vart við, at filmsvinnan er eitt øki, vit júst hava valt at fokusera uppá, so vit halta eitt sindur aftaná, hann vísir á, at at pengar eru markaðir til film og filmsverkætlanir á fíggjarlógini, og tískil er gongd komið á hetta økið, hóast føroyska filmsvinnan helst haltar nakað aftanfyri filmsvinnuna í londunum kring okkum, " - eg skal viðganga, at vit halta nakað aftaná á hasum økinum, tí tað er ikki fyrr enn í ár, at vit eru byrjaði at hugsa um filmsvinnuna meira ítøkiligt. Vit eru í gongd við at menna filmsvinnuna, og fara eisini at seta fokus á Føroyar sum filmsland, sigur Bjørn Kalsø, sum kortini ikki kann siga nakað um tær ítøkiligu ætlanirnar á hesum øki.... Hann vísir á, at Mentamálaráðið seinastu árini hevur verið á altjóða bókamessum við føroyskum rithøvdunum, og at hetta hevur givið úrslit. - Tað sama kunnu vit uttan iva gera við føroyskan film. Eitt er, at okkara framúr góðu filmsframleiðarar í Føroyum fara út í heim og kanska geva øðrum áhuga at koma hendan vegin, men vit kundu eisini gjørt meira við tað, sigur Bjørn Kalsø." 

Tað er av sonnum gott at hoyra, at mentamálaráðharrin eftir øllum at døma er greiður yvir, at okkurt aktivt má gerast viðvíkjandi føroyskari list uttanlands. Tað er ikki nóg mikið bert at satsa uppá bókamessurnar, okkum tørvar somuleiðis eina málrættaða strategi til tess at fáa føroysk myndlistafólk umboðað á týdningarmiklum listamessum, biennalum osfr. Sjálvt um vit eiga ómetaliga nógv góð listafólk, eru Føroyar í grundini langt afturúr myndlistaliga í altjóða høpi, og tær fáu ferðir, at føroysk myndlistafólk taka lut á útlendskum messum, tykist tað fyri mesta vera uttan stuðul og fyriskipan í Føroyum. Danir og Íslendingar eru langt framman fyri í hesum høpi og tað sæst eisini aftur á myndlistini í báðum londunum. Har hava tey fyri langari tíð síðani skilt týdningin av at samstarva altjóða á høgum støði og tí verða nógvir pengar settir av árliga til tess at senda listafólk av landinum í artist in residensy skipanum og á listamessur og biennalur. Í Danmark er tað ein nevnd undir Statens Kunstråd, ið skipar fyri. Síðsta ár sendi Ísland Ragnar Kjartansson til Veneziabiennaluna. Danmark sendi Jesper Just. Føroyar sendu ongan. Broyting má koma í skjótast, so at vit kunnu fáa føroyska list at síggja slík støð sum hesi : Armory Show, New York, ABC Berlin, ARCO, Madrid Art Basel, Art Basel Miami Beach, Art Basel, Hong Kong, Artissima, Torino, Drawing now Paris, FIAC, Paris, Frieze Art Fair, London, Liverpool Art Biennial, La Biennale di Venezia. Frieze Art Fair, NY, Independent, NY, Köln Messen, Liste Basel, Market, Stockholm, NADA, Cologne, NADA, Miami, NADA, NY, Paris Photo, Paris, SWAB, Barcelona, Volta NY, Volta Show, Basel, Zona MACO, Mexico City.

http://www.in.fo/news-detail/news/gera-meira-vid-filmsvinnuna/

 

Tekning gjøgnum tíð og tøkni - fernisering

/

Í dag læt framsýning upp í Steinprenti, sum Thóra Sigurðardóttir kuraterar og sum hon greiddi so væl frá í útvarpinum í morgun, her er leinki til samrøðuna og nakrar myndir frá upplatingini.

http://kvf.fo/netvarp/uv/2014/09/05/tekningar-r-froyum-fr-1789-framsning 

AVE til lukku og takk fyri lagkøku!

/

Í dag var móttøka í Tutl fyri plátuni AVE hjá Benjamin Petersen og Petur Pólson. Mín fitti, men ótolni smádrongur loyvdi mær at hoyra trý løg og ikki meira enn tað, tíverri, men tað, eg hoyrdi var líka gott sum plátan (sí ummælið her undir). Onkur fyrimunur er greidliga við at hava spælt eina plátu inn live. AVE menninir spæla í Sirkus í kvøld klokkan 21. 

Farið!

http://www.listaportal.com/tidindi/2014/8/23/ave-kensluborin-mannflkaplta-av-bestu-skuffu


Virðir Tórshavnar Kommuna ikki listarligan yrkisførleika?

/
Mynd: torshavn.fo

Mynd: torshavn.fo

Glæsiligt sær tað út í nýumbygda Reinsarínum, musikkhúsið í miðbýnum í Havn, sum vit hava bíða eftir nú ein lítlan ævinleika. Nú stendur tað har so prýðiligt, hvítt við balkong og einum spælirúmið, sum sær fjálgt og gott út - í øllum førum uttanifrá, har eg stóð nú ein dagin og trýsti nøsina inn móti einum vindeyga. Sum eg havi skilt tað er dentur lagdur á akustisku viðurskiftini, so allar orsøkir skuldu verið at gleða seg til ta fyrstu konsertina.

 

Vit hava bíðað leingi eisini eftir at vita hvør skuldi leiða staðið. Henda avgerðin hevur tikið drúgva tíð, freistin at søkja var 20.juni og í dag var kunngjørt á heimasíðuni www.torshavn.fo, at Tórshavnar Býráð hevur avgjørt at seta Boga Andreasen í starv sum samskipara í Reinsarínum og Perluni. Bogi Andreasen situr sjálvur í Býráðnum (fyri lista A). Sum skilst vóru 27 umsøkjarar, harav fleiri høvdu viðkomandi tónleikaliga útbúgving. Ein teirra hevur t.d. bæði drúgvar royndir sum fyriskipari av einum stórum bretskum jazzfestivali, umframt bachelorprógv í Arts, Music and Entertainment Management frá The Liverpool Institute for Performing Arts og haraftrat ein Master í Arts Management, Policy and Practice frá The University of Manchester. Bogi Andreasen er hinvegin útbúgvin námsfrøðingur og tó, at hann hevur royndir innan konsertfyriskipan og eisini t.d. hevur tikið sær av tónleikaumsitingini av Perluni eitt tíðarskeið, tykist setanin stak undrunarverd út frá tónleikafakligum treytum. Tað kundi sæð út sum, at Tórshavnar Býráð ikki virðir listarligan yrkiskunnleika og í grundini heldur ikki armslongdarregluna. 

