MASTERCLASS – Romeo og Julia á Glasi

Kenna tit tankaspælið Hvat hevði tú gjørt um tú vann so og so nógvar milliónir? - Eg plagi at hava eitt nokk so greitt svar; at fekk eg so og so nógvar milliónir, hevði eg bygt eina samtíðarlistahøll, sum skuldi modellerast eftir einum av húsaskulpturunum hjá Hanna Bjartalíð. Tá eg leygarkvøldið gekk eftir reyðu premierulangmottuni á veg út úr Glasi, hevði dreymurin broytt skap; vann eg milliónir, skuldi eg latið leiklistini tær allar, so at tey kundu bygt eitt tjóðleikhús til allar hesar fantastisku sjónleikirnar, sum gleða og kløkka okkum og gera okkum klókari uppá okkum sjálvi og okkara tíð. Eitt vakurt og virðiligt føroyskt tjóðleikhús, har okkara yrkisleikarar fáa allarbestu umstøður at skapa leiklist hvønn tann einasta dag. Har tey anda inn handrit og anda út bæði nýskrivaðar leikir og klassikarar, ið dala niður yvir okkum sum mannakorn og víðka sjónarringin og so skuldu tey sjálvandi eisini hildið masterclass og havt ymiskt skeiðsvirksemi fyri gávuríkum ungum leikarum. Tað var vinkonan, sum nevndi hetta orðið, masterclass, tá vit eftir leikin skiftu orð um hann. Og júst hetta er tað, vit kunnu njóta gott av á Glasi í løtuni; úrslitið av einum stórfingnum leiklistaligum masterclass við yrkisleikarum, ið ganga undan og vísa hvussu mann ger og ungdómi, ið fylgir og lærir.

Sostatt er Romeo og Julia eins og hinir leikirnir hjá Det Færösche Compagnie og Tvazz tilfar, sum myndar dreymir. Og funnu tey uppá at seta ein leik upp í eini svávuldós, skuldi eg roynt at fingið um ikki annað, so bara høvdið kroyst inn millum svávulpinnarnar, at eg við egnum eygum kundi forvitnast hvat gekk fyri seg og tað hevði neyvan verið púra vandaleyst. Tí tað mesta, sum hesi fólkini nerta við, vísir seg at vera so mikið listaliga eksplosivt, at tað lættliga fær áskoðaran at tendra – tað er superrelevant, - kreativt og sjáldsama forvitnisligt. Vit liva bara einaferð og út frá hesi sannroynd hava leikbólkarnir gjørt neyðsyn til dygd – vita tit forrestin hvør hevur orðað tað orðatakið um at gera neyðsyn til dygd? Tað gjørdi William Shakespeare í leikinum, The two gentlemen of Verona frá 1595, eitt ár áðrenn leikurin um Romeo og Juliu varð skrivaður. Shakespeare er omnipresentur. Hann er støðugur partur av okkara samrøðu eisini tá vit ikki uppliva hann framførdan á Glasi. Vit kenna uppáhaldið, at tíð er pengar og at reinlyndi ikki varir leingi og hava helst eisini hoyrt viðmerkingina um at okkurt man vera rotið í Danmark ella at gamalt klandur øsir upp nýtt stríð. Kanska hevur mann enntá brúkt stuttligu orðingina um staðið, har sum sólin ongantíð skínur? – bæði hon og allar hinar eru orðingar úr leikum hjá Shakespeare, sum - hevði hann verið til - hevði histað nógv í hesum døgum so nógv sum hann verður umrøddur á Glasi bæði í undirvísingini, men ikki minst aftaná skúlatímarnar og tað er í sjálvum sær eitt bragd! Sjálvt um meira enn fýrhundrað ár eru liðin síðani stórskaldið var uppi á døgum, eru hansara orð framvegis sprellivandi. Tey hava ein merkiliga modernaðan klang, ið ger tilfarið relevant til allar tíðir. At hoyra hesar ódeyðiligu orðingar á føroyskum palli við Sandoyar- og Havnardialektum er ein sonn fragd. Útgangsstøðið er ein týðing frá Hans Tórgarð, sum aftur hesa ferð situr frágera væl.

