Listasavnið 25 ár sum sjálvsognarstovnur

Sjálvsognarstovnurin

Listasavn Føroya

25 ár

Sunnudagin 16. november 2014 kl. 13-17

 

Skrá:

Kl. 13-15:  Mítt yndislistaverk

          Fólk, ið hava áhuga í list, siga frá sínum yndislistaverki

 

Kl. 15-16: Listasavn Føroya í framtíðini

Árni Winther Arkitektar greiða frá

           

Kl. 16-17: Tá Listasavn Føroya varð stovnað

Bárður Jákupsson, fyrrverandi leiðari, hugleiðir um, tá Listasavn Føroya gjørdist sjálvsognarstovnur

 

Vit bjóða lagkøku og kaffi. Øll eru vælkomin. Ókeypis atgongd.

 

16 stuttfilmar kappast um Geytan og Áskoðaravirðislønina


Týsdagin 11. november á midnátt var frestin úti at boða frá luttøku til Filmskvøldið, sum verður í Norðurlandahúsinum 11. desember. Inn komu fráboðanir um 16 føroyskar stuttfilmar, sum í ár fara at kappast um Geytan og Áskoðaravirðislønina. Tað er gleðiligt at síggja, at talan er um ein vøkstur í mun til í fjør, tá ið 14 filmar komu inn. Eisini er vert at nevna, at fleiri nýggj nøvn at síggja á listanum yvir filmsframleiðarar.

Kravið til ein stuttfilm er, at hann ikki eru longri enn 30 minuttir. Ein stuttfilmur kann vera spælifilmur, listarfilmur, tónleikafilmur, heimildarfilmur ella annað, tó ikki lýsingarfilmur. Longsti filmur, sum er komin inn, er akkurát 30 minuttir og stytsti  filmurin er undir 3 minuttir. Filmsnevndin sigur, at trý metingarvirðir verða brúkt í dømingini, og tey eru: søga, filmisk frásøgusnildi og handverk.

Tað er Norðurlandahúsið, ið letur Geytavirðislønina á 25.000 krónur, saman við einari Geytastandmynd, sum Astrid Andreassen og David Geyti hava gjørt. Tórshavnar kommuna letur Áskoðaravirðislønina á 15.000 krónur. Í hesum føri er tað møtti áskoðarin til Filmskvøldið í Norðurlandahúsinum, sum sleppur at velja sín yndisfilm.

Í filmsnevndini, sum skal velja Geytavinnaran, sita Birgir Kruse, formaður, Sif Gunnarsdóttir, Jan B. Jørgensen, Marjun Niclasen og útlendski nevndarlimurin hesaferð er Silje Engeness úr Noregi. Hon er stjóri á Kosmorama, Trondheim International Film Festival.


Til ber at keypa atgongumerki til Filmskvøldið 11. desember á nlh.fo 

Og ljósið skínur í myrkrinum...

Konsertir við Tarira

Sjálvt um jólini nærkast í hvørjum, verða hvørki bjølluljóð ella nissutramp at hoyra, tá Tarira undir leiðslu av Kára Bæk hevur kirkjukonsert í Vestmanna kirkju leygardagin 29.nov kl.16 og í Vesturkirkjuni í Havn mikukvøldið 3.des. kl.20. Harafturimóti er takksemið á skránni við tøkk fyri ljósið og fyri sjálva vónina um, at ljósið vendir aftur. Skráin er sett saman av modernaðum kórtónleiki og samtíðarkórtónleiki, umframt at Christina Andersen tekur lut sum gestatónleikari - hon fer at spæla saxofon og fagot á konsertini. Kórtónleikurin, sum verður framførdur, er í fleiri førum skrivaður til bíbilskar tekstir. Tað er kórleiðarin, Kári Bæk, sum eisini er tónaskald, ið hevur skrivað stóran part av tilfarinum, ið kórið hevur vant hetta seinasta tíðarskeiðið. Kórið framførir m.a. dramatiska kórverkið hjá Kára Bæk, In principio erat verbum, sum er komponerað yvir grundleggjandi tekstin um orðið, sum var Guð, og sum endar við vónríku regluni: “Og ljósið skínur í myrkrinum, og myrkrið tók ikki við tí”. Tarira framførir eisini vakra kórverkið Visitatio við teksti frá Lukasar Evangelium 1:42-45, sum snýr seg um heilagu løtuna, tá Maria og Elisabeth hittast, báðar við barn. Sjálvt um jólasangir ikki fylla tað stóra í skránni, er jólaundrið týðandi partur í mystiska og intensa verkinum hjá Francis Poulenc, O Magnum Mysterium. Umframt tey religiøsu verkini hevur Kári Bæk eisini brúkt yrkingar hjá Williami Heinesen sum tekststøði í tveimum sangum, sum snúgva seg um ljósvónir í myrkrinum, har tónarnir á dramatiskan, frásagnarligan hátt lýsa ovfarakætið hjá yrkjaraegnum, tá stjørnuleysa myrkrið umbroytist til sólskygdan morgun. - Øll eru hjartaliga vælkomin til konsertirnar í Vestmanna Kirkju og í Vesturkirkjuni. 



DRESS - Finissage hjá Jóhan Martini Christiansen í Steinprenti

Ferniseringar hava vit hoyrt um áður sum eitt gamaldags heiti fyri eina upplating av eini framsýning. Leygardagin 15. november klokkan 16 verður ein sonevnd finissage, tá framsýningini DRESS letur aftur. Henda serstaka framsýning við videolist og gipsrelieffum hevur hugtikið og vakt undran í Steinprenti nú eina tíð og nú hon letur aftur, verður bók givin út, sum dokumenterar og viðger framsýningina á ymiskan hátt. Í kataloginum er m.a. samrøða millum listamannin og Rannvá Kunoy. Framsýningin í Steinprenti DRESS er sum heild merkt av einum í føroyskum listahøpi óvanligum atliti til tilfarið og samstundis er tilfarið kanska ikki tað, sum vanliga verður brúkt til føroyska list, her vit enn í stóran mun brúka meira siðbundið tilfar sum máling, lørift og bronsu enn. Eitt dømi um tilfar, sum Jóhan Martini Christiansen dámar væl, er papp, sum hann sær ein serligan vakurleika í og sum hann hevur gjørt gipsavstoypningar av. Tiltakið byrjar klokkan 16, tá fara Kinna Poulsen, Maria Bordorff og Jóhan Martin Christiansen at hugleiða um framsýningina og Kári P fer at framføra nøkur løg. Øll eru hjartaliga vælkomin. 

Anker Mortensen sýnir fram hjá Trap

Øll listaáhugað kunnu fegnast um, at listamaðurin Anker Mortensen eftir øllum at døma er komin afturíaftur eftir ein listasteðg. Hansara vøkru lyrisku abstraktiónir hava ein heilt serstakan spiritualitet, sum eingin annar í føroyskum samtíðarmálaríi og at meta eftir fotomyndum frá framsýningini er øll orsøk til at gleðast um framsýningina hjá Anker Mortensen, sum læt upp leygardagin í Galleri Trap, Søndre Allé  11, 1. sal í Valby. Tað ljóðar frá væl nøgda listamanninum, at nógv fólk vóru til upplatingina. Heitið á framsýningini, Vindurin blæsir hagar hann vil, kemur frá Johannes 3.8 og Anker Mortensen  hevur brúkt hetta heitið í mong ár. Galleri Trap hevur opið mikudag til sunnudag frá klokkan 14-18. Framsýningin er opin til og við 23.november. 



Nils Erik Gjerdevik í Steinprenti

 

 

Sterku spektrallitirnir inni á grafiska verkstaðnum minna í grundini eitt sindur um litirnar uttanfyri, men bara tí eg henda avbera vakra ljósfyllta novemberdag eina góða løtu havi staðið við Dalavegin og gløtt eftir ælaboganum, sum við sínum sannførandi litum kýtur seg upp eftir himmalhválvinum, men bara í hálvan boga, tí mitt í luftini steðgar hann á hvítum skýggjum eitt sindur á sama hátt sum figuratiónirnar í nýggju steinprentunum hjá Nils Erik Gjerdevik sveima á hvíta pappírinum. Men hesin listamaðurin er væl at merkja als ikki áhugaður í náttúrufyribrigdum í sínari list, sum í stóran mun snýr seg um form og sampling og um list. Hann dugir ógvuliga væl at greiða frá sínum hugskotum, so meðan hann greiðir frá fái eg hug at seta meg niður sum til ein góðan fyrilestur.

