It was 31 years ago today

Fyri einum ári síðani skrivaði eg eina grein um, at Carl Jóhan Jensen neyvan var øgiliga spentur, tá hann varð uppringdur í Bruxelles og gratuleraður í sambandi við, at hansara bók, Eg síggi teg betur í myrkri. Forspæl til ein gleðileik (2015) er føroyska uppskotið at fáa Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins. Nú dagurin endiliga er upprunnin, tá norðurlandavirðislønirnar verða lætnar, er høvundurin um møguligt enn minni spentur, tí nú hevur norska blaðið Dagsavisen í úrtíð avdúkað, at tað verður svenski yrkjarin Katarina Frostenson, sum fær virðislønina og tær 350.000 krónurnar í kvøld.

Eingin er bilsin um, at Føroyar eru fyri ósigri aftur í ár, hetta er hóast alt 31. árið, at ein føroyskur rithøvundur ikki vinnur, tann seinasti føroyski vinnarin var Rói Patursson, ið sum kunnugt fekk virðislønina fyri yrkingasavnið "Líkasum". Tað nevnda vantandi bilsnið kemst væl at merkja ikki orsakað av vantandi dygd, tí dygdin er vanliga í lagi, tá vit innstilla føroyskar bøkur, og eg havi fleiri ferðir verið øgiliga spent fram móti virðislønarhandanini.

At spenningurin í ár hevur verið lakari, hevur altso einki við innstillaðu bókina at gera. Hon er kanska ikki heilt so tjúkk sum Ó og hon hevur ikki sama status sum akademisk lakmusroynd í heimliga dunnugarðinum, men Eg síggi teg betur í myrkri. Forspæl til ein gleðileik – er ein góð bók, ið bjóðar lesarum sínum av. Skaldsøgan er stuttlig í støðum, t.d. í byrjanini, tá tveir menn, sum ikki kunnu torga hvønn annan, møtast, men sum heild er talan um eina myrka, ófjálga søgu uttan brá av eydnu, kærleika, hugna, hita, gleði og vinarlagi. Høvuðspersónur er Benedikt Einarsson, íslendskt skald við áhuga fyri teirri siðbundnu, formføstu listini heldur enn kyknandi modernismuni við øllum hennara ómentaða villskapi. Tá bókin byrjar er hann staddur umborð á skipinum S/S Lyru á veg til Føroya. Hetta er ein veldug bók, ein stór, altjóða søga, ein ferð inn í myrkrið. Málið er óvanligt og ríkt, skaldsøgan er ómetaliga samansett við hópin av tilsipingum til annan skaldskap.

Eg spurdi einaferð ein vinmann mín, sum er listamaður, um Carnegie Art Award, sum var ein stór svensk virðisløn, ið varð latin norðurlendskum listafólkum, hvussu mann kundi vinna hesa virðislønina. Vinmaðurin svaraði kvikliga, at til tess kravdist, at mann vera svenskur. Hann gjørdi heilt vist ov nógv av, men ein sannroynd var tað helst, at tað hjálpti at koma úr Svøríki, ætlaði mann at fáa CAA, spurningurin er um nakað tað sama er galdandi fyri norðurlandavirðislønina, at tað hjálpir at vera úr teimum stóru norðurlendsku londunum, um mann ætlar at fáa virðislønina, og tað er kanska sjálvsagt; hesi londini eru júst størri við fleiri høvundum og við møguleikanum at innstilla tvær bøkur í part.

Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins hevur síðani 1962 verið latin føgrum bókmentum, einum verki, eini skaldsøgu, sjónleiki, yrkingasavni, ritroyndarsavni ella stuttsøgusavni á høgum dygdarstigi, sum er skrivað á einum av norðurlendsku málunum. Endamálið við virðislønini er at økja áhugan fyri norðurlendskum bókmentum og at vaksa um áhugan fyri norðurlendska mentanarfelagsskapinum.

Fyri Føroyar er norðurlendska samstarvið sum heild sera gott. Eg havi í fleiri ár sitið í nevndini, sum innstillar føroyskar bøkur til virðislønina og eg má siga, at tað hevur verið ein fragd ár eftir ár at kunna innstilla bøkur úr okkara lítla máløki av høgari góðsku til virðislønina, ið síðan verða týddar til svenskt, norskt ella danskt, so at hini londini kunnu lesa við. Týddu bøkurnar verða síðani ummæltar og viðgjørdar í hinum norðurlondunum. Føroyingar fáa yvirhøvur sera nógv gott burtur úr norðurlendska samstarvinum og norðurlendsku stuðulsgrunnunum, nógv meira enn vit lata, tað hevði verið ógvuliga gott um vit kundi verið góðtikin sum land, so at vit kunnu rinda í felagskassan og vera fullgyldugir limir í norðurlendska samstarvinum. 

Hvørki vónbrot um 31 rak ár ella um vantandi spenningin í kvøld kunnu oyðileggja gleðina um, at tað er ein góður lyrikari, sum hesa fær Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins (um avdúkingin vísir seg at vera sonn). Seinastu mongu árini er virðislønin latin prosaverkum. Hetta er ikki fyrstu ferð, Katarina Frostenson er tilnevnd at fáa virðislønina. Hon er 63 ár og ein royndur yrkjari við 19 yrkingasøvnum á baki; tað fyrsta savnið “I mellan” kom út í 1978. Virðislønina fær hon fyri savnið “Sånger och formler”, sum kom út í fjør. Yrkingarnar eru ikki júst brávakrar, hugsi eg við mær sjálvari, tá eg siti og blaði í bókini millum allar tær mongu innstillaðu bøkurnar, mær dámdi væl “Flodtid” hjá sama yrkjara, men í nýggja savninum er okkurt, ið minnir um melankolskar náttúrulýsingar av óspennandi slag, tað er um veturin í ringum ljósi og við berum greinum. Men við eitt letur ein yrking seg upp fyri mær, tað loysir seg at lesa einaferð aftrat eitt sindur spakligari og uppdaga, at hetta er alt annað enn keðiligt. Í náttúrulýsingunum er eitt serligt tilfarsligt tilvit, ein gransking av tiverunnar grundtilfari, av ljósi og myrkri, av grasi og stjørnum og luft. Her er ein framúrskarandi yrking, sum eitur Morgondagar.

 

Morgondagar:

 

Imorgon kryper jag ut i en skog

och lägger mig vid ett träd, efter en stund

ringlad om det

Gnager en bit

bark smakar varmt

tänderna går genom poriga skikt

jag är närd

av luft

o motstånds

løshet

ord rinner ner

hela kroppen är om stammen snart

Jag är på min mark, ris och tall

Det kommer ett rå och ser ut

vi är de enda här

det heter ensamhet och är inte undergång

Lilla rå, stora blick, stå inte kvar, gå till gäntans ljus

jag äter stilla av det omkring

allas dröm, försvinna i ro

på barmarken

vittra, nära den verklighet

ordet är. Imorgon. I morgon n gn m