Úr kalda bláa vetrarmyrkrinum trína vit innar í Glasir, sum kortini ikki heilt er Glasir hetta kvøldið, men meira er átøkt einum sjúkrahúsi við hvítkitlaðum, grímukløddum hospitalsfólkum, sum geva okkum munnbind og minna okkum á at spritta hendurnar. Vit drála, men merkja kortini, at tað er neyðugt at kekka hvat fólkini rundanum gera og minnast aftur óttan og tørvin at fylkjast í flokki og gera eftir boðum, sum lógu í kjalarvørrinum av krúnusóttini. Sjálvt um meirilutin letur vera við at lata seg í munnbind, er seansan týdningarmikil. Hon litar huglagið og setir ferð á eina byrjandi fatan av einum tema, ið snýr seg um tveir einstaklingar, sum bróta frá kollektiva viljanum og ikki gera tað, sum teirra familjur ynskja. Vit skilja at vit eru komin til Verona, sum ikki er ein undurvakur fjálgur italskur miðaldarbýur við ljósareyðum marmorgøtum, men ein ísakøld futuristisk fascismudystopi av einari kristnari sóttarlegu. Kærleikin er ein sótt. Fúrstin er okkurt slag av religiørum yvirdómara, sum stendur ovast uppi á 6.hædd og regerar og rópar amen. Ungdómurin er sjúkur og tað eru genturnar móti dreingjunum ella øvugt. Legan minnir eitt lítið sindur um Zarepta við føstum ritualum, tannbusting og morgunfimleiki, tó at minnini av Vatnsoyrum í grundini eru heldur fjálgari enn legan í leikinum. Í hesum sambandi hugsaði eg um frymilin við dominerandi og undirkúgandi kristindómi kanska er við at vera eitt sindur slitin. Fascismulýsingin tykist kortini ræðandi aktuel.

Leikuppsetingin er gigantisk og fevnir um alt tað risastóra miðrúmið á Glasi. Av tí, at bygningurin er so gjøgnumskygdur sum hann er, er hann fullur av distraktión. Tá leikurin byrjaði, sá eg, at onkur var og keypti inn yviri í Bónus og hugsaði hvør tað mundi vera, løtu seinni tendraði ljósið á lærarastovuni. Fjarstøðan er eisini so stór, at tú til tíðir hevði ynskt teg tættari at øllum teimum dugnaligu leikarunum samstundis sum tú mást taka hattin av fyri sjálvum tí kompromileysa heildartankanum í verkætlanini. Verkætlanirnar hjá DFC og Tvazz eru ofta staðspesifikkar, skaptar til ávís støð og høvi. Tað hava vit sæð í leikum sum Operation Valentine í Sjónleikarhúsinum, Stovugenturnar í Kommandørhúsinum Yviri við Strond og í Lykkenborg í Listastovuni í Miðvági. Tankin hesaferð tykist vera, at ein skúlaverkætlan sjálvandi skal framførast á skúlanum, har leikurin eisini verður brúktur í undirvísingarhøpi bæði bókmentafrøðiliga og handverkliga; búnarnir og visuelli samleikin er hugsaður og umbiðin av scenografinum, men tað eru lærarar og næmingar á skúlanum, sum hava seymað teir og tað sama er galdandi fyri hár, smyrsl o.a.. Skúlin er rundur, bygdur kring eitt atrium júst sum víðagitna leikhúsið hjá Shakespeare og teimum, The Globe, so tað er tað, vit gera. Vit framføra leikin á Glasi! Og tá mann hevur tikið ta avgerðina, er tað nokk so snilt at ringja til Sámal Blak. Eg veit ikki um nakran annan, sum er nóg djarvur, kreativur ella nóg svakur at fara í gongd við at gera eina tílíka scenografi. Hana hevur hann gjørt við kreativum yvirskoti og visuellari nýhugsan, ið bæði fevnir um tað estetiskt vakra og einfalda, men eisini tað meira ekspressiva og øgiliga. Samansetingin millum mótsetningar er jú tað, sum skapar konfliktina í leikinum millum familjurnar hjá teimum báðum forelskaðu, men er eisini ein skapandi máttur. Tað uppliva vit t.d. í orðadráttinum, sum tann ovurhonds illsinti Mercutio hevur við Romeo um hvør teirra er mest illsintur: “Tú, ja tú kemur í klandur við ein mann, bara tí hann hevur eitt hár í skegginum enn tú... osfr”. Hesin stuttligi monologurin hjá Mercutio verður vístur í einum fúkandi fantastiskum sms-sekvensi, sum við ljóði og tøkni fangar bæði persónsmenskuna hjá tí skrivandi, men rakar eisini við okkara samtíð og lyndi at meina alt møguligt og øsa okkum, tá vit hava fingrarnar á knøttunum.