Hetta er fyrstu ferð, Nils Erik Gjerdevik vitjar í Føroyum. Hann er úr Noregi, men býr og arbeiðir í Danmark, har hann hevur búleikast í mong ár. Hann hevur higartil verið í Steinprenti í fýra dagar og hevur hesa avmarkaðu tíð fingið fýra framúrskarandi prent burturúr til framsýniningina Grafiske Forbindelser, sum letur upp í Vendsyssel Kunstmuseum 28.nov. Nils Erik Gjerdevik er síðsti listamaður í røðini av listafólkum, sum í útivið tvey ár hava arbeitt á verkstaðnum fram móti hesi framsýningini. 

Tó at steinprentini hjá Nils Erik Gjerdevik eru abstrakt, eru tey merkt av frásagnarligum áhuga, sum tú sum áskoðari fært frænir av í teimum horisontalu, widescreen myndunum. Í ásannanini av, at tann totalt abstrakta tilgongdin ikki er møguligt, fæst listamaðurin við forskjótingar av ymiskum skapum og formligum fyrirbrigdum, sum arbeiða í móti og sabotera hvørt annað, so at áskoðarin støðugt verður fluttur eitt vet víðari í huganum meðan hon roynir at fata myndina. Tað eina prentið, sum alt fyri eitt hugtekur meg, tá eg komi inn á verkstaðið, er sett saman av fleiri skapum, einum flótandi óreglugligum silvurgráum skapi, sum liggur omaná onkrum violettum og appilsingulum litfarrum, inni í skapinum er eitt annað skap, sum minnir um tað størra, men ikki heilt og tað vendir heldur ikki heilt á sama hátt. Innaní sæst somuleiðis eitt fragment av einum stríputum, reyðum og bláum rundingi og omanfyri vinstrumegin sæst ein svarthvítur myndaliður á skák, sum onkursvegna tykist heilt øðrvísi av lyndi, greiður, neyvt teknaður við dekorativt bylgjandi linjum eins og í eini teknirøð ella í einari dekorativari illustratión. Men sjálvt um formurin tykist sipa til fleiri ymisk ting, hann minnir um ein bát ella eitt akfar av onkrum slagi, so er okkurt við honum, ið oyðileggur ta assosiatiónina. Á henda hátt spælir listamaðurin við okkara huga, sum í heilum assosierar og byggir upp ymiskar forkláringsmøguleikar, ið verða havnaðir av myndini sjálvari. Stílurin í myndunum er ógvuliga fjølbroyttur, í støðum minna myndabrot um pop art, aðra staðni tykjast linjurnar meira ekspressivar ella mynstrutar sum í op art og á sama hátt hómast mótsetningar í skapum, sum til tíðir eru organisk, meðan tey aðra staðni tykjast meira mekanisk. Listamaðurin arbeiðir við frumskapum sum t.d. sirklum við atliti til hvussu hesi skap hava verið brúkt innan modernismuna. Hetta er alt so heilt ómetaliga áhugavert ein sólskinsseinnapart í Steinprenti, men tað ber ikki ordiliga til at lena seg aftur sum til fyrilestur, tá mín fitti lítli drongur er við og í heilum togar í frakkavelið á mær og gjarna vil viðmerkja, at hann eisini dugir alt møguligt, til dømis at skyna á u, i og a.  – Tað er gott góði, sigi eg og royni at konsentrera meg og fokusera oyruni yvir í móti tí væl talandi og áhugaverda Nils Erik Gjerdevik. Listamaðurin fer avstað aftur í morgin, men til alla lukku verða myndirnar eftir og tær verða við á framsýning í Norðurlandahúsinum í komandi ári.



Allarseinastu eykasýningarnar av EINKI ORÐ

Vegna stóran eftirspurning verða nú allarseinastu eykasýningar av EINKI ORÐ á Tjóðpallinum í kvøld, leygarkvøldið og sunnukvøldið klokkan 19.30. Leikurin er væl umtóktur og fleiri eru hugtikin av hvussu væl ungi leikarin, Sóley Danielsen megnar krevjandi einleikin.

Leikbólkurin InTime Theatre sýnir einmansleikin "Einki orð" á Tjóðpalli Føroya við Sóley Danielsen (FO) sum leikara og Jenný Láru Arnórsdóttir (IS) sum leikstjóra. "Einki orð" snýr seg um lívið hjá einari muslimskari kvinnu, ið stríðist við at sameina sín muslimska samleika við sín samkyndleika.

Hann snýr seg eisini um nógvu fordómarnar, ið valda um islam. Kvinnan er praktiserandi muslimur í New York beint eftir yvirgangsatsóknina t. 11. septembur 2001, og hon og familjan eru fyri nógvum ágangi fyri døkka hár sítt, arabisku nøvnini og fyri at vera ílatin eftir muslimskari siðvenju. 

Við leikinum vilja Sóley og Jenný Lára geva innlit í truplu tvístøðuna, trúgv og samkyndleiki kann seta fólk í, og vísa, at muslimar eru bara menniskju, eins og øll onnur.

"Einki orð" eftir Wendy Graf er fyrsta verk, Jenný Lára og Sóley seta upp við nýstovnaða leikbólkinum InTime Theatre. Jenný Lára er útlærdur leikstjóri frá the Academy of the Science of Acting and Directing í London, haðani Sóley er útlærdur sjónleikari.

Rannvá Danielsen er samskipari av leikinum. 

Jákup Bernhard Brim hevur umsett leikritið frá enskum (“No Word in Guyanese for Me”) til føroyskt. Hann hevur áður umsett "Brúdleypið" eftir A. Chekhov og "Snjóhvíta og teir sjey dvørgarnir" eftir brøðrunum Grimm. Atgongumerki á kr. 150,- fáast á intimetheatre@intimetheatre.com, tlf 592009, við dyrnar ein tíma undan sýning og í VisitTórshavn.

VETRARJAZZ 2015


Tórshavn Winter Jazz Festival 2015

Í døgunum 27. januar til 1. februar 2015 - nú fyri 7. ferð.

Vitjandi bólkar og solistar eru:
Focus (NL), Espen Berg Trio (NO), Arnold Ludvig (DK/Togo/FR), Frisk Frugt (DK), Amine Nouri (Tunis)

Harafturat verða fleiri enn 20 bólkar úr tað blómandi jazztónleikalívinum í Føroyum á skránni.
Havnar Jazzfelag, sum skipar fyri festivalin hevur eisini bjóðað veteraninum Brandur Øssursson at spæla. Samstundis hevur Brandur givið Vetrarjazz loyvi at nýta gamla logoið hjá Tórshavnar Jazz Fólka og Bluesfestivalin frá 1984

Konsertir verða í Tórsgøtuøkinum 27-31. januar: Reinsarínum, Hvonn, Sirkus og Kaffihúsinum í Vágsbotni. 
Leygardagin 31. januar verða konsertr frá kl 14-22 í Norðurlandahúsinum, har m.a. legendariski hollendski bólkurin Focus við Tijs van Leer fer at spæla. Millum mongu hittini hjá Focus, sum eru spæld nógv í Føroyum, kunnu nevnast løgini Sylvia og Hokus Pokus o.fl.

Sunnudagin 1. Februar verða barnakonsertir í Norðurlandahúsinum. Tað er navnframa Jensina Olsen skipar fyri barnakonsertini, ið hon kallar “BarnaTammTamm”.

Atgongumerki til Vetrarjazz 2015 kunnu keypast í forsøla. Billetsølan byrjar týsdagin 11. November kl. 10.00 á heimasíðuni hjá Norðurlandahúsinumwww.nlh.fo ella í Tutl á Kátahorinum í Havn.

https://www.youtube.com/watch?v=DUODEo8SORU

 

Stovugenturnar - leikurin tekur skap í Kommandørhúsunum

 

Lív er í kommandørhúsunum úti við Strond í hesum døgum, ljóðið av venjingum og pallsmíði fyllir gomlu vøkru húsini.

 Nú 16 dagar eru til frumframførsluna, venja tær tríggjar sjónleikarakvinnurnar Gunnvá Zachariasen, Beinta Clothier og Annika Johannessen saman við leikstjóranum Christoffer Berdal, og leikurin tekur alsamt skap.

Klæmint Henningsson Isaksen fæst samstundis við at gera vøkru stovuna klára til at virka sum pallur fyri og karmur um leikin.

Stovan er stór fyri stovu at vera, men sum leikpallur er hon trong, so einans 40 fólk sleppa til hvørja sýning. Tí blívur talan um eina sera intima og forkunnuga uppliving, har ræðuleikin og ørskapurin í leikinum kennist tættur.

Atgongumerkjasølan byrjaði í síðstu viku, og longu nú eru nógv atgongumerki seld. Leikurin verður einans sýndur í 15 dagar, og eingin møguleiki er fyri at leingja spælitíðina, tí onkur leikari skal í gongd við aðra verkætlan beint aftaná hesa.