TEKNING – gjøgnum tíð og tøkni

/

Framsýning í Steinprenti

 

Tekning er á so mangan hátt grundleggjandi - Í okkara kollektivu tilvitsku ber til at staðfesta okkum sjálvi í tíð út frá holutekningum, sum eru ritaðar á steinvegg einaferð í fyrndini, men í søgu einstaklingins er tekningin somuleiðis týdningarmikil í barnsins byrjandi menning.

Forkunnuga og øðrvísi framsýningin, sum letur upp í Steinprenti fríggjadagin 5.sept. klokkan 16, viðger tekning sum miðil. Útgangsstøðið hjá framsýningini eru tekningar  hjá John Baine, sum eru teknaðar í Íslandi og í Føroyum summarið 1789. Hetta árið var matematikarin og stjørnufrøðingurin John Baine við á norðhavsferðini hjá John Stanley, sum sigldi úr Skotlandi várið í 1789 og vendi aftur um heystið. Eygleiðingarnar hjá John Baine sýna ein serligan áhuga fyri teirri undirliggjandi orkuni í myndevninum og fáa okkum at hugsa um tekningina í sær sjálvum og lyndi hennara til at fevna bæði hvørkisliga kunning, eygleiðing og passionerað útlát. Hesar tekningar hava ein serstakan samtíðarligan dám og tykjast í størri mun sipa til tekning í 21.øld enn til tekningar í 18.øld.

Hetta samtíðarliga árinið í tekningunum hjá Baine hevur givið íslendsku listakvinnuni Thóru Sigurðardóttir hugskotið til at kuratera framsýningina TEKNING – gjøgnum tíð og tøkni og seta tekningar hjá Baine saman við tekningum frá norðurlendskum samtíðarlistafólkum. Hetta hevur úrslitað í eini áhugaverdari, vakrari og fjølbroyttari listaframsýning við tekningum, fotomyndum, koparprentum og málningum, men í øllum teimum framsýndu verkunum hjá Per Kirkeby, Onnu Guðjónsdóttir, John Baine og Thóru Sigurðardóttir og er tað strikan og tekningin, sum er miðdepilin. Síðstnevnda listakvinna og kurator, Thóra Sigurðardóttir verður hjástødd, tá framsýningin letur upp.

Framsýningin TEKNING – gjøgnum tíð og tøkni er fyriskipað í samstarvi við Norðurlandahúsið í Føroyum, Landsbókasavnið í Íslandi og Landsbókasavnið í Føroyum við stuðuli frá íslendska listaráðnum. 


​

Nýggjur filmur frumsýndur

/

Nú nærkast til vit sleppa at síggja spildurnýggja filmin hjá Katrin Ottarsdóttir. Eitt psykologiskt drama um eina 11 ára gamla gentu, ið er fangað sum gísli millum myrka sinnalagið hjá mammuni og hjálparloysið hjá pápanum. Høvuðsleikarar eru Lea Blaaberg (dóttirin), Hjálmar Dam (pápin), og Hildigunn Eyðfinnsdóttir (mamman). Kostnaður kr. 80

Frumsýning: Hósdagin 11. september kl. 19.30

 

Orsaka! Nýtýddur leikur á Tjóðpallinum

/

Myndir: Momo

Beinta K. Clothier: Yndissetingur úr “Orsaka!”: “Bara her ímillum lørini á mær havi eg akkurát nú eini 600-700.000 krónur!”

Jensina Olsen: Yndissetningur úr «Orsaka» "Eg kundi sjálvsagt eisini fari í holt, og byrjað her, í okkara egna landi'”

Gunnvá Zachariasen: Yndissetningur frá “Orsaka”: “Um eg var ein maður, so... “

Orsaka! á Tjóðpallinum

 

Ein komisk tragedia ella ein tragisk komedia

Gerandisdagurin fær eina vælmeinta skortfleingju, tá ið tær tríggjar sjónleikakvinnurnar Gunnvá Zachariasen, Beinta Clothier og Jensina Olsen tann 3. september fara á pall í leikinum Orsaka!

Við eini røð av smærri søgum, um stórt og smátt, ironisera tær um tragikomisku treytirnar, sum tilveran býður okkum nútíðar menniskjum.

Gerandis-upplivingar við einum tragikomiskum perspektivi

Við einum eymum skálkabrosi setur leikurin “Orsaka” á Tjóðpallinum, spegilin frammanfyri okkara lívi, og søgurnar røra okkum, tí vit kenna okkum aftur. 

“Áh! At kunna bjarga øllum heiminum – bæði børnum og djórum” Saftigir dreymar um lekkur mannfólk. Avbjóðingin at fara á vesi, uttan at tað hvørki skal hoyrast ella luktast. Ynskið, um at kunna melda seg sjúka fyri at fáa ta umsorganina, sum onnur altíð skulu hava frá tær. Børnini skulu vera bæði hjá mammu og hjá babba, og ræðslan kann vera stór fyri at fáa vitjan, tá alt húsið flýtur, og eingin matartugga er í húsinum.

Við øðrum orðum síggja vit í Orsaka! almenniskjaligar gerandissøgur, sum ikki tola dagsins ljós og sum tey fægstu ditta sær, at almannakunngera á Facebook.

Danskur leikur

Tað er danska Kamilla Wargo Brekling, sum hevur skrivað leikin Orsaka!, sum er frá 2005. Hann er spældur á fleiri sjónleikarhúsum í Danmark og hevur yvirhøvur verið vælumtóktur.

Marita Dalsgaard er leikstjóri á leikinum Orsaka!, og hon hevur eisini umsett leikin úr donskum. Pallmyndin og rekvisittir hava Marita Dalsgaard og Mikkjal Arge Galán staðið fyri. Leikarar eru Beinta Clothier, Jensina Olsen og Gunnvá Zachariasen.  Turpin Nap. Djurhuus er ljóssniðgevi.  

Leikurin, sum varir umleið ein tíma og tjúgu min. verður frumsýndur 3. september kl. 19.30 á Tjóðpallinum.

Spælt verður týs-, miku-, hós- og fríggjadagar kl. 19.30 og leygar- og sunnudag kl. 18.00. Atgongumerki á kr. 225,- fáast á Kunningarstovuni í Havn, info@tjodpallur.fo og við dyrnar 1 tíma undan sýning.

Hanni Bjartalíð millum ljós og myrkur

/

Myndin omanfyri er úr einum parti av verkætlan, sum Hanni Bjartalíð er í gongd við í samstarvi við Curated Place. Hanni Bjartalíð er júst heimkomin úr Manchester, har hann hevur arbeitt uppá verkætlanina, sum kombinerar húsastandmyndirnar, harav tann hægsta er 160 cm høg við ljós. Verkið verður sett upp í november uppi við Norðurlandahúsið, meira um hetta seinni.