Tá eg hoyrdi, at tey fóru at seta Romeo og Juliu upp á Glasi var eg í fyrstani eitt sindur í iva um leikvalið, kanska mest tí eg ræðist romantiserað sjálvmorð millum ung. Eg haldi ikki, at mann eigur at sleppa at hugsa um sovorði fyrr enn mann er nóg gamal til at vita, at alt gongur yvir - eisini tá tað ikki gongur - og at løturnar inn í millum alt tað trupla kunnu vera rættiliga góðar. Men mátin, leikurin er uppsettur og avgreiddur á Glasi ger, at tú alla tíðina verður varug við ymiskt, sum er viðkomandi - ikki minst fyri ungdómin. Til dømis øll hesi vaksnu, sum skulu stýra og hava avgerðarrættin. Ófrælsi í at skula liva upp til tað, onnur hava avgjørt. Tað strævna við ikki at verða tikin í álvara og so ungdómsforelskilsi í tess reinasta og blankasta skapi, tá tað liggur í onkrum spildurnýggjum og óspiltum øki í heilanum, har tað umskarast við ørskapin. Tað er fantastiskt at skoða og teir báðir ungu leikararnir, sum premierukvøldið vóru Harald Egholm og Hjørdis Rannváardóttir Reistrup, spæla, so at mann veruliga trýr uppá kærleikan. Sjálvt um øll kenna plottið nóg væl til at vita, at tað er sum við Titanic going dooooown, so verður mann so mikið rørd av megini í kærleikanum, at mann tekur seg í at heppa og vóna, at hesi ungu fólkini heldur enn at berjast skulu geva seg yvir til kærleikan, so at alt verður gott aftur altso alt. At tann flotta, sterka og óða Týbalta/Helena Gleðisheygg gevur illsinnavættinum Mercutio/ Edvin H.Niclasen eitt klemm. At tann vónríki fríggjarin Paris, hin mildi Magnus Reinert Gásadal við ævinliga blómutyssinum fær ein muss á kjálkan frá - ja bara frá onkrum. At hann sjálvur Donald Hynkel í Hvítu húsunum nokk so skjótt og helst áðrenn hann fær sett alt sítt margháttliga ministarakabinett við Doctor Doom, the Red Skull, the Green Goblin, Thanos, Galactus og Magneto í starv - verður umbýttur við onkran fittligan jødiskan barber og ja generelt bara, at tær góðu reyðgrønu vibesirnar frá kommunuvalinum í Havn eisini mega dryppa yvir á leiklistina, men nú máa vit bíða og vita hvussu leikur fer. Hon sjálv tann klóka, grøna móðir Lorenza á bókasavninum, nei, eg meini í urtagarðinum, minnir okkum á, at alt hevur tvær síður: “Viðhvørt er dygd í tí, tey rópa ilt,/ og dygdin sjálv kann saktans vera spilt.” Tað er Marita S. Dalsgarð, sum spælir henda stóra leiklutin, sum upprunaliga er ein munkur. Í hesari uppsetingini er hon ein sera sannførandi klók kona, sum hugsar seg um áðrenn hon tosar og hvørs ráð verða fylgd.