 Tí verða tað einans tey kviku, ið fáa hesa sestøku uppliving.

Atgongumerki til leikin kunnu keypast í Kunningarstovuni í Havn og bíleggjast á stovugenturnar@gmail.com.

Fylg við hvussu tað gongur við venjingunum á Facebook.com/tvazz

Astrid Andreasen sýnir fram á Býarbókasavninum

 

Býarbókasavnið er karmur um regluligar framsýningar í hølunum á niðastu hædd. Framsýningin hesa ferð er við Astrid Andreasen, sum sýnir fram akvarell-, litblýants- og tussjmyndir.

 

Listarliga virksemið hjá Astrid Andreasen (f. 1948) spennir víða. Hon er virkin innan myndlist, sniðgávu og myndprýðing og vísindaliga illustratión av millum annað djórum og plantum.

Astrid varð fyrst útbúgvin sum broderi- og ítrivslærari frá Kerteminde Husflidshøjskole í árunum 1968-1970, síðani innan tekning og myndaveving frá Århus Kunstakademi í 1984-1986. Í 1990-1991 tók Astrid útbúgving innan vísindaligan illustratiónsteknikk á Jerlesborgskúlanum í Tjärnö, Svøríki.

 

Á framsýningini verða 20 myndir sýndar fram. Motivini eru við íblástri úr hugaheiminum og úr náttúruni. Heimadjór, fiskar, fuglar og blómur.

 

Fernisering er fríggjadagin 7. november kl. 16. Øll eru vælkomin.

 

Framsýningin er at síggja allan november og desember.

 

Sakaris Stórá ger nýggjan ungdómsfilm

   

FOTO: Miriam & Janus

                                                          

Nýggj filmsverkætlan verður sett í gongd um miðjan november. Tað er  leikstjórin Sakaris Stórá, sum hevur gjørt virðisløntu stuttfilmarnar Vetrarmorgun og Summarnátt, sum nú fer undir eina størri filmsverkætlan. Hon er meiri umfatandi, og tí verður byrjað  við fyrireikingum longu í hesum mánaði.

Sakaris Stórá hevur saman við rithøvundanum Marjun Syderbø Kjeverður lnes arbeitt við søguni til  ein føroyskan ungdómsfilm, sum verður tikin upp á bygd.

Tí verður nú farið undir at finna rætta høvuðsleikaran, eina unga gentu, 16 ára gomul í leikritinum, men er gentan tann rætta, kann hon verða millum 15 og 20 ára gomul.

Eins og við hinum filmunum verða upptøkuroyndir, men royndir innan film og leik á palli, eru ikki eitt krav.  Upptøkuroyndirnar verða á Føroya Fólkaháskúla 14.-15.-16. november, og tilmeldingarfreistin er 12. november.

Tað er Fish&Film við Ingun í Skrivarastovu, sum eisini framleiddi Vetrarmorgun, sum stendur fyri framleiðsluni. Síðani Vetrarmorgun fekk virðisløn á heimsins størstu filmstevnu á  altjóða filmstevnu í Berlin,  hevur filmurin verið sýndur á mongum filmstevnum kring heimin. Har hevur áhugin fyri arbeiðinum hjá Sakaris verið stórur. Serliga er tað arbeiðið við leikarunum, sum hevur fingið gott skoðsmál.

Fish&Film er júst afturkomið av fyrsta útnorður framleiðslufundi í Reykjavík, sum danski og íslendski filmsgrunnurin skipaðu fyri. Høvi varð at hitta framleiðarar úr Danmark, Íslandi og Grønlandi, og eisini her var stórur áhugi fyri komandi verkætlanum hjá  Sakaris Stórá. Fundast varð um ymsar møguleikar fyri samframleiðslum í komandi verkætlanum hjá honum.

Tað ber til at ringja til Sakaris Stórá fon 263663 ella Ingun í Skrivarastovu fon 288366, um tú vilt vita meira um verkætlanina.

www.fishandfilm.com

 

Fie Norsker í Steinprenti

Tey arbeiða av grimd í Steinprenti í løtuni fyri at fáa prentini hjá donsku listakvinnuni Fie Norsker liðug áðrenn hon fer heimaftur í morgin. Prentini verða partar av framsýningini Grafisk Sambond / Grafiske Forbindelser, sum verður framsýnd í Vendsyssel Kunstmuseum í Hjørring, Kastrupgaard og at enda í Norðurlandahúsinum næsta heyst. Fie Norsker elskar sítt arbeiði, greiðir hon frá, og hetta ovurhonds hugaliga útgangsstøðið er ógvuliga sjónligt í hennara arbeiðshátti og í fjølbroyttu myndunum, sum nú breiða seg um alt arbeiðsborðið í Steinprenti.

Hetta er fyrstu ferð, hon roynir seg við steinprenti, sigur hon, men neyvan man tað vera seinasta ferð, tí listakvinnan hevur ógvuliga lætt við at fata mannagongdina. Tað er so stuttligt, heldur Fie Norsker. Hon teknar á litografiska steinin, og síðani fer prentingin í gongd. ”-Eg fái prentini frá Jan og so koloreri eg tey við hond” greiðir listakvinnan fegin frá. Hetta gongur fyri seg eitt sindur eftir sama prinsippi, sum tá mann fyllir út tekningar í einari málibók og vísir okkum yvirflóðum av hugskotum í huganum hjá Fie Norsker. Hon er sera visuel, so hugskotini koma til hana sum myndir, sum hon skitsar skjótt niður á pappír og síðani fer hon í gongd við sjálvt verkið, sum tó ongantíð blívur tað sama sum í skitsuni. Fie Norsker hugsar skjótt og nógv og hon hevur ongantíð upplivað at vera í uppisetri við hugskotum.

Á nýggjasta prentinum, sum ikki er heilt liðugt enn, sæst ein totemsteyri og á hinum er ein dupultfigurur, sum minnir um eina klassiska teaturmasku, har tann eini er glaður og  hin er keddur. Figurarnir hjá Fie Norsker eru um somu tíð einfaldir og stuttligir, kompleksir og álvarsligir. Bæði figurar og bakgrund eru prýdd við ymiskum dekorativum mynstrum, sum eru fabulerandi og sum í støðum minnir um teknirøðir og um upprunamyndar. Fie Norsker dámar væl, at myndirnar tykjast lættar og at síggja til býttar, men áskoðarin skal ikki hyggja serliga leingi at myndunum áðrenn hann sær listarliga álvarsemið í teimum tvætlutu figurunum. Eitt ávíst, hugtakandi mynstur av flótandi ójøvnum linjum er afturvendandi og stendur ella liggur sum ein ljódligur og loyndarfullur abstraktur og savnandi liður í myndunum. Í einum prenti sæst hetta mynstrið sum ein fjøl ovast í myndarúminum, í hinum prentinum av dupultmaskuni minnir mynstrið næstan um eina húgvu sum er drigin eitt petti niður yvir tey grotesku høvdini. 



Á breiða vegnum

Nakrir tankar um Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins

Vinnarin av Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins varð almannakunngjørdur mikukvøldið. Tað gjørdist finski rithøvundurin Kjell Westö, sum vann heiðurin og tær 350.000 krónurnar fyri finnlandssvensku skaldsøguna Hägring 38 (Lognbrá 1938), ein undirhaldandi bók, sum gongur fyri seg í Helsinki eitt tíðarskeið áðrenn annan veraldarbardaga.

Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins hevur síðani 1962 verið latin føgrum bókmentum – eitt bókaverk, ein skaldsøga, ein sjónleikur, eitt yrkingasavn, ritroyndarsavn ella stuttsøgusavn á høgum dygdarstigi, sum er skrivað á einum av norðurlendsku málunum, fær ta háttvirdu virðislønina aftaná eina drúgva mannagongd við innstillingum úr teimum einstøku norðurlondunum. Tey stóru máløkini sleppa at innstilla tvær bøkur, tey smærru innstilla eina bók í part. Endamálið við virðislønini er at økja áhugan fyri norðurlendskum bókmentum sum heild og at vaksa um áhugan fyri norðurlendska mentanarfelagsskapinum. Fyri Føroyar er norðurlendska samstarvið sum heild gott. Eg havi í nøkur ár sitið í nevndini, sum innstillar føroyskar bøkur til virðislønina og eg má siga, at tað hevur verið ein sonn fragd ár eftir ár at kunna innstilla góðar bøkur úr okkara lítla máløki til virðislønina, bøkurnar verða síðani týddar til svenskt, norskt ella danskt, so at hini londini kunnu lesa við. Innstillaðu bøkurnar verða síðani ummældar og viðgjørdar í hinum norðurlondunum. Fyri eitt lítið land sum okkara er norðurlendska samstarvið av ómetaliga stórum týdningi - hygg bara at Norðurlandahúsinum og ímynda tær Føroyar uttan. Tað er somuleiðis greitt, at føroyingar fáa nógv meira burtur úr norðurlendsku stuðulsgrunnunum enn vit lata, sum Urd Johannesen gjørdi vart við í áhugaverdari grein herfyri í mentanarblaðnum hjá Sosialinum.

