Oktober kølnar spakuliga samstundis sum litirnir umbroytast til teir heitu brúnligu og reydligu brendu. Henda mótsøgn er líka undurfull hvørt tað einasta ár; alt lívið, sum finst í deyðanum. Áðrenn ódnirnar eru fullkomiliga farnar í sjálvsving er heystið tann vakrasta og besta árstíðin og eg eri ósamd við Grundtvig, sum í fyrstu reglu í sínum praktfulla sálmi heldur, at skógurin “falmar” trindt om land - koloristiskt er tað einki, sum fánar beint nú, tvørturímóti – hygg bara at trøunum – onkrastaðni er eldur í. Meðan tindar hvítna, tekur tú sjálva í at munga eftir røstum. Soleiðis er tíðin. Alt tað góða er í umbúna. Kjøtið hongur í hjallinum. Bøkur, framsýningar, tónleikaútgávur og framførslur hanga, liggja og standa í atelierum, teldum, prentstovum, venjingarrúmum, alt flytir seg og er á veg og vit gleða okkum at taka ímóti.
Heystið er eisini tíðin, tá mentafólk verða virðislønt fyri teirra arbeiði. Herfyri fekk Inger Smærup Sørensen sum kunnugt háttvirda Munch-Christensens debutantpris fyri ta gulu skaldsøguna Dødsbo. Í rósandi røðu síni segði Anne-Marie Mai professari í bókmentum, at skaldsøgan hjá Inger er klima-litteratur uttan peikifingrar. Eg havi lisið og lænt røðuna á FB síðuni hjá ummælaranum Lars Bukdahl, har stendur m.a: “Inger Smærup Sørensens roman er et stykke klima-litteratur uden løftede politiske pegefingre. Vi har selvfølgelig brug for vildt fægtende klima-pegefingre, men vi har også brug for noget andet, et engagement, der er vildt i al sin stilfærdighed. Man kommer til at holde af de sølvfisk, man ellers bekæmper i sit eget køkken, men om jeg ligefrem ender med at slukke lyset, så møllene ikke brænder op i lyset, men får fred til at spise tøjet, er nok et spørgsmål. Fortællingen balancerer hele tiden på kanten af en klimaangst, der er på vej til at blive selvdestruktiv og sær, og en omhu og besindelse, vi alle pinedød har brug for. Det er på en måde virkelig ulækkert og mærkeligt, når kvinden i sin angst for at forbruge ressourcer lægger sig i Ellys gamle, snavsede seng. Men man tænker også: Måske er det mindre ulækkert og mindre farligt end de CO2-udledende feriefly, som vi selv gladelig og alt for tit sætter os op i. Måske skulle vi opgive at lede efter mindfulness på Bali, som en anden dansk forfatter har sagt det, og i stedet give os til at se på myrerne. Gak til myren og bliv vis, lød det i den gamle Ordsprogenes Bog. Kvinden gendanner i alt fald sig selv som menneske ved blandt andet at stirre på myrerne – det hedder om dem: ”Man måtte stirre længe på myrerne. Man måtte handle ligesom myrerne. Man måtte forstå sin rolle, mærke sine omgivelser, være der for hinanden og forstå, at man hverken var god eller ond.” (139) Og der er fine skildringer af, hvordan kvinden langsomt kommer til stede i Ellys omgivelser og får fat i sit eget liv og en menneskelighed, der ikke er ødelæggende: ”Mørket kom hurtigt nu. Hvis man lod være med at tænde lyset i Ellys hus, sivede mørket ud i alle kroge, og man kunne høre sin egen puls.” (186) Fortællingen følger landsbyens rytme, giver små portrætter af drukkammeraterne ved Brugsen, sygetransporter, kvinders og børns veje gennem landskabet og en ældre mand med sit barnebarn. Indimellem er fortællingen lige så fin og spinkel som et edderkoppespind, men sådan et er også utrolig stærkt. og det er den styrke i naturen, som romanen holder frem. Inger Smærup Sørensens roman efterlader sin læser i mange eftertanker, men også med en oprigtig og meget stor glæde over, at en debuterende forfatter kan skrive så fint og udtryksfuldt på dansk og skabe en fortælling, som ikke slipper sin læser, men åbner samtaler og giver et håb.”