Heystlist

/
Marita Dalsgaard, leikstjóri á nýggja leikinum, Orsaka!

Marita Dalsgaard, leikstjóri á nýggja leikinum, Orsaka!

Tað er í dag, 1.september, at hon sjálv, heystsins hin dapra tíð byrjar, hygg bara út gjøgnum vindeygað, tað kann vera, at bløðini eru grøn enn, men tað man gulna nógva staðni og vindurin kennist heystligur. Mentanarliga er hetta ein alt annað enn døpur tíð, vit kunnu kanska beint hinvegin kalla hana lívsjáttandi. Tí tað ýðir av konsertum, framsýningum og bókaútgávum og so fer Kringvarpið í holtur við vetrarskránna og har er okkurt gott í væntu, skilst. Eg havi eitt nú hoyrt graml um fastan bókaummælara og mikukvøldarjazz við dugnaliga Arnold Ludvig sum byrjanarverti. Kvøldskúli og Listaskúli leggur til brots og eisini kórini byrja sínar venjingar og har er onkur broyting, tí Havnarkórið leggur til brots við Leif Hansen á odda. Hann hevur tikið yvir eftir at Ólavur Hátún í mannaminni hevur stjórnað kórinum. Eisini Tarira byrjar at venja við nýggjum kórleiðara, tað er Kári Bæk, ið eitt nú hevur stjórnað Ólavsøkukórinum síðstu tvey árini. Í ovurmorgin, 3.september verður leikurin Orsaka! frumframførdur á Tjóðpallinum, ein mánaða seinni, 3.oktober letur upp framsýningin Dress hjá Jóhan Martin Christiansen í Steinprenti og 19.september letur upp serframsýning hjá Hansinu Iversen í Listasavninum. 14.september verður konsert við Eivør og Vox North í Norðurlandahúsinum og mangt annað gott er at gleða seg til, her á Listaportalinum fari eg at royna at fylgja við sum frægast, men sendið mær endiliga myndir og annað tilfar.

Hansina Iversen var við á Ólavsøkuframsýningini 2013. Her sæst ein av hennara nonfigurativu myndum aftan fyri eina húsastandmynd hjá Hanna Bjartalíð

 

 

 

Nakrir tankar um grindadráp

/

Hans Pauli Olsen

Eg havi bara einaferð í lívinum upplivað eitt grindadráp. Tað var einaferð í sjeytiárunum, tá eg gekk á Frúutrøð. Grindin varð rikin inn í Sandagerð og okkara flokkur skuldi út at hyggja. Eg minnist ikki í staklutum hvat og hvussu, eg minnist bara ein blóðreyðan ræðuleika av drápi, sum eg rýmdi undan. Dagin eftir serveraði mamma yndisdøguran, grind, spik og epli, sum eg át við góðum matarlysti og við blóðreyðum kettjupp afturvið uttan tann einasta tanka fyri sambandinum millum hvalalíðinginga og mína njóting. Men hetta var í sjeytiárunum og heimurin er eyðvitað nógv broyttur síðani tá. Grindin er í dag so mikið illa dálkað, at  hon verður mett at vera skaðilig at eta og harumframt hava vit fingið fyribrigdi sum djórarættindi og djóraetikk at taka støðu til.

Tað kann í grundini gera tað sama hvat vit halda um hesa blóðskíggjandi, dupultmoralsku Disney-mentanina. Og tað kann gera tað sama hvussu ofta vit føra fram, at amerikanskir Mac Donalds burgarar eru ólekrir og meira dálkaðir enn grindin ella at Amerika skal tiga, sum í fleiri statum fremur ósiviliseraða deyðarevsing móti sínum egnu borgarum, og tað kann somuleiðis gera tað sama, um búrhøsn hava eitt verri lív enn grindin. Vit verða noydd at taka støðu í veruleikanum soleiðis sum hann verður defineraður av poppmentanini, sum ávirkar hugsunarháttin hjá børnum og vaksnum um allan heim. Í einari áhugaverdari grein hjá Tobias Stern Johansen á www.etik.dk er Peter Teglberg Madsen professari og hvalaserfrøðingur endurgivin fyri at siga: “Danmark drukner tre gange så mange marsvin (hvaler) i fiskenet om året, som færingerne fanger grindehvaler. (...) Det er der ikke mange dyreorganisationer, der går op i...De ved godt, at der er flere sponsorkroner i en mand med en kniv, der står foran en hval i en blodfyldt bugt. Så det her er også et spørgsmål om, hvad der har mest medietække.” Tað, sum verður nevnt her, snýr seg kanska í størri mun um estetikk enn um etikk og kanska eru Sea Shepherd fólkini í veruleikanum hugtikin av tí sama, sum hugtók Sámal Joensen Mikines, tá hann málaði øll síni grindadráp. Myndaliga er grindadráp hugtakandi ógvisligt, havið litast blóðreytt og  blóðdálkaðu grindamenninir líkjast vilmonnum.

Mikines

Miðlarnir hava eyðvitað alstóran týdning fyri hugsunarháttin hjá fólki, bæði tíðindamiðlar, men eisini spælifilmar og eg eri sannførd um, at teknifilmar somuleiðis hava stóra ávirkan í hesum sambandi. Filmar hjá Walt Disney Productions sum The Little Mermaid frá 1989 og The Lion King frá 1994, ið endurstaðfesti stóra mentanarliga týdningin hjá teknifilminum, hava t.d. havt alstóra ávirkan og soleiðis sæð er áhugavert at kanna teir estetiskt og etiskt. Lítlu havfrúnna kenna vit fyrst og fremst frá framúrskarandi, syrgiliga ævintýrinum hjá H.C. Andersen um havfrúnna, sum pínist og sum ofrar alt sítt, sína vakru rødd og at enda eisini lívið sjálvt fyri sín elskaða prins. Umframt at vera ein av áhugaverdu umbroytingar- og sublimeringssøgunum hjá H.C.Andersen, rakar søgan eisini neyvt við romantiskan hugsunarhátt, sum setir andalig virði yvir tey ítøkiligu tilfarsligu. Hetta er jú ikki samsvarandi við amerikanska dreymin, ið er grundaður á trúnna á møguleikan hjá einstaklinginum fyri at skapa sær materiella framgongd óansæð uppruna. Í allýsingini frá 1931 av the American Dream hjá James Truslow Adams ljóðar t.d., at "life should be better and richer and fuller for everyone, with opportunity for each according to ability or achievement regardless of social class or circumstances of birth”. Hendan ásjónin er í amerikanskari mentan vovin saman við eini sera sterkari, næstan barnsligari rættvísiskenslu, sum í mong ár stýrdi gongdini á t.d. amerikanskum sjónvarpsrøðum, har tey óndu altíð stóðu fyri falli. Og sostatt mátti ónda havheksin lúta, tá teknifilmsversiónin av havfrúnni hjá Disney kom og ósjálvsøkna transformatiónin av havfrúnni Ariel til eina luftveru varð til ein happy ending við skreyt og skart, har hart roynda havfrúin fær alt tað góða, sum  hon hevur uppiborið, prins og kongaríki og vælvild frá øllum. Í filminum um lítla leyvuungan Simba, sum verður snýttur og tveittur út úr sínum egna ríki, verður afrikanska savannain lýst sum eitt harmoniskt umhvørvi, har øll liva saman í friði í náðum inntil Scar sum ein annar Claudius oyðileggur spælið. Nøkur ár eru síðani eg sá filmin, eg var mikið undirhildin, men sum eg minnist, var ikki nógv dráp og kjøtát millum leyvurnar - mær vitandi eru djóranna kongur ikki vegetarar. Leyvur eta bæði eygu og oyru og heila og armar og bein hjá øðrum djórum og eisini hjá menniskjum, um tær eru nóg svangar.