Í bókini hjá Kjell Westö, Lognbrá 1938, fylgja vit nøkrum persónum, m.a. hinum nýliga fráskilda sakføraranum Claus Thune og skrivstovukonu hansara, Mathildu Wiik og teirra lívi og hugsanum eitt tíðarskeið í 1938, tá nazisman tekur seg upp í Europa við antisemitismu og opportunum práti um hvussu gott skil er komið á arbeiðsloysið í Týsklandi osfr. Claus Thune og vinmenn hansara eru miðaldrandi, teir vóru einaferð væl og fullir av hugsjónum, nú kenna teir seg noyddar at drekka seg fullar fyri at fylla ósemjuna og tómligu kensluna við onkrum ítøkiligum í sonevnda mikudagsklubbanum. Mitt í rokanum av politiskari ósemju lúrir eitt tríkantsdrama, tá tað vísir seg, at fyrrverandi konan hjá Claus Thune fór frá honum til ein av hansara góðu vinmonnum, sálarfrøðingin Robi Lindemark. Eitt kvøldið hjálpir Matilda Wiik arbeiðsgevaranum við at ambæta vinmonnunum í Mikudagsklubbanum og tá sær hon og kennir aftur ein teirra frá eini fangalegu, har hon sat eftir borgarakríggið. Á henda hátt gerst huglagið alsamt meira spent og her tekur bókin at líkjast eini spenningsbók við hevndarmotivi, sum ikki skal spoilast á hesum staði.

Vinnarabókin minnir eit sindur um nýggju bókina hjá Carl Jóhan Jensen. Her er jú eisini talan um  eina søgu um hvussu óndskapur, girnd og óreinska undir røttum óndum fortreytum fær brotið sær veg gjøgnum ússaligar lagnur og menniskjaligan veikleika til at gerast ein heil skipan, sum er grundað á viljan til at gera gott fyri tey nógvu, men sum er gjøgnumperverterað av múgvumentalitetinum og trongd múgvunnar at finna onkran at skylda uppá. Tematiskt sæð snýr bókin hjá Carl Jóhan Jensen seg um sama tíðarskeið sum bókin, ið júst er heiðrað við Bókmentaheiðursløn Norðurlandaráðsins. Báðar bøkurnar eru eisini merktar av sama slagi av samantvinnan av veruligum søguligum hendingum og fiktión. Spurningurin er so bara um bókin hjá Carl Jóhan Jensen hevði havt nakran kjans, skuldi hon verið innstillað til norðurlendska heiðurin, hon er jú rættiliga kompleks og listarliga ambitiøs og hon inniheldur forrestin heldur ongan moralskan, rættan peikifingur, sum vit kunnu halda okkum til.

Eg haldi ikki eg geri ov nógv av, um eg sigi, at Bókmentaheiðursløn Norðurlandaráðsins hevur verið stødd á breiða vegnum tey seinastu mongu árini. Í øllum førum haldi eg, at tað ber til at síggja eitt ávíst rák í virðislønarhandanunum frá Norðurlandaráðnum síðstu árini. Hyggja vit at vinnarunum, snýr tað seg fyri tað allarmesta um prosabøkur, stuttsøgusavn og skaldsøgur, og í stóran mun er talan um breiðar, stórar, fólksligar lagnusøgur við søguligari bakgrund. Nógv minnast kanska skaldsøguna hjá Sofi Oksanen, Puhdistus / Utrensning, sum snúði seg um sovjetisku hersetingina av Estlandi og ræðuligu fylgjurnar av henni. Í fjør vann danski rithøvundurin Kim Leine fyri Profeterne ved Evighedsfjorden, sum somuleiðis er ein lýsing av donsku kolonialiseringini av Grønlandi og fylgurnar av henni. Nógv dámdu og lósu hesa bók, men fleiri undraðust, at eitt dapurt, men tungt og trupult meistaraverk sum Filosofiens Natt hjá Lars Norén ikki megnaði at vinna. Í fleiri førum tykist sum um tað verður atkvøtt fyri tí, sum verður hildið at vera "tað rætta" í staðin fyri tí, sum er bókmentaliga gott. Vinnarabókin í ár er á sama hátt breið sum tann hjá Kim Leine, hon er væl skrivað og hon er ómetaliga løtt at lesa. Málsliga og innihaldsliga er tað á ongan hátt torført at fylgja við í hvat gongur fyri seg í bókini; á lýsingini av Matildu merkja vit t.d. alt fyri eitt syrgiligt huglag, at hon er einsamøll og fáa varhugan av, at hon á onkran hátt er vorðin djúpt særd onkuntíð, men vit fáa tað eisini staðfest frá einum av hinum persónunum, Claus Thune, sum følir einsemið kring hennara persón. Tað verður greitt frá og grundgivið rættiliga gjølliga í hesi bókini, forteljarin er gamaldags alvitandi,  hann er jarðbundin, skilagóður og ábyrgdarfullur næstan sum hjá Pontoppidan. Persónslýsingarnar hjá Kjell Westö eru ómetaliga gjøgnumførdar, menniskjuni standa ljóslivandi fyri lesaranum. Hetta verður heilt vist ein bók, sum nógvir nýggir lesarar og bókhandlar fara at fegnast um og tað skulu teir vera hjartans vælkomnir til. Men eg haldi veruliga, at tað er spell, at heiðurslønin skal vera blivin so breið, kommersialiserað og so prosakend, at yrkingar, listarliga ambitiøsar ella smalar dygdarbøkur ongan veruligan kjans tykjast hava í endaspælinum um Bókmentaheiðursløn Norðurlandaráðsins. 

Innbjóðing til framløgu av byggiverkætlanum í miðbýnum í Klaksvík


Á heimasiðuni hjá Klaksvíkar Kommunu boða tey frá byggiverkætlanum í miðbýnum:

Hervið verður bjóðað til alment hátíðarhald í miðbýnum í Klaksvík týsdagin 28. oktober kl. 10:00, har spakin verður settur í fyrstu byggingina í hjartanum av nýggja miðbýnum í Klaksvík.

Fyrsta byggingin í hjartanum av miðbýnum í Klaksvík verður nú veruleiki

Bústaðir og Klaksvíkar kommuna hava seinastu tíðina samráðst um eina byggiverkætlan í sjálvum hjartanum av miðbýnum í Klaksvík, sum fevnir um bygging av íbúðum, og har veghæddin verður løgd av til alment, útatvent virksemi.

Eftir drúgvar og konstruktivar samráðingar millum Bústaðir og Klaksvíkar kommunu er nú borið á mál við hesi spennandi verkætlan, so Biskupstorgið nú kann gerast veruleiki í tráð við løgdu miðbýarætlanina. Eftir ætlan verður bústaðaparturin fyriskipaður í einum samstarvi millum Bústaðir og P/F Tryggingarfelagið LÍV samtakið.

Tað eru umleið tríati ár síðan, at fyrsta miðbýarætlanin fyri Klaksvík varð samtykt, so talan er veruliga um eitt søguligt gjøgnumbrot.


Heilsutrygd, Barnaverndin, NR, Sernám og Gigni undir eitt tak

Í samband við keypið av Posthúsbygninginum, sum skal út- og umbyggjast til mentanarhús, bant Klaksvíkar kommuna seg til at útvega hóskandi hølir til Heilsutrygd.

Tá ið bygningurin hjá BankNordik, sum liggur sera væl og mitt í býnum, varð lýstur til sølu, kannaði býráðsumsitingin møguleikarnar fyri at nýta hann til virksemið hjá Heilsutrygd. Samstundis lat hetta upp fyri fyri at samansjóða eina felags hølisloysn í hesum bygningi fyri Heilsutrygd og nøkrum av deildunum, sum kommunan varðar av. Ein flyting av Barnaverndini, Námsfrøðiligu Ráðgevingini, Sernámi og Gigni undir somu lon gevur grundarlag fyri einum enn betri fakligum umhvørvi fyri starvsfólkini og harvið eisini betri tænastum til borgararnar.