Vónríkt og gleðiligt er somuleiðis at frætta, at Tjóðpallurin fer at seta ein leik hjá Jon Fosse upp; Sonurin, ið verður frumframførdur 14.november. Á heimasíðuni stendur: “Ein av okkara størstu samtíðarhøvundum í norðurlondum verður nú fyri fyrstu ferð settur á pall í Føroyum. Sonurin, eftir norska høvundin Jon Fosse, er ein dramatisk søga um alt tað, vit aldri siga hvør øðrum. Søgan hjá Jon Fosse lýsir eitt lítið samfelag har færri og færri fólk búgva, har friður, einsemi og brostnir dreymar mynda landið – og slaturin. At leikstjórna hesi hugspennandi søgu hevur Tjóðpallurin fingið Kim Dambæk at koma upp til Føroya. Kim hevur áður leikstjórnað Reinsan og Elektra á Tjóðpallinum. At sniðgeva búnar og pallmynd fer scenografurin, Anne Mette Bo Drivsholm at taka sær av. Ljóssniðgevi verður Turpin Napoleon Djurhuus. Marna Jacobsen hevur týtt leikin til Føroyskt. Leikararir í Soninum verða Kristina Sundar Hansen, Hans Tórgarð, Hjálmar Dam og Elias Magnussen”.
Gott er við virksemi á Tjóðpallinum, Glasi og aðrastaðni á pallum kring landið. Nýggja tjóðleikhús okkara hongur enn sum áður í klønum tráð. Tað eru vit von við og góðtaka støðuna alt meðan vit burturhugað fylgja við kjakinum sum var talan um onkran týdningarleysan venjingartennisdyst. Einasta tíðspunktið, at føroyingar ordiliga vakna við, er tá onkur í roynd og veru ætlar sær í gongd við at byggja tjóðpallin. Tá kemur øði í grindina og mótmæli, tí hvat so við parkeringsplássunum, bilunum, ferjunum, farminum, flotanum og skuldi mann ikki heldur bygt hús til tey gomlu ella tey ungu ella tey miðaldrandi, ein barnagarð ella eitt ellisheim ella meira parkeringspláss? Vit leggja heilt merkiliga lítið í henda heimsins einasta tjóðpall, har okkara mál verður tosað, har føroyskt mál og skaldskapur verður borin fram og har týdningarmikil samfelagslig evni verða viðgjørd listaliga á okkara egna máli og við føroyskum perspektivi. Leiklistin í Føroyum hevur sum mongum kunnugt verið merkt av stríði og politiskari líkasælu, sum serliga hevur gingið út yvir yrkisleiklistina bæði nú og sum mann kann ræðast fyri fer at skaða føroyska leiklist í framtíðini. Í almenna rúminum rekst Tjóðpallurin sum bukka millum sengur. Tað er lítið virðiligt. Eingin byggiætlan er so óstøðug sum Tjóðpallurin, ið verður fluttur higar og hagar eftir tilvild og eftir hvat er mest opportunt fyri ymiskar lands- og kommunalpolitikarar at halda. Hvussu er og ikki er tað skomm fyri bæði land og kommunu (og okkum øll), at vit ikki megna at taka hesa verkætlan so frægt í álvara, at vit halda fast í eini staðseting í Havn, tí eitt tjóðleikhús, ein nationalsena hevur sítt náttúrliga pláss í landsins høvuðsstaði.
Mann ivast viðhvørt hvat tað í veruleikanum snýr seg um og hvørt tað er tilvild, ómegd ella um talan er um intentionella partískheit. Undirliggjandi er eitt stríð so djúpt, ónt og oyðileggjandi eins og í einum Shakespeare-leiki. Innan fleiri listaøki tykist okkurt slag av konsensus valda um, at mann fyri alt í verðini ikki skal sleppa teimum ordiliga dugnaligu framat – tey eru eyðsýniliga serliga vandamikil – hetta sæst serliga týðiliga á leiklistaøkinum og sjálvt um øll uppføra seg kurteisliga og hampiliga tykist einki loyst. Sjónleikarar eru sleptir upp á fjall undir dysfunktionellum viðurskiftum, har tey royna at positionera seg í óstillum sjógvi millum Scyllu og Charybdis, ið eins og óhugnaligar fíggindamyndir taka seg upp upp á báðum síðum. Støðan skilir øll - eisini tey, sum (væl skiljandi) ignorera balladuna, satsa uppá sjónleikin og halda seg uttan fyri ósemju og kegl. Støðan er ikki gagnlig fyri føroyska leiklist, sum eyðvitað hevði verið enn betur í sátt og semju og hetta at trívast í andróðri merkir ikki at mann er tolin, men tollut.
Aja. Á borðinum hjá mær liggur ein pakki av pensillin, sum eg eri ómetaliga glað fyri. Við síðuna av liggur nýggja bókin, sum Øssur Johannessen hevur skrivað um listamannin Frimod Joensen og undir henni liggur nýggja bókin um og við myndum hjá Rannvá Kunoy. Tvær sera ymiskar, men áhugaverdar bøkur, so her er nógv at síggja og lesa og at skriva um. Tað kemur. Í dag kl 16 letur eisini upp føðingardagsframsýning hjá Elin Josefinu Smith í Gallarí Havnará, sum tit mugu fara at síggja. Fyri fyrst fari eg yvir aftur í rekonvalescenssofuna at hvíla meg.
Kinna Poulsen
