Jóanes Nielsen 70

Í dag 5.apríl fyllir skaldið, Jóanes Nielsen sjeyti. Sjey faldað tíggju kallaðu tey fyrr í tíðini fyri dustsins ár og tað var ikki til stuttleika, men ein orðing, sum við Kingoskum álvarsemi skuldi minna okkum á bæði hvaðani vit eru komin, men mest hvat vit nokk so skjótt blíva til (og skulu rísa úr) – ashes to ashes, dust to dust. Í dag er hugburðurin til at fylla sjeyti øðrvísi positivur, tí tá eru trýssini farin framvið - hetta tíggjuárið er sambært teimum klóku vandamikil aldur serliga hjá monnum. Í hesum árum kunnu allir møguligar lívshættisligir trupulleikar stinga seg upp av kolestrol, kol, prostata, diabetes, høgum blóðtrýsti og øllum møguligum herjandi fríum radikalum. - Tað vilja lívsstílsekspertar vera við, men nettupp likamligt forfall, órøkt og afturgongd hjá okkum komandi kistubúgvum eru høvuðsevni hjá Jóanesi Nielsen, ið eisini estetiskt dyrkar tað ljóta framum tað vakra. Hann hevur skrivað um evni, sum eingin annar skrivar um her um leiðir antin tað eru heinginossur undir eldri harrum, fisur við og uttan hár ella hárband, prostataharrar, sum ganga á ves alla náttina á tamb ella tann merkiliga óræðuliga luktin av egnum lorti. Og jú, tað kann tykjast latrinert og infantilt í støðum, men snýr seg helst um okkurt slag av eksistentiellum jarðfesti ella trygdarneti upp ímóti øllum tí stórfingna, sum javnt og samt bylgist í barmi og viðhvørt eisini sleppur framat í einastandandi vøkrum yrkingum sum heiðurskvøðuni til Hugo (sí niðast)

- Í flottu føðingardagsheilsanini, sum stóð at lesa í gjár í donsku avísini, Politiken verður Jóanes Nielsen samanborin við eina føroyska urkraft, hvørs skaldskapur verður líknaður við ódn og brim. Og tað er typiskt danskt ikki at kunna taka føroyska list uppá tungu uttan at koma í tankar um eitt ella annað náttúrufyribrigdi norðan úr Atlantshavi – í veruleikanum hildu vit í fleiri ár Jóanes vera so fúlan og hartil ógudiligan, at hann fyri tað kundi verið danskari. Men ókey, danski mentanarjournalisturin, Jes Stein Pedersen endar við at staðfesta, at Føroyar høvdu verið fátækari uttan skaldið, Jóanes Nielsen og her eru vit ikki ósamd. Alt, sum Jóanes Nielsen avrikar av yrkingum, stuttsøgum, skaldsøgum, sjónleikum, blaðgreinum, røðum, fororðum, myndlistaverkum etc. also alt - eisini mistøkini, eru á onkran hátt viðkomandi og áhugaverd, tí tey spegla okkara samtíð og gera okkum klókari hesum viðvíkjandi. Jóanes Nielsen hevur fingið nógv burturúr, síðan hann debuteraði við yrkingasavninum Trettandi mánaðin fyri 45 árum síðan og ferðin tykist ikki vera sett niður hjá skaldinum, sum ikki minst hevur skrivað áhugaverdar sjónleikir seinastu árini. Styrkin í skaldskapinum hjá Jóanesi Nielsen býr í hansara lætta og natúrliga máli, í universalu evnunum, sum hann viðger, men eisini í ómerkiligum sameiningum millum lokal og international fyribrigdi og persónar – har situr Lenin við sama borð sum Jóannes Patursson og ”Sovorðnar løtur ber til at siga:/ Halló Claudia Cardinale./ How do you do Madame Nin./ Og drekka eitt glas av víni saman við Karini Kjølbro”.