Felagið Christian í Grótinum hevur ætlanir um at keypa bygningin frá BankNordik. Klaksvíkar kommuna hevur gjørt leiguavtalu við Christian í Grótinum við tí endamáli at tryggja virksemið hjá Heilsutrygd, Barnaverndini, Námsfrøðiligu Ráðgevingini, Sernámi og Gigni. Avtalur eru gjørdar við hesar deildir og stovnar, sum við hesum fáa eina varandi, nútíðar hølisloysn.


BankNordik byggir sær nýtt sæti í miðbýnum í Klaksvík

Í sambandi við, at BankNordik selir verandi bankabygning, hevur bankin tikið avgerð um at flyta sítt sæti her í økinum oman í sjálvan miðbýin í Klaksvík, har nýggi bygningurin eftir ætlan verður partur av Biskupstorginum. Ætlanin um sølu og bygging er tó treytað av, at øll formlig viðurskifti fáast upp á pláss. Nýggi bankabygningurin er ein partur av ætlanum bankans um at verða ein sjónligur og virkin viðleikari í økinum.

Sostatt er her talan um fleiri aktørar – Bústaðir, P/F Tryggingarfelagið LÍV samtakið, Heilsutrygd, BankNordik, Christian í Grótinum og Klaksvíkar kommunu – sum seinastu tíðina hava samstarvað um at fáa omanfyri nevndu verkætlanir førdar út í lívið.

Vit eru ikki í iva um, at henda verkætlan er til frama fyri nógvar ymiskar tættir í samfelagnum, og tað er tí við gleði, at vit leggja hesa verkætlan fram.

 

Borgarafundur um Tórshavnar Kommunu

Í sambandi við at Tórshavnar kommuna hevur gjørt eina kommunuætlan, sum stingur út í kortið, hvussu kommunan er sær út um 15 ár, verður borgarafundur hildin í skúlanum við Løgmannabreyt 5. november 2014 kl.19.00.

Á fundinum fara kommunustjórin, trivnaðarstjórin, tekniski stjórin og borgarstjórin at greiða frá kommunuætlanini. Borgarin fær samstundis høvi at siga sína hugsan um Tórshavnar kommunu í framtíðini.

Kommunuætlanin er politiska skjalið hjá kommununi um menningina fram ímóti 2030. Í ritinum eru tankarnir hjá býráðnum um yvirskipaðar visjónir og stevnumið fyri Tórshavnar kommunu.

Áður hevur verið boðað frá, at fundurin verður 29. oktober. Men tað verður hann ikki. Fundurin er fluttur til 5. november 2014 kl.19.00. Øll eru vælkomin.

Annars er kommunuætlanin vorðin almenn. Talan er um 120 síður í trimum frágreiðingum. Kommunuætlanin er tøk HER og til ber eisini at lesa hana ymisk støð í kommununi. Eitt eintak liggur eitt nú á Bókasavninum í Kollafirði og eitt eintak er til taks í Snarskivuni.

ICE, ART AND BEING HUMAN


by Minik Rosing and Olafur Eliasson
First published in the Danish newspaper Politiken, Sunday, 26 October, 2014.
Translator: Kevin McGwin

In the depths of human consciousness, there is a collective notion of a time long past. It is a time before we had the knowledge or the insight to understand how the world works, and it was a time before we had the capacity to influence the world around us. We were innocent and we called this state paradise. One can read the narrative of human history as mirroring the development of a person from the carefree innocence of childhood into adulthood, with the knowledge and responsibility that entails. Yet, one could also make the claim that this narrative of humanity’s childhood is a collective, accurate memory of events of such enormous proportions that we are still struggling to come to terms with it, in our mythologies and religions, thousands of years later. The collective memory so deeply etched into our consciousness is a memory of ice and the effect ice has had, not just on the climate, but on our entire civilisation.

Ice is as wonderful as it is unusual; it is different from nearly any other substance we know. When water freezes, it expands; most other substances occupy less volume in their solid state than as a liquid. Ice melts under pressure; most other solids melt when pressure is removed. Ocean water absorbs almost all the solar energy that reaches it; ice reflects it. The earth is close enough to the sun that most water is warm enough to remain liquid, yet the temperature is still cold enough that ice can form at the poles and at high altitudes. It takes large quantities of energy to melt ice; conversely, when water freezes, large quantities of energy are released. As water melts and freezes again, it helps limit temperature fluctuations from one season to the next and from day to night, making it possible for humans to live at almost any latitude.

The ice contained in the Antarctic and Greenland ice sheets was not formed in the same manner that ice is formed on a lake or to create the ice cubes in your gin and tonic. It formed through hundreds of thousands of years of accumulated snow, compacted into glacial ice under its own weight. Glacial ice is made up of visible layers, each a snapshot of the snow that fell during a given year. Likewise, the bubbles trapped in the ice contain samples of the atmosphere as it was at the time the snow fell. Ice contains memories of how the climate and the atmosphere have changed over hundreds of millennia, presenting the progression of time in the layers of ice in much the same way that the rings of a tree reveal its age. Ice allows us to track changes in temperature from one ice age to the next. We can calculate how strongly the winds blew and from which direction, and we can learn about the movements of ocean currents throughout human history.

Since the Cretaceous period, the earth’s climate has changed from tropical, and almost without seasonal variation, to relatively cold and dry. The Antarctic ice sheet gradually developed, and the world slowly, but steadily, drifted towards a new climate; the ice ages were imminent. Ecosystems reacted to the environmental changes. New species emerged, while others disappeared. As woodlands gave way to savannah and steppe, new species that would come to play a decisive role in the earth’s development evolved. Grasses spread and diversified, some into the early ancestors of today’s grains. Grasses gave sustenance first to grazing animals, and later made agriculture and domestication possible. The genus Homo – our genus – arose on the African savannah concurrently with the onset of the ice ages. Humanity, it can be said, owes its very existence to ice and its movements.

The climate record in the ice shows that the average temperature on earth has fluctuated by as much as eight degrees centigrade during the period of human development over the past half million years. At the end of the most recent ice age, some 10,000 years ago, the climate entered into an unusually stable period. The climate grew warmer (much like it is today), and, most importantly, it became more predictable. Average temperatures since that time have varied by less than two degrees. The stability of the climate made it possible for humans to predict the future. As a result, we could use our intellect to make plans and to exploit nature’s resources optimally. Humans developed agriculture, and the first civilisations arose in the fertile lowlands along the coasts. It was during this period of climatic stability that our civilisations took root.

Back then, sea level was 120 metres lower than it is today. With the climate growing warmer, the ice sheets rapidly receded. As water levels rose, the first civilisations were wiped out. Within the deepest layer of humanity’s collective memory is a recollection of how those first cultures disappeared and how we created new ones. All civilisations have myths of a great flood that destroyed its people. Understanding, coming to terms with, that incomprehensible event has preoccupied us ever since.

Each summer, the Greenland ice sheet sheds tremendous amounts of melt water from its surface as glaciers lose millions of tonnes of ice into the sea, where it gradually melts. These processes add water to the ocean, but, at the same time, water vapour rises up from the ocean and becomes snow that falls back onto the ice sheet. For thousands of years, the amount of snow that fell and the amount of ice that calved from glaciers or melted from the edges of the ice sheet maintained equilibrium, and the amount of inland ice in Greenland remained stable. But since the turn of the millennium, Greenland has been losing ice much faster than the ice has regenerated. The ice sheet is now losing hundreds of cubic kilometres of ice every year, making it a significant contributor to global sea level rise, which is today already at a rate that is more than three millimetres a year.

We are on the verge of a new, man-made flood. Its effect on sea levels may be less dramatic, but its influence on humanity will be far greater. This time we understand why and how it is happening. It is human activity that may finally bring the ice ages to an end, including the period of climatic stability that made civilisation possible and is necessary for it to persist.

Science and technology have made it possible for us to throw the climate off kilter. We understand why this is happening, and so it is also within our power to prevent it from happening – we must act. How can it be that even though we have this tremendous knowledge, we have not yet acted?

When Adam took that bite of the apple, he gained knowledge, but he also lost his innocence. The link between knowledge and guilt pervades our whole understanding of responsibility, sin, and punishment. We all agree that a crime committed through negligence is not as serious as one that is pre-meditated, even though the outcome might be exactly the same. On the other hand, we feel a moral obligation to take responsibility for our actions. We are judged more severely if we fail to foresee the obvious adverse effects of our actions, even if we intend no harm.

One of the biggest challenges in addressing the extent of the already widespread effects of climate change is the general unwillingness to accept that science can help us understand the connection between the way we act and the future of the planet. Climatechange sceptics don’t address whether human activity affects the planet. Instead, their approach is to reject the existing body of knowledge. They claim that science cannot comprehend the connection between the combustion of fossil fuels and the climate. If we are ignorant, then we are also innocent. If we don’t know, then it is not sin. The dream of Edenic ignorance is a very pleasant place to hide.