Simba og ein verulig leyva

Myndir av grindadrápi seta eld í. Drápið í gjár hevur givið Sea Shepherd Operation Grindstop vind í seglini, í dag hava 64.472 fólk dámað síðuna og tað vaksur eksplosivt, bara seinasta hálva tíman eru 50 likes komin. Ingi Sørensen hevur lagt eina mynd út sum viðmerking til drápið í gjár, har hann hevur litað Fossá blóðreyða. Myndin hevur fingið rættiliga øsing í fólk og nóvar viðmerkingar eru órímiligar, Ingi Sørensen verður skýrdur landasvíkjari millum annað. Men nógvum dámar myndina av fossinum og útlendsku tulkingarnar eru nokk so nógv við síðuna av veruleikanum, ein skrivar t.d.: “Blood stained waterfall after washing of dolphin catches”. 

Ingi Sørensen

Ingi Sørensen

Tá eg fyri nógvum árum síðani búði í París eitt skifti og dúgliga stríddist við at greiða frá oyggjalandinum entre "l´Islande et l´Écosse", kom ein tænari á caféini algoystur við einum blaði í hondini. “Elles sont des barbares” ella okkurt tílíkt segði hann ákærandi, meðan hann peikaði á meg og vinkonuna og á permumyndina, sum var japonsk, haldi eg, men myndateksturin sipaði til føroyskt grindadráp. Eg og vinkonan royndu at verja okkum m.a. við argumentinum, at tað hevði sæð út tað sama, um fronsku kjøtelskararnir drupu síni neyt í sjónum. Eg merkti væl, at argumentini ikki riggaðu og tað var mest orsakað av blóðbaðnum, sum fransmenninir ikki fingu eyguni av. Ein teirra helt eisini, at hvalir eru ov intelligentir og fittir til at brúka sum mat. Eg spurdi um hann nakra tíð hevði møtt einum hvali. Tað hevði hann ikki, eg segði, at mær dámdi væl gæs, tær hava so fitt gongulag og at mær ikki dámar fronsku viðferðina av teimum, tá teir framleiða gásalivurpaté. Men handan uppbýtingin av djórum, hvørji eru fittari og klókari og minni etandi enn onnur, er mentanarliga grundað og hevur líka lítið við vit og skil at gera sum uppbýtingin av likamslutum, hvørjir eru etandi og hvørjir eru ólekrir at eta. Slaktarin í París, sum vit brúktu var úr Marokko og hann hevði nógvar føroyskar rættir, sum okkum dámdi og sum vit keyptu, men sum fronsku stórbýarvinirnir hildu vera ólekrar; seyðarhøvd, heila, eygu, hjørtu osfr. Hinvegin bjóðaði grannin okkum kaninsteik tað eina kvøldið, eg át tey smáu kanintjógvini og hugsaði, at tað minti um kettubein. At vit hava kettur og hundar sum húsdjór heldur enn seyð og grísar merkir ikki, at síðstnevndu ongar kenslur ella heila hava. Tað sigur seg sjálvt og at tað, at drepa eina búrhønu tykist frægari enn at drepa ein hval, kemst bara av, at lívið hjá búrhønuni hevur verið so ræðuligt, at tað bara er gott, at hon doyr. Allíkavæl man tað frægasta vera at fokusera uppá flísina í egnum eyga hetta lutfalsliga stutta tíðarskeiðið, sum man vera eftir hjá grindadrápinum. Sjálvt ídnir grindamenn viðganga í dag, at mótmælini hjá Greenpeace og øðrum felagsskapum høvdu við sær, at drápið gjørdist betri og skjótari. Kanska kann hetta gerast enn betur, tí deyðsangistin vísir seg at vera øgilig hjá hvalunum teir 10 minuttirnar, tað nú tekur at drepa eina grind.

Eygnasúpan 

Vit vita á, at grindaveiða er burðardygg, stovnurin er ikki á nakran hátt hóttur av føroysku veiðini, men mótsett veiðini hjá leyvum, ber væl til hjá føroyingum at liva uttan at eta grind. Av tí, at grindin er so høgt uppi í føðiskipanini og vegna ta heimsumfatandi dálkingina av havinum, er grindin ikki egnað sum menniskjaføði og tí liva vit helst betur uttan. Óansæð er tað sum fána allar skilagóðar grundgevingar fána av internetkjakinum. Tað er ræðandi hvussu radikal fólk eru og nú tosi eg als ikki bara um djóraverndarfólk. Ein viðmerking á Facebook til rokið á Sandi í gjár er eitt gott dømi um stupida óndskapin, sum tykist ráðandi. Ein maður gottar seg yvir, at djóraverndarfólkini umframt at verða handtikin eisini vórðu tvungin til at síggja grindadrápið. Slík primitiv úttalilsi koma kanska av særdum tjóðskaparligum kenslum, vit vita øll, at trýst elvir til móttrýst og tí kann metingin hjá Hans Andriasi Sølvará, at mótmælini fara at elva til, at grindadrápið fer at vara eitt ættarlið longur, fara at passa: “The irony is that without the Sea Shepard efforts whale killing probably would have disappeared from the Faroe Islands within a generation or so, but with the Sea Shepard opposition and activity in the Faroe Islands the whale killing tradition will most likely survive and even be strengthened among the otherwise waning interest of the young people in the Faroe Islands. The result is that the whale killing tradition in the Faroe Islands probably will survive. One of the most important laws in social science is the law of unintended consequences of intended actions.”.

