Altjóða flog og heimlig provinsialisma
/Seinastu tíðina havi eg hugsað nokk so nógv um bygdasligheit. Eg havi verið ein fínan túr í Transylvania, sum onkursvegna speglaði mítt egna samfelag uppá fleiri mátar, eisini føroysku bygdasligheitina. Í Listasavninum í Tirgu Mures í Transylvania eru myndir, ið minna um Matisse, Monet, Cézanne, Picasso og Van Gogh, tó at eingin teirra er umboðaður á listasavninum Í Tirgu Mures. Har satsa tey meira lokalt júst sum vit gera í Føroyum, men har hava tey mongu byggilistarligu stílsløgini og ornamenteringin av kirkjum og miðaldarbýum hóast alt altjóða flog. Í Føroyum hava vit bara lokala, føroyska list og hetta ávirkar sjálvandi samlaða góðskustøðið. Sjálvandi er tað ikki bíligt at keypa ein Van Gogh, men tað er allíkavæl løgið, at vit so at siga bara hava føroyska list í Føroyum. Tað er kanska áhugavert hjá ferðafólki, men hvat við okkum, sum búgva her? Í Føroyum eru listaupplivingarnar avmarkaðar - í øllum førum gerandisdagar. Okkara børn uppliva bara føroyska list, tað er avmarkandi í sær sjálvum, og verður ikki minni avmarkandi av, at føroysk list bara hevur hundrað ár á baki. Spurningurin er so bara um hetta elvir til ein avmarkaðan hugsunarhátt?
Sambært Sprotanum merkir bygdasligur nakað tað sama sum heimføðisligur. Tað er bygdasligt at halda Klaksvík vera meira bygdasliga enn Havnina og óansæð um tú ert í New York, kunnu lokaløkini har eisini tykjast bygdaslig, tí tað liggur til okkum at savnast í yvirskoðiligum bólkingum. Á útlendskum máli verður tosað um provinsialismu og har verður sipað til okkurt lokalt, decentralt, men eisini okkurt, sum er smáborgarligt og stuttskygt. Bygdasligheitin kann eisini vera sjálvsnøgd, býttislig, full av fordómum, men eisini hugnalig og so var Jante, sum vit kenna frá heimskendu Jantelógini í bókini hjá Axel Sandemose “En flyktning krysser sitt spor”, ein bygd. Sosialt tekur Jantelógin útgangsstøði í einum ávísum norðurlendskum varsemi í sambandi við at sipa til egna eydnu ella at hálova eydnuni hjá øðrum. Vit skulu ikki hava tað ov gott ella reypa ov illa, tí dramblæti er falli næst. Og tí er tað lítillætið, sum oftast verður havt á lofti sum allarbesta dygdin t.d. tá talan er um Ingálv av Reyni, sjálvt um hansara stórsligna myndlist er alt annað enn lítillátin. Hon er larmandi, hástór og armveipandi áhugaverd. Tað kunnu vit eitt nú staðfesta í nýggja Bank Nordik bygninginum, har ein stór mynd hjá Ingálvi av Reyni hongur í forhøllini. Bygningurin er ómetaliga væl eydnaður, men fyri nógv er tað provokerandi, at hann ikki er meira lítillátin enn hann er.
Orsøkirnar til, at bygningurin skal vera lítillátin hevur eftir øllum at døma okkurt við mangulin uppá Tjóðpall og mentanarbygningar yvirhøvur at gera, og so snýr tað seg um fíggjarkreppuna; bankarnir skulu skamma seg og lata vera við at vera ov flottir, skilst. Eg eri ómetaliga fegin um, at bygningurin er so vakur sum hann er, eins og eg fegnist um øll væl eydnað arkitektonisk verk í mínum heimbýi og í øðrum býum, sum eg vitji. Eg elski at eygleiða perfektu javnvágina og ótrúliga modernitetin í gamla SAS hotellinum í Keypmannahavn, sum Arne Jacobsen teknaði og sum í síni tíð skapti mikla øsing millum fólk, ið hildu, at háhús vóru ódonsk. Sama øsing var aftur, men í minni mát, tá Arne Jacobsen seinni teknaði danska tjóðbankan.
Tjóðbankin í Keypmannahavn
Nú heldur onkur, at rundbygningar og glasbygningar eru óføroyskir, tað kann væl vera, men eg kann vissa øll um, at nýggi Bank Nordik bygningurin hevur altjóða flog. Og altjóða flog eigur at kunna vera føroyskt og vinna á okkara viðføddu provinsialismu, eisini um talan er um ein glasbygning uttan flagtekju. Vit duga ofta at síggja tað, tá útlandið sigur okkum, at okkara listafólk eru fantastisk, tí vita vit, at William Heinesen, Rannvá Kunoy, Eivør, Teitur, Barbara í Gongini, Annika Hoydal, Sunleif Rasmussen, Tóroddur Poulsen, Sakaris Stórá, Eyðun Johannesen, Sámal Blak og fleiri onnur av okkara listafólkum eru framúrskarandi.
Eg haldi, at vit skulu turka dundrið úr eygunum og hyggja at Bank Nordik bygninginum uttan bygdasligar fordómar. Tá ber til at staðfesta, at vit hava fingið eitt ómetaliga væl eydnað arkitektoniskt bygningsverk, sum sømir seg einum høvuðsstaði. Bygningurin liggur framúrskarandi væl og fellur vakurt inn í lendið uppi yvir R.C.Effersøesgøtu, men eg viðmæli øllum at fara inn í bygningin og har uppliva tann jarðbundna, vinarliga, skynsama og opna dámin í rúminum. Her ræður skynsemi og modernitetur, tað sæst á tilfarsvalinum, á tí ljósa trænum og vakra betonginum og á einfalda bygnaðinum, og sjálvt um høgt er til loftið, eru ljóðviðurskiftini góð uttan tað øgiliga ekkóið, sum plagar at fylgja við slíkum umstøðum. Hyggið sjálvi inn á gólvið í Bank Nordik, har er almenn móttøka fríggjadagin 2.okt. klokkan 15-17.
Brot úr einari av mongum áhugaverdum altartalvum í Brasov
Eitt vakurt gamalt kirkurúm
Ein rundkoyring
Kirkjuveggur í Brasov