The serpent in paradise was our inherent urge to understand ourselves and our place in the world. We were tempted into becoming human and not remaining ignorant residents of Eden, regardless of how blissful that might have been. It is through this urge to understand that we have discovered ourselves. Every child yearns to grow up, and we have realised that our true role in the world is to understand it.

What we know about the climate, energy, and the environment is far more than adequate to tell us that we must change our behaviour. We know enough about what changes need to be made that we have no excuse for waiting. Change does not happen overnight, which makes it even more important that we start now.

Yet we must also have understanding for past negligence because guilt will not inspire us to take initiative. Our modern energy-intensive society, which is based on fossil fuels, has been built up through great inventiveness, courage, and intellect. We win little by assigning blame. If we want to alleviate the climate problems we are facing, we must make use of the same qualities that caused the problems to emerge in the first place to develop new and sustainable sources of energy.

Facts are one part; just as guilt does not inspire initiative, people will not act on facts alone. We are inspired to act by emotional and physical experience. Knowledge can tell us what we should do to achieve our goals, but the goals and the urge to act must arise from our emotions.

All of us know the experience of being moved by a piece of music, a book, or a painting. Such works of art serve as an impulse that leaves its mark on us. Experiencing art is not a matter of learning something new; rather, it allows us to discover something in us with which we suddenly identify, and through the connection we establish, we are better able to express who we are. This is why viewing a painting can be liberating. This is why it sometimes feels as if it were the book that is reading you or why your heart seems to communicate better with your head after seeing a play. The power of art is that it can make emotions explicit and make abstract sensations tactile, so that we can better understand what they are. Art speaks not only to the senses we can describe in language but also to those we are unable to express. Art allows us to feel ideas and thoughts. The knowledge we obtain through experience informs our actions, globally and locally. Art is an integral, vital part of society, and there is a long tradition of artists using art to make thoughts, emotions, and ideas visible that are not just sensations but are relevant to society.

One of the challenges of our time is that people feel disconnected from – perhaps even insensitive to – the world’s great problems. We do not see ourselves as agents in a global society. Climate change, poverty, war, and illness are all challenges that vie for our attention. The overwhelming avalanche of information in society today, coupled with the PR efforts aimed directly at us, as individuals, have resulted in many of us accepting that something has to be done. Yet there is a huge gap between what we know and what we feel. How can we translate knowledge into action, and really change our behaviour? Of course, it is necessary to present the facts and data supporting climate change science, but this is not where action begins. Only by embodying knowledge can we gain a sense of responsibility and commitment.

Culture is a powerful ally in the struggle to effect change. Culture is almost always about turning knowledge into action. Unlike commercial communication, which sees its audience as consumers of goods and services, the cultural field is generous, based on a spirit of mutual trust; it invites people to be recipients and co-producers at the same time. Art deals with the relationship between personal and shared experiences. A good work of art creates a community in which disagreement is welcome. Regardless of whether we agree or not about an artwork’s message or mode of expression, it is still something we experience together. A work of art can contribute to the creation of a sense of community or reciprocity, and it can motivate us to do something together, to become conscious and active members of a global we, without surrendering our personal, emotional experiences.

Art is the key, and science, the tool for ensuring humanity a wondrous future here on earth.

Climate change is a fact. Temperatures are rising. The ice is melting. Sea levels are rising. ‪#‎Icewatch http://olafureliasson.net/icewatch

Ester Kristiansen hevur stovukonsert mikukvøldið


Hvør hevur ikki hoyrt hesa regluna: "Sig mær, sig mær, góði… “ í útvarpinum. Mikukvøldið 29. oktober kl. 20.00 fer unga sangskrivaratalentið handan sangin “Einsamøll", Ester Kristiansen, at spæla í stovuni í Stoffalág 18 í Havn á 25’ndu stovukonsertini við heitinum F’LJÓÐ. 

Triðja konsertin í hesum umfarinum av vælumtóktu F'LJÓÐ tiltøkunum verður mikukvøldið við nýggja sangara- og sangskrivaratalentinum Ester Kristiansen, sum hevur verið rættiliga nógv at hoyra í útvarpinum seinastu tíðina. 

 

Hevur tað ikki frá fremmandum

Ester er rættiliga nýggj á føroyska tónleikapallinum, men hevur longu gjørt rættiliga vart við seg við sínum heilt serstaka tónleiki - og rødd, ikki minst. Hevur tú hoyrt røddina hjá Ester einaferð, kennir tú hana beinanvegin aftur. Ester hevur eitt heilt serligt úttrykk, sum hon dyrkar málrættað.

Ester hevur ikki tónleikatalentið frá fremmandum. Hon er nevniliga dóttir Birgir Nónsgjógv, sála, sum eisini var tónleikari og kendur, serliga í Sundalagnum og á Skálafjørðinum. Systir hennara, Døgg Nónsgjógv, hevur eisini gjørt vart við seg tónleikaliga. 

 

Fekk eina harða byrjan 

Ester fekk ikki nakra lætta byrjan á tónleikapallinum. Fyrsta staklagið hjá Ester "Elska teg" fekk harða móttøku. Á sosialu miðlunum fekk hon nógvar ábreiðslur og persónligar atfinningar fyri at hava stolið heimskenda lagið, Halo, sum er kent frá sendirøðini One Tree Hill. Sjálv sigur hon, at tað var eingin loyna, at bæði lag og uppbygnaður av "Elska teg" var ógvuliga íblást av One Tree Hill lagnum. Hetta hevði hon eisini sagt í samrøðuni í útvarpinum, men ikki nóg týðiliga, so tað var ikki komið við.

Ágangurin var so mikil, at hon mátti fáa sær loyniligt nummar, men við góðari familju og vinum, sum veruliga stuðlaðu henni, er hon komin víðari. Útvarp Føroya var eisini stuðlandi og bjóðaði henni aftur í studio at greiða frá øllum. 

 

Spælir egin løg og okkurt hjá pápanum

Harða byrjanin hevur ikki fingið Ester at steðga við tónleikinum, tvørturímóti. Hon hevur givið fleiri stakløg út síðani, sum eru heilt hennara egnu, m.a. lagið "Einsamøll", sum eisini hevur verið nógv at hoyra.

Ester fer at upptraðka á fleiri festivalum næsta summar, men vit kunnu nú fáa ein forsmakk á F'LJÓÐ stovukonsertini við henni, sum verður 29. oktober. Hon hevur gjørt teir flestu sangirnar, sum hon syngur, sjálv, men hevur eisini tveir sangir við á skránni, sum pápi hennara hevur skrivað.

- Vit gleða okkum almikið til at hoyra Ester framføra í hugnaligu stovuni í Stoffalág 18, sigur fyrireikarin Elin Brimheim Heinesen, og leggur aftrat:

- Einans 40 pláss eru, so tað ræður um at skunda sær at bíleggja pláss. Vinaliga skriva boðklivan hjá mær, Elin Brimheim Heinesen, á Facebook at tryggja tær sess - ella við t-posti til elin@heinesen.fo ella editor@music.fo

 

STOVUKONSERTNØVN Á F'LJÓÐ

Higartil hava hesar F'LJÓÐ stovukonsertir verið:

1. Lív Næs og Tróndur Enni

2. GuðrunSólja

3. Jens Marni

4. roWan (Róin Siggertson)

5. MonkeyRat

6. Guðrið Hansdóttir

7. Hans Marius Ziska og Allan Tausen

8. Eivør

9. Eivør

10. Greta Svabo Bech

11. Lena Anderssen og Niclas Johannesen

12. Maria Guttesen

13. Benjamin Petersen

14. Vágaverk (Sámal Ravnsfjall og Jóan Jakku Guttensen)

15. Dánjal á Neystabø

16. Debess Blues Station

17. Bárður Johannesen

18. KATA

19. KATA

20. Tuxedo Rebels

21. Stanley Samuelsen

22. Stanley Samuelsen

23. Holgar Jacobsen v/ fleiri

24. Martin Joensen

… og komandi mikukvøld verður tað so:

25. Ester Kristiansen 

Barbara endurvitjað


 Hygg eftir hesari bókini. Minnir permumyndin ikki einamest um eina illustratión til onkra saftiga knallroman í Familiejournal? Í veruleikanum er hetta ein mynd, sum háttvirda forlagið Gyldendal í fleiri umførum valdi til at prýða permuna á skaldsøguni, Barbaru við, eitt nú á útgávuni í 1961 og í 1990. Tað snýr seg um eina lættisoppakenda portrettmynd av eini yndisligari kvinnu við turriklæði, sum hyggur álvarsliga fram fyri seg.