"Tey ungu vilja drepa hval" stendur skrivað á permuni á lívsstílsblaðnum Prei. Myndina gjørdu Miriam & Janus Photography. Forgrundin er blóð, ein triðingur av myndini er blóð og nógv hava øst seg um myndina. Fotografarnir argumentara og greiða frá m.a., at blóðið kemur frá eini kúgv, sum allíkavæl skuldi drepast. Og meðan einki er at ivast í, at kúgvin saknar sítt blóð líka nógv sum hvalurin, er myndin eitt undrunarvert dømi um hvussu grindadráp kann gerast trendy í øllum førum lokalt. Tey fjúrtan djóraverndarfólkini, sum royndu at steðga drápinum á Sandi í gjár, verða møguliga útvíst og á tann hátt kunnu vit  halda okkum hava vunnið á útheiminum enn einaferð. Men úti í heimi verða hesi fjúrtan hetjur og Sea Shepherd hevur fingið hópin av dramatiskum filmsbrotum, sum tey kunnu vísa fyri forfardum sjónvarpshyggjarum. Eg havi varhugan av, at hvat viðvíkur grindamótmælum, hava vit als ikki enn upplivað toppin av trýsti og at drápið á Sandi fer at vera ein orsøk til, at Sea Shepherd fer at vaksa seg størri enn felagsskapurin nakrantíð kundi droymt um. Reytt blóð í grønum sjógvi millum grøn fjøll við blóðslettutum monnum gera góðar myndir. Reytt og grønt eru komplimenterir litir. Vit hava sjálvan estetikkin og mentanina hjá vesturheiminum í móti okkum.

 

Tóroddur Poulsen

Tóroddur Poulsen

Heiðrik á Heygum

Heiðrik á Heygum

Heiðrik á Heygum

Heiðrik á Heygum

Heiðrik á Heygum

Heiðrik á Heygum


Framløga av nýggju bókini hjá Carl Jóhan Jensen

/

Tað var sum á Ólavsøku í Steinprenti í gjár, fult av fólki og sannur veitslurómur. Tað allarbesta var, at hópin av bókum vóru seldar, eitt heilt bókafjall ella næstan. Her eru myndir frá tiltakinum, sum Jan Andersson og John Dalsgarð tóku.

Skaldið í køkinum í Steinprenti

Skaldið í køkinum í Steinprenti

Carl Jóhan Jensen las upp úr nýggju bókini

Forleggjarin, Jonhard Mikkelsen greiðir frá http://sprotin.fo/show_news.php?NewsId=343

Jonhard Mikkelsen var stuttligur

Jonhard Mikkelsen var stuttligur

og álvarsligur

og álvarsligur

Listafólk og aðrir gestir

Listafólk og aðrir gestir

Tey lurta

Jóhan Fríðrikur spældi og Kate ornaði fyri

Eg tosaði um bókina

Tvær fróðar damur

Bókafjallið

Fólk práta 

Carl Jóhan Jensen lesur Eg síggi teg betur í myrkri

Eitt fransbreyð, eitt hálvt rugbreyð og bløðini

/


Í gjár bórust bestu tíðindi, sum hava verið at hoyrt leingi. Dimmalætting, sum fór á húsagang í fjør, verður endurreist av fýra monnum, Sveini Tróndarson, Leif Láadal, Emil L. Jacobsen og Georg L. Petersen saman við eigaranum av blaðnum, hugsjónarmanninum, Pól Hansen. Ætlanin er at gera eitt vikuskiftisblað, sum fer í dýpdina við áhugaverdum málum, bæði politikki, vinnulívi og øðrum. Sambært Sveini Tróndarson er ætlanin eisini at geva mentanini pláss í blaðnum, sum harafturímóti ikki í serliga stóran mun fer at snúgva seg um ítrótt. - "Vit mangla ein viðgerandi privatan miðil, sum torir at leggja trýst á, og tann leiklutin taka vit á okkum", lovar Sveinur Tróndason og heldur fram: "Journalistiskt skal blaðið byggja á herðarnar á gomlu Dimmu, og lutvíst eisini hvat innihaldi viðvíkur".

Hetta er alt samalt søtur musikkur í oyrunum á undirritaðu, sum gleðir seg at spáka oman í Keypsamtøkuna onkran leygarmorgun í nærmastu framtíð og keypa eitt fransbreyð, eitt hálvt rugbreyð og bløðini bæði tvey, takk!

 

Ein stór skaldsøga við ferð á inn í myrkrið

/

Myndina tók Randi Ward

Steinprent verður í dag karmur um eina sanna stórhending innan føroyskar bókmentir, tá nýggja bókin hjá Carl Jóhan Jensen “Eg síggi teg betur í myrkri Forspæl til ein gleðileik” kemur út og verður framløgd. Liðin eru níggju ár síðani síðsta skaldsøga hansara kom út, men hetta tíðarskeiðið hevur Carl Jóhan Jensen umframt at skriva skaldsøguna, tikist við ymiskt annað, m.a. hevur hann skrivað politiskar viðmerkingar og hugleiðingar, sum vórðu givnar út undir heitinum “Apuvit og heimastýrið” og hann hevur eisini útgivið síni sonevndu nýskjaldur, sum hann hevur framført nógva staðni. Við Hinum Føroyska Skjaldraveldinum fann hann uppá eitt slag av politiskari internetsatiru, sum ikki er sæð hvørki fyrr ella síðani. Harumframt hevur hann latið úr hondum eitt framúrskarandi yrkingarsavn “September í bjørkum, sum kanska eru bláar”. Tað var í 2005, at tann mikið umrødda mega-skaldsøgan “Ó - Søgur um–djevulskap” kom út. Høvundin útnevndi hana sjálvur til frægastu bók í áratíggjur og burtur úr hesum kom sum væntað eitt sindur av tí rokilsi, sum høvundin hevði ætlað. Í fleiri ár var Ó eitt slag av akademiskari lakmus-roynd her heima og spurningurin “Hevur tú lisið Ó?” varð ofta havdur á lofti saman við smáum kekkspurningum um Mattias Danielsen og hini ó-fólkini.

 

Og føroyski trúboðin, Mattias Danielsen er ein av mongum í ørgrynnuni av hjápersónum í nýggju bókini, sum tó væl kann lesast sjálvstøðugt. Tað er altso ikki neyðugt at hava lisið Ó fyri at kunna lesa “Eg síggi teg betur í myrkri Forspæl til ein gleðileik”. Eini onnur gleðiboð fyri tey, ið hava miklan lesiskund, kann eg kunngera alt fyri eitt og tað er, at ongar notur eru í nýggju bókini. Í staðin eru átta innskot, har ymiskt verður viðmerkt og diskuterað.