Yrkisleikararnir hava altso umframt sín egna leiklut eisini havt ymisk skeið fyri teimum ungu leikarunum. Mariann Hansen hevur undirvíst tey í at standa á palli, Gunnvá Zachariasen hevur havt ræddarvenjing og er eisini framleiðari av leikinum, Bárður Persson og Marita S. Dalsgaard hava vegleitt tey ungu á ymiskan hátt og Búi Dam er leikari umframt at vera leikstjóri. Av tí, at tey hava valt eitt dupult setup, har skift verður millum tvær sjónleikaramanningar eru tað nú eini sekstan ungdómar, sum ganga runt og duga Shakespeare uttanat á føroyskum. Eg eigi sjálv ein Benvolio við hús og havi tí við egnum eygum upplivað sanna Shakespearepassión seinastu mánaðarnar. Tað er framúr! Frástøðan er rættiliga stór millum leikararnar og hetta er møguliga ein orsøk til, at mann so væl leggur til merkis mun á leikarunum og mátanum, tey spæla sjónleik. Onkur er meira ekspressivur og dramatiskur meðan onnur ikki tykjast hava tørv á nógvum øðrum enn megini í orðunum. Men har er eisini stórur munur á staðsetingini av leikarunum. Summi síggja vit langt frá, meðan andlitsbráið á øðrum sæst týðiliga til dømis tá tað umvegis fartelefon verður varpað upp á stórar skermar. Vit áskoðarar eru settir á triðju, fjórðu og fimtu hædd og skulu hyggja bæði niður, yvir og uppeftir og henda áskoðarastøðan tykist onkursvegna modernað, dynamisk og ókomfortabul. Visuelt gerst brunnurin í neðra eitt svalandi og samlandi miðpunkt í kompositiónini, sum eitt øvugt oculus, eitt reinsandi eyga til kærleikan og ævinleikan.

Romeo og Julia á Glasi er bæði ein skúlaverkætlan og eitt framúr ambitiøst leiklistaverk hvørs líka vit ikki hava sæð áður. Uppsetingin hjá okkara mest progressiva og visionera leikstjóra, Búa Dam og hansara megnar liði er ein ovurhonds flottur og væl spældur leikur, ið er tann 11., sum Studentaskúlin/ Glasir hava sett upp – hinir 10 hava verið sangleikir - nú fingu vit ein klassiskan sjónleik, ið er skrivaður við blankversum. Tað eru fimmfótaðar reglur við øvutum tvíliði; sonevndar jambur; badam, badam, badam, badam, badam. Tónleikur er í málinum í fasta stevinum, sum verður treystari av perkussivu ljóðsíðuni, ið Dánjal á Neystabø stendur fyri saman við Heðini Ziska Davidsen. Ljóðið í verkinum er grundleggjandi eins og hjartasláttur, ið neyvt fylgir gongdini og rútmuni í leikinum yvir í tað ekspressiva og ógvusliga. Tá so deyðin kortini kom við síni troyttandi ævigu tøgn og sorgblíðu harmaljóð Bachs Komm, süßer Tod, komm, selge Ruh stillisliga breiddu seg niður yvir okkara sorgarbundnu høvur, var tað so vakurt, at hjartað gloymdi eitt slag, so at eygað misti eitt tár.

Kinna Poulsen

Fotomyndir: Erla Rajani Ziskasen

LEIKARAR

Í CAPULETS HÚSI

JULIA dóttir Capulet

Hjørdis Rannváardóttir Reistrup / Kristina Halgaklett

CAPULET

Gunnvá Zachariasen

TÝBALTA, systurdóttir Capulet

Helena Gleðisheygg / Katrina Zachariasen

FOSTRAN hjá Juliu

Mariann Hansen

PETRUCHIA, skyldkona Týbaltu

Anja Lið

TERNUR í húsinum

Inger Dahl og Lóa Hansen

Í MONTAGUE HÚSI

ROMEO sonur Montague

Harald Egholm / Tóri Madsen

MONTAGUE

Búi Egason Dam

BENVOLIO

Grækaris Gregersen / Kristian Herluf Poulsen

ÁBRAM

Kim Holm Poulsen

JÓHANNUS

Jógvan Jón O. Henriksen

FÚRSTANS ÆTT

FÚRSTI í Verona

Bárður Persson

MERCUTIO, vinmaður Romeo

Edvin H. Niclasen / Bjørn Ulvdal Simonsen

PARIS greivi, skyldmaður fúrstans

Magnus Reinert Gásadal

ONNUR

LORENZA móðir, fransiskanaranunna

Marita S. Dalsgaard



LISTARLIGA TOYMIÐ OG FRAMLEIÐSLA

Búi Egason Dam: Leikstjóri og leikari

Gunnvá Zachariasen: Framleiðari, leikari, undirvísing og raddarvenjing áhugaleikarar