Í ár eru 75 ár liðin, síðani Barbara - ein av kendastu føroysku skaldsøgunum varð givin út í 1939 (á donskum). Skapari hennara, hin gávaði rithøvundurin og gløggi blaðmaðurin, Jørgen- Frantz Jacobsen doyði av tuberklum longu árið fyri, bert 37 ára gamal. Tað var vinmaðurin, Christian Matras, sum skipaði fyri at fáa handritið sent avstað til Gyldendal. Sum skilst ivaðist forlagsráðgevin Paul la Cour eitt sindur í hesum ólidna verki, men endin var, at ein annar góður vinmaður høvundans, William Heinesen greiddi bókina til útgávu. Móttøkan var ómetaliga positiv. Ummælararnir vóru sum heild hugtiknir, ja meira enn tað, teir vóru forelskaðir og løgdu seg víðopnar fyri Barbaru, teirri praktfullu, erotisku meginkvinnuni og kjakaðust hugtiknir í ummælum sínum um hon er sakleys sum ein náttúrumáttur ella um talan er um eina vandamikla kvinnu - eina føroyska femme fatale.

Ummælarasitatini á bókapermuni benda á sama bógv, at talan er um eitt kvinuportrett og eina erotiska kærleiksskaldsøgu. Tey stava frá teimum annars gløggu harrunum, Hakon Stangerup og Tom Kristensen, sum á permuni møsna um ta erotisku og deiligu Barbaru, so at lesarin má vænta sær eina nokk so ónæriliga bók. Sjálvt um eros er ein týdningarmikil drívmegi, snýr skaldsøgan seg í grundini rættiliga lítið um erotikk og tí rokni eg eisini við, at lesarar, sum gleða seg at lesa okkurt fúlt, verða vónbrotnir. Rithøvundurin hevði upprunaliga hugsað sær at kalla skaldsøguna fyri “Far verden farvel” eftir sálminum hjá danska barokksálmaskaldinum, Thomas Kingo, sum eitt týdningarmikið kapitul í bókini snýr seg um. Kanska skuldi Jørgen-Frantz Jacobsen hildið fast í hesi ætlan síni. Tá hevði Barbara møguliga verið bjargað undan sínari triviallittereru lagnu og reingjandi einfaldingini, sum bókin hevur verið útsett fyri síðani hon kom út heilt frá fyrstu ummælunum og fram til tann prúða og melodramatiska leikbúnafilmin hjá Niels Malmros, sum helst eisini var eitt sindur illa teimaður í mun til ta progressivu dogmebylgjuna, ið um somu tíð av álvara setti danskan film á heimskortið.

Um tú googlar “Barbara” og navnið á høvundanum, er eitt av uppsløgunum enska týðingin hjá W.Glyn Jones, sum verður presenterað við hesum orðum: “Barbara is a woman of insatiable sexual desire which leads her from one man to another in search of sexual gratification”. Jú meira eg lesi um bókina, jú betur skilji eg hugsanir sum hana hjá danska rithøvundinum, Naja Maria Aidt, sum í eini samrøðu við Information fyri nøkrum árum sigur seg hata bókina hjá Jørgen-Frantz Jacobsen orsakað av hennara kvinnuáskoðan: “Jeg hader bøger, der gør kvinden til en stor naturkraft, der ingen bevidsthed har om sig selv” sigur Aidt og leggur aftrat, at Barbara er vánaligasta bókin, hon nakrantíð hevur lisið. - Gud viti hvussu hon hevur tað við Kópakonuni í Mikladali, hugsi eg við mær sjálvari, men eg haldi altso, at Naja Maria Aidt skuldi tikið og lisið bókina einaferð aftrat. Tað havi eg gjørt og tað við stórari fragd. Eg hevði gloymt hvussu stuttlig hon er. Sum eg lesi hana, snýr hon seg fyrst og fremst um menniskjaliga fáfongd, men hon snýr seg eisini í stóran mun um Føroyar. Skaldsøgan er øll sum hon er ein sonn kærleiksjáttan til føroysku náttúruna og ein ómetaliga skynsom lýsing av samfelagsbygnaði og av politiska sambandinum við Danmark, ikki minst. Donsku embætisfólkini verða støðugt lýst sum eitt sindur láturlig, snobbut, dovin, sjálvhátíðarlig, meðan føroyingarnir, t.d. føroyski sorinskrivarin verður lýstur sum ein gløggur maður av gamlari føroyskari ætt, ið av somu grund dugir at bera seg millum fólk.

Tað er í grundini danski presturin, harra Poul, sum er høvuðspersónur í bókini, tað er hann, ið setir ferð á frásøgnina og tað er gjøgnum hansara sjónarmið, vit uppliva søguna. Sinnalagið hjá honum er frá byrjan í tvíningum, róð verður framundir, at hann flýggjar undan einum ov støðugt áhugaðum konufólki í Keypmannahavn. Hann hevur ambitiónir, sum eru meira verðsligar enn religiøsar, tí fremst í huganum er hvussu prestavirki hansara skal spyrjast líka til bisp í Danmark. Hann er ærusjúkur og svikafullur og mest áhugaður í Barbara í løtum, tá hann varnast, at hon ikki er áhugað í honum. Tá hann endiliga heldur seg hava vunnið hana við giftarmáli, tykist hon honum slættliga keðilig, men bara inntil hon fjeppast uppi í onkrum øðrum. Tá vaknar áhugin aftur við fullari megi.

Í lýsingini av Barbaru verður ferð eftir ferð lagdur dentur á hvussu natúrlig hon er, heldur enn vøkur, og so verður hon eisini ofta beinleiðis samanborin við ymsar partar av føroysku náttúruni. Hon er sólin, sum lýsir á sítt umhvørvi, hennara eygu eru glitrandi grøn eins og havið og tá hon spákar á sandinum á veg yvir til harra Poul, síggjast eingi fótafet í sandinum, kanska tí hon sjálv er partur av náttúruni. Í skaldsøguni eru eisini nógvar tilsipingar til tey fornisku og Barbara er jú partvíst bygd á eina søgn. Skaldsøgan er søgulig og skal ganga fyri seg í 18.øld, men hugburðurin tykist nýggjari og í støðum ikki sørt tjóðskaparligur. Eg haldi, at bókin Barbara fyrst og fremst snýr seg um landið. Onkrastaðni er tað sum um, skaldsøgupersónurin Barbara gerst ímynd av føroysku tjóðini, t.d. tá hon rættir seg út gjøgnum vindeygað at gera vart við, at skipini, sum eru á veg inn á vánna ikki eru sjórænaraskip, men vinaliga sinnaði fronsk herskip: “Alle studsede. Barbaras arme hvilede i vindueskarmen, runde og rolige.. Hun var i blåt kjoleliv, hvid og rød og med varme i stemmen. Det var som en åbenbaring af hygge og skælmeri midt i den kolde rædsel”. Sum ein opinbering í litunum hjá Merkinum sissar og savnar hon fólkini. so at tey ikki longur eru bangin. -  Jú, Barbara er annað og meira enn ein leys teys og eg viðmæli hervið øllum at lesa ella endurlesa bókina.

 

500 orð um: Yrkingar 2014

 