 

Skaldsøgan er stuttlig í støðum, t.d. í byrjanini, tá tveir menn, sum ikki kunnu torga hvønn annan, møtast, men sum heild er talan um eina ógvuliga dapra søgu, her er eingin hóming av fjálgum og uppbyggiligum fyribrigdum sum eydnu, kærleika, hugna, hita, gleði og vinarlagi. Høvuðspersónur er Benedikt Einarsson, íslendskt skald við áhuga fyri teirri siðbundnu, formføstu listini heldur enn kyknandi modernismuni við øllum hennara ómentaða villskapi. Hann er staddur umborð á einum skipi, s/s Lyru, á veg til Føroya og liggur, sum tað eitt sindur stuttliga eitur í tíðindaskrivinum frá Sprotanum, “og tekst við at doyggja av einum ovurskamti av morfini”.

 

Í onkrum bókmentaáhugaðum veitslupráti herfyri harmaðist onkur um, at høvuðspersónurin í hesi eftirstundaðu bókini var íslendingur heldur enn føroyingur og hetta kritikkpunktið er kanska meira skiljandi enn mann skuldi hildið. - Tí bíða vit ikki øll eftir teirri stóru skaldsøguni, sum gongur fyri seg her í Føroyum í okkara tíð við føroyskum høvuðspersónum, ein samtíðarskaldsøga, sum kann greina okkum sjálvi og okkara tíð? Skaldsøgan hjá Carl Jóhan Jensen er hvørki lokal ella national, hon er í grundini nógv størri enn spurningurin um úr hvørjum landi ella landsparti vit koma. Hetta er søgan um hvussu óndskapur, girnd og óreinska undir røttum fortreytum og kærleikatroti fær brotið sær veg gjøgnum ússaligar lagnur og menniskjaligan veikleika til at gerast ein heil skipan, sum er grundað á viljan til at gera gott fyri tey nógvu, men sum er gjøgnumperverterað av múgvumentalitetinum og trongd múgvunnar at finna onkran at skylda uppá.

 

Hetta er ein stór, altjóða søga, ein ferð inn í myrkrið sum hjá Joseph Conrad í hansara Heart of Darkness, sum hjá Lars von Trier í Europa-triologiini og í Breaking the Waves ella í 1900 hjá Bernardo Bertolucci. Men at talan er um eitt avrik hjá Carl Jóhan Jensen, kann eingin lesari ivast í. Málið er óvanligt og ríkt, skaldsøgan er ómetaliga samansett. Veruleiki og fiktión er blandað saman og fragmentariska, kaleidoskopiska árinið hevur við sær, at hesin lesarin í løtum endi eitt ávíst lyndi á sær til hugspjaðing og uppvask. Men nú veit eg, at meira tú lesur og longur tú kemur inn í bókina, jú minni letur tú teg ørkymla av tí formliga. Eg ætli mær als ikki undir at greina alt innihaldið í bókini her – bókin er ov drúgv og kompleks til tað, og tó at eg havi lisið hana, eru helst nógvar bókmentaligar og søguligar tilsipingar, sum eg ikki havi fingið við í fyrsta umfari. Hetta er ein bók, sum kann lesast fleiri ferð. Eg rokni við, at kjak verður um kvinnuskoðanina í bókini og tá er umráðandi at minnast til, at kvinnuskoðanin í bókini bæði hevur við tað lýsta tíðarskeiðið at gera og at hugburðurin í sær sjálvum er eitt týdningarmikið lyndiseyðkenni hjá fleiri persónum í bókini. Tað er ikki lukkuligt sum konurnar eru óreinar og ljótar allar sum ein. Teirra lív snýr seg um menn so ella so, og tær eru allar avmarkaðar í konu- móður ella frillu-líki. Høvuðspersónurin er sum ein annar Edvard Munch, hann ræðist kvinnuna og hennara lokkandi evni til at tendra kærleikans einstaklingaupploysandi megi. Lesarin skilir spakuliga, at tað av sonnum er sum hjá Munch, at eisini Einarson er fullkomiliga uppslúktur og hugtikin av kvinnum, og at tað er m.a. óeydnusamur kærleiki, sum leiðir hann yvir í anstygdina. Sum heild er Benedikt Einarson yvirhøvur ikki ein høvuðspersónur, ið er lættur at halda av, ein sjálvhátíðarligur kvinnuhatari, ein ótrúgvur, ábyrgdarleysur persónur, sum rótar seg út í alt møguligt merkiligt. Og sjálvt um vit í skaldsøguni fáa allar hansara grundir lýstar væl og virðiliga, er lesarin neyvan serliga harmur um morfinsproytuna, sum ger enda á honum. Samstundis er Benedikt Einarson ómetaliga væl lýstur sum persónur, menniskjansliga sjálvsøknið og girndin tykist næstan ítøkilig í bókini, eg veit meg heldur ikki hava lisið so um somu tíð detaljeraðar og í grundini óbehagiligar lýsingar av mannligum seksualiteti áður. Fleiri staðni í bókini, mátti eg leggja bókina eina løtu fyri at sodna brot, antin tí tey eru so óhugnalig ella tí tey eru skelkandi væl skrivað, hetta er t.d. galdandi fyri ta blóðdryppandi lýsingina av upplivingum, yvirsjónum og perversiónum, sum ein eysturríksk femme fatale, Jora Thal er úti fyri, ið minna um lýsingar hjá týsku ekspressionistunum, Ernst Kirchner m.a. Hetta eru sansandi og kaleidoskopiskar myndir við grellum litum, sum eru fullar av líðing, aggressión og disharmoni. Myndir, ið sum heild eru daprar og fullar av iva mótvegis tilveruni. Samanumtikið er “Eg síggi teg betur í myrkri Forspæl til ein gleðileik” ein bókmentaliga og listarliga sæð sera ambitiøs bók, hon er poetisk og filosfisk og háfloygd, men við stuttligum trivialbókmentaligum sprelli, damum og kulørtum nazistum, har s/s Lyra gerst átøk eini Orientekspress. Tað sigur seg sjálvt, at nazistunum dámar siðbundna stílin hjá Benedikt Einarsson og at okkurt áhugavert kann koma burturúr hesum. Eg veit ikki um tað ber til at lesa undirheitið sum eitt lyfti um ein tveyara, kemur hann, er hesin lesarin til reiðar.

 

Bókin “Eg síggi teg betur í myrkri Forspæl til ein gleðileik” verður løgd fram á almennari móttøku í Steinprenti í dag, 29.august klokkan fimm.

 

Kinna Poulsen

Teir krógvaðu krossin...

/

Bergur Jacobsen hevur skrivað eitt innlegg, sum snýr seg um innrættingina av Christianskirkjuni við serligum atliti til glasmosaikkmyndina hjá Ulriku Marseen, sum bara sæst uttanífrá.

 

Teir krógvaðu krossin, hin upprisna og glæmuna frá páskamorgni!

Ein skuldi trú at henda ábreiðslan var vend móti onkrum heidnum felagsskapi, men so er ikki!