Tá menn verða hálvfjers, eru tey vandamiklu trýssini yvirstaðin. Mann er í onkrum slagi av forlongdari spælitíð og nettupp tá gera summi listafólk síni flottastu avrik. Nú fáa vit at síggja. Føðingardagurin hjá Jóanesi Nielsen verður í hvussu er hátíðarhildin í Løkshøll í kvøld klokkan 19 við røðum, orðum, tónum, leiki, og filmi, og longu kl. 18.30 bjóða tey kaffi og lagkøku. Hjartaliga til lukku, Jóanes, vónandi stoytir onkur ríkiligt av konjakki í tín kaffikopp.

P.S. Tá eitt tjóðarskald fyllir sjeyti, hevði tað verið uppá sítt pláss at sent føðingardagstiltakið í Kringvarpinum, men kanska onkur tekur upp og sum skilst verður Jóanes at hoyra í Ljóaranum klokkan fimm í dag!

 

HUGO ER DEYÐUR

 

Tað kvøldið Hugo doyði

Stóðu ljósboyurnar á Norðhavinum heiðursvakt

Tað var eisini rímiligt

At ekkoloddini sendu boðini niður í taraskógirnar

Havsins sjóðandi breytir

Tóku tómu koyggjuna upp á sleip

Tað stóð fullmánanum greitt

Hugo er deyður

Havhestarnir fluttu boðini víðari

Yvir á Suðurlandið og á Flemish Cap

Hugo er deyður

Ekkóaði millum ísfjøllini

Hann er blivin toka

Um sløktar stjørnir

 

Og so var hann á heystfjalli

Seinasta dagin í sínum lívi

Heilt har uppi tokan nemur fjallasmæruna

Føroyska treisknið glettir á tonn

Og regnið skrivar dýggjvát brøv yvir urðarnar

Har steðgaði hjartað á manninum ið sleit sín ungdóm og

manndóm á kjøli

Í eini presending

Bóru teir hann til hús

Skeljasandur varð stroyddur uttan fyri hjallarnar

Tann dagin

Kærleikans dýnur luftaðust út gjøgnum vindeyguni

Tann dagin

Børn drógu deyðar flugur upp á tráð

Eitt svart perluband til høvuðseingilin Mikkjal

Teir tóku mát av Hugo

Tað sum ikki rúmaðist í kistuni

Angin av stokkutum lívi

Rak gjøgnum skúlastovurnar, neystini og hjørtuni í Sundalagnum

Tann dagin

 

Vit byggja Føroyar á aldum

Vit reka á kenslunnar havi

Alt byrjaði í havinum

Lívmóðirin er í veruleikanum eitt evarska lítið hav

Haðani pinkufør gyrd við húð

Og við dukinum frá einum lítlum hjartamotori

Seta kós út í heim

Plássið hjá Hugo bleiv við línurulluna

Niðri í lastini

I stormi afturi á bátadekkinum

Var hann álitismaður

Kempaði við bringuni fullari av tubbakshosta

Var sum ein nikotinurga

Blásti harðar sálmar úr sínum bjølgi

Eisini spakførar sálmar

Og tað slagið av sálmun ið ger ein kúrran av trega

Ein sálm fyri konuni

Og øllum tí skroypiliga sum brotnaði

Ein sálm fyri draslinum ið fløddi upp á turt

Og fór til gongu út í verðina við keppinum á snið

Ein sálm fyri liðinum hjá Erlendi Paturssyni

Teir ið fingu Fiskimannafelagsins rósur at spretta gjøgnum tøgnina

Ein sálm fyri forlornu tonnunum

Umvældar við stáltráði á Nonortalik Bankanum

Ein sálm fyri látrinum

Stampum fullum av skínandi erlum

Ein sálm fyri bróskinum ið mjølvaðist millum liðirnar

Tímunum ið blivu til dagar ið blivu til ár ið blivu til alt ov

gamlar ferðaætlanir

 

Hugu er deyður

Og skal eg vera erligur

Vænti eg ikki at hann hevði klárað seg millum einglarnar

Til tað vóru armar og ryggur ov slitin

Himmalin hjá Hugo

Er himmalin hjá fiskimonnum

Teir liva víðari í brotinum

Tokuni kring sløktar stjørnur

Í glæmuni

Frá eini ljósboyu á Norðhavinum

 

(Jóanes Nielsen s.261-264 í Yrkingar 2014)

------------------