Hon er prúð sum ein prosabók, hendan nýggja útgávan og til alla eydnu er hon á tremur av Jóanes-Nielsenskari poesi. Yrkingar 2014 er ein samlað útgáva av yrkingarsøvnunum hjá Jóanesi Nielsen. Verkið varð lagt fram týsdagin klokkan fimm – ikki eitt sekund ov tíðliga. Hetta hyldliga skaldaverkið fyllir ikki minni enn 425 síður, harav tær tíggju fyrstu síðurnar eru ognaðar eini innleiðslu í skaldskapin hjá Jóanesi Nielsen. Inngangin hevur høvundurin sjálvur skrivað, og hann er eins undirhaldandi at lesa, og hann er ítøkiligur og demonstrativt ósnobbutur. Útgangsstøðið er sjáldsama jarðbundið og tekur støði í nøkrum, sum bókmentafólk vanliga ikki skriva um, nevniliga sølutøl, Skaldið undrast á, at fyrsta savnið hjá honum, Trettandi mánaðin seldi í heili tvey túsund eintøkum og finnur sjálvur eina frágreiðing í sínum politiska umhvørvi í sjeytiárunum og í breiða politiska áhuganum í árunum, tá eingin stórvegis gjógv var ímillum yrkjaran og aktivistin, Jóanes Nielsen. Og rætt er, at hansara almenna yrkjarapersona hevur verið tætt knýttur at arbeiðaranum og gerandisdegnum, har yrkingarnar eru sum salt í døgverðapottum. Og sjálvt um maðurin er seint mentur (tað heldur hann sjálvur) og sjálvt um hann byrjaði í teimum politiseraðu sjeytiárunum og sjálvt um hann hevur skrivað yrkingar til flakakvinnur og sjómenn, so eru bæði hann og hansara yrkingar í grundini rættiliga sofistikeraðar. Varhugan hevur mann havt, men í samlaða verkinum, er sofistikeraða árininið týðiligt, hann nevnir eisini ta meistaraligu bókina Poetisk Modernisme hjá Poul Borum sum dømi um týdningarmiklan lestur, tað er ein tann mest raffineraða bókin, eg havi lisið um evnið. Jóanes Nielsen nevnir tvær høvuðsorsøkir til hví hann gjørdist yrkjari, tann fyrra snýr seg um árin og makt, hin hevur við virðing at gera, men undir og yvir øllum er pápin og viðurskiftini við hann. Eg má siga, at eg brádliga ivist eitt sindur í hesum hugtakinum, sum verður brúkt ”faðirstykni”, sum eg helt sipa til andstygd (stikni) mótvegis pápanum. Men av tí, at ”y” verður brúkt, hugsi eg hinvegin um ”tykni”, at hann er tykkin og erkvisin í mun til pápan. Hvussu er og ikki, hevur faðirmyndin alstóran týdning. Áhugavert er at lesa um tær fyrstu listaaktiónirnar, krossfestingina og leikin Trælalív, sum varð framførdur 1.mai í 1977 og sum forrestin man vera ein av fyrstu listaupplivingum, sum gjørdi undirritaðu mun.

 

Styrkin í yrkingunum hjá Jóanesi Nielsen býr í hansara lætta og natúrliga máli, men eisini í herligu skiftinum millum nær og fjar, sum tá hann í lýsingini av teirri felagsmenniskjaligu girndini staðfestir, at okkara undirlív eru tengd saman av einum heimsumfatandi brøðrarlagi og leggur aftrat: ”Sovorðnar løtur ber til at siga:/ Halló Claudia Cardinale./ How do you do Madame Nin./ Og drekka eitt glas av víni saman við Karini Kjølbro”. Yrkingarnar hjá Jóanesi Nielsen eru sum smáar tættar skaldsøgur um tilveruna millum ítøkiliga gerandisdagin, kærleikan, sexualitetin, arbeiði, altjóða, søguligar hendingar og eksistentiellar sannroyndir, men eg haldi við høvundinum, at yrkingarnar gerast betur frá og við savninum Kirkjurnar á havsins botni og hennara eftirfylgjarum Pentur og Brúgvar av svongum orðum.

Tað gevur eina ávísa perspektivforskjóting at lesa eina yrking frá hálvfjersunum og fýrsunum í einari útgávu frá 2014 og tað sigur seg sjálvt, at allar yrkingar ikki tola at verða beamaðar aftur til framtíðina á tílíkan hátt. At yrkingarnar hjá Jóanesi Nielsen allíkavæl klára túrin, kemst kanska av, at hann alla tíðina hevur hjartað við í sínum poetiska projekti. Men sjálvt um orðamyndir og yrkingarnar so líðandi fjølgast og fáa betur flog, er tíðin ikki serliga náðileysur dómari av ungdómligari passion. Hana skilja vit øll!

 

Liggja við knænum út av songarstokkinum.

Millum varrarnar ein stubbi og ein ljósur látur.

Nýkneptur bitin og kystur

tá er gott at liva.

 

Slíkar løtur eru fjaðrarnar í øllum heimsins klokkum

brostnar.

Kvinnan við tína lið ein eiggilig honapa

seinastu farvegurin av frumskóginum:

Dúnið undir nøsini

døggutu hárini undir hondini

lodna kynið bleytt og følið

ein sorgblíð heilsan frá Lascaux hellinum í Dordogne.

 

Tá eru menniskjuni vøkur.

Eitt heimsumfatandi brøðralag tengir

øll undirlív saman.

Sovorðnar løtur ber til at siga:

Halló Claudia Cardinale.

How do you do Madame Nin.

Og drekka eitt glas av víni saman við Karini Kjølbro…”

 

(Brot úr yrkingini Tá eru menniskjuni vøkur frá 1985, s.94-95 í Yrkingar 2014)

 

 

Menniskjan er ikki beri av blóði.

Tað sum bløðir

er váta tilfarið vit læntu frá døggini

úr støðuhyljunum

ið stóð sum guva av flógvari hellu.

 

Hjartað skal vera reint sum tann hvíta skjúrtan

róligt og kalt sum okkurt ið liggur í køliskápinum.

 

Eri troyttur av blóði

reydliga roykinum sum fossar undan dreymanna lampustøðum.

 

Sum barn

bløddi eg summarfuglasorg

fann tunnu rørini aftanfyri glansibíløt

tað stóru nervaskipanina sum fær hestar

stjørnuskot

og glóðheitu sekundini í glasklokkum at spreingjast í túsund pettir.

 

Ungdómsárini var eg jarnrotta og eg var ljósareyð fluga

helt til í rotaðum bygningum

angin av gentunum eg elskaði

og dirvið ið løddi mínar hetjur

eltir meg framvegis.

 

Kanska er mín regntíð lokin.

Eri tann rustaði kongurin í kletti

tann turri vindurin sum ber boð millum fjøll

 

(s.386-386 yrkingin er úr Tapet millum øldir frá 2012)

 

Lise Henriksen er deyð

Lise Henriksen doyði fyrradagin eftir at hava verið sjúk rúma tíð. Hon var forkvinna í Glostrup Kunsforening og ein eldsál við sterkum áhuga fyri myndlistini, eisini teirri føroysku. Nógv føroysk listafólk hava sýnt fram í Glostrup Kunstforening, sum orsakað av Lise Henriksen hevur verið eitt sjáldsama væl virkandi listafelag við høgum góðskustøði og festligum ferniseringum. Sjálv møtti eg henni uttan fyri Norðurbryggjuna í Keypmannahavn, hon var ein ómetaliga opin og álítandi persónur, sum aftaná 10 minuttirs samrøðu fluttið hárið ein sentimetur við oyrað, meðan hon brosandi greiddi frá, at parúkkurin mest var fyri, at øll ikki skuldu blíva so kløkk um, at hárið var farið orsakað av viðgerð móti krabbamein. Steinprent hevur í mong ár samstarvað við Lise Henriksen, sum eitt nú hevur yvirtikið fleiri framsýningar frá Steinprenti, t.d. framsýningina við fotomyndum hjá pápa mínum, Ásmundi Poulsen. Lise Henriksen verður nógv saknað, her er minningarorð um hana:

 

Mindeord for Lise Henriksen

Lise Henriksen, medlem af Glostrup Kommunalbestyrelse i mere end 20 år, døde onsdag 22. oktober. 

Lise blev født i 1945 i Sverige, voksede op i Svendborg og flyttede til Glostrup i 1969. Lise har i mange år været en af de mest aktive, engagerede og inspirerende personer i Glostrup Kommune – både som kommunalbestyrelsesmedlem, som formand for Glostrup Kunstforening og i en lang række andre sammenhænge.

I kommunalbestyrelsen havde det sociale område og kulturen en særlig plads. Lise var fra 2010-2013 formand for kulturudvalget. Lise har haft stor indflydelse på valget af den kunst, som er placeret rundt omkring i kommunen, på institutioner, i parker og på rådhuset. I fem år var Lise tillige formand for Foreningsunionen i Glostrup og har været aktiv som bestyrelsesmedlem i både biograf og musikskole.

Også som formand for Glostrup Kunstforening, en af landets største, i 33 år har Lise ydet et stort bidrag til udbredelse af kunsten. I 2007 modtog Lise Glostrup Kommunes kulturpris som anerkendelse for sin mangeårige indsats.

Lise var på alle måder et aktivt menneske. Hun har igennem tiden bl.a. løbet 18 maratonløb og deltaget 30 gange i eremitageløbet. Trods sygdom er det ikke længe siden, at Lise vandrede den lange vej på El Camino i Spanien.

Lise stillede altid op, når der var brug for en hjælpende hånd, og hendes tilgang til livet og hendes medmennesker var altid positiv. Selv under det langvarige sygdomsforløb, som Lise så flot kæmpede sig igennem igen og igen, bevarede hun et imponerende engagement, og hun varetog sine forpligtelser til det sidste.

Lises bortgang er et stort tab for Glostrup, som har mistet en ildsjæl helt ud over det sædvanlige, og personligt har jeg mistet en kær ven og en god politisk kollega. I denne stund går tankerne til Lises mand, børn og børnebørn.

Æret være Lise Henriksens minde.

John Engelhardt
Borgmester