Nú ein dagin kom eg av tilvild á rásini DR3, framm á eitt brot frá vígsluni av Christianskirkjuni. Hettar var eitt rættuliga stutt brot, men har sá eg millum annað tveir hugnaligar menn sita og práta á eini brík, gamla Jóan Karl Høgnesen uttan av Oyri og Ólavur hjá Húsapóli. Og knappliga sá eg eisini runda vindeyga í vesturskjøldrinum, sum danska listakvinnan Ulrika Marseen gjørdi til kirkjuna, eftir áheitan frá Statens Museum for Kunst. Stóri glasmosaikkurin hjá henni avmyndar krossin, páskasólina og uppreisnina.

Tey, sum hava vitjað tær stóru gomlu kirkjunar úti í heimi – t.d. Nidarosdomin – vita at í hesum kirkjunum er eysturskjøldurin við háaltarinum mangan prýddur við føgrum glasmosaikkum, ella prýðiligum altarskurmyndum, og at vesturskjøldurin somuleiðis hevur eina «rosettu» - eitt litfagurt glasvindeyga við einum ella fleiri andaligum motivum. Soleiðis hevur Peter Koch, sum teknaði Christianskirkjuna, óivað eisini ímyndað sær kirkjuna sum ein stóran og verdugan bygdakatedral úti í Atlantshavinum, við hini stóru kvøldmáltíðini í eysturskjøldirinum, og páskaundrinum, sum eina lýsandi mynd í hinum endanum.

Í Christianskirkjuni hava tey annars verið hyggin um andaligu listina. Stóra altartalvan hjá Skovgaard er sett í stand fyri milliónir, og í kirkjukjallaranum hava listamenninir Fuglø og Sólstein gjørt listaverk um lív Jesusar, sum verða róst uppum skýggjini. Og stóra tøkk skulu tey hava fyri tað!

Men, samstundis hava tey, Guð hjálpi mær, fjalt eitt stórt listaverk, sum var partur av upprunaætlanini hjá Peter Koch arkitekti við kirkjuni. Onkur av okkum halda, at tað er eitt slag av brotsverki ímóti teirru arkitektonisku heildini, sum kirkjan upprunaliga var. At lata eitt listarligt tól, sum orglið jú er, fjala eitt annað listaverk, tað er onkusvegna eitt slag av vandalismu, sum kanska hevur sínar røtur í heimføðisligheit og væntandi vitan?

Í dag eru tey fá, sum vita, at tað finnst ein stórur glasmosaikkur í vesturskjøldrinum í Christianskirkjuni – og tað kann vera, at listarliga elitan í Føroyum, ið onkuntíð hevur hildið hánt um myndina hjá Skovgaard, fegnast um, at myndin hjá Ulriku Marseen nú er fjald; meðan onnur halda at placeringin av orglinum, beint frammanfyri litfagra rútinum, er ein háðan móti listakvinnuni og gávuni frá Statens Kunstfond. Myndin skal ikki síggjast uttanífrá við kunstigum ljósi – men, hon er ætlað at verða sædd innananífrá, við øllum teimum variatiónum og ljósspæli, sum dagsljósið og árstíðirnar geva!

Tá eg í byrjanini nevndi teir báðar Jóan Karl og Ólavur, so er tað tí at teir minntu meg á ein annan gamlan mann, ið var sera góður við og túfastur móti Christianskirkjuni. Hesin gamli maðurin var alt annað enn fegin um, at orglið kom at standa, har tað stendur. Hann elskaði orgultónleik og eisini orglið hjá Jensen og Thomsen, men tað var honum eitt stórt vónbrot, at tey settu orglið júst har á ovasta lofti, beint frammanfyri myndina hjá Marseen.

Sjálvur segði hann fleiri ferðir soleiðis frá: Í fyrstani tá eg fór at ganga til altars í kirkjuni var tað soleiðis, at tá eg reisti meg aftur frá altarinum, eftir at hava fingið Jesu likam og blóð, og skuldi omanaftur á pláss í kirkjuni, so sá eg krossin, og páskasólina og uppreisnina skína í móti mær úr vesturskjøldrinum – tað var eitt satt upplivilsi! Men, nú hava teir Guð hjálpi mær, krógva krossin, páskasólina og hin upprisna!

Eg havi ikki hoyrt nakran annan av hannsara ættarliði gramt seg um placeringina av orglinum! Men, hann hevði eina ónøgd afturat! Hann segði at: « Upprunaliga hevði arkitekturin ætlað at rekkverkinini framm við loftunum í kirkjuni, skuldu vera myrk, eins og trórið og veggirnir. Men tað vildi kirkjuráðið ikki. Tað koma tey at angra, tí viðurin blívur deyður og keðiligur, sum frálíður. Kirkjan hevði verið munandi vakri og hugnaligari, um rekkverkini einisi vóru døkk, eins og loftið og veggirnir!» Soleiðis segði hann.

Tað er ikki heilt vandaleyst at sita við fjarstýraranum og zappa ein morgum í gloparegni, og síggja brot úr sending um Føroya søgu, tí soleiðis verða grenjini gitin!

 

Grafisk sambond - Grafiske forbindelser

/

Í Steinprenti hava tey í tvey ár arbeitt við einari stórari verkætlan, ið hevur fingið heitið Grafisk Sambond ella Grafiske Forbindelser, tí í fyrsta umfari snýr tað seg um at savna saman nøkur av teimum bestu donsku samtíðarlistafólkunum, fáa tey til Føroya, har tey hava havt arbeiðsuppihald í Steinprenti. 

Steinprent, Grafiski Verkstaður Føroya á Skálatrøð hevur í fimtan ár knýtt gróðrarmikil grafisk sambond millum Føroyar og Norðurlond. Í einum landafrøðiliga avmarkaðum landi er Steinprent undir leiðslu av Jan Andersson og Fríðu Matras Brekku vorðin ein ómissandi mentanarstovnur, har føroysku listafólkini hava høvi at hitta starvsfelagar úr hinum Norðurlondunum og at arbeiða við grafikki, serliga steinprenti á høgum støði. Allur hesum viðburður er sjálvandi eisini treytaður av teimum mongu evnaríku norðurlendsku listafólkunum, sum hava stóran áhuga fyri steinprentstøkninum.

Jonas Hvid Søndergaard og tey gulu prentini

​Tað var eftir hugskoti frá listamanninum Jonas Hvid Søndergaard, at Steinprent fór undir eina stóra verkætlan, sum í fyrsta umfari fevnir um nøkur av navnframastu donsku samtíðarlistafólkunum. Ætlanin er kortini, at verkætlanin skal halda fram soleiðis, at framsýningin við steinprentum hjá donskum listafólkum verður tann fyrsta í eini norðurlendskari framsýningarrøð av litografiskum verkum hjá ávikavist íslendskum, finskum, svenskum, norskum, álendskum, grønlendskum og føroyskum listafólkum. Ætlanin er at framleiða eina bók við myndum og teksti til hvørja framsýning sær, tey verða at enda savnað saman í eini upprunagrafiskari boks.