Sámal Blak, Pallmynd: Hár og búnar, samleiki

Durita Sumberg Poulsen: Samskipari og pallstjóri

Dánjal á Neystabø: Tónasmiðjur

Heðin Ziska Davidsen: Tónasnið

Baldur Kampmann: Ljóðsnið

Ólafur Áugúst Stefánsson: Ljóssnið

Búi Rouch: Rørsluleikstjóri

Eyðfinn Bogason Lamhauge: Tónleikari

Anny Joensen Thorsen: Rekvisitør

Búgvi Øster: Skermasnið/tøkni

Maria Jóngerð Gunnlaugsdóttir: Hjálparleikstjóri, starvslesandi úr Listaháskóla Islands

Julian Nygaard: Ljóshjálparfólk

Marin Av Trøð Lauritsen: Ljóðhjálparfólk

Magnus Reinert Gásadal: Tónleikahjálparfólk, starvslesandi frá Sjællands Kirkemusikskole

Marita S. Dalsgaard: Persónsleikstjórn og undirvísing av áhugaleikarum

Mariann Hansen: Undirvísing í at standa á palli

Bárður Persson: Vegleiðing av áhugaleikarum

Erla Ziskasen Rajani: Myndir

Guðrið Syderbø: Samleiki og grafikkur

SKAPANDI TOYMI Á GLASI OG FRAMLEIÐSLA

BÚNAR

Laila av Reyni
Beinta Karbech Mouritsen
Súsanna Elisabeth av Teigum

Næmingar á klædna og skapandi fyrireikingarbreyt Y23klæ, 22r, 23r og 24r: Birita Skarpsheðinsdóttir Joensen, Bjørt Andreasen, Cecilie Bruun Müller, Døgg Sunadóttir Johansen, Elspa Suffía Joensen, Eyðvør Gudmundsson, Marta Djurhuus, Rannvá Amalia Hansen, Samuelina Maria Højgaard, Hervør Rasmussen, Norun Højgaard Ali, Ranja Rúnadóttir Danielsen, Ronja Rasmussen, Sesilia Hentze, Tór Jógvan Isaksen, Anja Lið, Dan Fernandez Heinesen, Elisabet Sofía Larsen, Helena Dahl Samuelsen, Helena Gleðisheygg, Lea Strøm, Lena Magnussen, Marið Neslíð, Nita Hansdóttir Staksberg, Ruth Thomassen, Sarah Sighvatsson Hansen, Anita Gudmundarson, Anita Kirstine Madsdóttir, Anna Kirstin Poulsen, Beinta Falkvard Joensen, Elsa Ennigarð Lauritsen, Erla Emily Lið, Fía Gaardbo Lützen, Malan Jónsdóttir, Malena Sinclair, Margreta Lív Olsen

HÁR OG SMYRSL

Eydna í Billustovu
Laila Carlsen
Unn Vitalis Zachariassen

Yrkisnám 1 Hárdeildin:
Agnes Amalia Danielsen, Angela Allansdóttir Hjaltalin, Gladys Dania Malbjargardóttir Thomsen, Gunnvør Magnussen, Kristina Sofia Grøndahl Tummasardóttir, Ninna Jóhanna Nattestad Kass, Sara Johansen Christiansen, Silja Teresa Hjaltadóttir, Tóra Lassen Viðoy, Vár Stefansdóttir, Veronica Wennerstrøm, Angela Sváva Poulsen, Anna Reynheim, Annie Skillicorn Olsen, Gunn Thomasen, Kristina Enni, Lilja Delmarsdóttir Jacobsen, Lív Arge Hentze, Ranja K H Djurhuus, Ronja Eivør Rasmussen, Sanna Novac Jacobsen, Sára Kambskarð

FRAMLEIÐSLA

Hans Pauli Tórgarð: Framleiðari og ráðgevi
Kartin L. Hansen: Framleiðsla, miðlan, samskipan
Eyðstein Simonsen: Næmingasamskipari
Steinfinn Várlíð: Smíð og bygging
Álvur Jøkladal: Teknisk umsiting

TEKNISKUR VEITARI

Steingrund Akustik SP/F