Julie Sass á verkstaðnum

Hugskotið við verkætlanini er at rannsaka steinprentið og leita fram óuppdagaðar møguleikar við tøkninum og at breiða út kunnleikan til stóru spennivíddina og ríku visuellu møguleikarnar, sum tøknið er merkt av. Í eitt longri tíðarskeið hava listafólk havt arbeiðsuppihald í Steinprenti. Øll listafólkini arbeiða við stórari stødd, og tað verða hesi nýframleiddu verkini, sum mynda ta fyrstu framsýningina. Luttakandi listafólkini fevna um fleiri ættarlið og teirra list er sera ymisk og fjølbroytt. Summi av listafólkunum eru roynd, meðan tað fyri onnur er fyrstu ferð, tey fáast við steinprent. Síðan steinprentið varð uppfunnið í 1798 hevur tað hugtikið fleiri ættarlið av listafólkum fram til í dag, ikki minst tí tað hevur givið teimum høvið at arbeiða nógv meira spontant enn innan fyri onnur eldri prenttøkni. Litografi er um somu tíð sera einfalt og ógvuliga komplekst tøkni, sum í fleiri ár hevur verið í stórari menning í Steinprent orsakað av dugnaligum og krevjandi listafólkum og einum grafiskum verkstaði, sum hevur royndir og tað áræði, ið skal til at ganga nýggjar leiðir.

Grafisk Sambond er ein framsýning við steinprentum, ið eru framleidd til høvið í Steinprenti av listafólkunum: Bjørn Nørgaard, Jonas Hvid Søndergaard, John Kørner, Zven Balslev, Julie Sass, Andreas Schulenburg, Peter Carlsen, Claus Carstensen, Svend-Allan Sørensen, Nils Erik Gjerdevik, Fie Norsker og Katrine Ærtebjerg. Framsýningin byrjaði í Vendsyssel Kunstmuseum 28.november 2014, Í Kastrupgaard letur hon upp 17.juni 2015, og í Norðurlandahúsinum í Havn verður hon at síggja frá 24.oktober 2015. 

 

John Kørner arbeiðir

 Grafiske Forbindelser

Grafiske Forbindelser er en vandreudstilling med litografier, der er produceret i Steinprent i Tórshavn af billedkunstnerne: Bjørn Nørgaard, Jonas Hvid Søndergaard, John Kørner, Zven Balslev, Julie Sass, Andreas Schulenburg, Peter Carlsen, Claus Carstensen, Svend-Allan Sørensen, Nils Erik Gjerdevik, Fie Norsker og Katrine Ærtebjerg. Udstillingen starter i Vendsyssel Kunstmuseum 28.november i år, senere kan den ses i Kastrupgaard og i Nordens Hus i Tórshavn.

Zven Balslev i gang med at skære i linoleum

Steinprent, Færøernes Grafiske Værksted ligger ved havnen i Tórshavn, hvor det i mange år har fungeret som grobund for grafiske forbindelser mellem Færøerne og resten af norden. I et geografisk set isoleret øland har Steinprent fået karakter af at være en kulturudvekslingscentral, hvor man har formået at vende den isolerede beliggenhed til egen fordel, og hvor de færøske billedkunstnere har fået mulighed for at arbejde med grafiske processer, heraf især litografi, på et kvalitativt højt niveau, ligesom de på værkstedet jævnligt kommer i kontakt med kunstnere fra andre lande. I Steinprent, som er et af Europas mest velansete litografiske værksteder, arbejder man med genuine litografiske sten fra Solnhofen. Værkstedet har nu eksisteret i 15 år og anses som en uundværlig del af færøsk og nordisk kulturliv, hvilket hænger sammen med Jan Anderssons og Fríða Matras Brekkus mere end kompetente ledelse af såvel værksted som det tilhørende galleri. Succésen er selvfølgelig også betinget af en stor og god talentmasse inden for nordisk samtidskunst, samt en øget interesse blandt billedkunstnerne for litografi.

Svend-Allan Sørensen

Initieret af billedkunstneren Jonas Hvid Søndergaard, har Steinprent de sidste par år været i gang med et ganske omfangsrigt projekt, der i første omgang omfatter en række fremtrædende danske samtidskunstnere, der har haft arbejdsophold på værkstedet i Tórshavn. Tanken er imidlertidig at fortsætte projektet, således, at udstillingerne med de danske kunstneres litografier bliver den første i en række nordiske udstillinger med henholdsvis islandske, finske, svenske, norske, ålandske, grønlandske og færøske kunstnere. Til hver udstilling er det meningen at fremstille en bog med billeder og tekst, som slutteligt samles i en originalgrafisk kassette. Ideen bag udstillingsprojektet, Grafiske forbindelser er at udforske stentrykkets endnu uopdagede potentialer og udbrede kendskabet til mediets spændvidde og visuelle gennemslagskraft. Frem til udstillingerne, hvoraf de første er planlagt til at finde sted hhv. i efteråret 2014 og i foråret 2015, har billedkunstnerne et arbejdsophold i Steinprent, hvor de får mulighed for at fordybe sig i stentrykket og afsøge dets muligheder. Kunstnerne arbejder alle i stort format, og udstillingen kommer til at bestå af de nyproducerede værker, som er blevet til under deres ophold og er lavet specielt til dette projekt. De udvalgte kunstnere spænder over flere generationer og vidt forskellige udtryk ud fra et ønske om at anlægger flere undersøgelsesflader og perspektiver på stentrykket, så udstillingen samlet kommer til at afspejle mediets mangfoldighed. Nogle af kunstnerne har allerede mange års erfaring med stentrykket, mens det for andre er første gang, de stifter bekendtskab med teknikken og dens kunstneriske muligheder. Siden dets opfindelse i 1798 har stentrykket fascineret generationer af billedkunstnere frem til i dag, ikke mindst fordi det har givet dem mulighed for at arbejde langt mere spontant, end de tidligere kendte trykteknikker tillod. Som teknik er det på en gang en elementær og kompleks proces. Motivet, der tegnes på stenen, overføres direkte til papiret, hvilket kræver stor koncentration, håndværksmæssig kunnen og præcision af den enkelte kunstner. Yderligere er selve trykprocessen ofte uforudsigelig og afhængig af et indgående materialekendskab samt indsigt i både kemiske og fysiske realiteter, hvorfor den oftest udføres i samarbejde med en professionel litograf, der mestrer den vanskelige trykketeknik. 

 

Claus Carstensen

Claus Carstensen

​